«ءوزى شوشقا وزگەنى يت دەپ ويلار»
«ۆرەميا» دەيتىن گازەت بار. ءوز قاعىنان جەرىگەندەردىڭ ات بايلايتىن قازىعىنا اينالعان قازاققا، ياعني، مەملەكەتكە قارسى باسىلىم. سول باسىلىم ەندى ۇلتتىق ويىننىڭ اتاسى اسىققا ءتيىسىپتى.
گازەتتىڭ ولگا ۆورونكو دەگەن ءتىلشىسى كەرەكۋ قالاسىنداعى ساياباقتاردىڭ بىرىندە ورناتىلعان اسىقتىڭ ەسكەرتكىشىنە اتاسىنىڭ قۇنى كەتكەندەي قۇنىعىپ، مازاق ەتىپتى. الگى ءتىلشىنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، بۇرىن اسىقتىڭ ورنىندا «ماڭگىلىك ماحاببات» دەپ اتالعان قوس تىرنانىڭ بەينەسى سالىنعان مۇسىندىك كومپوزيتسيا بولعان ەكەن. ەندى مىنە، تىرنانىڭ ورنىنا تاعانىندا «اسىعىڭ الشىسىنان ءتۇسسىن!» دەگەن جازۋ بار اسىقتىڭ ەسكەرتكىشى قويىلعانىنا اپشىسى قۋىرىلعان شوۆينيستتەر وزدەرىنىڭ قاي ەلدىڭ سۋ ءىشىن، نان جەپ وتىرعاندارىن ۇمىتىپ، باياعى XIX عاسىردا قالىپ قويعان ساسىق ساناسىمەن ويلاپ، قارسى شىعىپ جاتقان ءتۇرى.
نەگىزى مادەنيەت دەگەن ۇعىم «ۆرەميا» مەن ونىڭ تىلشىسىنە جات نارسە. ماسەلەن، كەز كەلگەن وزىنە قۇرمەتپەن قارايتىن ادام، مادەنيەتتى ۇلت وزگە ەلدىڭ ۇلتتىق دۇنيەلەرىنە، ولاردىڭ ءوز ەلىندە جۇرگىزىپ وتىرعان ۇلتتىق ساياساتتارىنا جوعارى قۇرمەتپەن قارايدى. ال، «ۆرەميا»-نىڭ توڭىرەگىن تىمىسكىلەنگەندەر مەن ۆورونكولاردىڭ ساناسى، ويلاۋ جۇيەسى، وزگەلەرگە قۇرمەتى وزدەرىمەن بىرگە جۋساپ، بىرگە ورەتىن يت، مىسىعىنىڭ دەڭگەيىندە قالىپ قويعان. سوندىقتان دا ولار الاش بالاسىنىڭ اتا زاماننان كەلە جاتقان ويىنى دالدىكتى، مەرگەندىكتى، ناقتى ويلاۋدى ۇيرەتەتىن اسىقتىڭ نە ەكەنىن ەكى دۇنيەدە تۇسىنبەيدى.
«ۆرەميا» دەيتىن گازەت بار. ءوز قاعىنان جەرىگەندەردىڭ ات بايلايتىن قازىعىنا اينالعان قازاققا، ياعني، مەملەكەتكە قارسى باسىلىم. سول باسىلىم ەندى ۇلتتىق ويىننىڭ اتاسى اسىققا ءتيىسىپتى.
گازەتتىڭ ولگا ۆورونكو دەگەن ءتىلشىسى كەرەكۋ قالاسىنداعى ساياباقتاردىڭ بىرىندە ورناتىلعان اسىقتىڭ ەسكەرتكىشىنە اتاسىنىڭ قۇنى كەتكەندەي قۇنىعىپ، مازاق ەتىپتى. الگى ءتىلشىنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، بۇرىن اسىقتىڭ ورنىندا «ماڭگىلىك ماحاببات» دەپ اتالعان قوس تىرنانىڭ بەينەسى سالىنعان مۇسىندىك كومپوزيتسيا بولعان ەكەن. ەندى مىنە، تىرنانىڭ ورنىنا تاعانىندا «اسىعىڭ الشىسىنان ءتۇسسىن!» دەگەن جازۋ بار اسىقتىڭ ەسكەرتكىشى قويىلعانىنا اپشىسى قۋىرىلعان شوۆينيستتەر وزدەرىنىڭ قاي ەلدىڭ سۋ ءىشىن، نان جەپ وتىرعاندارىن ۇمىتىپ، باياعى XIX عاسىردا قالىپ قويعان ساسىق ساناسىمەن ويلاپ، قارسى شىعىپ جاتقان ءتۇرى.
نەگىزى مادەنيەت دەگەن ۇعىم «ۆرەميا» مەن ونىڭ تىلشىسىنە جات نارسە. ماسەلەن، كەز كەلگەن وزىنە قۇرمەتپەن قارايتىن ادام، مادەنيەتتى ۇلت وزگە ەلدىڭ ۇلتتىق دۇنيەلەرىنە، ولاردىڭ ءوز ەلىندە جۇرگىزىپ وتىرعان ۇلتتىق ساياساتتارىنا جوعارى قۇرمەتپەن قارايدى. ال، «ۆرەميا»-نىڭ توڭىرەگىن تىمىسكىلەنگەندەر مەن ۆورونكولاردىڭ ساناسى، ويلاۋ جۇيەسى، وزگەلەرگە قۇرمەتى وزدەرىمەن بىرگە جۋساپ، بىرگە ورەتىن يت، مىسىعىنىڭ دەڭگەيىندە قالىپ قويعان. سوندىقتان دا ولار الاش بالاسىنىڭ اتا زاماننان كەلە جاتقان ويىنى دالدىكتى، مەرگەندىكتى، ناقتى ويلاۋدى ۇيرەتەتىن اسىقتىڭ نە ەكەنىن ەكى دۇنيەدە تۇسىنبەيدى.
البەتتە، يىستەنىپ، ساسىپ-شىرىگەن كۇل-قوقىستا قورسىلداپ ءجۇرىپ جارداي بوپ سەمىرەتىن قورسىلداقتىڭ ەتىن ۇلتتىق اسى ەتىپ ارداق تۇتاتىن الدەبىر كەلىمسەكتىڭ ۇرپاعى اسىقتىڭ قادىرىن قايدان ءبىلسىن...
«ءوزى شوشقا وزگەنى يت دەپ ويلار» دەگەن ايگىلى ءسوزىن حاكىم اباي «ۆرەميا»-نىڭ ماڭىنا توپتاسقان ءشيبورى بوقتىشاقتار مەن ۆورونكو سياقتىلاردىڭ XIX عاسىردا ءومىر سۇرگەن ويدان-قىردان قاشقان كەلىمسەك اتا-باباسىنىڭ قىلىعىنا قاراپ ايتقان بولسا كەرەك. دەمەك، الماسى دا اعاشىنان الىسقا تۇسپەگەن...
«Abai.kz»
