سەنبى, 23 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 3907 0 پىكىر 18 قىركۇيەك, 2012 ساعات 09:38

ۇگىت-ناسيحات كەرۋەنى: «تاۋەلسىزدىك – ەل تىرەگى»

يگىلىكتى باستاما ارقاشاندا ءوزىنىڭ جالعاسىن تابادى. بىلتىرعى جىلى كوكپەكتى اۋدانى تۇرعىندارىن شاتتىققا بولەگەن «تاۋەلسىزدىك - ەل تىرەگى» اتتى ۇگىت - ناسيحات كەرۋەنى كوپتىڭ كوڭىلىندە وشپەستەي ءىز قالدىردى. بيىلعى جىلى اۋدان اكىمىنىڭ باستاماسى داستۇرگە اينالىپ، «گۇلدەنسە اۋىل - گۇلدەنەمىز ءبارىمىز» كەرۋەنى اۋدان اۋىلدارىنا جول تارتتى. كەرۋەن ساپىندا اۋداندىق اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى، تۇرعىندارعا كاسىبي كەڭەس بەرەتىن زاڭگەرلەر، بىلىكتى دارىگەرلەر، اۋداندىق قىزمەت وكىلدەرى، ارتىنىپ-تارتىنىپ تاۋارلارىن تيەگەن جەكە كاسىپكەرلەر، تاڭداۋلى ونەرپازدار بار.

اۋدان ورتالىعىنان ساپارعا اتتانعان سالتاناتتى كەرۋەن ءبىرىنشى كەزەكتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى قويگەلدى اۋحاديەۆ اتىنداعى اۋىلدىق وكرۋگكە ات باسىن بۇردى. كوش باسىندا اۋدان اكىمى دۇيسەنعازى ماعۋياۇلى مۋسين. كەرۋەن ساپارىنىڭ اتالمىش وكرۋگتەن باستاۋ الۋى بەكەر ەمەس. بيىلعى جىلى باتىر اتانىڭ 105 جىلدىعى اتالىپ وتۋدە. بۇل - جارقىن بولاشاق ءۇشىن قان توككەن بابالار رۋحىنا تاعزىم، ۇلكەن قۇرمەت. سونىمەن بىرگە پرەوبراجەنكادا تىرەكتى اۋىلدىق ەلدى مەكەن قۇرۋ جوباسى بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلۋدا.

يگىلىكتى باستاما ارقاشاندا ءوزىنىڭ جالعاسىن تابادى. بىلتىرعى جىلى كوكپەكتى اۋدانى تۇرعىندارىن شاتتىققا بولەگەن «تاۋەلسىزدىك - ەل تىرەگى» اتتى ۇگىت - ناسيحات كەرۋەنى كوپتىڭ كوڭىلىندە وشپەستەي ءىز قالدىردى. بيىلعى جىلى اۋدان اكىمىنىڭ باستاماسى داستۇرگە اينالىپ، «گۇلدەنسە اۋىل - گۇلدەنەمىز ءبارىمىز» كەرۋەنى اۋدان اۋىلدارىنا جول تارتتى. كەرۋەن ساپىندا اۋداندىق اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى، تۇرعىندارعا كاسىبي كەڭەس بەرەتىن زاڭگەرلەر، بىلىكتى دارىگەرلەر، اۋداندىق قىزمەت وكىلدەرى، ارتىنىپ-تارتىنىپ تاۋارلارىن تيەگەن جەكە كاسىپكەرلەر، تاڭداۋلى ونەرپازدار بار.

اۋدان ورتالىعىنان ساپارعا اتتانعان سالتاناتتى كەرۋەن ءبىرىنشى كەزەكتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى قويگەلدى اۋحاديەۆ اتىنداعى اۋىلدىق وكرۋگكە ات باسىن بۇردى. كوش باسىندا اۋدان اكىمى دۇيسەنعازى ماعۋياۇلى مۋسين. كەرۋەن ساپارىنىڭ اتالمىش وكرۋگتەن باستاۋ الۋى بەكەر ەمەس. بيىلعى جىلى باتىر اتانىڭ 105 جىلدىعى اتالىپ وتۋدە. بۇل - جارقىن بولاشاق ءۇشىن قان توككەن بابالار رۋحىنا تاعزىم، ۇلكەن قۇرمەت. سونىمەن بىرگە پرەوبراجەنكادا تىرەكتى اۋىلدىق ەلدى مەكەن قۇرۋ جوباسى بەلسەندى تۇردە جۇزەگە اسىرىلۋدا.

ق.اۋحاديەۆ اتىنداعى اۋىلدىق وكرۋگتە 13 ۇلتتىڭ وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى تىرلىك قۇرۋدا. بىرلىگى جاراسقان بەرەكەلى اۋىلدا مەرەكەلىك شارالار «دوستىق كەرۋەنى» ۇرانىمەن وتكىزىلۋى وسىدان دا بولار. شەرۋ تارتقان قۇرمەتتى قوناقتاردى اتا ءداستۇر بويىنشا اۋىل سىرتىندا سالت اتتى ۇلاندار قارسى الىپ، اۋىل كوشەلەرىمەن باستاپ ءجۇردى. ايبارلى كوك تۋىمىزدى اسقاقتاتا جەلبىرەتكەن جىگىتتەردىڭ اتقا وتىرىسى مەن سايگۇلىكتەردىڭ ادەمى اياق الىسى مەرەكەنىڭ شىرايىن ارتتىرا تۇسكەندەي.

اۋدان اكىمى د.مۋسين باستاعان قۇرمەتتى قوناقتاردى اۋىل تۇرعىندارى زور قوشەمەتپەن قارسى الدى. اۋىل اقساقالدارى دۇيسەنعازى ماعۋياۇلىمەن شۇيىركەلەسە اڭگىمە قۇرىپ، اتالىق اق العىستارىن جاۋدىرۋدا. ۇكىلى قىز اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى قۇرمەتتى قوناقتاردى قۇشاق-قۇشاق گۇلدەرىمەن قۋانتىپ، ءتۇرلى حالىقتاردىڭ اس مازىرىنەن ءدام تاتىردى. كيىز ۇيلەردىڭ ماڭىندا ويناپ جۇرگەن بالدىرعاندار كەرۋەن كەلگەنىن حابارلاپ، «الاقايلاپ» اسىر سالۋدا. اجەسىمەن بىرگە مەرەكەگە 4 جاستاعى ناريمان تىلەبالدى دا ەرە كەلىپتى. ناريمان بالالارمەن ويناپ، اتقا ءمىنىپ، شات-شادىمان بولىپ قۋانۋدا. بۇل دەگەنىمىز ەڭبەكتەگەن بالاعا دەيىن شىنايى مەرەكەنى سەزىنە ءبىلدى دەگەن ءسوز. مەكتەپ وقۋشىلارى ءبىر شاڭىراق استىنداعى ۇلتتار دوستىعىن بەينەلەگەن بيلەرىن ۇسىنىپ، كورەرمەننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى.

اۋدان اكىمى د.م.مۋسين جينالعان كوپشىلىككە قۇتتىقتاۋ ءسوز ارناپ، جىلى لەبىزىن جولدادى.
- بىلتىرعى جىلى كەرۋەن جۇمىسىنا جاقسى باعا بەرىلدى. تۇرعىندارمەن كەزدەسۋلەردە ءداستۇردى جالعاستىرۋ تۋرالى كوپتەگەن ۇسىنىستار مەن وتىنىشتەر تۇسكەن بولاتىن. بيىلعى جىلى كەرۋەن جۇمىسىندا تۇرعىنداردىڭ تىلەگىنە كوپ كوڭىل ءبولىندى. بۇل شارا حالىقتىڭ شىنايى يگىلىگىنە اينالۋى ءتيىس. وسى اۋىلدا تاەم قۇرۋ جوباسى تۇرعىندار اتسالىسۋىمەن جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. وكرۋگتىڭ مۇمكىندىكتەرى زور، بولاشاعى جارقىن. جوبانىڭ جۇزەگە اسۋى سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا. حالىقتىڭ دوستىعى نىعايىپ، بەرەكە-بىرلىگى ارتا بەرسىن - دەدى دۇيسەنعازى ماعۋياۇلى. 
مەرەكەگە اۋىلدىق وكرۋگ اكىمى د.قويگەلديننىڭ ارنايى شاقىرۋىمەن وبلىستىق «دوستىق» ءۇيىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. «التىن ارقاۋ» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى ساعىنبەك اقانوۆ وبلىس ورتالىعىنان كەلگەن قوناقتاردى تانىستىرىپ، مەركەگە قاتىسۋشىلارعا قۇتتىقتاۋ ءسوزىن ارنادى. 21 ەتنومادەني ورتالىقتىڭ باسىن قوسقان «دوستىق» ءۇيى ونەرپازدارىنىڭ ويناقى اندەرىنە قوسىلا شىرقاعان كوپشىلىك ءبىر جاساپ قالدى.
جەڭىس ساياباعىندا قويگەلدى اۋحاديەۆتىڭ ەرلىك ونەگەسىن ساحنالاعان قويىلىم كورسەتىلدى. قويگەلدى اتانىڭ ەلگە جازعان حاتىن وقىعان ءجاسوسپىرىمنىڭ ءور ۇنىمەن ەلجىرەگەن جۇرەكتەر، جاساۋراعان كوزدەردىڭ تولقىنىسى بايقالدى. اۋىلدىق  وكرۋگتىڭ  «ورنەك» جشس شارۋا قوجالىعىنىڭ باستىعى ەرجان قويگەلدين جەرلەستەر قۋانىشىن ءبولىسىپ، باتىر اتا رۋحىنا ارنالعان شارالار بارىسىنا قاتىستى. اۋىلداعى ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ ءتورايىمى ت.شنايدەر مەكتەپ وقۋشىلارىمەن «ەرلىك ساباعىن» كورسەتىپ، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى ف.گارگانوۆ بالالارعا تاعىلىمدى اڭگىمەلەر ايتتى.

جارمەڭكەدەگى تاۋار باعالارىمەن تانىسقان اۋدان اكىمى اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن باعانىڭ قىمبات ەكەنىن ەسكەرتتى. سورەدەگى ەت، بال، پياز، قاربىز، ازىق-تۇلىك باعاسى دۇكەندەردەگى مولشەردەن اسىپ تۇسپەسە، ءبىر كەم ەمەس.
تۇستەن كەيىن كەرۋەن بەلوە اۋىلدىق وكرۋگىنە ات باسىن بۇردى. كەرۋەنشىلەر كەلمەستەن بۇرىن بۇل جەردە مەركەلىك شارالار باستالىپ تا كەتكەن ەدى. جارمەڭكەدە ساۋدا قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر. «فاتسەليا»، «تاعاي» شارۋا قوجالىقتارى ۇسىنعان ونىمدەردى تۇرعىندار لەزدە ساتىپ الۋدا. «نۇر» شارۋا قوجالىعى مەرەكەگە وراي ارزان باعامەن ءشوپ ۇسىندى. قىسقا دايىندىق ماۋسىمىنىڭ قىزعان شاعىندا قولجەتىمدى باعامەن ءشوپ ساتىپ الۋ مۇمكىندىگى اۋىل تۇرعىندارى ءۇشىن جاعىمدى سىي بولعانى انىق.
ءسانى مەن سالتاناتى جارساقان كەرۋەنشىلەردى اۋىل تۇرعىندارى ۇرانداتىپ قارسى الدى. مەكتەپ وقۋشىلارى «العا قازاقستان، جاسا قازاقستان» دەپ ۇراندايدى. اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ك.سمايلوۆا قۇتتىقتاۋ ءسوز ارناپ، مەرەكەنىڭ شىمىلدىعىن اشتى. اۋىل تۇرعىنى ا.ماناپوۆ جەرلەستەرىن مەرەكەمەن قۇتتىقتاپ، اۋدان باسشىلىعىنا بارشا كوپشىلىكتىڭ اتىنان شەكسىز العىسىن جەتكىزدى. اق جاۋلىقتى اجەلەردىڭ ءداستۇرلى شاشۋىمەن بەلوەداعى «تۋعان اۋىلىم- تاعدىرىم» ۇرانىمەن وتكەن كەرۋەن جۇمىسى باستالىپ تا كەتتى.

«اۋىل بولاشاعى ءبىزدىڭ قولىمىزدا» اتتى دوڭگەلەك ۇستەلگە مەكتەپ وقۋشىلارى، اۋىل جاستارى،  اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ك.سمايلوۆا، اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى ا.ابەنوۆ، ءماسليحات حاتشىسى ر.بەسپاەۆ قاتىستى. دوڭگەلەك ۇستەل بەلوە اۋىلىنىڭ تۋمالارى، جەكە كاسىپكەرلەر، ونەر ادامدارى، مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرمەن سۇحبات تۇرىندە جۇرگىزىلىپ، ەكى ارادا كەلەلى كەڭەس ورىن الدى. كەزدەسۋ قوناقتارى دا وزدەرىنە قويىلعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، وقۋشىلارعا ۇلگى-ونەگەگە باي اڭگىمەلەر ايتتى.
بۇل ۋاقىتتا اۋىلدىق كىتاپحانادا تاعى ءبىر قىزىقتى شارا ءوتىپ جاتتى. سامار ورتالىق كىتاپحانا ۇجىمى م.اۋەزوۆتىڭ 115 جىلدىعىنا، قاليحان التىنباەۆتىڭ 85 جىلدىعىنا، ءادي ءشارىپوۆتىڭ 100 جىلدىعىنا ارنالعان «جارىق جۇلدىزبەن تۋعاندار» اتتى سىرلاسۋ ساعاتىن وتكىزدى. اتالعان تۇلعالاردىڭ ومىرىنەن قىزىقتى دەرەكتەر بەرىلىپ، شىعارمالارى وقىلدى.

سونداي- اق اۋداندىق رەداكتسيا ۇجىمى دا كەرۋەن جۇمىسىنا بەلسەنە اتسالىستى. پرەوبراجەنكا جانە بەلوە اۋىلدارىندا جەرگىلىكتى وقىرماندارمەن كەزدەسىپ، گازەت ومىرىندەگى سوڭى جاڭالىقتار تىلگە تيەك ەتىلدى. گازەت تىلشىلەرىنىڭ شىعارماشىلىق باعىتتاعى جۇمىستارى، جەكە قىزىعۋشىلىقتارى دا وقىرمانداردىڭ كوڭىلىن ەرەكشە اۋداردى. وقىرماندار بولسا، ءوز تاراپتارىنان ۇسىنىستارىن ورتاعا سالىپ، گازەت ۇجىمىنا العىستارىن جەتكىزدى.
مەملەكەتتىك زەينەتاقى تولەۋ ورتالىعىنىڭ مامانى قايرات ەربوتيندى قىزۋ جۇمىس ۇستىنەن تاپتىق. قاي اۋىلدا بولماسىن زەينەتاقى تولەۋ ورتالىعىنىڭ مامانىنا كەلۋشىلەر اسا كوپ. ءبىرى قاجەتتى قۇجاتتار ءتىزىمىن ءبىلىپ جاتسا، ەندى بىرەۋلەرى ءدال وسى ارادا زەينەتكەرلىككە شىعۋ تۋرالى قۇجاتتارىن راسىمدەپ جاتىر. قايراتتىڭ ايتۋى بويىنشا، نەگىزىنەن تۇرعىندار زەينەتاقىنى راسىمدەۋ، ءتۇرلى مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردى تاعايىنداۋ بويىنشا ءوتىنىش بىلدىرگەن. جەمىستى قىزمەت كورسەتىپ جاتقان مامانداردىڭ تاعى ءبىر توبىن كەزدەستىردىك. بۇل الەۋمەتتىك باعدارلامالار جانە جۇمىسپەن قامتۋ ءبولىمى مەن جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى. كەڭەس الۋعا كەلگەن اۋىل تۇرعىندارىنا ءتورت بىردەي مامان كەڭەس بەرۋمەن اينالىستى. وسى ۋاقىتتا فۋتبول، ۆولەيبول، شاحمات، دويبى ويىندارىنان سپورتتىق جارىستار ءوتىپ جاتتى.

پرەوبراجەنكا جانە بەلوە اۋىلدارىنىڭ تۇرعىندارى كەرۋەن جۇمىسىنان العان اسەرلەرىن جاسىرماي، ويلارىن ورتاعا سالىپ جاتتى.
گافۋر يسماگۋلوۆ، پرەوبراجەنكا اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، زەينەتكەر،
- اۋىلىمىزعا كەرۋەن كەلگەنىنە وتە قۋانىشتىمىز. وسىنىڭ ءبارى ەل يگىلىگى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان جاقسىلىق دەپ بىلەمىن. اۋىل حالقىنا كوڭىل ءبولۋ - بولاشاقتى ويلاۋ. باتىر اتانىڭ اتىنداعى اۋىلدىق وكرۋگ بولعان سوڭ، بۇل جەردە ءبارى دە ءبىز ءۇشىن قان توككەن باتىردىڭ رۋحى الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنەدى. ءومىر بويى  تالاي ۇلتتىڭ وكىلدەرى تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرگەن اياۋلى مەكەنىمىز وزىمىزگە قىمبات، ءارى ىستىق. پرەوبراجەنكا اۋىلىنىڭ تۇرعىندارى اتىنان وسى باستاماعا مۇرىندىق بولعان اۋدان اكىمىنە العىسىمدى ايتقىم كەلەدى.

باقىتبالا جۇبىشەۆا، بەلوە اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، زەينەتكەر،
-  قازىرگى كۇنى ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىز تۇراقتىلىق پەن بەيبىتشىلىكتىڭ، كەلىسىمنىڭ ناعىز ۇلگىسىنە اينالىپ وتىر. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بارلىق تابىستارى مەن جەتىستىكتەرى - بۇل، ەڭ الدىمەن، قازاقستاندى مەكەندەگەن ءتۇرلى حالىقتاردىڭ ۇلتى مەن دىنىنە قاراماستان، ارادا ورناعان ۇلى دا مىزعىماس دوستىعىنىڭ ناتيجەسى. ءبىزدىڭ اۋدانىمىز دا كۇن سايىن قارىشتاي باسىپ، دامۋدىڭ سارا جولىنا ءتۇستى. ونىڭ ءبىر بەلگىسى - بۇگىنگى كۇنى اۋىلىمزعا كەلىپ وتىرعان كەرۋەن. اۋىلعا كوڭىل ءبولۋ - بۇل حالىققا قامقورلىق جاساۋ. كەرۋەننىڭ ساپارى ءساتتى بولىپ، كوزدەگەن مۇددەسىنە جەتسىن.
اق جاۋلىقتى اجەنىڭ اقجولتاي تىلەگىمەن كەرۋەن تاعى دا جولعا شىقتى. كەلەسى باعىت - سارىبەل جانە پالاتتسى اۋىلدىق وكرۋگتەرى بولدى.

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1465
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3238
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5377