ەلىمىزگە جاپپاي ەنىپ جاتقان جاھاندانۋ وزگەرىستەرى، نارىقتىق زامان، كاپيتاليستىك قوعامنىڭ كەيبىر قاعيدالارى ء(وزىن عانا ويلاۋ، تابىس تابۋ، قارجىلىق قاجەتتىلىكتەر ت.ب.) ءداستۇرلى قازاق قوعامىنا دا ءوزىنىڭ كەرى اسەرىن تيگىزىپ، قانىمىزعا سىڭگەن وزگەگە كومەكتەسۋ، قايتارىمسىز جاقسىلىق جاساۋ سىندى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ قادىرىن كەتىرە باستاعانىن جاسىرىپ جابۋعا بولمايدى.

مەملەكەت باسشىسى باق-تى اقپارات الاڭىندا ۆولونتەرلىك قىزمەتتى بەلسەندى تۇردە ناسيحاتتاۋعا شاقىردى. بۇعان ەلىمىزدىڭ بارشا باق ءوز ۇندەرىن قوسا ءبىلدى. سونىڭ ناتيجەسىندە ۆولونتەرلىك قوزعالىس كەڭ كولەمدە جۇرت اراسىندا ناسيحاتالا باستادى.

قازاقتىڭ كەڭ قولتىقتىعىمەن تىعىز بايلانىستىلىقتاعى ۆولونتەرلىكتىڭ باتىس ەلدەرىندە پايدا بولۋ تاريحى كوبىنەسە ساياسي، ءدىني ماقساتتاردان، پايدا تابۋ، وزگەنىڭ الەۋەتىن ءوز ماقساتىنا پايدالانۋ سىندى ءتۇپ نەگىزدەن پايدا بولدى. ال قازاق جەرىندەگى اسار، ۇمە جيناۋ، اعايىنگەرشىلىك، جىلۋ، قىزىل كوتەرۋ، ءولى سىباعا سىندى ۇعىمداردىڭ بارلىعى شىنايى يگىلىك جاساۋ، ادامگەرشىلىك، تاتۋلىق ماقساتىندا پايدا بولعانىن دا اتاي كەتكەن ءجون.

«باسقاعا قۋانىش سىيلاي بىلگەن – ەڭ باقىتتى جان» دەگەن ەكەن دەني ديدرو. ەرىكتى ۆولونتەر بولۋ دەگەنىمىز رياسىز مەيىرىمدىلىك كورسەتۋ، جاڭا داعدىلارعا ۇيرەنىپ، ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋ، ءتورت قابىرعا ىشىنە قامالىپ، تاعدىرىنا نالىپ وتىراتىن مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ قىزىقتى دا əسەرلى ىستەر مەن وقيعالاردىڭ ورتاسىندا بولۋى ءۇشىن كومەكتەسۋ، تاعدىردىڭ تەزىمەن قيىن جاعدايعا تاپ بولعان ادامنىڭ جانىنان تابىلۋ، قولىنان كەلگەنشە سۇيەۋ بولا ءبىلۋ دەگەن ءسوز. ول ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەيتىن ءىس. ەرىكتى ۆولونتەرلەر بولۋ ءۇشىن ادامدارعا نيەت ءبىلدىرۋ، جانى اشىپ، ەسىركەي ءبىلۋ، اشۋدى  اقىلعا  جەڭدىرە  ءبىلۋ،  كوماندادا جۇمىس جاساي ءبىلۋ عانا ەمەس، ادالدىق، پاراساتتىلىق سياقتى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر كەرەك.

وسى قوزعالىستىڭ ەلىمىزدەگى دامۋىن سارالايتىن بولساق. قازاقستاندا ۆولونتەرلىك 1991 جىلدان باستاپ بۇۇ ەرىكتىلەر قوزعالىسى باعدارلاماسىنىڭ پايدا بولعاننان كەيىن دامي باستادى. سونىمەن قاتار، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ بۇۇ-نىڭ باس اسسامبلەياسىنىڭ ەرىكتىلەر قوزعالىس قارارىنا قارجىلاي دەمەۋشى بولدى. 1997 قاراشا ايىندا قازاقستان 100-گە جۋىق دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىمەن قاتار A/RES/52/17 قارارىنا قول قويىپ، 2001 جىلدى حالىقارالىق ەرىكتىلەر جىلى دەپ اتالدى. سونداي-اق، قازاقستان يندونەزيا، لاوس، ماۆريكيا مەن نيگەر مەملەكەتتەرىمەن بىرىگىپ 2002 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا A/RES/57/106 قارارىنا دەمەۋشى بولدى. وندا بىلاي دەلىنگەن: «...ۆولونتەرلىك ءپرينتسيپى كەز كەلگەن ستراتەگيانىڭ ماڭىزدى كومپونەنتى، كەدەيشىلىكتىڭ ازايۋى، تۇراقتى دامۋى، دەنساۋلىق، توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جəنە باسقارۋ، əلەۋمەتتىك ينتەگراتسيا جəنە əلەۋمەتتىك ەكسكليۋزيۆتى جەڭۋ جəنە ديسكريميناتسيا».

ەڭ العاشقى ۇەۇ قازاقستان تəۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قۇرىلدى، مىنە سولار العاشقى بولىپ قوعامداعى ۆولونتەرلىك يدەياسىن كومەكتىڭ جاڭا فورماسى رەتىندە، قوعامدىق ومىردە ازاماتتىق قوعامنىڭ ارالاسۋى جəنە وداق مəسەلەلەرىن سول وداقپەن شەشۋ رەتىندە تاراتتى. قازىرگى ۋاقىتتا دا ۆولونتەرلىك سفەراسى كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتكەنىنە قاراماي، ول پايدا بولۋ كەزەڭىندە، وزىنە قىزىعۋشىلىق تانىتقان بارلىق مۇددەلى جاقتاردى كوڭىل ءبولۋىن قاجەتسىنەدى: ۇۇەۇ جəنە حالىقارالىق ۇيىمدار، مەملەكەتتىك مەكەمەلەر جəنە بيزنەس قۇرىلىمدار. 2006 جىلى 25 شىلدە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى «قازاقستانداعى ازاماتتىق قوعام 2006-2011 جىلدارعا ارنالعان دامۋىنىڭ كونتسەپتسياسىنا» قول قويدى. بۇل كونتسەپتسيا ازاماتتىق قوعامنىڭ ۇيىمداسۋى مەن دامۋىن ءتۇرلى كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردىڭ اشىلۋمەن، مىسالعا ۇەۇ سەكىلدى ەرىكتى əلەۋمەتتى بەلسەندى حالىقتى تارتۋىن قولدايدى. كونتسەپتسيا ازاماتتىق قوعام دامۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتكەن. «ۆولونتەر» نەمەسە «ەرىكتى» سوزدەرى كونتسەپتسيادا كورسەتىلمەگەن، تەك قانا ورتاق باعىت بەرىلگەن، ول «ەلىمىزدە ازاماتتىق قوعامنىڭ دامۋىنىڭ جوعارعى ساتىسى رەتىندە ۆولونتەرلىك ينستيتۋتتىڭ دامۋىن الۋ». ەرىكتىلەر – دەموكراتيالىق ەلدەردەگى ەڭ ۇلكەن جۇمىس كۇشتەرى سانالادى. سوڭعى ۋاقىتتا قازاقستاندا كوپتەگەن ەرىكتىلەر ۇيىمدارى قۇرىلدى. الايدا كوپشىلىگى تەك قاعاز جۇزىندە جۇمىس  جاسايدى. Əزىرشە əلەۋمەتتىك جوبالار بويىنشا جۇمىس جاسايتىن بۇل ۇيىمداردى ءبىلىم، ەكولوگيا نەمەسە مەملەكەتتىك ورگاندار ۇيىمداستىراتىن شارالار تولعاندىرمايدى.

قازاقستاندا ۇلتتىق ۆولونتەرلىك جەلىسى جۇمىس جاسايدى، ونىڭ قۇرىلعان ۋاقىتى: 2010 جىلعى 30 ءسəۋىرى. بۇۇ ەرىكتىلەر باعدارلاماسى جəنە قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اليانسىنىڭ جوباسى. ۆولونتەرلىك ۇيىمداردى، ۆولونتەرلەرمەن جۇمىس جاسايتىن ۇەۇ-لاردى، سونىمەن قاتار، ۆولونتەرلىكتىڭ دامۋىنا قىزىعۋشىلىق بىلدىرەتىن جەكە تۇلعالاردى بىرىكتىرەدى. ماقساتى: ەرىكتىلىك باستامالاردىڭ ءəرى ازاماتتىق قوعامنىڭ تولىققاندى جəنە ۇدەمەلى دامۋى. قر-دا ۆولونتەرلىك مəدەنيەتتى دامىتۋ. جەلىنىڭ دامۋى: ۇۆج مۇشەلەرىمەن جۇمىس: اقپارات الماسۋ، ءبىلىم ءəرى ماشىقتارعا ۇيرەتۋ، قولداۋ كورسەتۋ جəنە ت.ب. (قازىرگى ۋاقىتتا جەلىگە بۇكىل قازاقستان بويىنشا 18 ۆولونتەرلىك ۇيىم كىرەدى). ءبىلىم بەرەتىن ۆولونتەرلىك لاگەرلەر/مەكتەپتەر: 2010 جىلدىڭ قاراشا ايىندا ۆولونتەرلەرمەن جۇمىس ىستەيتىن ۇەۇ-لارعا ارناپ، بۋراباي جەرىندە حالىقارالىق ۆولونتەرلىك لاگەر وتكىزىلدى.

ۇلتتىق قوزعالىسىنا جاڭا سەرپىندى 2020 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ بەرە الدى.

وسىدان ءۇش جىل بۇرىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ 2019 جىلعى 26 تامىزداعى № 135 جارلىعىمەن 2020 جىل «ۆولونتەر جىلى» بولىپ جاريالاندى. وسىعان وراي، ەلىمىزدەگى ۆولونتەرلىك قىزمەتتى دامىتۋعا ارنالعان تالاي اۋقىمدى جۇمىستار اتقارىلدا. سونىڭ ناتيجەسىندە حالقىمىز «ۆولونتەرلىك قىزمەت» دەگەنىمىز نە، ۆولونتەرلىك قىزمەتتى دامىتۋ ءۇشىن قانداي شارالاردى قولعا العانىمىز ءجون دەگەن سياقتى ساۋالداردىڭ شىن ءمانىسىن ۇعىنا الدى.

باق جۋرناليستەرىنە بەرگەن سۇحباتتارىنىڭ بىرىندە مەملەكەت باسشىسى: ««ۆولونتەر جىلى – كەزەكتى ناۋقان ەمەس. وسىنى حالىققا ءتۇسىندىرۋىمىز كەرەك. بۇل – ەل ءۇشىن، قوعام ءۇشىن ادال قىزمەت. ۆولونتەرلىك حالقىمىزدىڭ ءومىر سالتىنا اينالۋى كەرەك. ونى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ بۇگىنگى جانە بولاشاق سيپاتى رەتىندە دارىپتەگەن ءجون. ۆولونتەرلەردىڭ بويىنداعى قايرات-جىگەر ءار ازاماتتى ىنتالاندىرۋى ءتيىس. ەلىمىزدەگى ءار اۋىل-ايماق وسى ماڭىزدى جۇمىستان تىس قالمايدى دەپ سەنەمىن...

بۇل ۇدەرىس ۆولونتەر جىلىندا اتقارىلاتىن ءىس-شارالاردىڭ ارقاسىندا ازاماتتارىمىزدى ودان ءارى بىرىكتىرە تۇسەتىنىنە سەنىمدىمىن. يگى ىستەر ءبىزدىڭ مادەني بىرەگەيلىگىمىزدىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى. ەلىمىزدە 200-دەن استام ۆولونتەرلىك ۇيىم بار. وندا 50 مىڭنان استام ۆولونتەر جۇمىس ىستەيدى...

جاستار جىلىن قورىتىندىلاۋ جيىنىندا قوعامنىڭ ناقتى ماسەلەلەرىن شەشۋگە ارنالعان بىرقاتار جوبالاردى ايتىپ ءوتتىم. اۋىل جاستارى، بالالار ءۇيىنىڭ تاربيەلەنۋشىلەرى، ارداگەرلەر مەن زەينەتكەرلەر قولداۋدى قاجەت ەتەدى. اسىرەسە ناۋقاستارعا جاردەمدەسۋدىڭ ماڭىزى ەرەكشە. ۆولونتەرلەردىڭ كۇشىمەن قۇقىقتىق ساۋات، ەكولوگيا سالالارىن جەتىلدىرىپ، قازاقستاننىڭ مادەني مۇرالارىن قورعاپ، ەلىمىزدىڭ باتىرلارىن ەسكە ساقتاۋ سالالارىنداعى تۇيتكىلدەردى شەشۋگە مۇمكىندىك مول...

قازاقستان 116 ەلدىڭ 20 ميلليوننان استام ۆولونتەرىن بىرىكتىرەتىن دۇنيەجۇزىلىك ەكولوگيالىق «World Clean up day» ناۋقانىنا قوسىلۋعا دايىن. وتانداستارىمىزدىڭ بۇۇ، يۋنيسەف، AIESEC ۇيىمدارىنىڭ ەرىكتىلىك باعدارلامالارىنا جانە باسقا دا حالىقارالىق باستامالارعا اتسالىسۋى ءارتۇرلى مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىمەن تانىسۋعا جانە ەلىمىزگە ۇزدىك ۆولونتەرلىك تاجىريبەنى تارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى»،- دەدى.

وسى ورايدا «ۆولونتەرلىك» ۇعىم-تۇسىنىگىنىڭ باسىن اشىپ الىپ، ونىڭ الەمدەگى جانە قازاقستانداعى دامۋ ۇدەرىسىنە دەن قويعانىمىز ءجون. ۆولونتەر ءسوزىنىڭ ەتيمولوگياسىنىڭ شىعۋ تاريحى XVII عاسىرداعى ەۋروپا ەلدەرىنەن باستاۋ الادى جانە لاتىننىڭ voluntarius, ياعني ەرىكتى دەگەن ءسوزىن بىلدىرەدى. ورتا عاسىرداعى كەيبىر بيلەۋشىلەر تۇراقتى جالدامالى اسكەرگە جۇمسالاتىن قارجى كولەمى كوپ بولعاندىقتان حالىق اراسىنان ەرىكتىلەردى جيناپ، ولاردىڭ الەۋەتىن ءوز ماقساتىن ىسكە اسىرۋ جولىندا پايدالانعاندىعىنان تاريحتان جاقسى بىلەمىز. وسىلايشا، ۆولونتەرلىك العاشقىدا اسكەري سيپاتتا پايدا بولعانىمەن ۋاقىت وتە كەلە قوعامنىڭ وزگە دە سالالارىنا تاراي باستاعان يگى داستۇرگە اينالدى.

تاريح بەتىن پاراقتايتىن بولساق، انگليادا 1844 جىلى «جاستاردىڭ حريستيان قاۋىمداستىعى» بۇكىلالەمدىك ۇيىمى قۇرىلدى. بۇل ۇيىمعا كىرگەن ادامدار «جانىن، ءتانىن جانە اقىلىن» ايانباي حريستيان ءدىنىنىڭ ىلىمدەرىن ناسيحاتتاۋعا جۇمساۋدى ماقسات ەتتى. 1851 جىلى اتالعان ۇيىمنىڭ فيليالى امەريكادا پايدا بولىپ، ازاماتتىق سوعىستا زارداپ شەككەن ازاماتتارعا كومەك كورسەتۋمەن شۇعىلدانا باستادى. وسى سياقتى ءدىني، يدەولوگيالىق ماقساتتا پايدا بولعان جانە ۇلكەن تانىمالدىققا يە بولعان ۆولونتەرلىك ۇيىمدار وتە كوپ.

شىندىعىن ايتقاندا ۆولونتەرلىك نەگىزىنەن اقىسىز ەڭبەك ەتۋگە نەگىزدەلگەن. دەگەنمەن قازىرگى تاڭدا ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ بەلگىلى ءبىر كولەمدە اقى تولەۋى ارقىلى ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ۆولونتەرلىك جوبالار از ەمەس. سونداي-اق، تاجىريبە جيناۋ، ءوزىن جەتىلدىرۋ، بەلگىلى ءبىر سالانى يگەرۋ نەمەسە ءار ءتۇرلى سالالاردا ەڭبەك ەتىپ، جاڭا كاسىپتەردى باعىندىرۋ ماقساتىندا اقىسىز ەڭبەك ەتۋشى ۆولونتەرلەر دە ءجيى كەزدەسەتىندىگىن دە جوققا شىعارۋعا بولمايدى.

قر اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ دەرەگىنشە، قازىر قازاقستاندا 200-دەن استام ۆولونتەرلىك ۇيىم تىركەلگەن. 2017 جىلى ولاردىڭ سانى 100-گە جەتەر-جەتپەس بولاتىن. بۇدان وزگە جەكەلەگەن باستاماشىل توپتار دا بار. ۆولونتەرلىك قوزعالىسقا 50 مىڭنان استام ادام تارتىلعان.

«ۆولونتەر جىلىنىڭ» بيۋدجەتىنە زەرتتەۋ جۇرگىزگەن ساراپشى-ەكونوميست، Zertteu Research Institute ۇيىمىنىڭ ديرەكتورى قۋانىش وڭالباەۆ ەلىمىزدە ۆولونتەرلىكتى دامىتۋعا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن 1,5 ملرد تەڭگە بولىنگەنىن ەسكە سالادى. قارجىنىڭ باسىم بولىگى «ازاماتتىق باستامالاردى قولداۋ ورتالىعى» (632 ملن تەڭگە) مەن اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ (598 ملن) ەنشىسىندە.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz