قازاقستاندا جاڭا پارتيالار قۇرىلا ما؟
كەشە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ «امانات» پارتياسىنىڭ قۇرامىنان شىعىپ، توراعالىقتان باس تارتتى. پارتياسىنىڭ توراعاسى بولىپ ەرلان قوشانوۆ سايلاندى.
«بۇگىننەن باستاپ «امانات» پارتياسىنىڭ توراعاسى رەتىندە وكىلەتتىگىمدى توقتاتىپ، پارتيادان شىعۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. بۇل قادامنىڭ سيمۆولدىق ءمانى بار. وسى ورايدا، پرەزيدەنت سايلاۋىندا ماعان سەنىم ارتىپ، قولداعاندارىڭىز ءۇشىن بارشاڭىزعا العىسىمدى ايتامىن»، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
قازىرگى «امانات» پارتياسى بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ پرەزيدەنت توقاەۆقا تابىستاعان بۇرىنعى «نۇر-وتان» پارتياسى ەكەنىن ەسكە سالايىق.
پرەزيدەنت توقاەۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەشبىر پارتياعا باسىمدىق بەرمەگەنى ءجون دەپ سانايدى جانە الداعى ۋاقىتتا جاڭا پارتيالار ساياسي الاڭنان كورىنەتىنىن ايتتى.
قازاقستاندا سوڭعى جىلدارى كىمدەر پارتيالار قۇرماق بولىپ باستاما كوتەردى جانە قانداي پارتيالار پارلامەتكە وتە المادى؟ سولاردىڭ ءبىر سىپىراسىنا شولۋ جاساپ كوردىك.
2019 جىلى قوعام قايراتكەرى، اقىن ولجاس سۇلەيمەنوۆ ساياسي پارتيا قۇراتىنىن مالىمدەگەن ەدى.
«بايتاق بولاشاق» ەكولوگيالىق اليانسىنىڭ توراعاسى ازاماتحان ءامىرتاي «جاسىل الەم» اتتى پارتيانىڭ توراعاسى ولجاس سۇلەيمەنوۆ بولاتىنىن ايتتى. پارتيا ەلدىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسىن شەشۋگە تالپىندى. بۇگىندە مەملەكەت ەكولوگيالىق اپاتتارمەن كۇرەسۋ ءۇشىن جىل سايىن قوماقتى قاراجات بولەدى. دەگەنمەن ولاردى شەشۋ تەتىكتەرى جوق. سول سەبەپتى ەكولوگتار وسىنداي اۋقىمدى دۇنيەلەردى رەتتەپ وتىرۋ ءۇشىن پارلامەنت پەن ماسليحاتتاردىڭ بارلىق ساتىسىندا بولۋى كەرەك دەپ سانايدى.
سول جىلى ساياساتكەر توعجان قوجاليەۆانىڭ دا «حاق» دەگەن پارتيا قۇرىپ جاتقانى بەلگىلى بولدى. جەكە كاسىپكەر توعجان قوجاليەۆا قۇرعالى وتىرعان پارتياسىن ءوز كاسىبى ارقىلى قارجىلاندىرماق بولعانىن ايتقان ەدى.
«پارتيانىڭ ماقساتى جۇيەنى قالپىنا كەلتىرۋ. قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ جاعدايى جاقسارۋى ءۇشىن جۇيەنى قالپىنا كەلتىرۋىمىز قاجەت. ءبىز بولىنبەيمىز. جاقسى بولسىن، جامان بولسىن بيلىكتەگىلەر ءوز قازاعىمىز. سول سياقتى بيلىككە قارسى دۆك دا ءوز قازاعىمىز. ءبىزدىڭ ەڭ باستى ماقساتىمىز كونسترۋكتيۆتى رەفورمالار جۇرگىزۋ. ءبىز بيلىك پەن حالىقتىڭ ورتاسىنا كوپىرمىز...ءبىز – قازاقستان حالقىنىڭ پارتياسىمىز. ءبىزدىڭ دەۆيز – حالىققا ادال قىزمەت. حاق!»، - دەدى ول پارتيا تۋرالى.
2020 جىلى «جەلتوقسان-86» ۇيىمىنىڭ بەلسەندىلەرى «الاش-جەلتوقسان» اتتى پارتيا قۇرعالى جاتقانىن حابارلادى. پارتيا قۇرعىسى كەلەتىن توپ ۇلتتىق ماسەلەلەردى كوتەرگەندە ۇيىمنان گورى ساياسي توپتىڭ ىقپالى كوبىرەك بولاتىندىقتان پارتيا قۇرۋعا بەل بۋعاندارىن ايتقان ەدى.
توپ جەتەكشىسى گۇلباھرام ءجۇنىس «بۇگىندە ەلدە پروبلەما وتە كوپ. سوندىقتان ۇلتتىق پروبلەمالاردى كوتەرەتىن «الاش-جەلتوقسان» پارتياسى – ءبىز بولامىز دەپ ويلايمىن... جەلتوقسانشىلاردىڭ ەلىم، جەرىم، قازاعىم، ۇرپاعىم، ءتىلىم دەگەن ءوز يدەياسى بار. قۇرىلىپ جاتقان پارتيالار مەن قوزعالىستاردىڭ كوپ بولعانىن قالايمىز»، – دەگەن بولاتىن.
2020 جىلى بەلسەندىلەر قۇرعان «كوشە پارتياسى» ۇيىمى رەسمي تىركەلۋ ءۇشىن قۇجات تاپسىراتىنىن جاريالاعان سوڭ استانانىڭ ەسىل اۋداندىق سوتى ونى ەكسترەميستىك ۇيىم دەپ تانىپ، جۇمىسىنا تىيىم سالدى. وسى شەشىمنىڭ نەگىزىندە كوپ بەلسەندى قۋدالانىپ كەلەدى.
بەلسەندى ساناۆار زاكيروۆا 2018 جىلى «ءبىزدىڭ حاقىمىز» پارتياسىن تىركەۋگە تالپىندى. بەلسەندى «نۇر وتان» جاڭا پارتيا تىركەۋگە كەدەرگى جاسادى دەپ مالىمدەگەن سوڭ بيلىك پارتياسى ونى سوتقا بەرىپ، «نۇر وتان» تۋرالى ايتقان سوزدەرىن تەرىستەۋدى تالاپ ەتتى. سوتتا بيلىك پارتياسى جەڭىسكە جەتتى. كەيىن زاكيروۆا بۇزاقىلىق ءىسى بويىنشا بىر جىلعا سوتتالىپ، جازاسىن وتەپ شىقتى.
2022 جىلى قازاقستان قۇرىلىسشىلار وداعى ءوزىنىڭ ساياسي پارتياسىن قۇراتىنىن مالىمدەدى.
قازاقستاندا قۇرىلىس سالاسىنىڭ ماسەلەلەرى ۇزاق جىلدار بويى شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. مىسالى، قۇرىلىس سالاسى دامىماعان، ەل يمپورتقا تاۋەلدى، قازاقستاندىقتار باسپانامەن قامتاماسىز ەتىلمەگەن. بۇل رەتتە قوعامدىق بىرلەستىك جاعدايدى تولىق وزگەرتە المايدى. وسى ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ءبىر جولى – پارتيا قۇرۋ. بۇل تۋرالى قۇرىلىسشىلار وداعى پرەزيديۋمىنىڭ توراعاسى تالعات ەرعاليەۆ ايتقان بولاتىن.
«ءبىز زاڭ شىعارۋ پروتسەسىنە ىقپال ەتۋدى، قولداۋدى، كومەكتەسۋدى، جەدەلدەتۋدى، قاتىسۋدى قالايمىز. بيزنەستىڭ ناقتى ءوزىن-ءوزى رەتتەۋىنە قول جەتكىزگىمىز كەلەدى»، – دەپ ءتۇسىندىردى ەرعاليەۆ.
قوعام قايراتكەرى مۇحتار تايجان «جەر قورعانى» اتتى ساياسي پارتيا قۇراتىنىن مالىمدەدى.
«بۇگىننەن باستاپ مەن جاڭا ساياسي پارتيانى قۇرۋعا كىرىسەمىن. ناعىز ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرتۋ ءۇشىن بۇگىنگى بيلىك - ياعني بۇگىنگى زالىندا وتىرعانداردىڭ - ءماجىلىس، سەنات جانە ۇكىمەت 80-90% ءسوزسىز اۋىسۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءبىز - ەل مەن ۇلت جاناشىرلارى - جاڭا پارتيا قۇرىپ كەلەسى سايلاۋدا نۇروتان-امانات پارتياسىن ادال جارىستا جەڭىپ - بيلىككە كەلۋىمىز قاجەت! ءبىزدىڭ جاڭا ساياسي پارتيامىزدىڭ اتاۋى جەر قورعانى بولسىن. جەر دەگەن ۇعىم ءار قازاق ءۇشىن قاسيەتتى دەپ بىلەم. جەرىمىزدى قورعاي الساق ۇرپاق ءۇشىن بولاشاققا جول اشامىز دەگەن ءسوز»، - دەپ جازدى مۇحتار تايجان Facebook-تەگى پاراقشاسىندا.
بيىل قوعام بەلسەندىسى سانجار بوقاەۆ جاڭا پارتيا قۇراتىنىن مالىمدەدى. ول ءوزىنىڭ «نامىس» دەپ اتالاتىن پارتياسى مەن ونىڭ باعدارلاماسىن تانىستىردى. 2020 جىلدىڭ شىلدەسىندە ول «Nur Otan» پارتياسى الماتى قالالىق فيليالىندا پارتيانىڭ ادەپ كودەكسى مەن جارعىسىن ەلەمەدى جانە نۇروتاندىقتاردىڭ ومىرىنە نەمقۇرايلى قارادى ايىپپەن سانجار بوقاەۆتى پارتيا قاتارىنان شەتتەتىلگەن ەدى.
ايجان تەمىرحان
Abai.kz