كەشە «وتانداستار قورى» كەاق پرەزيدەنتى ابزال ساپاربەكۇلىنىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، ءبىر ساعاتتان ارتىق اڭگىمەلەستىم. مەن بىلگەندە دۇنيەجۇزىنە شاشىراپ كەتكەن قانداستارىن ءوز وتانىنا كوشىرىپ الۋمەن تىكەلەي اينالىساتىن ءۇش-ءتورت قانا مەملەكەت بار. ولار – يزرايل، گەرمانيا، رەسەي جانە قازاقستان.

ال، وسى ەلدەردىڭ ۇشەۋى شەتتەگى قانداستارىن كوشىرىپ الۋ جانە ولارعا قاماقورلىق جاساۋ قىزمەتىن ارنايى قور ارقىلى جۇزەگە اسىرادى. ول – يزرايل مەن گەرمانيا.

يزرايل مەن گەرمانيانىڭ كوشى-قون قورلارىنىڭ قۇرىلعانىنا عاسىردان استى.

ءدال سونداي قور، قۇدايعا شۇكىر، ءبىزدىڭ قازاقستاندا دا بار. «وتانداستار قورى» كەاق. بەس جىل بويى تابانىمىزدان تەسىلىپ ءجۇرىپ زورعا قۇرعىزعان بولاتىنبىز. 2018 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى.

مىنە، سول «وتانداستار قورى» كەاق-نا جاقىندا ابزال ساپاربەكۇلى دەگەن جىگىت پرەزيدەنت بولىپ تاعايىندالدى.

ابزال ساپاربەكۇلى – كاسىبي ديپلومات، شەتەلدەردە ەلشىلىك قىزمەت اتقارعان، قازاقشا ايتقاندا، جەر ارالاپ، ەل تانىعان ازامات. ءوزى جۋالىنىڭ تۋماسى.

جۋالى دەگەندە، ءبىزدىڭ ەسىمىزگە بىردەن باۋىرجان مومىشۇلى مەن شەرحان مۇرتازا اتالارىمىز تۇسەدى.

وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى جىلدارى قىتايدان كەڭەستىك قازاقستانعا ەكى ءجۇز مىڭنان استام قازاق كوشىپ كەلگەنى بەلگىلى. سول كوشتىڭ دە ءوز تۇلعالارى بولعان. قاسيەتىڭنەن اينالايىن باۋىرجان بابامىز سولاردىڭ سورپا بەتىنە شىققان ازاماتتارىنا جىلى قاباق تانىتىپ، قامقور بولعانى تۋرالى اڭگىمە بار. جاعدا بابالىق اتامىزدى ۇيىنە شاقىرىپ، ۇنەمى پىكىرلەس، سىرلاس بولعانىن ءبىز جاقسى بىلەمىز. ءتىپتى، جالعىز كەلىنى زەينەپ احمەتوۆا اپامىز ىلەنىڭ تەكەس اۋدانىندا تۋعان ەكەن.

ال، شەراعا بولسا، الىستاعى اعايىندى كوشىرىپ الۋ تۋرالى ءماجىلىس تورىنەن، ءار سۇحباتىندا ايتىپ وتىراتىنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى...

دەمەك، شەكارا سىرتىندا قالىپ، تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇرعان قازاقتاردى اتاجۇرتىنا ورالتۋعا ارنالعان ءبىر، ءبىر ەمەس، بىرەگەي ۇيىمنىڭ باسىنا سول تەكتى اتالارىمىز شىققان اۋىلدىڭ بالاسى ابزال ساپاربەكۇلى باۋىرىمىزدىڭ كەلگەنىنە، ارينە، قۋاندىم مەن. قۋانۋمەن بىرگە، ابەكەڭە جۇكتەلگەن جۇكتىڭ وتە اۋىر ەكەنىن، قانداستار دەسە، بيلىكتىڭ سوڭعى كەزدە تىكسىنىپ، جىلانداي جيىرىلا قالاتىنىن ويلاپ، ابەكەڭە ءبىر جاعىنان ايانىشپەن قاراعانىمدى دا جاسىرمايمىن. بۇل تەماعا ءالتامان قايتا ورالاتىن بولامىز.

وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، «وتانداستار قورى» كەاق قۇرىلعانعا دەيىن، شەتتەگى قانداستارىمىزبەن «مادەني»، «رۋحاني» بايلانىس جاساۋ قىزمەتىن دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعى اتقارىپ كەلدى.

داۋ جوق، قاۋىمداستىققا قالداربەك نايمانباەۆ توراعالىق ەتكەن جىلدارى بۇل جۇمىس وتە جوعارى دەڭگەيدە جۇرگىزىلدى.

ونىڭ ۇستىنە، مارقۇم قالداربەك نايمانباەۆ اعامىزدىڭ الىس-جاقىن شەتەلدەردە «كىشى قۇرىلتايلار» وتكىزۋ باستاماسىن كەزىندە جۇرتتىڭ باسىم كوپ بولىگى قولدادى. سەبەبى، قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاڭادان الىپ، ەندى-ەندى دەربەس ەل بولىپ جاتقان كەزى. كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە بارىس-كەلىس تەك ەسەپپەن عانا بولىپ كەلدى. كەيبىر مەملەكەتتەرمەن ءتىپتى بايلانىس بولماعان. تاعى ءبىر جاعىنان، قازاقستاندا بۇگىنگىدەي ينتەرنەت جۇەيسى جوق. سول ءۇشىن جالاڭ اياق جار كەشىپ، قىزىل اياق قىر باسىپ، قازاق بار جەردىڭ ءبارىن ارالاپ، بايلانىس ورناتۋعا تۋرا كەلدى.

ال، تالعات ماماشەۆ توراعالىق ەتكەن كەزدەن باستاپ شەتتەگى قازاقتار قونىستانعان وڭىرلەر، اسىرەسە ەۆروپا مەملەكەتتەرى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ قاۋىمداستىعىنىڭ جىلدا بارىپ دەم الىپ، سايرانداپ قايتاتىن گۋرورتىنا اينالدى. زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ تا وسى ىزبەن كەتتى. مىسالى، وتكەن جىلى تۇركيادا وتەتىن ەكى-اق كۇندىك شاراعا قاۋىمداستىق باسشىلارى مەن قوسشىلارى ون بەس كۇننەن استام بۇرىن بارىپ، ىرعالىپ-جىرعالىپ، سەرۋەندەپ قايتتى...

ال، قازىر دۇنيە وزگەردى، قوعام جاڭعىردى. بايلانىس بارىپ-كەلۋگە قاراپ تۇرعان جوق، عالامتور ارقىلى ادامزات بالاسى جەردىڭ استىن دا، كوكتىڭ ۇستىندە كورىپ وتىراتىن جاعدايعا جەتتى. سول قاتاردا ءبىزدىڭ قازاقتار دا بار. ءسىزدىڭ جىلىنا ءبىر رەت بارىپ «كىشى قۇرىلتاي» وتكىزۋىڭىزبەن ەۆروپا مەملەكەتتەرىندەگى قازاقتاردىڭ ۇلتتىق سالت-ساناسىن، ادەت-عۇرپىن، ءتىلىن ساقتاپ قالامىز دەۋ، اقىلدى ادامنىڭ تىرلىگى ەمەس...

دەمەك، «وتانداستار قورى» كەاق ەسكى سارىندى دوعارىپ، جاڭا قازاقستانعا ساي، قىزمەت ءتارتىبىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋى كەرەك!

ۇكىمەتتەن بولىنگەن ميللياردتاعان قارجىنى «كىشى قۇرىلتايلارمەن» «يگەرەتىن» ادەتتەن ارىلىپ، اناۋ يزرايل مەن گەرمانيانىڭ ۇلگىسىمەن جۇمىس ىستەۋگە كوشۋى ءتيىس.

اتاجۇرتقا كوشىپ كەلگەن ءاربىر قانداسىمىزعا «وتانداستار قورى» كەاق تاراپىنان «ەرۋلىك» دەگەن اتپەن، ەڭ كەمىندە، 500 مىڭ، بولىپ جاتسا، ءتىپتى 1 000 000 تەڭگەدەن اقشا ۇسىنىپ وتىراتىن جۇيە قالىپتاستىراتىن ۋاقىت كەلدى. ايتپەسە، ونىڭ نەسى قور؟!

«وتانداستار قورى» كەاق-نىڭ قارجىلىق الەۋەتىن كوتەرۋ ءۇشىن اۋقاتتى ازاماتتاردىڭ تابىسىنىڭ 0.1%-ءىن قورعا اۋدارتۋ تۋرالى ۇسىنىس جاساسا، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلى وعان قارسى بولمايدى، قايتا قوداپ بەرەتىنىنە مەن سەنىمدىمىن.

ءسويتىپ، «وتانداستار قورى» كەاق-نىڭ الەۋەتىن شەتتەگى قازاقتاردى كەزەك-كەزەگىمەن كەزەڭ-كەزەڭگە ءبولىپ، اۋىل-اۋىلىمەن كوشىرىپ الاتىن حالگە جەتكىزۋ – باستى ماقسات ەتىلىپ قويىلۋى ءتيىس.

مۇنداي كومەك الىستاعى اعايىننىڭ قازاقستانعا كوشۋىنە ايتارلىقتاي اسەر ەتەتىنى، كوپ-كورىم كومەك بولاتىنى ءسوزسىز. سونىمەن بىرگە، «وتانداستار قورى» كەاق-نىڭ دا، قازاقستاننىڭ دا بەدەلىن كوتەرەتىنى ءسوزسىز.

مەن «كىشى قۇرىلتايعا» مۇلدەم قارسى ەمەسپىن. جوعارىدا ايتقانىمداي، ۇكىمەتتەن بولىنگەن ميللياردتاعان اقشانى تەك «كىشى قۇرىلتايلارمەن»، دوپ تەبۋمەن، پايداسى جوق فورمدار وتكىزۋمەن «يگەرۋگە» قارسىمىن.

«كىشى قۇرىلتايدى» اسا كەرەك بولعان جاعدايدا عانا وتكىزگەن دۇرىس دەپ سانايمىن. بۇل – ءبىر.

ەكىنشىدەن، قانداستار مەن قونىس اۋدارۋشىلاردى قونىستاندىرۋ ءۇشىن ارنايى ايقىندالعان وڭىرلەر بار. ول وڭىرلەر قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2016 جىلعى 18 اقپانداعى №83 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن.

بۇل جوباعا دا مەملەكەت ەسەبىنەن ميللياردتاعان قارجى ءبولىنىپ كەلەدى. وكىنىشكە وراي، ناتيجەسى كوڭىل كونشىتپەي تۇر. كوشىپ بارعانداردىڭ ءبىر ءبولىمى قايتا كوشىپ كەتىپ جاتىر. قونىستانىپ قالعانداردىڭ تۇرمىسى وڭىلىپ كەتكەندەرى دە جوقتىڭ قاسى. ساپاسىز سالىنعان ۇيلەر ءۇشىن ءبىر-ەكى اۋداننىڭ اكىمى قىزمەتتەن الىنعانىمەن، سحەما سول بەتى ءالى ىسقىرىپ تۇر. اساننىڭ ورنىنا ۇسەن كەلىپ، جۇمىس باياعىداي جالعاسۋدا...

ەندەشە، وسى جوبا قىزمەتىنىڭ نە ءۇشىن ءوز دەڭگەيىندە جۇرمەي جاتقانىن اشىققا شىعارۋ ءۇشىن، استى-ءۇستىن توڭكەرىپ تەكسەرەتىن كوميسسيا كەرەك. ول كوميسسيا تاجىريبەلى مامانداردان جاساقتالۋى كەرەك. ولار قاتىستى ورگانداردىڭ قىزمەت وتەۋ ءتارتىبىن، زاڭدار مەن نورماتيۆتىك قۇجاتتاردىڭ ءتيىمسىز تۇستارىن انىقتاۋى، ونى وزگەرتۋ تۋرالى ۇكىمەتكە ءوتىنىش جاساۋى كەرەك... وسى كەرەكتەردىڭ ءبارىن باسقا ەمەس، «وتانداستار قورى» كەاق قارجى ءبولىپ، اتقارۋى كەرەك!

ءسويتىپ، قونىس اۋدارۋشىلار مەن كوشىپ كەلۋشىلەر ءۇشىن اۋىل شارۋاشىلىعىمەن، شاعىن-ورتا كاسىپكەرلىكپەن اينالىسقىسى كەلەتىن ازاماتتارعا ارنالعان اكىمدەردىڭ جەر، باسپانا، ءوسىمسىز نەسيەنى قامتىعان جەڭىلدىك پاكەتى دايىن تۇرۋى كەرەك. ول جەڭىلدىك پاكەتى زاڭمەن بەكىتىلگەن بولۋى ءتيىس... بۇل – ەكى.

ءۇشىنشى، شەتتەگى قازاقتارمەن بايلانىس دەگەندە، سول بايلانىستان ۇنەمى تىس قالىپ كەلە جاتقان قىتايداعى قانداستارىمىز تۋرالى ەندى تەزدەتىپ ىسكە كىرىسپەسەك، بولمايدى!

سوڭعى بەس-التى جىلدىڭ كولەمىندە ۇكىمەت ولاردىڭ ءولى-ءتىرىسىن دە ءبىلىپ جاتقان جوق. تەك، ازاماتتىق قوعامنىڭ، جەكەلەگەن قايراتكەر تۇلعالاردىڭ كۇرەسىنىڭ ارقاسىندا، قىتايداعى قازاقتارعا جۇرگىزىلگەن گەنوتسيد الەمدىك دەڭگەيدە كوتەرىلىپ، قازىر ساياسي قىسىمنىڭ بەتى ءبىراز قايتقانداي بولدى.

جاسىراتىنى جوق، قازاق بيلىگى بۇل ماسەلەگە ەشبىر شارا قولدانا المادى.

سونىمەن بىرگە، قىتايدا «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى» دەگەن ۇلتتىق اۆتونوميالى وبلىس بار. ول شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالى رايونىنان بۇرىن قۇرىلعان. بۇرىنعى اتى «ىلە قازاق اۆتونوميالى ولكەسى» بولتىن. وندا، كەم دەگەندە، ءۇش ميلليوننان استام قازاق تۇرادى. ءتىپتى، ودان دا كوپ بولۋى مۇمكىن. ەرتىس پەن ىلە وزەندەرى وسى وبلىستان، قازاقتار وتىرعان وڭىرلەردەن باستاۋ الادى. اۋمالى-توكپەلى زاماننىڭ قارا داۋىلى قىتاي بيلىگىنىڭ دە جانىن قىلپىلداتىپ تۇر. الداعى بولاشاقتا بايىرعى قازاق جەرىنە قۇرىلعان وسى وبلىس پەن وندا قونىستانعان قازاقتاردىڭ تاعدىرى نە بولادى؟!

بۇل ماسەلە تۋرالى ءوز ويىمىزدى ايتىپ، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ اتىنا 2020 جانە 2021 جىلى ەكى رەت حات جازىپ، سول كەزدەگى پرەزيدەنت كەڭەسشىسى (كەيىن كومەكشىسى) ەرلان قارين ارقىلى جولداعامىز.

ول حاتىمىز يەسىنە جەتتى مە، جوق پا، بىلمەيمىن...

كەشەگى كەزدەسۋدە بۇل تاقىرىپقا دا ارنايى توقتالىپ، ءوز ۇسىنىسىمىزدى ايتتىق، قاعازعا جازىپ تاپسىردىق...

قىسقاسى، «وتانداستار قورى» كەاق-نىڭ جاڭا باسشىسى ابزال ساپاربەكۇلى مىرزامەن كەزدەسۋدە وسىنداي تاقىرىپتاردا اڭگىمەلەر ايتتىق، ۇسىنىستارىمىزدىڭ ءبىر پاراسىن قاعازعا جازىپ، قولىمىزدى قويىپ، ۇسىندىق.

ءبىز پاقىرىڭ ايتۋىن ايتامىز-اۋ. بىراق، اناۋ جاقتا وتىرعان ەرلان قارين، ايدا بالاەۆا دەگەن «شىنجىر بالاق، شىبار توستەر» ابزال ساپاربەكۇلىنىڭ ءبىز تالاپ ەتكەن جولمەن كوسىلىپ جۇمىس ىستەۋىنە جول قويا قويار ما ەكەن دەشى؟!

جوق، ۇكىمەت بولگەن اقشانى بۇرىنعى تارتىپپەن يگەر، شەتتەگى قازاقتارعا دوپ تەپكىز، فورمدار وتكىز، كونتسەرتتەر ۇيىمداستىر، ايتەۋ قانداستاردى شۋلاتپساڭ بولدى دەي مە؟!

بۇل – وتە ۇلكەن سۇراق!

قوردى قور قىلاتىن دا، زور قىلاتىن دا، ارينە، باسشىسى!

ءاي، قايدام!

ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ ءبىر وتىرىسىن قازاق كوشىنە ارناۋعا جانە كونستيتۋتسيانىڭ جاڭا جوباسىنا الىستا قالىپ بارا جاتقان التى ميلليون قازاق ءۇشىن التى سويلەم ءسوز قوسۋعا جاراماعان سول «باس يدەولوگتىڭ» ابزال ساپاربەكۇلىنا ەكى تىزگىن، ءبىر شىلبىردى ۇستاتىپ، يزرايل مەن گەرمانيا قورلارىنىڭ دەڭگەيدە جۇمىس ىستەتە قويادى دەگەنگە ءوز باسىم سەنبەيمىن.

مەنىڭ ابزال ساپاربەكۇلى باۋىرىما ءبىر جاعىنان ايانىشپەن قاراعان، جانىم اشىعان سەبەبىم – وسى!

ەگەر، ەسكى سۇردەكپەن كەتەتىن بولسا، قۇرمەتتى ابەكەڭ دە تالعات ماماشەۆ پەن زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆتىڭ اياعىن قۇشىپ، قاسىقتاپ جيعان ابىرويىن شەلەكتەپ توگىپ الۋى ابدەن مۇمكىن!

بۇل – مەنىڭ «جىلاتىپ ايتقان» دوستىق ءسوزىم.

قۇداي ونىڭ بەتىن ارى قىلسىن دەپ تىلەيمىن مەن!

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz