ورىستىڭ وتارشىلدىق بيلىگى مەن جاستاردى مايداندا وكوپ قازۋ جۇمىستارىنا الۋ تۋرالى 1916 جىلعى پاتشا جارلىعىنا قارسى جەتىسۋداعى، ارقاداعى كوتەرىلىستەر اياۋسىز جازالاۋعا ۇشىراعانى ءمالىم. سونىڭ سالدارىنان كوتەرىلىستىڭ بەكبولات اشەكەەۆ سياقتى باسشىلارى دارعا اسىلدى، بىرقاتارى سوتتالدى، سىبىرگە ايدالدى. بىراق ارادا سەگىز اي وتكەندە 1917 جىلى 6 ناۋرىزدا ۋاقىتشا وكىمەت «ساياسي تۇتقىنداردى» امنيستيالاۋ تۋرالى قاۋلى شىعارعان.

وندا: «…پو پوۆودۋ راسپورياجەنيە 25 يۋنيا 1916 گودا «و پريۆلەچەنيە ينورودچەسكيح ناسەلەني ك رابوتام ۆ تىلۋ ارمي» پرەكراتيت ناۆسەگدا، نەمەدلەننوم وسۆوبوجدەني ۆسەح زاكليۋچەننىح پود دەيستۆي ۋكازا» (ورتالىق مەملەكەتتىك ارحيۆ، 76 قور، 1-تىزبە، 636 ءىس، 269 بەت) دەلىنگەن. ءسويتىپ اجال الدىندا تۇرعان نەمەسە ءتۇرلى مەرزىمگە سوتالعان، سونداي-اق سوتى ەندى وتەتىندەر سول امنيستيا ارقىلى قولما قول بوساتىلعان. سوناۋ پاتشا زامانىندا، بۇدان 105 جىل بۇرىن كوتەرىلىسكە شىققان ادامدار امنيستيامەن بوساتىلعان ەكەن.

مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىن. 2022 جىلى قازاقستاننىڭ 44 قالاسى مەن 26 ءىرى ەلدى مەكەنىن قامتىعان نازارباەۆ رەجيمىنە قارسى قاڭتار ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى كەزىندە ءتۇرلى ارانداتۋشىلىق ارەكەتتەر سالدارىنان قازا بولعان، قاماۋعا الىنعان، جازىقتى-جازىقسىز جازالاۋعا ۇشىراعان، ءالى كۇنگە دەيىن اباقتىدا وتىرعان ازاماتتارعا قازاقستان كونستيتۋتسياسى كۇنى قارساڭىندا 1917 جىلعى ۋاقىتشا وكىمەت جاريالاعان قۇقىقتىق كەشىرىم سياقتى امنيستيا جاريالانسا قۇبا قۇپ بولار ەدى. مۇنداي گۋمانيستىك قادام پرەزيدەنت ق.ك.توقاەۆتىڭ حالىق اراسىنداعى بەدەلىن ارتتىرىپ، وعان دەگەن ريزاشىلىق سەزىمىن تۋعىزار ەدى.

كەيبىر دەرەكتەردە قازىرگە دەيىن قاڭتار وقيعاسىنا قاتىسقان مىڭعا تارتا ادام قۇقىقتىق قۋدالاۋدا جۇرگەنى ايتىلادى. اتالعان حالىقتىق تولقۋدىڭ «شال، كەت!» دەگەن ساياسي ۇرانمەن وتكەنى راس. ەكس-پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ توراعاسى رەتىندەگى 2019 جىلعى 20 ناۋرىزدان 2022 جىلعى قاڭتارعا دەيىن وزىندە ساقتاعان لەگيتيمسىز قۇزىرەتىن حالىق قىسىمىنىڭ كومەگىمەن ق.ك.توقاەۆ 2022 جىلى 5 قاڭتاردا ازەر زاڭدى تۇردە يەلەندى. ساياسي تولقۋدىڭ ق.ك.توقاەۆقا تيگىزگەن باستى پايداسى وسى. قولى ارقاننان بوسادى، ساياسي ەركىندىك الدى. «جاڭا قازاقستان» قۇرۋ تۋرالى يدەيا مىنە، وسىدان كەيىن عانا تۋدى. جاڭا قازاقستان – بۇگىنگى بۋىننىڭ بولاشاق ۇرپاققا اماناتى ەكەندىگىنە قازىر ەشكىم تالاسپايدى.

«ءبىر-ءبىرىمىزدى جات كورمەي، جاقىن تارتىپ، قوعامدا ناقتى وزگەرىستەرگە دەگەن سەنىمدى ورنىقتىرامىز» دەيدى پرەزيدەنت اتالعان يدەياعا باستاۋ بولعان ءوزىنىڭ بيىلعى 16-ناۋرىزدا جاساعان جولداۋىندا.

سول «جاڭا قازاقستان» قۇرۋ ءىسى قاڭتار قۇرباندارىن «جات كورمەي» امنيستيا جاريالاۋ سياقتى ادامگەرشىلىك قادامدارمەن «جاقىن تارتۋ» ارقىلى باستالعانى ءجون دەپ ويلايمىن. سوندا عانا "جاڭا قازاقستاننىڭ" ورنىعۋىنا دەگەن حالىق سەنىمى پايدا بولادى!

مارات ءبايدىلداۇلى،

جازۋشى-پۋبليتسيست

Abai.kz