ادام تابيعاتىندا پالەگە، جالاعا، جامانشىلىققا بiر تابان جاقىن جۇرەتىنى – ءوزىن تانىماي سىرتتان كەلەتىن جاقسى-جاماندى ايىرا الماي جۇرەتىن ەنجارلىعىنان، كورسەقىزار ەلىكتەگىش، ماقتانشاقتىعىنان بولادى. جاقسىلىقتى تەز ۇمىتادى، جامانشىلىقتى جارتى عۇمىرىنا سەرiك ەتەدi. «جاقسىلىق ۇزاق تۇرمايدى، جامانشىلىق ءار كەز توزبايدى»، - دەگەن اباي:

قىزىلدى-جاسىلدى دۇنيەنىڭ سوڭىنان قۋىپ ءجۇرىپ، اعايىننىڭ ەلدىكتەن كەتىپ بارا جاتقانىنىڭ تاعى ءبىر مىنەزىن كورىپ: «جاتتىڭ ءبىر ءتاۋىر كىسىسىن كورسە، «جارىقتىق» دەپ جالبارىنىپ، ءوز ەلىندە ودان ارتىق ادام بولسا دا، تانىمايتىندىعىن جەتكىزەدى.

ابايدىڭ «كوڭىلىم قايتتى دوستان دا، دۇشپاننان دا» دەپ باستالاتىن ولەڭىندە:

قارىنداس قارا جەرگە تىعا الماي ءجۇر،

ءبىرىنىڭ-ءبىرى ءسوزىن ۇعا الماي ءجۇر.

قۇدا-تامىر، دوس-جاران، قاتىن-بالاڭ –

ولار دا ءبىر قالىپتى بولا الماي ءجۇر، - دەپ مىڭ قاتپار مۇقتاجدىعىنىڭ ءبىر پاراسىن ايتپاق بولادى. ابايدىڭ وسى ولەڭىن مەكتەپ جاسىمنان وقىپ جۇرسەم دە، «قارىنداس قارا جەرگە تىعا الماي ءجۇر» دەگەن جولدى اعاسىنىڭ قىز بالاعا دەگەن وكپەسى ەكەن دەپ ۇعىپ كەلىپپىن. ولاي ەمەس ەكەن. تۇركى تىلدەس حالىقتار «قارىنداس»، «كارداش» دەپ بىرگە تۋعان باۋىرلاستاردى اتايدى. قارىنداس – ءبىر قارىننان، ءبىر قۇرساقتان شىققان باۋىر دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەتىنىن كەيىن ءتۇسىندىم. كازىر ءبىزدىڭ ءسوز تىركەسىندە قولدانىپ جۇرگەن «اپا-ءسىڭىلى، اعا-ءىنى، باۋىر دەپ جۇرگەنىمىزدىڭ ءتۇپ تامىرى وسى – قارىنداس ءسوزى. قازاقتا: «اۋرۋ – استان، داۋ – قارىنداستان» دەگەن  دانالىقتىڭ توركىنى، داۋ دا، جاۋ دا الىستان كەلمەيدى، وزىڭمەن بىرگە تۋعان اعايىننىڭ بەرەكەسىزدىگىنەن كەلەدى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى.

بۇل سوزگە تاعى ءبىر ناقتى دالەل، ابايدىڭ حاليلولاعا جازعان حاتىندا دا ايتىلادى. وندا: «بىزگە حات جازعان قاماريددەن موللاعا سالەم  ايت. ساعان قارىنداستىق جولىمەن ەتكەن كومەگىنە كوپ  راحمەت. حاتىڭدى الىپ كوڭىلىم جايتاپتى» دەيدى. ياعني، اباي قارىنداستىق جولمەن كومەك كورسەتكەن كاماريددين موللاعا العىسىن  جەتكىزىپ وتىر.

نايماننىڭ سىبان رۋىنان شىققان اقتايلاق ءبيدىڭ:

وكپە كىمگە جاراسار،

قارىنداسقا جاراسار.

قارىنداستىڭ ىشىندە،

قادىرلەسكە جاراسار، - دەگەن دانالىق ءسوزىن بىلەمىز. بۇل جولداردا دا «قارىنداس» دەپ وتىرعانى قىز بالاعا ارنالعان ءسوز ەمەس، ءبىر قارىننان شىققان اعايىنداس باۋىرلارعا ايتىلعان ناز دەپ ۇعۋىمىز كەرەك. «اعايىننىڭ اتى وزعانشا، اۋىلداسىمنىڭ تايى وزسىن» دەپ،  اعايىننىڭ اتىن، اۋىلداسىنىڭ تايىنا قيماعانى داۋ-جانجالدىڭ الدىمەن اعايىننان شىعاتىنىن ايتقانى.  «قارىنداس» ءسوزىنىڭ قىز بالاعا تەلىنىپ كەتۋىنىڭ سەبەبى، كەزىندە ءۇستىرت اۋدارىلعان ورىس تىلىندەگى «سەسترا» ءسوزىنىڭ بالاماسى بولسا كەرەك. سوندىقتان دا ءمانى تەرەڭ، تامىرلى ءسوزدى ءوزىنىڭ ۇعىمىمەن تۇسىنگەنىمىز ابزال.

مىڭ جىلدا ءبىر-اق رەت كەلەتىن ۇلىلاردىڭ ۇندەستىگىنەن بولەك، جاراتىلىسىنان جانى باي، بولمىسى بولەك ادامداردىڭ دۇنيەتانۋداعى سەزىنۋ قابىلەتى دە بولەك.  حاكىمنىڭ ءوزى ايتقان، «كوكىرەگى سەزىمدى كوڭىلى ويلىعا، ءبارى انىق كورىنىپ تۇراتىنى قانداي عاجاپ؟!

الماحان مۇحامەتقاليقىزى،

ەلوردا

Abai.kz