الاش تۋى استىندا: الاشوردا. جەلتوقسان. تاۋەلسىزدىك
ءدال وسىنداي اتاۋمەن ەرتەڭ، 13 جەلتوقساندا شىمكەنت قالاسىندا رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتەدى. تاۋەلسىزدىك كۇنى مەن الاوردا ۇلتتىق ۇكىمەتىنىڭ 95 جىلدىعىنا ارنالعان كونفەرەنتسيانى
ءدال وسىنداي اتاۋمەن ەرتەڭ، 13 جەلتوقساندا شىمكەنت قالاسىندا رەسپۋبليكالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتەدى. تاۋەلسىزدىك كۇنى مەن الاوردا ۇلتتىق ۇكىمەتىنىڭ 95 جىلدىعىنا ارنالعان كونفەرەنتسيانى
«نۇر وتان» حدپ مەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمدىگى بىرلەسىپ ۇيىمداستىرۋدا. الاش تاريحىن تۇگەندەيتىن، اتقارىلعان ىستەر مەن الداعى جوسپارلاردى تالىقتايتىن كونفەرەنتسياعا «نۇر وتان» حدپ حاتشىسى، ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ەرلان قارين، سونداي-اق ەسىمى ەلىمىزگە كەڭىنەن تانىمال عالىمدار قر ۇعا اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مالىك اسىلبەكوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور مامبەت قويگەلدى، اقتوبە مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ پروفەسسورى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى امانگەلدى ايتالى، "ادىلەت" تاريحي-اعارتۋ قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى، جازۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى بەيبىت قويشىباي، ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم جانە وزگە دە زەرتتەۋشىلەر قاتىسپاق. جالپى بۇل كونفەرەنتسيانىڭ 13-ءشى جەلتوقسان كۇنى جوسپارلانۋى تەگىن ەمەس. ويتكەنى 1917 جىلدىڭ 5 مەن 13-ءشى جەلتوقسان ارالىعىندا ورىنبور قالاسىندا قازاق-قىرعىز قۇرىلتايى ءوتتى. اتالعان قۇرىلتايدا تۇڭعىش رەت زاماناۋي باعىتتا مەملەكەت قۇرىلىپ، ونىڭ اتى الاشوردا دەپ اتالدى. بۇل تۋرالى «سارىارقا» گازەتىندە ءالىمحان ەرمەكوۆ: «دەكابردىڭ 12-ءسى كۇنى، ءتۇس اۋا، ساعات 3-تە دۇنيەگە الاش اۆتونومياسى كەلىپ، ازان شاقىرىلىپ ات قويىلدى. التى الاشتىڭ بالاسىنىڭ باسىنا اق وردا تىگىلىپ، الاش تۋى كوتەرىلدى. ۇلكەن اۋىلدارعا قوڭسى قونىپ، شاشىلىپ جۇرگەن قىرعىز-قازاق جۇرتى ءوز الدىنا اۋىل بولدى. وتانسىز جۇرت وتاندى بولدى» دەپ جازعان ەدى. الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ العىشارتتارىن جاسادى. 1917 جىلى قۇرىلعان اۆتونوميا قازاقستاننىڭ كەيىننەن كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىنا اۆتونوميالى وداقتاس رەسپۋبليكا بولىپ ەنۋىنە، تەرريتورياسىنىڭ زاڭ جۇزىندە بەكىۋىنە نەگىز قالادى. 1920 جىلى الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان باستاعان قايراتكەرلەر قازاسر شەكاراسىن انىقتاۋ ماقساتىندا ۆ.لەنينمەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ، بۇگىنگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىنىڭ بولشەۆيكتەر تاراپىنان زاڭدى تۇردە مويىندالۋىنا مۇرىندىق بولعان ەدى.
الاش يدەياسىن شەتەلدەگى قازاقتار دا قولدادى. 1940-50 جىلدارى قىتايدا ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىنە شىققان قايراتكەرلەردىڭ بارلىعى دەرلىك الاش يدەياسىمەن تانىس بولىپ قانا قويماي، سول ماقسات-مۇرات جولىندا كۇرەستى. ازاتتىق كۇرەسىنىڭ قاھارماندارىنىڭ ءبىرى وسپان يسلامۇلى الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحاننىڭ ءبىر وسيەتىن ۇنەمى ايتىپ جۇرگەن. ول - «ءتۇبi تەلiم بولعان قازاقتار باسىن قوسپاي، قازاق - قازاق بولمايدى» دەگەن ءسوزى. مۇنىڭ ءوزى تاۋەلسىزدىك جولىنداعى كۇرەستىڭ ءبىر ساتكە دە توقتاماعاندىعىن، ال الاش يدەياسى بۇل كۇرەستى جاڭا ساتىعا كوتەرگەندىگىن كورسەتەدى. 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى دا وسى كۇرەستىڭ زاڭدى جالعاسى، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا الاش يدەياسىنا، الاشوردا تاريحىنا بەي-جاي قارامايتىندىعىن بىرنەشە مارتە ەسكەرتكەن. پرەزيدەنت: «الاش ارىستارى بىزگە مەملەكەتتىلىك يدەياسىن تۋ ەتىپ كوتەرۋدى تابىستاپ كەتتى. 1991 جىلى قۇرىلعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتتى مەملەكەت - سول ارىستاردىڭ اسىل ارمانىنىڭ جۇزەگە اسۋى. ءبىز وسى مەملەكەتتى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋىمىز كەرەك!» دەگەن بولاتىن. سول سەبەپتى ۇلت تاريحىنداعى ەلەۋلى وقيعانى ەستەن شىعارماۋ ماقساتىندا، سونىمەن قاتار تاۋەلسىزدىك كۇنىنە وراي وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا اتالعان كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. كونفەرەنتسيادا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى، ولاردى ناسيحاتتاۋ، 5 جىلدان سوڭ، ياعني 2017 جىلى بولاتىن الاشوردا ۇلتتىق ۇكىمەتىنىڭ 100 جىلدىعىنا قازىردەن باستاپ دايىندالۋ ماسەلەسى تالقىلانىپ، كونفەرەنتسيا قورىتىندىسى بويىنشا ءتيىستى قارار قابىلداناتىن بولادى
"Abai.kz"
