بۇل اپتانىڭ ايتۋلى جاڭالىقتارىنىڭ ءبىرى - ەلىمىزدىڭ باس عارىشكەرى تالعات مۇساباەۆتىڭ: «بايقوڭىر قازاقستاننىڭ قاراماعىنا وتەدى!» دەگەن وقىس مالىمدەمەسى بولعانى راس. جاسىراتىنى جوق، وسىعان دەيىن ءمارمار مىنبەرلەردەن ەشقاشان ايتىلماعان مۇنداي ءسوز ءدۇيىم ەلدى ەلەڭ ەتكىزدى. اسىرەسە، رەسەيلىكتەرگە تاۋەلدى بايقوڭىرداعى وتانداستارىمىزدىڭ ۇكىلەگەن ءۇمىتىن قايتا ۇرلەدى. ماجىلىستەگى ۇكىمەت ساعاتىنا كەلگەن «قازعارىش» ۇلتتىق اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى تالعات مۇساباەۆ بايقوڭىردى بىرتىندەپ قازاقستاننىڭ قاراماعىنا قايتارۋ ءۇشىن رەسەي ۇكىمەتىمەن كەلىسسوزدەر ءجۇرىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، جالعا الۋ تۋرالى ەكى جاقتى كەلىسىمدى بىرتىندەپ توقتاتۋ جونىندە قوس ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى مامىلەگە كەلىپتى. ايتپاقشى، قازىر بۇل ىسپەن ۇكىمەتارالىق كوميسسيا اينالىسىپ جاتقان كورىنەدى. ول كوميسسيانى قوس ۆيتسە-پرەمەر - قايرات كەلىمبەتوۆ پەن يگور شۋۆالوۆ باسقارادى. «ارينە، جالعا الۋ شارتىن بىردەن توقتاتا المايمىز. ول جوسپار بويىنشا بىرتە-بىرتە ىسكە اسىرىلادى. بىراق، بايقوڭىردىڭ ءوز مەنشىگىمىزگە ناقتى قاي كۇننەن باستاپ وتەتىنىن ايتا المايمىن!» - دەپ اعىنان جارىلدى ماجىلىسشىلەردىڭ الدىندا باس عارىشكەر.

ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت، «بايتەرەكتىڭ» جىرىن ايت...

بۇل اپتانىڭ ايتۋلى جاڭالىقتارىنىڭ ءبىرى - ەلىمىزدىڭ باس عارىشكەرى تالعات مۇساباەۆتىڭ: «بايقوڭىر قازاقستاننىڭ قاراماعىنا وتەدى!» دەگەن وقىس مالىمدەمەسى بولعانى راس. جاسىراتىنى جوق، وسىعان دەيىن ءمارمار مىنبەرلەردەن ەشقاشان ايتىلماعان مۇنداي ءسوز ءدۇيىم ەلدى ەلەڭ ەتكىزدى. اسىرەسە، رەسەيلىكتەرگە تاۋەلدى بايقوڭىرداعى وتانداستارىمىزدىڭ ۇكىلەگەن ءۇمىتىن قايتا ۇرلەدى. ماجىلىستەگى ۇكىمەت ساعاتىنا كەلگەن «قازعارىش» ۇلتتىق اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى تالعات مۇساباەۆ بايقوڭىردى بىرتىندەپ قازاقستاننىڭ قاراماعىنا قايتارۋ ءۇشىن رەسەي ۇكىمەتىمەن كەلىسسوزدەر ءجۇرىپ جاتقانىن جەتكىزدى. ونىڭ ايتۋىنشا، جالعا الۋ تۋرالى ەكى جاقتى كەلىسىمدى بىرتىندەپ توقتاتۋ جونىندە قوس ەلدىڭ پرەزيدەنتتەرى مامىلەگە كەلىپتى. ايتپاقشى، قازىر بۇل ىسپەن ۇكىمەتارالىق كوميسسيا اينالىسىپ جاتقان كورىنەدى. ول كوميسسيانى قوس ۆيتسە-پرەمەر - قايرات كەلىمبەتوۆ پەن يگور شۋۆالوۆ باسقارادى. «ارينە، جالعا الۋ شارتىن بىردەن توقتاتا المايمىز. ول جوسپار بويىنشا بىرتە-بىرتە ىسكە اسىرىلادى. بىراق، بايقوڭىردىڭ ءوز مەنشىگىمىزگە ناقتى قاي كۇننەن باستاپ وتەتىنىن ايتا المايمىن!» - دەپ اعىنان جارىلدى ماجىلىسشىلەردىڭ الدىندا باس عارىشكەر.

ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت، «بايتەرەكتىڭ» جىرىن ايت...

راسىندا دا، ءاۋ باستان «باعى جانباعان» «بايتەرەكتىڭ» جىرىنىڭ بۇگىن بىتەتىن ءتۇرى جوق. ويتكەن سەبەبى، اتى شۋلى عارىشتىق زىمىراندىق كەشەندى جوبالاۋ جۇمىستارىنىڭ ءوزى ءالى ورتا جولدا... تالعات مۇساباەۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، بۇعان جوبالاۋدى 47 ايعا (!) دەيىن كەشىكتىرگەن، جوبانىڭ قۇنىن بىردەن 7 ەسەگە (!) دەيىن وسىرگەن رەسەي تاراپى تىكەلەي كىنالى. «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەمەكشى، قازاقستان جاعىنان بۇل ماسەلەگە زىمىراندىق كەشەننىڭ نە ەكەنىن جەتىك بىلمەيتىن ماماندار ارالاسىپتى. ال سوندا بۇل ءىستىڭ ناتيجەسى قانداي بولۋى كەرەك؟!. «بايتەرەكتىڭ» قۇنى، پايدالانۋعا بەرىلەتىن ناقتى مەرزىمى دە بەلگىلەنبەگەن... رەسەيگە قاتىستى ەشقانداي مىندەتتەر جوق، بارلىق جۇك قازاقستاننىڭ موينىنا ارتىلعان. جوبانىڭ اۋەلگى قۇنى 223 ملن اقش دوللارى بولسا، قازىر ول 1,7 ملرد اقش دوللارىنا دەيىن ءوسىپ وتىر» - دەپ ءتۇسىندىردى تالعات مۇساباەۆ.
باس عارىشكەردىڭ پىكىرىنشە، رەسەيلىكتەردىڭ دىتتەگەنى ءوز مۇددەسى عانا.
- ولار امۋر وبلىسىندا «ۆوستوچنىي» اتتى ءوز ايلاعىن سالۋعا كىرىستى، - دەدى «قازعارىشتىڭ» باسشىسى.
- ەندى بىزگە «بايتەرەكتى» قۇرۋ وتە ءتيىمسىز. سەبەبى «ۆوستوچنىي» ءبىزدىڭ بايقوڭىرمەن ءبىر ەندىكتە ورنالاسقاندىقتان، بىردەن-ءبىر باسەكەلەس بولماق. وندا بىزگە ايدالادا يەسىز قالعان ەسكەرتكىشتىڭ قاجەتى قانشا؟ سوندىقتان، قازىر قالىپتاسقان جاعدايدى تۇزەتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. «بيىل ەكى ەلدىڭ باسشىلارى دەڭگەيىندە «بايتەرەكتىڭ» تەحنيكالىق نەگىزىن «انگارا» زىمىران تاسىعىشىنان «زەنيتكە» اۋىستىرۋ تۋرالى كەلىسىم جاسالدى. بۇل جوبانىڭ قۇنىن ايتارلىقتاي قىسقارتۋعا جول اشادى. قازاقستان ءوزىنىڭ ايلاعىندا عارىشتىق جۇمىستارمەن اينالىسۋعا بىلەگىن سىبانىپ كىرىسۋى ءۇشىن، قازىرگى كەزدە زىمىراندىق كەشەندى «زەنيتتىڭ» بازاسىندا بىرلەسىپ پايدالانۋ ماسەلەلەرى شەشىلۋدە. ول جەردە ءبىزدىڭ بىردە-ءبىر مامانىمىز جوق. ءبارىمىز قورشاۋدىڭ سىرتىندا ءجۇرمىز!»، - دەپ ول ءىستىڭ انىق-قانىعىن ايتتى. قىسقاسى، جەلگە ۇشقان ميلليوندار... دۋالمەن قورشالعان بوس جەر... «كورشىمىزدىڭ» بىزگە بولسىن دەگەن نيەتىنىڭ جوقتىعى... تۋراسى - قۇردىم. بۇگىن «بايتەرەكتىڭ» بىلىعى وسىلاي اشكەرە بولدى. ال ت.مۇساباەۆ ايتقان «زەنيت» كەتكەن ەسەمىزدىڭ ورنىن تولتىرىپ، ءۇمىتىمىزدى اقتاي الا ما؟ باس عارىشكەردىڭ ايتۋىنشا، «ەگەر ءبىز ايلاقتىڭ وڭ قاناتىن تولىق ءوز قاراماعىمىزعا الساق، بۇل قازاقستاننىڭ العا باسقان ۇلكەن قادامى بولماق». جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس. ءۇمىتسىز شايتان دەيمىزدە...

«كازاحستان حوچەت بايكونۋر سەبە»

«بايقوڭىر قالاسىنىڭ قازاقستاننىڭ قاراماعىنا ءوتۋىنىڭ مۇمكىندىكتەرى قاراستىرىلۋدا». ءماجىلىس مىنبەرىنەن ايتىلعان وسى باتىل ءسوز رەسەيلىك باق-دىڭ نارازىلىعىن تۋعىزدى. رەسەيدەگى بىرقاتار سايتتاردا «كازاحستان رەشيل ۆەرنۋت سەبە بايكونۋر»، «كازاحستان حوچەت بايكونۋر سەبە» دەگەن تاقىرىپتارمەن كولدەي-كولدەي ماقالالار باسىلدى. توقەتەرى، «قازاقستان ءوز اۋماعىنداعى الىپ عارىش كەشەنىن كادەسىنە جاراتا الا ما؟» دەگەندى ساۋەگەي ساراپشىلار تاعى سان-ساققا جۇگىرتۋدە. وزگە ەمەس، مەملەكەتتىك دۋمانىڭ تمد ىستەرى جانە وتانداستارمەن بايلانىس جونىندەگى كوميتەتىنىڭ توراعاسى لەونيد سلۋتسكيدىڭ پىكىرىنشە، بايقوڭىر 2050 جىلدان كەيىن عانا قازاقستاننىڭ مەنشىگىنە وتەدى. «بۇل فورماتتىڭ ءوزى دە، مەرزىمى دە ءالى تۇسىنىكسىز. شاماسى، ول 2050 جىلى ەكى جاقتى كەلىسىم كۇشىن جويعاننان كەيىن ىسكە اسادى»، - دەپتى.
رەسەيلىك باق-تىڭ جازۋىنا قاراعاندا، قازاقستان بيلىگى بايقوڭىر كەشەنى مەن قالاسىن رەسەيلىكتەردىڭ باسقارۋىنان شىعارىپ العىسى كەلەدى. «ەگەر مۇنداي جاعداي بولا قالسا، رەسەيلىكتەردىڭ ءبارى قالادان كەتىپ، عارىشتىق نىسانداردا جۇمىس ىستەيتىن ادام قالمايدى» دەپ داۋرىعادى ساۋەگەي ساراپشىلار. ولاردىڭ ويىنشا، بايقوڭىر قازاقستاننىڭ قاراماعىنا بەرىلەتىن بولسا، رەسەيلىكتەر ءبىر كۇندە قالانى تاستاپ شىعادى. ونداي جاعدايدا عارىش ايلاعىندا ونسىز دا سىن كوتەرمەي تۇرعان كادر ماسەلەسى ۋشىعىپ كەتپەك. «قازىردىڭ وزىندە عارىشتىق تەحنيكالاردا جۇمىس ىستەي الاتىن جانە ايلاقتاعى نىسانداردى ۇستاپ تۇراتىن ينجەنەرلەر جەتىسپەيدى»، - دەيدى ولار.
شىنىمەن، سولاي بولا ما؟ قازىر بايقوڭىردا تۇراتىن 70 مىڭنان استام ادامنىڭ 37 پايىزى - رەسەيدىڭ، 60 پايىزعا جۋىعى - قازاقستان ازاماتتارى. وعان قوسا، ايلاقتا زىمىران ۇشىرۋعا كەلگەن 4 مىڭعا جۋىق رەسەيلىك مامان تاعى بار. وسى جەردە «سوندا رەسەيلىكتەر بايقوڭىردان تۇپكىلىكتى كەتە مە؟ كەتسە، بايقوڭىردىڭ تاعدىرى قالاي بولادى؟» - دەگەن ساۋالدار كولدەنەڭدەيدى. «رەسەي وزىنە «ۆوستوچنىي» دەگەن عارىش ايلاعىن سالسا، وندا بايقوڭىر وزىمىزگە قالماعاندا كىمگە قالادى؟ - دەيدى «قازعارىش» ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەيىربەك مولدابەكوۆ. - الايدا رەسەيلىكتەردىڭ بارلىق ۇشىرۋ جوسپارلارىن «ۆوستوچنىيعا» اۋىستىرامىز دەگەن ويى جوق. «ءبىرازىن قالدىرامىز» دەيدى. ويلاپ قاراساق، رەسەيلىكتەردىڭ كەتۋىنە كەم دەگەندە 10 جىلداي ۋاقىت قاجەت. سول 10 جىلدا ءوزىمىز قولىمىزدان كەلگەندى ىسكە اسىرىپ، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ كوممەرتسيالىق تاپسىرىستارىن ورىندايتىن جاعدايعا جەتسەك، ەشكىمنىڭ كومەگىنىڭ كەرەگى جوق. دەسەك تە، ءبىز بارلىق قيىن جاعدايلارعا دايىن بولۋىمىز كەرەك. سەبەبى بايقوڭىر بۇگىن كوممەرتسيالىق تاپسىرىستار بويىنشا دا جۇمىس ىستەپ جاتىر». سونداي-اق ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىز 2014 جىلى ۇدەمەلى يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى اياسىندا عارىش سالاسىن وركەندەتۋدىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىن اياقتايمىز. «جەردى عارىشتان زەرتتەۋ جۇيەسى، «قازسات-2» جەرسەرىگى جۇمىس ىستەيدى. عارىش اپپاراتتارىن وندىرەتىن زاۋىت، ناۆيگاتسيالىق جۇيەلەر جۇمىسقا كىرىسەدى. ءبىر سوزبەن ايتساق، عارىشتىق سالامىزدىڭ دامۋ قارقىنى ارتادى»، - دەيدى م.مولدابەكوۆ.

باعىن بايلاپ وتىرعان - ۇكىمەت!

جاسىراتىنى جوق، تالعات مۇساباەۆ شىرىلداعان شىندىقتى بۇگەجەكتەمەي بەتكە ايتاتىن ساناۋلى-اق جاعالىلارىمىزدىڭ ءبىرى. «عارىشقا قازاق ۇشپايدى. ويتكەنى قانشاما تەر توگىپ، ءبىر قازاقتى ۇشىرۋعا جانىمىزدى سالىپ ەدىك، مۇمكىندىك كەلگەندە ۇكىمەت اقشا بەرمەي قويدى!» - دەپ ول اقيقاتىن ايتتى. قازىرگى كەزدە بايقوڭىردا كۇيىپ تۇرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى - تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك احۋالى. «بۇعان دەيىن مەن عارىشتىق ماسەلەلەرىممەن تولىق اينالىسا الماي ءجۇردىم. سەبەبى بايقوڭىرداعى بالاباقشا، مەكتەپ، زەينەتاقى، سۋ قۇبىرى سياقتى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردەن قولىم بوسامادى. تۇرعىنداردىڭ شاعىمدارىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە جولداۋمەن كۇنىم ءوتتى. مەن ولارعا كىممىن؟!. سودان شىعار، پىسقىرىپ تا قاراعان جوق! ال بۇگىن ۇكىمەتارالىق كوميسسيا قۇرىلىپ وتىر. بۇل كوميسسيا تىڭدامايتىن مينيسترلەردىڭ باسىن جارسا دا، ءسوزىن وتكىزەدى. مينيسترلەردىڭ ءبارى كوميسسيانىڭ الدىندا قۇرداي جورعالايتىن بولادى. اقىرىندا دەنساۋلىق ماسەلەسىمەن مۇساباەۆ ەمەس، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اينالىساتىن بولادى!»، - دەپ جۇرتتى ءبىر كۇلدىردى باس عارىشكەر. سوندا بۇل كوميسسيا بۇرىن نەگە قۇرىلماعان؟ 18 جىل بويى رەسەيدىڭ زاڭىمەن ءجۇرىپ-تۇرعان وتانداستارىمىزدىڭ حال-كۇيىنە نەگە جان بالاسى نازار اۋدارماعان؟ وسى جاعى ءارى تۇسىنىكسىز، ءارى كۇلكىلى. ارينە، بايقوڭىر - ءبىزدىڭ برەندىمىز، ماقتانىشىمىز. الايدا قازاقستان وزگەلەرمەن تەرەزەسى تەڭ عارىشتىق دەرجاۆاعا اينالۋى ءۇشىن، اۋەلى بايقوڭىردا وقۋ-عىلىم، ينفراقۇرىلىم سياقتى كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلەلەردى قولعا الساق، قۇبا-قۇپ. تالعات مۇساباەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەل بيۋدجەتىنەن جىل سايىن 300 ملن «جاسىل قاعازدى» ءبولىپ وتىرساق، عارىشتىق  دەرجاۆاعا تەز اينالامىز. ءاي، قايدام؟ قاڭعىپ كەتكەن «قازساتقا»، باتپاققا باتقان «بايتەرەكتىڭ» وزىنە قانشاما ميلليونداردى شاشقان جوقپىز با؟.. ونى كىمنەن داۋلايمىز؟ جاۋابى جوق سۇراق بۇل.

تولەن تىلەۋباي،
استانا

تاقىرىپقا تۇزدىق

قايرات كەلىمبەتوۆ، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى:

«وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، 2004 جىلى نۇرسۇلتان نازارباەۆ پەن ۆلاديمير پۋتين «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىن جالعا بەرۋ ۋاقىتىن 2050 جىلعا دەيىن سوزۋ تۋرالى كەلىسكەن بولاتىن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى، ارينە، بۇل كەلىسىمدى قولدايدى. ەكى ەلدىڭ باسشىسى وسى جىلدىڭ قازان ايىندا ۇكىمەتارالىق كوميسسياعا «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىن بىرلەسىپ پايدالانۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋدى تاپسىردى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن رەسەي فەدەراتسياسى عارىش سالاسىندا دا ستراتەگيالىق سەرىكتەس. بارلىق ماسەلە ۇكىمەتارالىق كوميسسيا شەڭبەرىندە قاراستىرىلادى. ستراتەگيالىق سەرىكتەستىككە سايكەس اتالعان كوميسسيانى ەكى ەلدىڭ پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارلارى باسقارادى. بۇعان قوسا ايتارىم، قاتىپ قالعان قاعيدا جوق. كەز كەلگەن ماسەلەدە تىعىرىقتان شىعاتىن جول بولادى»   

سەرىكباي نۇرعيساەۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى:

قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى بايقوڭىر عارىش ايلاعى مەن بايقوڭىر قالاسىن جالعا الۋ تۋرالى كەلىسىم 1994 جىلدان باستاپ كۇشىنە ەندى. سودان بەرى 16 جىل ءوتىپتى. بۇل كەلىسىم قالاي جۇمىس ىستەدى؟ ەكى جاققا قانداي پايدا، قانداي جاقسىلىق، قانداي قيىنشىلىق اكەلدى؟ نە شەشىلدى، نە شەشىلمەدى؟ نامىسىمىزدى، پاتريوتتىق سەزىمىمىزدى تاپتايتىن قانداي قيانات جاساپ كەتتى؟ ونىڭ ىشىندە بالالاردىڭ ءدىلى، ءدىنى، وقۋى، كوزقاراسى، ءداستۇرلى تاربيەسى، وتانشىلدىعى بار... سەبەبى، سىردىڭ بويى تۇنىپ تۇرعان ۇلكەن قازاقي ولكە. سونىڭ ىشىندەگى ءبىر قالانىڭ  جاعدايى ونداعى اعايىندى، تىپتەن وزگەرتىپ جىبەردى.
قازىر قالانىڭ دا، ايلاقتىڭ دا پروبلەماسى كوپ. عارىشقا ۇشاتىن اپپاراتتار تۇراتىن ايلاققا بىردە-ءبىر قازاقستاندىقتى كىرگىزبەيدى. ول جەردە نە تۇرعانىن، نە جاسالىپ، نە بولىپ جاتقانىن بىلمەيمىز. ءبىزدىڭ بىردە-ءبىر مامانىمىز، ينسپەكتورىمىز، مەملەكەتتىك قىزمەتشىمىز كىرە المايدى. ياعني ايلاق تولىعىمەن رەسەيلىكتەردىڭ قولىندا. ەكىنشىدەن، بايقوڭىر قالاسى قازاقتىڭ جەرىندە، ەلىندە تۇر. تۇرعىندارىنىڭ 60 پايىزدان استامى - قازاقستاندىقتار. بىراق جالعا بەرگەن دۇنيەنىڭ ىشىندە بولعاننان كەيىن، حالىقتىڭ تولىققاندى قازاقستاندىق قۇقىقتارى ىسكە اسىپ جاتقان جوق. ەندى جۇرت سونى تالاپ ەتۋدە. ول - ءبىلىم الۋ، جۇمىسقا ورنالاسۋ، تۇرعىن ءۇي جالداۋ، زەينەتاقى الۋ جانە ت.ب. الەۋمەتتىك ماسەلەلەر. بايقوڭىردىڭ ەكونوميكاسى، حالقىنىڭ ءال-قۋاتى ەلىمىزدەگى باسقا قالالارمەن سالىستىرعاندا تومەندەۋ. ويتكەنى، وندا جەكەشەلەندىرۋ جۇرگەن جوق. باسقا قالادا تۇراتىندار پاتەرىن، دۇكەنىن، مەيرامحاناسىن جەكەشەلەندىردى. بيزنەسكە قوسىلدى. ءوسىپ-ءوندى. بىراق بايقوڭىردا ەشتەڭە وزگەرگەن جوق. اگەنتتىك توراعاسىنا ساۋال قويعاندا دا «وسىعان ۋاقىت كەلدى عوي» دەگەندى ايتتىق.
ءبىز 16 جىلدا عارىشتى يگەرۋگە بەت بۇردىق. ۇلكەن مەملەكەتتىك باعدارلاما، زاڭ قابىلدادىق. اگەنتتىك قۇردىق. اقشا، شتات ءبولىندى. جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. دەمەك، قازاقستاننىڭ عارىش سالاسى بويىنشا بولمىسى، مارتەبەسى، بولاشاققا دەگەن كوزقاراسى وزگەردى. 16 جىلدىڭ ىشىندە رەسەي، فرانتسيا، سينگاپۋر، اقش، قىتاي سياقتى عارىشتى يگەرگەن ەلدەردىڭ قاتارىنا كىردىك.
رەسەيلىكتەر كەتسە، بايقوڭىر قۇلاپ قالمايدى. ونى كوتەرۋگە قازاقستاننىڭ بيۋدجەتىنىڭ مۇمكىندىگى بار. ودان قورقاتىن ەشنارسە جوق. ال ايلاقتى بىرلەسىپ پايدالانۋىمىز كەرەك. سەبەبى، رەسەيلىكتەردىڭ ونى تاستاپ ءبىر كۇندە كەتە قالاتىنداي مۇمكىندىگى جوق. بىرىنشىدەن، ولار دا اقشاسىن ەسەپتەپ وتىر. ەكىنشىدەن، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى موينىنا العان مىندەتتەمەلەرى بار. بۇدان 10-20 جىل بۇرىن الەمدىك قاۋىمداستىق الدىندا شارتقا وتىرىپ، قول قويىپ، ءمورىن باسقان رەسەي ول كەلىسىمدى قالاي بۇزا الادى؟ ونىڭ ۇستىنە، باسقا ۇشىراتىن ايلاعى جوق. سوندىقتان، ولار كەتە المايدى. ال ءبىز سونى پايدالانىپ، سەرىكتەستىك دەڭگەيىنە شىعۋىمىز كەرەك. وعان قوسا، 1994 جىلى 115 ملن اقش دوللارى دەگەن ءتاپ-ءتاۋىر اقشا ەدى. قازاقستاننىڭ بيۋدجەتى بۇگىنگى تاڭدا 6,5 ترلن تەڭگەگە جەتكەندە، ول وتە كۇلكىلى اقشا بولىپ قالدى. ياعني زامان دا، ءبىزدىڭ مارتەبەمىز دە وزگەردى. ەندەشە، بايقوڭىردىڭ ءوز زاڭدارىمىزعا وتەتىن باعىتىن بەلگىلەپ، قادامىن اقىرىنداپ باستاۋىمىز قاجەت.

"جاس قازاق" گازەتى