مءۇساپىردىڭ جەدەل جاردەم جۇرگىزۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەگەنىنە ون سەگىز جىل. ول قالانىڭ بارلىق جولىن، كوشەلەردىڭ اتىن، قاي جەردە كارىز قاقپاعى جوق ەكەندىگىن، قالادا قانشا باعدارشام بارىن، سولاردىڭ ءبارىن جاتتاپ العان.

ونىڭ مىنەز-قۇلقى، بۇگىنگى قوعامدا ءومىر سۇرەتىن كەيبىر ەركەكتەردەن پالەندەي ايىرماسى شامالى. پارە الىپ كورمەگەن.  ونىڭ ۇستىنە جۇرگىزۋشىنىڭ جۇمىسىندا قانداي سولاقاي تابىس كوزى بولسىن. جاسىرمايمىن،  كەيدە باك تۇبىندە قالعان ازىن اۋلاق بەنزيندى تاكسيستتەرگە ساتىپ، ءتۇرى تانىس «قارىنداستارىنا» ءيىس سۋ اپەرەدى.

مءۇساپىردىڭ جەدەل جاردەم جۇرگىزۋشىسى بولىپ جۇمىس ىستەگەنىنە ون سەگىز جىل. ول قالانىڭ بارلىق جولىن، كوشەلەردىڭ اتىن، قاي جەردە كارىز قاقپاعى جوق ەكەندىگىن، قالادا قانشا باعدارشام بارىن، سولاردىڭ ءبارىن جاتتاپ العان.

ونىڭ مىنەز-قۇلقى، بۇگىنگى قوعامدا ءومىر سۇرەتىن كەيبىر ەركەكتەردەن پالەندەي ايىرماسى شامالى. پارە الىپ كورمەگەن.  ونىڭ ۇستىنە جۇرگىزۋشىنىڭ جۇمىسىندا قانداي سولاقاي تابىس كوزى بولسىن. جاسىرمايمىن،  كەيدە باك تۇبىندە قالعان ازىن اۋلاق بەنزيندى تاكسيستتەرگە ساتىپ، ءتۇرى تانىس «قارىنداستارىنا» ءيىس سۋ اپەرەدى.

ءبىر ۇلى بار نەكەلەسكەن ايەلىنەن. دەمەك، ونىڭ قانداي «قارىنداستارعا» ءيىس سۋ سىيلاپ جۇرگەنىنەن جۇبايى حابارسىز ەكەندىگىن ايتقانىم دۇرىس شىعار وسى نوۆەللانى وقىپ وتىرعان وقىرمانعا. ءۇشىنشى ازات جولداعى ەكىنشى سويلەمدى جازباي-اق قويسامدا بولاتىن ەدى. ايتسەدە، وقىرماننىڭ دا «ساپاسى» ءار ءتۇرلى. كەيبىرەۋلەر: «ءمۇساپىردىڭ  ايەلى بولا تۇرا نەگە تىرناقشا-نىڭ ىشىندەگى «قارىنداستاردىڭ» شاشباۋىن كوتەرىپ ءجۇر؟ ول وڭباعان ايەلىنىڭ كوزىنە ءشوپ سالاتىن شىعار»، - دەپ حات جىبەرۋى  مۇمكىن. سوندىقتان امالسىزدان جازدىم. بىردەن ەسكەرتىپ قويايىن، ەگەر مەنىڭ مەكەن جايىما: «ەركەكتىڭ ءسۇيىپ قوسىلعان كەلىنشەگىنىڭ كوزىنە ءشوپ سالعانى ادامگەرشىلىككە جاتا ما؟»، - دەپ حات سالىپ جىبەرسەڭىزدەر، مەنەن ناقتى جاۋاپ بولمايدى.  بۇل - ءومىر. نە دۇرىس، نە بۇرىستىعىن ايىراتىن مۇساپىرگە باس بەرىلگەن. نوۆەللانىڭ سيۋجەتى ومىردە بولعان وقيعاعا قۇرالعاندىقتان وتكەندى وزگەرتۋ، كەشىرىڭىزدەر، مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى. قالاي بولدى، سولاي جازام!

ءمۇساپىر، ديپلوم العان، ۋاقىتشا جۇمىسسىز جۇرگەن قىزدى قالىڭدىق قىلعان، كەزىندە. كەلىنشەگى العاشقى ءۇش جىلدا بالا كوتەرە المادى. جاتىرىنا سۋىق تيگەن، تيمەگەنىن مەن قايدان بىلەيىن. ۇيلەنگەن سوڭ ءتورتىنشى قىستا جۇرەگى اينىپ، ءار-نارسەگە جەرىك بولدى. بوساندى. وتىرىك بولماسا، سول وقيعاعا كۋا بولعاندار ايتادى. پەرزەنتحانادان شىققان ونى جەدەل جاردەم ءمۇساپىردىڭ پودەزىنىڭ الدىنا الىپ كەلىپ توقتاعان.  بۇگىنگى كۇننىڭ ەركەكتەرى ايەلى بوسانسا،  ليمۋزين جالداپ اۋرە. ال، ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز  شە؟ ارىپتەستەرىنە ايتتى، قولدارىڭ بوس بولسا، قيقۋلاتىپ كەلىڭدەر، بالامدى ۇيگە الىپ قايتايىق دەگەن. ءسوزى جەردە قالمادى.

سونىمەن، سىزدەر نوۆەللانىڭ بەسىنشى ازات جولىن وقۋدى باستادىڭىزدار. ەندى التىنشى ازات جولدان باستاپ ازىلگە ورىن تار. ءمۇساپىر، ياعني ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز ومىردە قانداي ادام بولعانىن اشىق جازام. ول جاقسى پەرسوناج با، جامان پەرسوناج با شارۋام نە؟ مەن نوۆەللانىڭ اۆتورىمىن. مىندەتىم شىندىقتى وتكىر سيۋجەتپەن جازۋ. ايتپاقشى، ۇمىتىپ بارامىن ءمۇساپىر سەكىلدى كەيىپكەر، مىسالعا شە، ءسىزدىڭ كورشىڭىز، جۇمىستا قاتار وتىرعان ارىپتەسىڭىز، بولماسا تۋىسقانىڭىز بولۋى ابدەن ىقتيمال. قوعامداعى كوزگە كورىنبەيتىن، تۇرمىسقا ءسىڭىستى وسىنداي پروبلەمالار نەگە مەنى مازالاۋى ءتيىس. كوزىڭدى اش! ساعان ايتىپ وتىرمىن. اينالاڭا سىن كوزبەن قارا! وسى نوۆەللامدى جازۋ ءۇشىن بۇگىن جۇمىستان قالدىم. رەداكتور جۇمىستان شىعارىپ جىبەرمەسە ودان ءارى. قالجىڭ.

بىلەسىڭدەر مە، ءمۇساپىر شە، شاي ۇستىندە ايەلىنە قاراپ: «سەنىمەن اجىراسام. ارىز جازۋ ءۇشىن سوتقا سەن باراسىڭ با، مەن بارايىن با؟»،- دەپ سۇراق قويدى. ءبىر-بىرىمەن سوزگە كەلىپ ۇرىسپادى. ارالارىن مىسىق كەسپەدى. داستارحان باسىندا قاسىققا دا تالاسپاعان سەكىلدى. قاراپتان-قاراپ وسىنداي سۇراقتى كەلىنشەگىنىڭ بەتىنە  ۇرعانداي ەتىپ قويىپ قالدى. قانشاما عاشىقتار قوسىلا الماي جۇرگەندە، ءمۇساپىردىڭ مىنا قىلىعى دۇرىس پا؟

اڭگىمە مىنادا. تۇرمىستاعى تۇيتكىلدەر اجەپتەۋىر پروبلەما، تۇسىنگەنگە. وسى نوۆەللانى جازباعاندا مەن دە وعان ءمان بەر-مەيتىن ەدىم. جازامىن، وقى. «نۇكتە» دەگەندى وقىعاندا نوۆەللا دا اياقتالادى.

ءمۇساپىردىڭ ايلىعى قىرىق مىڭعا ءسال جەتىنكىرەمەيتىن. ول ءوزىن ناعىز ەركەك سانايدى. ەركەكتىڭ ايەلى ۇيدە بالا باعىپ وتىرۋ كەرەك . ايەل تۋراسىندا ونىڭ تۇجىرىمى وزگەرمەيدى. دەگەنى بولسىن. قىزعانبايدى. ءجاي، ءوزىنىڭ ساناسىندا قالىپتاسقان تۇسىنىگى سونداي. كىم نە دەسە، و، دەسىن كەلىنشەگى جولداسىنىڭ ايتقانىنا كونىپ، ءۇش جىل جۇمىسقا شىقپاي وتىردى، ۇيدە. اڭگىمەنىڭ اشىعى ديپلومى بار، ەمىزەتىن بالا جوق، قولى ەرتەلى-كەش بوس، بىراق جۇمىسقا شىقپايدى. نەگە؟ ويتكەنى كەلىنشەك ءبىراز ۋاقىت كوتەرە الماي جۇرگەندىكتەن ءوزىن ءسال-ءپال كىنالى سانايتىن. كەيدە ءتىپتى قۇرساق كوتەرە الماي جۇرگەنىنە كۇيەۋىن دە كىنالايتىن. ىشىنەن تىنادى، جاق اشپايدى. ءمۇساپىر قىستا كولىگى بۇزىلعاندا جەرگە جۇقا كيىز توسەپ ساعاتتاپ شالقاسىنان جاتادى. سۋىق ءتيىپ، سىز ءوتىپ، بەلسىزدەنۋى مۇمكىن بە؟ نە دەيسىز؟!

ايتتىم عوي، ىشىنەن تىنادى. سول سەبەپتى كۇيەۋىنىڭ ءتىلىن الىپ، ءسوزىن ەكى ەتپەدى. ايتپەسە ويلاپ كورشى، ءبىر بولمەلى پاتەردى ەكى ادام  پانالايدى. ءبىر ادام ازانعى سەگىزدە جۇمىسقا شىعادى، كەشكىسىن ورالادى. ۇيگە قامالعان ادام تەلەديدار كورەدى، تەرەزەدەن دالاعا قارايدى، بالكونعا شىعىپ تازا اۋا جۇتادى. ۇيدە جالعىز قالعان جامان. ال ول بولسا، ءۇش جىل ءتوزدى. جەكسەنبى كۇنى ساياباققا ايەلىمەن قول ۇستاسىپ قىدىرۋ -  كەش ۇيلەنگەن جۇرگىزۋشىگە جاراسسا قۇداي ۇرسىن. ءوزى سولاي ويلايدى.

قازىر ونىڭ بالاسى بار. جاقىندا بىرگە تولادى. نەگە ەكەنىن قايدام، ءمۇساپىر بۇرىنعى ويىنان اينىدى. ەركەك نان تابۋ ءتيىس، ايەل بالا باعۋ كەرەك ەدى عوي. جوق، قازىر ونىڭ كوزقاراسى تۇبەگەيلى وزگەردى. كەلىنشەگى ديپلوم بويىنشا باستاۋىش سىنىپقا مۇعالىمدىككە ورنالاستى. ۇيگە بالا باعۋشى جالدادى.

كەلىنشەكتىڭ ايلىعى  قىرىق بەس مىڭنان اسادى. ءبىرىنشى ايلىعى، تۇسىنەسىڭ بە، قىرىق بەس مىڭ! جاعاسىن ۇستادى ءمۇساپىر. سوندا قالاي؟ نە ءۇشىن؟ تاجىريبيەسىز، ەڭبەك كىتاپشاسى جاڭادان اشىلعان جاس مامان ايىنا قىرىق بەس مىڭ تەڭگە ايلىق الادى! ءمۇساپىر ديپلومسىز. كەزىندە تەحنيكالىق وقۋ كومبيناتىن بىتىرگەندىكتەن جۇرگىزۋشى دەگەن كۋالىگى قولىندا. ديپلومى سول، جۇمىسقا ورنالاسۋعا جاراعان.

سەندەر تۇسىنەسىڭدەرمە، قالاي ول ايىنا سونشاما اقشا الۋعا قۇقىلى. ءمۇساپىردىڭ باسىنا قىرىق بەس مىڭ تەڭگە دەگەن ايلىق قونبايدى. تۇسىنبەيدى ول وندايدى. (ول بۇگىنگى تۇراقتى ەكونوميكادان حابارسىز). ءوزى جۇمىسقا ورنالاسقاندا شە، ايىنا ەكى مىڭ جەتى ءجۇز تەڭگە دەگەن ايلىق الاتىن كاسسادان. ون سەگىز جىلدا ايلىعى از-ازداپ قىرىق مىڭعا ءوستى. مۇساپىردە ون ءبىر جىلدىق ءبىلىم (ول سونى دۇرىستاپ وقىدى دەيسىز بە؟), سوسىن جۇرگىزۋشى دەگەن كۋالىگى عانا. ول نە نوقاتپا دەپ اۋىزدارىڭىزدى بىلعامانىزدار. ورەسىنىڭ جەتكەنى سول.

كەلىنشەك جىل بويى اۋىرماي-سىرقاماي جۇمىس ىستەدى. ايلىعى تۇراقتى.

ەندى بۇرىنىراقتى جازامىن. كەلىنشەك جۇمىس ىستەمەي تۇرعان ۋاقىت-تى. ول كەزدە ۇيگە كەلەتىن كىرىس كوزى تەك قانا ءمۇساپىردىڭ ايلىعى-تۇعىن. وتاعاسىنىڭ اۋىزى دۋالى، بيلىك - سودا. ايتقانى زاڭ. ءۇي ءىشى كىمنىڭ تابىسىنا كۇن كورىپ وتىر؟ ءمۇساپىردىڭ. ءمۇساپىر، ءمۇساپىر، ءمۇساپىر! وسى ءۇيدىڭ بارلىق شارۋاسى جۇرگىزۋشىنىڭ تابىسىنا قاراپ قالعان. كەلىنشەگى ءبىر رەت بولسىن ونىڭ ايتقانىنا قارسى شىقپادى. قىسقاسى، وتباسىن اسىراپ وتىرعاندىقتان ءمۇساپىر ءوزىن ناعىز ەركەك سانايدى.

راس، تۋرالاتىن ناندى، تاماققا قوساتىن مايدى، سەبەتىن تۇزدى ساتىپ الۋ ءۇشىن كىمنىڭ اقشاسى جۇمسالادى؟ ءمۇساپىردىڭ. ول ناعىز ەركەك.

مەن نە ايتقىم كەلگەنىن تۇسىندىرە الدىم با، الدە سەندەر وزدەرىڭ بارلىعىن ءتۇسىنىپ وتىرسىڭدار ما؟

بۇگىنگى كۇن.

كەلىنشەگى نان الۋعا، تاماققا قوساتىن ماي جانە سەبەتىن تۇز الۋعا جولداسىنان اقشا سۇراۋدى قويعان. ازاندا جۇمىسىنا اسىعىپ ءجۇرىپ جولداسىنىڭ الدىن كەسىپ وتەتىندى شىعاردى. ءبىر ەكى مارتە ەمەس، قانشا رەت جۇمىس كويلەگى ۇتىكتەلمەي قالدى. ءتىپتى كىر جۋاتىن ماشيناعا سالىنىپ، جۋىلماي قالدى عوي انە ءبىر كۇنى. ءمۇساپىر ۇندەمەدى (جۋىلماي قالعان كويلەك ءۇشىن ايەلىنە جۇدىرىق الا جۇگىرۋ اقىماقتىق).

تۋراسىن ايتقاندا اينالدىرعان ءبىر جىلدىڭ ىشىندە ءومىرى نەگە سونشا وزگەرىپ كەتكەنىن ءمۇساپىر تۇسىنە الماي قورلاندى. ميى جەتپەي قويدى تەگى. انشەيىندە  ءاميانىنا تۇسە سالىسىمەن جۇمسالىپ كەتەتىن ايلىعىنىڭ قازىر مۇرتى بۇزىلمايدى. ءتىپتى، ايدىن اياعىنا دەيىن جارتى ايلىعى زورعا جۇمسالادى. سوندا نە، ەركەكتىڭ تاپقان تابىسى وتباسىن اسىراۋعا قاجەت بولماي قالعانى ما؟ ول قاتتى نامىستاندى. ادەتىنە جات قىلىق. دوستارىمەن اراق ءىشتى. دوسىنىڭ: «سەنىڭ مۇندايىڭدى كورمەدىم. ساعان نە بولعان؟» دەگەن سۇراعىنان ۇندەمەي قۇتىلدى.

كەلىنشەگىنىڭ ايلىعى ەڭبەك جولىنىڭ ەكىنشى جىلىندا وتىز پايىزعا ءوستى. ول ازداي-اق، ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلاردى ساعاتىنا اقىلى تۇردە جەكە وقىتىپ، قوسىمشا اقشا تاباتىنىن قايتەسىڭ. ماسقارا بولعاندا ەكىنشى توقساندا ول ەكىنشى ساناتتى مۇعالىم بولىپ كوتەرىلدى. ايلىعىنا ساناتى جوعارىلاعانىنا قاراي ۇستەماقى اقى قوسىمشا تولەندى. زۋىلداعان ءبىر جارىم جىل ىشىندە تابىسى جەتپىس مىڭعا جۋىقتادى. ءمۇساپىر وعان تىكتەپ قاراۋعا نامىستاندى. داستارحاندا بولكە نان ەمەس، ءتاتتى توقاشتار تۋرالا باستادى. كىمنىڭ اقشاسىنا؟ ايەل زاتىنىڭ.

وتكەن جولى جاتار كەزدە:

- سەنىڭ اقشاندى تۇرمىستىڭ مۇقتاجىنا پايدالانباي جۇرگەنىمىزگە ءبىراز ۋاقىت. شوتىڭدا قانشا قارجى جينالدى؟ جاراتپا. جينالا بەرسىن. قۋانىشتىڭ قاجەتىنە جاراتامىز، - دەدى.

-   سەنىڭ ويىنشا قانشا جينالدى؟

-   ءتورت ءجۇز مىڭداي شىعار.  سولاي ما؟

ءمۇساپىر ساسقانىنان تەرىس قاراي سالدى. نە دەرىن بىلمەي كورپەسىن يىعىنا بۇركەپ:

-   سولاي شىعار، - دەدى كۇڭكىلدەپ.

- ا-ا، ايتپاقشى، - كەلىنشەك بۇرىنعىداي ەمەس قازىر ءوزىنىڭ وي-پىكىرىن ەركىن ايتادى. نە دەگەنمەن تۇرمىسقا قاجەتتى سۇرانىستىڭ كوپ سالماعىن ءوزى قاناعاتتاندىرىپ ءجۇر، - بىلتىر وكپەڭ اۋىردى، وتكەندە ەكى اي جاتىپ ەمدەلدىڭ. وسى جۇمىسىڭدى قويساڭ قايتەدى، ا؟

-   مىنا جۇمىستان ايىرىلسام نە ىستەيمىن؟

ول ءوزى جۇمىس ىستەيتىن جەدەل جاردەم بولىمشەسىنىڭ باستىعى ءوزىن جۇمىستان شىعارىپ جىبەرمەيتىنىن جاقسى بىلەدى. ويتكەنى بۇل ءارى جۇرگىزۋشى، ءارى سول جەردەگى گاراجدا بۇكىل جەدەل جاردەم كولىگىنىڭ تەحنيكالىق اقاۋىن جاتقا بىلەتىن مەحانيك.

ونىڭ قويعان ساۋالىنا كەلىنشەگى: «دەنساۋلىعىندى كۇتەم دەسەڭ، ۇيدە وتىرىپ بالا باق، مەنىڭ تابىسىممەن كۇن كورەمىز»، - دەپ قايىردى. مۇنى ەستىگەنشە ولگەنى جاقسى ەدى ءمۇساپىردىڭ.

ەركەكتىك قادىرى قالماعانىن ءمۇساپىر وسى جولى مىقتاپ ۇقتى. قالاي؟ جۇمىستان سوڭ ءتورت جىل بويعى داعدىسى بويىنشا بولكە ناندى قولتىقتاپ كەلسە، كەلىنشەگى بولكە نان، ءسابىز، پياز، كارتوپتان ءبىر كەلىسىن ودان بۇرىن اكەلەدى. جولاي دۇكەنگە سوعا سالىپ بالاسىنا ويىنشىق الا قالسا، كەلىنشەگى ودان قىمباتىن سول كۇنى ساتىپ الادى. ءوز بەتىمەن ۇيتە سالايىن دەسە كەلىنشەگى بۇيتە سالىپ اسىپ تۇسەدى. جىل ون ەكى اي ايەلىنەن ءبىر قادام ارتتا قالىپ، جەتە المادى.  ونىڭ ۇستىنە، وسى كۇنگە دەيىن مىسىق بولعان ايەلگە ەندى ءتىل شىعا باستادى. ءوزىن ادام قىلعان كۇيەۋىنە اقىل ايتۋعا كوشتى. بار ۋاقىتىن جۇمىسىنا ارنايدى. ءۇي شارۋاسى جايىنا قالعان. تەرەزەنىڭ الدىنداعى شاڭ ەكى ەلى. ابىروي بولعاندا ءمۇساپىر مايدا-شۇيدە تىرلىككە ارالاسپايدى. ءبىر  رەت بولسىن ءۇيدى تازالاساي دەپ ەسكەرتپەدى.

وتكەن جىلعا قاراپ تۇرساڭ ايەلىنىڭ ىعىنا جىعىلعان ساتتەرى كوپ. سوعان ءتۇسى ۇنايتىن كوستيۋم الدى. كەلىنشەگى توعىزىنشى مامىرعا ءيىس سۋ اپەردى - ماقۇل شىداۋعا بولادى. بازاردان بەلدىك الاردا وزىنە ەكى اۋىزدىق بەلدىك  ۇناسا، ايەلىنە ءبىر ءتىستىسى ۇناپتى. ساۋداگەردىڭ الدىندا ەكەۋى ءبىراز ءسوز جارىستىردى. قانى باسىنا شاۋىپ، ۇيگە بارعاندا ايەلىنىڭ ماسەلەسىن كەشىكتىرمەي قاراۋعا بىلەگىن وسى باستان ءتۇردى. نەگە ەكەنىن قايدام، سول كۇنى مۇرنىن بەت قىلۋعا قولى تيمەدى مە، جاعداي ۇمىتىلدى. ۇجىمنىڭ كورپوروتيۆىنە اپاردى. باسقا جۇرگىزۋشىلەردىڭ قوساقتارى تومپيىپ وتىر، تىنىش. ءبىزدىڭ گەرويىمىزدىڭ قاتىنى بىرەسە انا تارەلكەگە، بىرەسە مىنا تارەلكەنىڭ ەتەگىنە جارماسىپ، قالعان-قۇتقان سالاتتى جولداسىنىڭ الدىنا ءۇيدى. اناۋ وقيعاعا ارالاساتىن ءجونى جوق قوي. جۇرگىزۋشى كەشكىسىن شەشەسى ولگەندەي تۇرمەن تۇنەرىپ  كىردى. نە بولدى؟ باستىقپەن كەرىستىم. جىلدىڭ اياعى. اناۋ-مىناۋ دامەتىپ جۇرگەن شىعار. ايلىعىندى، قىرىق مىڭ ساداعا، قالتاسىنا باس. قۇداي-اۋ، نە دەگەن سورلى قاتىن! ودان بىرەۋ اقىل سۇرادى ما؟ ودان كەيىن قانشاما تۇرمىستىق جاعدايدا سونىڭ دەگەنىنە كوندى. قاراپ تۇرسا ىڭجىق، كۇشىك كۇيەۋگە اينالعان ءتارىزدى. سۇمدىق! ۇيات-اي! ولگەن ارتىق!

كەشە تۇندە بولعان وقيعا. تەرىس قاراپ، بۇركەنىپ جاتقان كۇيەۋىنىڭ ۇستىندەگى كورپەنى ايەلى جۇلىپ الدى. كوردىڭ بە جەتكەن جەرىن. كەمشىلىك جۇرگىزۋشىدەن. ءوزىن ەركەك ساناعانى بولماسا، ايەلگە قول كوتەرمەيتىن مىنەزى ونى باسىنا شىعاردى. سونىمەن، اڭگىمە بىلاي. ايەلدىڭ ەسەبى بويىنشا وتاعاسىنىڭ بانكومات شوتىندا ءتورت ءجۇز مىڭنان اسا تەڭگە جينالعان. ولاي بولماي شىقتى. وعان قالاي كوز جەتكىزدى؟ وزىنە عانا ءمالىم سيقىرلى جولمەن ونىڭ بانكومات كارتوشكاسىنىڭ كودىن الىپ، ارنايى بارىپ تەكسەردى. البەتتە، ونى ءتوس قالتادان رۇقساتسىز جىمقىردى. قىسقاسى، شوتتا بار بولعانى ءبۇتىن ەلۋ مىڭ قالىپتى. كۇتپەگەن جاعداي.

اقشا قايدا؟ ءمۇساپىر بۇل سۇراققا شىمىركپەستەن بايدان شىققان كەلىنشەكتەرگە جاراتقانىن ايتتى. راسىندا سولاي! شىندىق! مەن، زاڭدى ايەلىڭ، تەگىن ايەلىڭ تۇرعاندا باسقاعا بارىپ جىن ۇردى ما سەنى؟ الدە، ينتيمدىك سۇراقتا قاناعاتتاندىرمايمىن با؟ قولتىعىم با، اۋىزىم، قاي جەرىم ساسىق؟ نەگە باسقاعا باراسىڭ؟ قاتىندىكى دە دۇرىس! تاپا-تال تۇستە، سۇلۋ كەلىنشەگى تۇرعاندا باسقاعا بارۋ نەگە كەرەك ەدى؟ سىرت ادامعا ومىرلەرى گۇل بولماسا، كۇل بولسىن! وتباسىلارى ءوز ىشتەرىندە ءىرىپ-شىرۋدە! كۇلكىلى جاعداي.

جۇرگىزۋشى ۇستىنەن كورپەنى جۇلىپ العان ادەپسىزدىڭ ءدامسىز ايقايىنا قارىق. سوسىن قايتا بۇركەندى. ول اسحاناعا بارىپ سولقىلداپ كوزىن سىققان سوڭ قايتىپ كەلدى. باسىن كوتەرگەن كۇيەۋىنىڭ بەتىنە اتىپ ۇردى سۋ سۇلگىنى. بۋلىعىپ ءار-نارسەنى شاڭكىلدەدى. ايتۋىنشا بەل جازباي جۇمىس ىستەپ، وتباسىنىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن تۇزەۋگە كۇيەۋىنەن ارتىق تىراشتانعاندا، مۇنىڭ كوزگە ءشوپ سالعانى ادامگەرشىلىككە جاتپايدى-مىس. نە دەسە و دەسىن. سۇڭقىلداعانىن تىڭداۋعا ءمۇساپىر قۇلىقسىز.

تاڭ اتتى. تاڭعى اس ۇستىندە ءمۇساپىر: «سەنىمەن اجىراسام، سوتقا ارىز جازۋعا سەن باراسىڭ با، مەن بارامىن با؟» دەپ سۇرادى. تۇنىمەن قىڭسىلاعان كەلىنشەك جۇمىستان قالدى. اڭگىمەسى سول: وتباسىمىزدىڭ ماتەريالدىق جاعدايىن تۇزەۋگە سەنەن ارتىق بەل جازباي جۇمىس ىستەپ جۇرگەندە، كوزىمە ءشوپ سالعانىڭ ادامگەرشىلىككە جاتپايدى. اجىراسام دەيسىڭ، اكەسىز وسكەن ۇلدىڭ جاعدايى نە بولماق؟ بىرەۋدى ۇناتاسىڭ. جاقسى بىلەم. قاتەلەسەدى. كۇيەۋىنىڭ ۇناتقان ەشكىمى جوق.  ءجاي اشەيىن ءوز ايەلىنەن جالىقتى.

جۇرگىزۋشى سوڭعى ءسوزىن ايتتى. كيىمىن جينادى دا ەسىككە جاقىندادى. تۋفلين كيگەن سوڭ پودەزگە شىقپاق بولعاندا سۇيرەتپەسىنىڭ ءبىرى كوك جەلكەسىنە قاتتى ءتيدى. لاقتىرعان ايەلى.  ايەلدىڭ سابىرى سارقىلعان. سومكەسىن تاستادى. ەسىك اشىق. ەكى اتتاپ اشۋعا بۋلىققان ايەلىنە جەتتى. ناعىز ەركەك قانداي بولاتىنىن كورسەتكىسى كەلدى مە، ونى قىلقىندىرىپ قابىرعاعا سۇيەدى دە بوكسشىلاردىڭ كەنەپ دوربانى ۇرعانى سياقتى  «جاتتىعۋعا» كىرىستى. ول ويبايلادى، شىڭعىردى، الدەكىمدەردى كومەككە شاقىردى. اشىق ەسىكتەن كىرگەن بۇكىل كورشى جابىلىپ جاتىپ ەكەۋىن ارەڭ اجىراتتى. كەلىنشەكتىڭ دەنە جاراقاتىن قايدام، ال جۇرگىزۋشىنىڭ بەتى تىرنالىپتى.

ءبارى ءبىتتى، ول كەتتى.

جۇرگىزۋشى بالاسىن ساعىندى، ايەلى ءمۇساپىردى. ۇيگە قونباعانىنا ءبىر جەتى. بارلىق ءىش كيىم، سىرت كيىم تۇك قالدىرماي الىپ كەتكەن. گاراجدا ۇيىقتايدى. العاشقىدا سىر بەرمەگەن. ارىپتەستەرى ءدۇر-داراز بولعاندارىن اقىرى ءبىلدى. «ەرلى-زايىپتىنى دۇنيە ۇرىستىرادى، توسەك تابىستىرادى». ون كۇننەن اسقاندا كۇيەۋىن ىزدەپ كەلدى جۇمىسىنا. جۇرگىزۋشىنىڭ دە اشۋى باسىلعان. بىلمەستىك بولدى، اناۋ-مىناۋ، شارشاعاننان اشۋعا جەڭىلدىك، سەن مەنى، مەن سەنى ءبىر جولا كەشىرەيىك. زاڭدى تۇردە اجىراسساق بالا مەندە قالادى. ايلىعىمدى كۇندىككە شاققاندا جاعدايىم جاقسى. سوتتا جەڭىپ شىعام. سوتتا مەنىڭ ماسقارامدى شىعارتىپ بالامدى تارتىپ الاتىنداي كوزىڭە ءشوپ سالعان جوقپىن. اجىراسقان ەكەۋىمىزگە دە ءتيىمسىز، بىلەسىڭ بە؟ پاتەر سەنىكى. ەگەر جان-جاققا تارايتىن بولساق مىندەتتى تۇردە جارتى قۇنىن يەمدەنەمىن. زاڭ مەنى قولدايدى. تۇسىنەسىڭ بە؟ ۇيگە ەركەك ادام كەرەك! لامپا كۇيدى. ورىندىققا شىعىپ اۋىستىرماق ەدىم، جىعىلىپ بۇتىمدى ايىرىپ الا جازدادىم. بۇزىقتار شاتىردان تەلەديداردىڭ كابەلىن ۇرلادى. نە ىستەرىمىزدى بىلمەي وتىرمىز! ءمۇساپىر تىڭداپ بولعان سوڭ، قولىن ءبىر سىلتەدى.

جاز ءوتتى. كۇزدىڭ اياعى. قاراشانىڭ سوڭىندا قار بورادى. ءمۇساپىر وسى كۇنگە دەيىن گاراجدا تۇنەدى.

قازىر ءتۇن. جۇرگىزۋشى توسەكورىن جۋحاناسىمەن جاپسارلاسىپ سوعىلعان ءمايىتحانادا جۇمىس ىستەيتىن كەلىنشەكپەن بىرگە تۇرادى. سونىڭ جالدامالى پاتەرىندە. ءمۇساپىر جاسى وتىزداعى قىزدى جاقسى كورەدى دەسەم وتىرىك. تۇسىنەسىندەر عوي: جەتىسكەننەن سونىمەن ءبىر كورپەنىڭ استىندا جاتا ما؟ بىراق ويى ءتۇزۋ، مىنەزى جايلى بولسا قايتىپ ۇيلەنۋ جوسپارى سىزىلعان. سوندىقتان پاتەر اقىسىن ءتورت اي بويى جارتىسىن تولەستى. كەلىنشەكتىڭ ويى باسقا: جۇرگىزۋشى دەنى ءتۇزۋ ەركەك. باسىنان وتكىزگەن جاعدايدى، پسيحولوگياسى السىرەگەنىن بىلەدى. سىرتتاي ءبارىن انىقتادى. ۇيگە كىرگىزىپ الۋعا بولادى! نە دەگەنمەن ەركەك ەمەس پە؟! ىستىق سۋعا بىرگە ءتۇسىپ، ارقاسىن سىلاپ-سيپاپ بەرسە جەتكىلىكتى. ايتقانىنا كونەدى، دەگەنىنە جۇرەدى! ەڭ ءبىرىنشى ماقسات ەركەكتى الداپ-سۋلاپ ۇيگە كىرگىزىپ الۋ!

ءتورت اي اڭگىمەلەرى جاراستى. سوسىن وڭاي تارقاستى. قىستان امان-ەسەن شىققان جۇرگىزۋشى ۇيىنە سوقپادى. كوكتەم، جاز، قازىر كۇز. سول قاراشانىڭ ورتاسى. جاپالاقتاپ قار ءتۇستى. سۋىق گاراجدا بۇرسەندەگەن ءمۇساپىر - ءمۇساپىر. نە قىلارىن بىلمەي قاڭعىرىپ قالدى. ءوز ۇيىنە بارسا بىرەۋ اياعىنا تۇساۋ ما؟ ول جاققا اتتاپ باسپايدى. جاۋرادى.

- اتاسىنا نالەت. ءبۇيتىپ جۇرگەنشە بايدان شىققان قاتىننىڭ جىلى توسەگىنە ورانىپ جاتقانىم جاقسى.

ويلاپ قاراسا بىلتىر ءسويتىپتى. بىراق ول كەزدە ۇناتتى، جايلى بولسا قاتىندىققا الماققا نيەتتەندى. وسى جولى مۇلدە باسقاشا. ويى ارام. ارەكەتى بۇزىلعان. جالعىز باستى كەلىنشەكتىڭ ۇيىنە كىرىپ الىپ، قاردىڭ ەرىگەنىن كۇتىپ، كوكتەم كەلگەندە بولماشىنى سىلتاۋراتىپ تايىپ تۇرماق. سانالى تۇردە وسى قادامعا كىرىستى.

كوكسەگەنى ورىندالدى. قالالىق اۋرۋحانانىڭ مەدبيكەسى مۇنىڭ قۇرىعىنا ءىلىندى. ونىڭ ەكىنشى سىنىپتا وقيتىن ۇلى بار. ۇشەۋى بىرگە تۇرادى، امال نە؟ بۇل مەدبيكە مومىن. پاتەر وزىنىكى. توركىنى داۋلەتتى، قىزدارىنىڭ جاعدايىن جاساعان. تەك العاشقى كۇيەۋى ەتەك قۇمار، تۇراقسىز، جەكسۇرىن بولىپ كەزدەستى. بەت الدى مۇنى ۇرىپ-سوققان. ۇياتتان جۇرداي، سىلەيىپ اراققا تويىپ ءتۇن جارىمىندا ۇيگە جەزوكشەلەردى قوس-قوستاپ اكەلگەن. توزۋگە بولا ما؟ اعاسىن شاقىرىپ ۇيگە جولاتقىزدىرماي قويعان. ءىس ناسىرعا شاپقاندا ءتۇبى ميليتسياعا ارىزدانىپ قۇتىلدى. ءمۇساپىر وسىنىڭ ءبارىن كەلىنشەكتىڭ ءوز اۋىزىنان تىڭدادى. بالانىڭ اتى بالا. ساباقتان كەلگەندە شۋلايدى، وينايدى. تىنىشتىققا ۇيرەنگەن «اكە» وسىعان زورعا شىدادى. بىرەۋدىڭ بالاسى ءوزىن «اكە» دەپ اتاعاندا جىنى ۇستادى. شىدايدى. دالادا قىس. باراتىن جەرى بولسا قانە.

وڭباي ماڭدايىن تاسقا سوقتى مۇساپىرگە سەنگەن كەلىنشەك. ءتورت اي سونىمەن بىرگە جاتتى. ايتقان ۋادەلەرىنە يلاندى. ۇلى ەرجەتكەندە (قازىر ەكىنشى سىنىپتا وقيدى) شەشەسى بوتەن ەركەكپەن ۇيىقتاعان تۇندەر ەسىندە ساقتالا ما؟! «اكەسى» كىم؟ كوكتەم شىققاندا «قوش بول» دەمەي جوعالعان ەركەكتى از ۋاقىت اكە دەگىزگەن كىمنىڭ قاتەلىگى؟ اناسىنىڭ. ول تۋىسقاندارىنا ءتورت اي بويى ۇيىندە بوتەن ەركەك جۇرگەنىن بىلدىرتپەدى. ابىروي! كىم بىلەدى؟ جاقسىسى جولىقتى ما دەپ ۇمىتتەنگەن ەدى! ايتپەسە كەشە عانا ءسۇرىندى، ساباق بولمايدى ەكەن!

ءۇشىنشى قىستا تاعىدا قايتالاندى.

«سوقىر اتقا قوتىر ات». وسى جولعىسى كوللەدجدىڭ مەدبيكەسى. ول مۇنى قىستىڭ ءبىرىنشى ايىندا ارتىنان تەۋىپ قۋىپ شىقتى...

ءمۇساپىر دورباسىن ارقالاپ، ءوزىنىڭ پاتەرى ورنالاسقان كوشەنىڭ باسىنا جاياۋلاتىپ ءتۇستى. ەسىكتى قاقتى. كىرگىزدى. ءشاي ۇستىندە:

-   كەشىرشى مەنى.

-   كەشىردىم!

-   شىنىمەن وكىنەم.

-   وكىن!

-   قىلىعىما ۇيالام.

-   ۇيال!

- ساعان قاي بەتىممەن قارايمىن. ۇيگە ورالعىم كەلەدى. سەندەردىڭ قاستارىنا.

-   ۇيدە وتىرسىڭ!

-   كەشىرشى مەنى.

- الدىڭعى اپتادا اكىمشىلىك سوتقا بارىپ اجىراسۋعا بايلانىستى ارىزىمدى قالدىردىم. ەرتەڭ وتىرىس. كەلگەنىڭ جاقسى بولدى. ەرتەڭ ساعات ۇشتە كەشىكپەي كەل.

-   نەگە؟..

- سەنى ءۇش جىل كۇتتىم. جۇمىسىڭا جيىرما رەت بارىپ كەشىرىم سۇرادىم. الدىڭا قانشاما جىعىلىپ باردىم؟ ءمىز باقپادىڭ. پاتەر سەنىكى. سىنىق كىرپىشىڭە تالاسپايمىن. مەن يپوتەكاعا باسقاسىن الدىم. وسى ۋاقىتقا دەيىن بالامىز ەكەۋىمىزدى قۋىپ شىقپاي، باسپانالى بولۋىمىزعا رۇقساتىڭدى بەرگەنىڭە راحمەتىمدى ايتام. قالاساڭ، قازىردەن باستاپ وسىندا قال. كورىپ تۇرعانداي ءبىز كەشە زاتتارىمىزدى كوشىرگەنبىز. مىنە كىلتىڭ.

بەس جىلدان سوڭ كەلسەڭ دە مەن سەنى كەشىرەتىن ەدىم. ەندى كەشىرەدى دەپ دامەلەنبە. نەگە؟ بىلەسىڭ بە؟ ويتكەنى، سەن، ءبىر ەمەس، ءۇش ايەلدىڭ ۇيىنە ءوز اياعىڭمەن اتتاپ، سولاردىڭ كورپەسىن جامىلدىن. كەشكىسىن سولاردىڭ ازىرلەگەن ىستىق تاماعىن ءىشتىڭ. وسى قاتەلىكتەردى جىبەرمەگەندە مەن سەنى كەشىرەتىن ەدىم.

وزىمنەن دە بار. بەتىڭە سۇلگى لاقتىردىم.   مەنى دە تۇسىنۋگە بولادى. ءۇش جىل بويى قاماپ وتىردىڭ. شاقپاق الۋعا سەنەن تيىن سۇرادىم. نامىس مەندە دە بار. ساعان تاۋەلسىز بولعىم كەلدى. سەنەن ەشتەڭە دە العىم كەلمەي ءومىر سۇرگىم كەلدى. سول سەبەپتى مەن دە وزگەردىم. قاتەلەستىم!

ايتپاقشى، ەرتەڭگى وتىرىسقا سەنى ۇيىنە كىرگىزىپ العان ەكىنشى كەلىنشەك قاتىسادى. ونىڭ اياعى سەنەن اۋىر. بىلمەيسىڭ. ونى ارنايى ىزدەپ تاپتىم، ادەيى شاقىرتتىم! ول نە ايتاتىنىن سوتتا تىڭدايسىڭ.

مەنىڭ ۇسىنىسىم بار. سەنىڭ پاتەرىڭە تالاسپايمىن. بىراق، اناۋ ايەلدىڭ اياعى اۋىر. ول سەنەن قالاي دا بولسا كىلتتى تارتىپ الادى. تىرىدەي كوزىڭە كوك شىبىن ۇيمەلەتەدى. ەگەر ءۇيدى مەنىڭ اتىما اۋدارساڭ، سوت پروتسەسى بىتكەن سوڭ سەنىمەن قايتادان ازاماتتىق نەكەگە تۇرامىن دەپ ۋادە بەرەمىن. بالامىز انە-مىنە ەسىن بىلەدى. باسقا كۇيەۋگە ءتيىپ بالامنىڭ تاعدىرىمەن وينامايمىن. سەن ءتىرى ولىكسىن. ءتىرى ولىك بولىپ قاسىمدا ءجۇر. بالامىز ءۇشىن وسىعان شىدايمىن.

كىنا مەنەن. دۇنيە تابۋ ءۇشىن ەركەكپەن جارىسقا تۇسكەنىم قاي ساسقانىم؟.. ساۋاپ وزىمە. سور ماڭدايمىن. سەنىڭ قادىرىڭدى بىلمەدىم. سەنىڭ وسىنداي كۇيگە دۋشار بولۋىڭا كەسىرىم ءتيدى. ال، ايتشى، باسقالار داۋلەتتى ءومىر سۇرگەندە ءبىز نەگە ولاي ءومىر سۇرە المايمىز؟ قاي جەرىمىز كەم ولاردان؟ ساعان كومەكتەسكىم كەلگەنى ءۇشىن جازىقتىمىن با؟..

كەلىنشەك سولقىلداپ جىلاعىسى كەلسەدە ءوز-ءوزىن ۇستادى. بۇل اڭگىمەگە الدىن-الا دايىندالعان سەكىلدى.

«Abai.kz»