1992 جىلدىڭ 15 قاڭتارىندا قابىلدانعان  «ءدىني سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» جانە 1995 جىلعى زاڭدا «اركىمنىڭ ار-ۇجدان بوستاندىعىنا قۇقىعى بار»، اركىمنىڭ ءوزىنىڭ قاي ۇلتقا، قاي پارتياعا، قاي دىنگە جاتاتىنىن كورسەتۋگە نەمەسە كورسەتپەۋگە قۇقىعى بار ەكەندىگى ايتىلعان بولاتىن. وسى زاڭنان كەيىن ءار ءتۇرلى ءدىني اعىمدار ەلىمىزدە پايدا بولا باستادى. ولاردىڭ ىشىندە شەتەلدەن كەلگەن ميسسيونەرلەردە جەتەرلىك. ستاتيستيكاعا سۇيەنەتىن بولساق، قازىرگى تاڭدا ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ سانى  4558-گە جەتىپ جىعىلادى. بيىلعى ءدىن ىستەر اگەنتتىگى قاتاڭ تەكسەرىس جۇرگىزۋىنىڭ ارقاسىندا ولاردىڭ سانىن 3088 ازايتقان بولاتىن. ارينە، بۇل دا 16 ملن حالقى بار ەلگە ۇلكەن كورسەتكىش. قاي ءدىندى الىپ قاراساقتا، بارلىق دىندەردىڭ نەگىزگى ماقساتى جاقسىلىق پەن ادامگەرشىلككە تاربيەلەۋ. مىسالى، حريستيان ءدىنىنىڭ قاسيەتتى كىتابىندا  «اسپەن اتقاندى تاسپەن ات»، بىرەۋ بەتىڭنەن ۇرسا ەكىنشى بەتىڭدى توس دەگەن سياقتى جاقسى مىنەز قۇلىقتى، سابىرلىقتى دارىپتەيدى. ال يسلام دىنىندە سابىر مەن ادامگەرشىلىككە قاتىستى قۇران اياتتارى مەن حاديستەردە جەتەرلىك. يسلام ءدىنىنىڭ ءوزى بەيبىتشىلىك دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى عوي. قازىرگى ۋاقىتتا بۇقارالىق اقپاراتتار قۇرالدارى نان كورەتىنىمىز تەك لاڭكەستىك وقيعالار مەن جارىلىستار. يسلام دىنىندە ەكسترەميزم نەمەسە تەرروريزم دەگەن نارسەلەر جوق ەكەنى انىق. ال قازىرگى كەلىپ جاتقان يسلام اعىمدارى نەمەسە باسقا ءدىن اعىمدارى بولسىن كوزدەگەن ماقساتتارى باسقا سياقتى.

1992 جىلدىڭ 15 قاڭتارىندا قابىلدانعان  «ءدىني سەنىم بوستاندىعى جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» جانە 1995 جىلعى زاڭدا «اركىمنىڭ ار-ۇجدان بوستاندىعىنا قۇقىعى بار»، اركىمنىڭ ءوزىنىڭ قاي ۇلتقا، قاي پارتياعا، قاي دىنگە جاتاتىنىن كورسەتۋگە نەمەسە كورسەتپەۋگە قۇقىعى بار ەكەندىگى ايتىلعان بولاتىن. وسى زاڭنان كەيىن ءار ءتۇرلى ءدىني اعىمدار ەلىمىزدە پايدا بولا باستادى. ولاردىڭ ىشىندە شەتەلدەن كەلگەن ميسسيونەرلەردە جەتەرلىك. ستاتيستيكاعا سۇيەنەتىن بولساق، قازىرگى تاڭدا ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ سانى  4558-گە جەتىپ جىعىلادى. بيىلعى ءدىن ىستەر اگەنتتىگى قاتاڭ تەكسەرىس جۇرگىزۋىنىڭ ارقاسىندا ولاردىڭ سانىن 3088 ازايتقان بولاتىن. ارينە، بۇل دا 16 ملن حالقى بار ەلگە ۇلكەن كورسەتكىش. قاي ءدىندى الىپ قاراساقتا، بارلىق دىندەردىڭ نەگىزگى ماقساتى جاقسىلىق پەن ادامگەرشىلككە تاربيەلەۋ. مىسالى، حريستيان ءدىنىنىڭ قاسيەتتى كىتابىندا  «اسپەن اتقاندى تاسپەن ات»، بىرەۋ بەتىڭنەن ۇرسا ەكىنشى بەتىڭدى توس دەگەن سياقتى جاقسى مىنەز قۇلىقتى، سابىرلىقتى دارىپتەيدى. ال يسلام دىنىندە سابىر مەن ادامگەرشىلىككە قاتىستى قۇران اياتتارى مەن حاديستەردە جەتەرلىك. يسلام ءدىنىنىڭ ءوزى بەيبىتشىلىك دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى عوي. قازىرگى ۋاقىتتا بۇقارالىق اقپاراتتار قۇرالدارى نان كورەتىنىمىز تەك لاڭكەستىك وقيعالار مەن جارىلىستار. يسلام دىنىندە ەكسترەميزم نەمەسە تەرروريزم دەگەن نارسەلەر جوق ەكەنى انىق. ال قازىرگى كەلىپ جاتقان يسلام اعىمدارى نەمەسە باسقا ءدىن اعىمدارى بولسىن كوزدەگەن ماقساتتارى باسقا سياقتى. ءوسىپ، ءونىپ كەلە جاتقان ەلىمىزدىڭ تىنىشتىعىن بۇزۋ، ارامىزعا ىرىتكى سالۋ. مۇنداي اعىمدارعا قارا دومالاق قازاقتارىمىزدىڭ كىرىپ كەتىپ جاتقانى دا قانشاما.  بۇل اعىمداردىڭ جەتەگىندە جۇرۋىنە ەكى نەگىزگى سەبەپتى اتاپ ايتساق بولادى.

بىرىنشىدەن،  ساۋاتتىلىق ماسەلەسى. ياعني ءدىني ساۋاتتىلىقتىڭ وتە تومەن بولۋى. ەكىنشىدەن،  الەۋمەتتىك جاعداي. ماتەريالدىق جاعىنان دۇرىس قامتىلماعان كەدەي، مەملەكەتتەن ءۇمىتىن ۇزگەن وتباسىلاردى ماتەريالدىق جاعىنان قامتاماسىز ەتەمىز دەپ قىزىقتىرۋ ارقىلى وزدەرىنىڭ قاتارىنا قوسىپ جاتقاندىعىن ايتۋعا بولادى. ارينە، ەلدەگى بارلىق ادامدى ماتەريالدىق تۇرعىدان تولىق قامتاماسىز ەتۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق ەلدى ءدىني ساۋاتتى ەتۋگە بولادى. قازىرگى ءدىني راسىمدەر جاسالاتىن ورىندارعا باراتىن بولساق، ول جەردەگىلەردىڭ باسىم كوپشىلىگى جاستار. دىنگە دەگەن جاستاردىڭ قىزىعۋشىلىعى كۇننەن كۇنگە ارتىپ كەلە جاتىر. ەندى سول جاستارىمىزعا دۇرىس باعىتتاعى ءدىني ءبىلىم جانە تاربيە بەرەتىن اتا-انالاردىڭ ءدىني ساۋاتىلىعىنىڭ جوقتىعى اششى بولسادا ءومىر شىندىعى. سوندىقتان جاستارىمىزدىڭ ءدىني ساۋاتىن اشۋ قازىرگى كەزدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا 500 مىڭنان استام وتانداستارىمىز سەكتالاردان ءجابىر كورگەن ەكەن.

ال كەيبىر جاستارىمىز ءداستۇرلى ەمەس اعىمداردىڭ اراسىندا اداسىپ  جۇرسە، ەلدىڭ بولاشاعى نە بولماق؟! جانە سول اعىمداردا جۇرگەن جاستارىمىزدان جانە ولاردىڭ ۇرپاقتارىنان قانداي ازامات شىعاتىندىعى ايتپاسادا تۇسىنىكتى. سوندىقتان بۇل ولقىلىقتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن تەك كانا ءبىلىمدى پايدالانۋ ارقىلى جەڭىسكە جەتە الامىز. وسى تۇرعىدان مەملەكەت تاراپىنان جۇمىستار جاسالىپ جاتقاندىعىن ايتا كەتۋگە بولادى. ناقتىراق ايتساق،  مەكتەپتەگى 9-سىنىپ وقۋشىلارىنا «ءدىنتانۋ» ساباعى ءپان رەتىندە ەنگىزىلدى. بۇل شەشىمدى وڭدى قۇبىلىس رەتىندە قابىلداۋعا بولادى. ارينە، بۇل سالادا دا كەمشىلكتەر بار. مەنىڭ ويىمشا، بۇل الىدە ازدىق ەتەتىن سياقتى. تەك 9-سىنىپتا اپتاسىنا 1-اق  رەت وتەتىن ءدىنتانۋ ساباعى بارلىق جاستارىمىزدىڭ ءدىني ساۋاتتىلىعىن كوتەرەدى دەپ سەنىپ قالماۋىمىز قاجەت. بۇدان باسقادا ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرعان ءجون. اداستىرۋشى اعىمداردىڭ قاتارىندا جۇرگەن جاستارىمىزدىڭ  باسىم بولىگى ستۋدەنتتەر. سوندىقتان مەكتەپ پەن قوسا جوعارعى وقۋ ورىندارىنادا «ءدىنتانۋ» ساباعىن «پسيحولوگيا، فيلوسوفيا»  سەكلدى جالپى ءپان رەتىندە ەنگىزگەن دۇرىس. ەلىمىزدەگى ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ ءدىني ساۋاتىن اشۋ ماقساتىندا، قانداي اعىمدار مەملەكەتىمىزگە زيانىن تيگىزىپ جاتىر، نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن انىقتايتىن، اق پەن قارانى اجىراتا الاتىنداي بىلىممەن قامتاماسىز ەتۋىمىز قاجەت. سوندا عانا بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابار ەدىك.

بيىلعى وتكەن ءدىنتانۋشىلاردىڭ ەكىنشى فورۋمىندا وسى ماسەلە قوزعالعان بولاتىن. ءدىنتانۋ ءپانىن جوعارعى وقۋ ورىندارىنا ەنگىزۋ تۋرالى ۇسىنىستار ايتىلعان.

قازىرگى اقپاراتتىڭ جاقسى دامىعان زامانىندا اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى قولدانىپ وسى ماسەلەگە بايلانىستى عىلىمي-تانىمدىق باعدارلامالار  جاساۋ، تەلەارنالاردان ەلدەگى بولىپ جاتقان ءدىني ماسەلەلەردىڭ سەبەپتەرىن اشىپ كورسەتىپ، ەلدەگى ءدىني احۋال جايلى حالىقتى اقپاراتپەن قامتاماسىز ەتە الساق، بۇل جۇيەدە ءوز جەمىسىن بەرەرى ءسوزسىز. سوندا عانا ەلىمىز وركەندەپ، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ساۋاتتى ازاماتتارىمىز كوبەيىپ، قايماعى بۇزىلماعان مەملەكەتىمىزدى ساقتاپ قالامىز. سوندىقتان قازىرگى قوعام حالىقتىڭ ءدىني ساۋاتتى بولعانىن تالاپ ەتەدى. بىزگە ءدىني ساۋات اۋاداي قاجەت ەكەنىن تۇسىنەتىن كەز كەلدى.

«Abai.kz»