ءشارىپحان قايسار. رەسەي «بايقوڭىر» تۋراسىندا كۇڭك ەتتى
ءيا، رەسەي بايقوڭىر تۋراسىندا كۇڭك ەتتى. بۇل كۇڭكىل قازاقستان تاراپىنان دۇڭك ەتكەن مالىمدەمەگە قاتىستى.
ءبارى دە جەلتوقساندا باستالدى. 10 جەلتوقسان كۇنى ءماجىلىس الدىندا ەسەپ بەرگەن «قازعارىش» اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ت.ا. مۇساباەۆ بايقوڭىردى جالداۋ مارتەبەسىن قازاقستاندىق زاڭ قۇزىرىنا وتكىزۋ جونىندە كەلىسىم جوباسى قارالىپ جاتقاندىعى، بىراق جالدىق سىيپاتتان عارىش ايلاقتى قازاقستانعا قايتارۋ قاشان بولاتىنى بەلگىسىز ەكەندىگىن ماجىلىسمەندەر الدىنا جايىپ سالعان ەدى.
تالعات مۇساباەۆتىڭ مالىمدەمەسى:
مى بۋدەم پىتاتسيا ەجەگودنو سوكراششات پۋسكي «پروتونوۆ» س بايكونۋرا، ا يح پرويزۆوديتسيا وكولو 20 كاجدىي گود. دەلاەم دليا ەتوگو ۆسە، چتو موجەم. مى يمەەم تاكوي رىچاگ. سەيچاس مى پودپيسالي زاكليۋچەنيە و پۋسكاح «پروتونوۆ» س «بايكونۋرا» نا 2013 گود، ونو ناپراۆلەنو نا راسسموترەنيە ۆ پراۆيتەلستۆو. ەسلي پراۆيتەلستۆو پودپيشەت ناشە پرەدلوجەنيە، زناچيت، ۆ 2013 گودۋ پۋسكي «پروتونوۆ» بۋدۋت سوكراششەنى نا دۆە راكەتى.
ءيا، رەسەي بايقوڭىر تۋراسىندا كۇڭك ەتتى. بۇل كۇڭكىل قازاقستان تاراپىنان دۇڭك ەتكەن مالىمدەمەگە قاتىستى.
ءبارى دە جەلتوقساندا باستالدى. 10 جەلتوقسان كۇنى ءماجىلىس الدىندا ەسەپ بەرگەن «قازعارىش» اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ت.ا. مۇساباەۆ بايقوڭىردى جالداۋ مارتەبەسىن قازاقستاندىق زاڭ قۇزىرىنا وتكىزۋ جونىندە كەلىسىم جوباسى قارالىپ جاتقاندىعى، بىراق جالدىق سىيپاتتان عارىش ايلاقتى قازاقستانعا قايتارۋ قاشان بولاتىنى بەلگىسىز ەكەندىگىن ماجىلىسمەندەر الدىنا جايىپ سالعان ەدى.
تالعات مۇساباەۆتىڭ مالىمدەمەسى:
مى بۋدەم پىتاتسيا ەجەگودنو سوكراششات پۋسكي «پروتونوۆ» س بايكونۋرا، ا يح پرويزۆوديتسيا وكولو 20 كاجدىي گود. دەلاەم دليا ەتوگو ۆسە، چتو موجەم. مى يمەەم تاكوي رىچاگ. سەيچاس مى پودپيسالي زاكليۋچەنيە و پۋسكاح «پروتونوۆ» س «بايكونۋرا» نا 2013 گود، ونو ناپراۆلەنو نا راسسموترەنيە ۆ پراۆيتەلستۆو. ەسلي پراۆيتەلستۆو پودپيشەت ناشە پرەدلوجەنيە، زناچيت، ۆ 2013 گودۋ پۋسكي «پروتونوۆ» بۋدۋت سوكراششەنى نا دۆە راكەتى.
قازاقستاننىڭ بايقوڭىردى ءوز زاڭدىق قۇزىرىنا قايتارۋ مەن «پروتون» زىمىرانىن ۇشىرۋدى شەكتەۋ جونىندەگى وسى مالىمدەمەگە وراي، رەسەي ۇكىمەتى تاراپىنان «قازعارىش» اگەنتتىگىنىڭ توراعاسىنان تۇسىنىكتەمە بەرۋ سۇرالعان رەسمي حات جونەلتىلگەنى تۋرالى اقپارات «كوممەرسانت» گازەتىندە جارىق كوردى. الايدا، بۇعان توتەسىنەن جاۋاپ بەرۋگە ءتيىستى ت.مۇساباەۆ ەڭبەك دەمالىسىندا كورىنەدى، ال ونىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى رەسەي تاراپىنان مۇنداي رەسمي حاتتىڭ كەلمەگەندىگىن جەتكىزۋدە.
سونىمەن، ت.مۇساباەۆ كومانداسى قازاق ۇكىمەتىنە بايقوڭىردى رەسەيگە جالداۋدان باس تارتىپ قازاق زاڭدىق قۇزىرىنا قايتارۋدى ۇسىنعان. بۇل جوبا بويىنشا «پروتون» زىمىراندارى ۇشىرۋ بىيىلدان باستاپ ەكى مارتەگە قىسقارماق ەكەن. بىراق ونىڭ نۇكتەسىن ۇكىمەت قويۋى كەرەك بولاتىن.
بۇل باستاماعا رەسەي جاعى تەز ارادا شىر-پىر بولدى.اۋەلى رەسەيلىك ساراپشىلار جالداۋدىڭ قازاق جاعىنا ءتيىمدى ەكەنىن جانە جالاقىنىڭ جوعارىلىعىن ايتۋمەن بولدى. قۇجات بويىنشا رەسەيلىك عارىشكەرلەر جالداۋ مەن تەحنيكالىق جابدىققا ونداعان ميلليون دوللار شىعىندانۋدا. الايدا، رەسەيدىڭ كوممەرتسيالىق پايداسى 7 ەسە كورىنەدى. بۇل جونىندە ورىس ساراپشىلارى اۋىز اشپايدى. بىراق قازاق جاعىندا بايقوڭىردى ۇستاۋعا قارجى دا جەتپەيدى-ءمىس، ماماننىڭ دا جوقتىعى ءبىرشاما ايتىلىپ، قازاقتاردى بۇل ماسەلەدەن «شوشىتقانى» ءوز الدىنا.
الەكساندر جەلەزنياكوۆ، اكادەميك روسسيسكوي اكادەمي كوسموناۆتيكي يم. ك.ە. تسيولكوۆسكوگو:
ۆرياد لي، ۆزياۆ يۋريسديكتسي ناد گورودوم، كازاحستانسكايا ستورونا بۋدەت پولۋچات وت ەتوگو كاكۋيۋ-تو پريبىل، ا تاك مى ۆسيو-تاكي ۆكلادىۆاەم نەمالىە دەنگي ۆ رازۆيتيە ينفراسترۋكتۋرى، ي دوپولنيتەلنىە دەنگي دليا گورودا نە پومەشايۋت. نۋ، ي س توچكي زرەنيا ورگانيزاتسيوننو-پراۆوۆوي، ەتو توجە نە سوۆسەم پراۆيلنوە زاياۆلەنيە، نە سوۆسەم پراۆيلنوە رەشەنيە، ەسلي كازاحستان بۋدەت پرينيمات.
الەكساندر باۋروۆ، مەنەدجەر پو كوورديناتسي ناۋچنىح پروەكتوۆ كوسميچەسكوگو كلاستەرا فوندا «سكولكوۆو»:
كاك روسسي نا ەتو رەاگيروۆات؟ ۋ ناس ەست ۋتۆەرجدەننايا پروگرامما رازۆيتيا كوسمودروموۆ، ۆ رامكاح كوتوروي سترويتسيا كوسمودروم «ۆوستوچنىي» ۆ امۋرسكوي وبلاستي. ەتو وبىچنايا ەكونوميچەسكايا سيتۋاتسيا، كوگدا نەكيە ليۋدي پىتايۋتسيا ۆ تياجەلوە دليا روسسيسكوي كوسميچەسكوي وتراسلي ۆرەميا ناجيت سەبە ليشنيە فينانسى. ۆ يتوگە ەتو موجەت ۋ ەتيح جە ليۋدەي ۆىزۆات بولشە پروبلەم. سەيچاس ۋ روسسي ي كازاحستانا نەپلوحيە وتنوشەنيا، ي پودنيمات ەتوت ۆوپروس سەيچاس نە وچەن كراسيۆو س كازاحستانسكوي ستورونى. تەم بولەە چتو ۋليچيت روسسيۋ پراكتيچەسكي نە ۆ چەم.
ارينە، «كوممەرسانتتىق» نوتاعا قازاق تاراپىنداعى ساراپشىلار تۇرلىشە پىكىر بىلدىرۋدە. اسىرەسە، قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ «ينتەرفاكس-كازاحستان» اگەنتتىگىنە سۇحبات بەرىپ، جۋرناليستەردىڭ مۇساباەۆتىڭ پىكىرىن بۇرمالاپ جىبەرگەندىگىن تالعاجاۋ ەتتى.
تۇرسۇنبەك ومىرزاقوۆ، قر پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى:
ول عارىش ايلاقتى ەمەس، قالانىڭ عانا قازاقستان زاڭدىق قۇزىرىنا كوشەتىنىن ايتقان ەدى.
راسۋل جۇمالى، ساياساتتانۋشى:
كۇردەلى بولسا دا، ەرەجەگە ءبىز باعىندىرۋىمىز كەرەك، ايلاققا ءبىز قوجايىنبىز. بىراق.. وعان باتىلدىق بولا قويار ما ەكەن - كۇدىك بار...
بۇعان دەيىن 50 جىلعا ءبىرجولا بەرىلە سالعان ايلاققا قازاق بيلىگى نەگە قۇمارتا قالدى؟ بايقوڭىر تۇرعىندارىنىڭ جاعداي جاۋىر بولعان تاقىرىپ ەكەنى ءوز الدىنا. بۇعان بىرنەشە سەبەپ بار.
1. قازاق جاعىن ويلاندىرعان باستى سەبەپ - كەدەن وداعىنىڭ اۋسەلەسى مەن ەبرازيالىق وداقتىڭ تۇپكى يمپەريالىق نيەتى. ەكونوميستەردىڭ مالىمدەۋىنشە، كەدەن وداقتان كەلگەن قازاقستانعا پايدادان زىيان مول.
2. قازاقستان جاعى الەمدىك ارقا سۇيەۋگە يە بولا باستادى، وعان ەكسپو-2017 تاقىرىبى كۋا. شاماسى، وسى ماسەلە توڭىرەگىندە الەمدىك الپاۋىتتاردان تۇسكەن «يننوۆاتسيالىق جوبالار» دا ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ تۇندىگىن باسقا جاقتان اشۋعا قۇمارتىپ وتىرعانداي.
3. قازاقتىڭ بايلارى مەن بيلىگى دە ەركىنسي باستادى، سولتۇستىك كورشىنىڭ باسقىنىنا بۇرىنعىداي باعىنعىسى جوق. 20 جىل بۇرىنعى كەلىسىم قاناعاتتاندىرمايدى، عارىشتان تۇسەتىن قىرۋار قارجىعا بۇلار دا، ۇكىمەتتەگى ءتۇرلى توپتار وزدەرىنىڭ مۇددەسىن ۇلتتىق مۇددەمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، بىردەڭە تىندىرعىسى كەلەدى.
ايتپەسە، رەسەي جاعى ءبۇتىن ءبىر قالانى الىپ، ونى قالاي بولسا سولاي پايدالانىپ وتىرعاندىعى بۇعان دەيىن از ءسوز بولدى ما؟ «پروتوننىڭ» تالاي زىياندى قۇلاندىسى بولعانى تاعىسىن تاعى جاعىمسىز جايتتار شامادان تىس اسىپ بارا جاتقانى بۇگىن بە؟ وعان دەر كەزىندە نەگە وسىلاي جاۋاپ ىزدەلمەدى. جاۋاپ سول - ۋاقىت وزگەرە باستادى،قازاقستان - رەسەي قاتىناسى دا ۋاقىت تولقىنىنا ساي ۇيلەسىمنىڭ جاڭا ءتۇرىن ىزدەۋگە ءماجبۇر ەتۋدە.
«Abai.kz»
