وزگە مۇرات
ءۋاليحان قاليجانوۆ،
م.اۋەزوۆاتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، فيلول.ع.د.
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
جەتپىسكە كەلەر الدىندا ءوزى سۇيگەن، ءوزىن سۇيگەن حالىقتىڭ جۇرەگى اۋىردى. حالىق جۇرەگى مۇرات اۋەزوۆ جۇرەگىمەن بىرگە اۋىردى. «التىننىڭ سىنىعى، اتاقتى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اسىل پەرزەنتى، ءىرى قوعام قايراتكەرى مۇرات اۋەزوۆ جۇرەگىنە وپەراتسيا جاساتۋ ءۇشىن شەت ەلگە كەتىپتى». مىڭ سان ساۋال، مىڭ سان كۇدىك، مىڭ سان ءۇمىت. «ويپىرماي، پىشاقتان جانىن قالدىرا گور، ۇلى مۇحتار سياقتى ۇلتجاندى جۇرەك سوعۋىن توقتاتپاسا ەكەن» دەگەن تىلەك ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە تۇردى. حالىق مۇراتتىڭ تىلەۋىن تىلەدى. اۋەلى اللا، سودان سوڭ كوپ تىلەگى كول بولدى. بۇگىن مۇرات اۋەزوۆ جۇرەگى سوعىپ تۇر، سوعا بەرسىن، ۇلتجاندى ازامات.
ول توپتىڭ توبىرىندا ەمەس، ۇلتتىڭ تۇعىرىندا ءجۇردى!
مۇرات اۋەزوۆ كۇردەلى جان، توسىن تۇلعا. تەرەڭ ينتەللەكت پەن ۇلتتىق نامىس ونىڭ ءومىرىنىڭ التىن جەلىسى ىسپەتتى. سودان بولار «جاستۇلپار» دىڭ جالىنا قول سالدى. قىپ-قىزىل كوممۋنيستىك، توتاليتارلىق جۇيەنىڭ جۇرەگى -ماسكەۋدە ءتىلى ورىسشا بولعانىمەن، جانى قازاقشا جىگىت ۇلتتىڭ نامىسىنا اينالدى.
كوزى قاراقتى جىگىتتىڭ الاش يدەيالارىمەن ەرتە سۋسىنداعانىن قالىڭ قازاق قايدان ءبىلسىن؟! سوندىقتان دا مۇرات اۋەزوۆ جان-جاقتى ءبىلىم يەسى بولدى جانە ونى قازاق مۇددەسى ءۇشىن جۇمساي الدى.
ءۋاليحان قاليجانوۆ،
م.اۋەزوۆاتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، فيلول.ع.د.
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
جەتپىسكە كەلەر الدىندا ءوزى سۇيگەن، ءوزىن سۇيگەن حالىقتىڭ جۇرەگى اۋىردى. حالىق جۇرەگى مۇرات اۋەزوۆ جۇرەگىمەن بىرگە اۋىردى. «التىننىڭ سىنىعى، اتاقتى مۇحتار اۋەزوۆتىڭ اسىل پەرزەنتى، ءىرى قوعام قايراتكەرى مۇرات اۋەزوۆ جۇرەگىنە وپەراتسيا جاساتۋ ءۇشىن شەت ەلگە كەتىپتى». مىڭ سان ساۋال، مىڭ سان كۇدىك، مىڭ سان ءۇمىت. «ويپىرماي، پىشاقتان جانىن قالدىرا گور، ۇلى مۇحتار سياقتى ۇلتجاندى جۇرەك سوعۋىن توقتاتپاسا ەكەن» دەگەن تىلەك ءار قازاقتىڭ جۇرەگىندە تۇردى. حالىق مۇراتتىڭ تىلەۋىن تىلەدى. اۋەلى اللا، سودان سوڭ كوپ تىلەگى كول بولدى. بۇگىن مۇرات اۋەزوۆ جۇرەگى سوعىپ تۇر، سوعا بەرسىن، ۇلتجاندى ازامات.
ول توپتىڭ توبىرىندا ەمەس، ۇلتتىڭ تۇعىرىندا ءجۇردى!
مۇرات اۋەزوۆ كۇردەلى جان، توسىن تۇلعا. تەرەڭ ينتەللەكت پەن ۇلتتىق نامىس ونىڭ ءومىرىنىڭ التىن جەلىسى ىسپەتتى. سودان بولار «جاستۇلپار» دىڭ جالىنا قول سالدى. قىپ-قىزىل كوممۋنيستىك، توتاليتارلىق جۇيەنىڭ جۇرەگى -ماسكەۋدە ءتىلى ورىسشا بولعانىمەن، جانى قازاقشا جىگىت ۇلتتىڭ نامىسىنا اينالدى.
كوزى قاراقتى جىگىتتىڭ الاش يدەيالارىمەن ەرتە سۋسىنداعانىن قالىڭ قازاق قايدان ءبىلسىن؟! سوندىقتان دا مۇرات اۋەزوۆ جان-جاقتى ءبىلىم يەسى بولدى جانە ونى قازاق مۇددەسى ءۇشىن جۇمساي الدى.
ەلدەستىرمەك ەلشىدەن دەگەن. مۇرات اۋەزوۆ قىتايدا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇراقتى جانە وكىلەتتى ەلشىسى بولىپ جۇرگەندە تارىداي شاشىراپ كەتكەن قازاقتاردىڭ تاريحي وتانىنا قايتۋىنا كوپ كۇش سالدى، قىتاي جىلنامالارىنداعى، تاريحي كىتاپتارىنداعى قازاق ەلىنە، ەجەلگى قازاق تاريحىنا، ابىلاي حانعا قاتىستى دەرەكتەردىڭ جاريالانۋىنا كۇش سالدى. ماسەلەن، مەن «لەنينشىل جاستا» باس رەداكتور رەتىندە بان گۋدىڭ حانناماسىن قازاقشا تولىق جاريالاپ ەدىم.
مۇرات اۋەزوۆ ادامزات وركەنيەتى قالدىرعان اسىل مۇرالاردى زەرتتەدى، ۇلت كادەسىنە جاراتتى. ءوزىنىڭ انا ءتىلى - قازاق تىلىمەن ساعىنا قاۋىشتى. بۇل كۇندە ماكەڭ مەن-مەن دەگەن تالاي قازاقتى قازاقشاسىنان جاڭىلدىرىپ ءجۇر.
ارينە مۇرات اۋەزوۆ ەركىن ويدىڭ ادامى. بۇل ازات ويدى قۇيعان مۇحتار اۋەزوۆتىڭ جان شۋاعى بولار. بۇل مۇراتتى بيىكتەتتى، بۇل مۇراتتى ويلانتتى.
«ۋيتي، چتوبى ۆەرنۋتسيا» اتتى كۇندەلىك كىتاپتان مىنانداي ويلار تاپتىم.
***
«مەن قالاي قابىلداسام الەم سونداي، مەن قابىلداعان الەم سوعان اينالۋعا ءتيىس».
***
«جازۋشىلىق - بۇقارالىق، كوپشىلىك، ول - الامان. سورەدەن بىردەي شابۋعا ۇمتىلۋ كەرەك. اقىن، جازۋشى - بايگەگە قاتىسقان ات (سايگۇلىك - ۋ.ق.) ەمەس پە؟».
***
«جاپانداعى جالعىز ءۇي. اسپان اينالىپ سوعان قۇلاپ تۇر. مۇندا كەمپىر مەن شال جانە مەن تۇرامىن. ماعان عالامنىڭ نازىك نۇرى سەبەلەپ قۇيىلىپ جاتىر. كەيۋانالار - ادامزات نۇرى (مۋجچينا ي جەنششينا). ادام اتا حاۋانا».
***
«اجىراتپا! جاقسىلىق پەن جاماندىق ەگىز».
***
«ەرىك بوستاندىقتان دا جوعارى. بوستاندىق تۇيسىنگەن قاجەتتىلىك».
***
«قاسىڭدا قاپتاعان كەدەي جۇرگەندە، باي بولۋدىڭ ءوزى ۇيات».
***
«مەن - وزگە مۇراتپىن!».
***
مۇرات اۋەزوۆ وزگە وي-تولعامىمەن قازاقتىڭ ويلى توبىنىڭ ءالى دە كوشباسىندا تۇر. ول قازاق وركەنيەتىنىڭ، كوشپەندى مادەنيەتتىڭ كاۋسار بۇلاعىن الەمدىك وركەنيەت ارناسىنا بۇرىپ ءجۇر.
***
ول كەزىندە قازاقستان جازۋشىلار وداعىنداعى قىزمەتىنەن شىعىپ كەتتى. وداقتاعى تاق تالاسى جانىن كۇيزەلتتى. ورالۋ ءۇشىن كەتۋگە تۋرا كەلدى.
***
مۇرات اۋەزوۆ تالعاپ جازادى، ويلاپ جازادى، ويلانتىپ جازادى.
***
جەتپىس دەگەن جەلمە جاسقا ەستەت جازۋشى، ينتەللەكتۋال جازۋشى دەگەن شابىت تۇلپارىنا ءمىنىپ كەلدى.
***
ەندى ءتورت كىتاپ ەكشەلىپ، ساراپتالىپ سوڭعى تۇزەتۋلەرى قايتا قاراستىرىلىپ جاتىر.
وقۋشى ونى اسىعا كۇتەدى. ول دا وزگە مۇراتتىڭ ءوزىن تانىتقان وركەنيەت كىلتى.
"حالىق ءسوزى" گازەتى
