«قازاقستان-2050» سرتاتەگياسى جاريالانعالى ايدان استى. ارينە، دامۋعا بەت العان جاس مەملەكەت ءۇشىن مۇنداي باعدارلامانىڭ ماڭىزى مەن ءمانى وتە زور. سوندىقتان بولار، اتالعان قۇجاتتى تالداۋ-تالقىلاۋ، ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ، حالىق ساناسىنا ءسىڭىرۋ جۇمىسى ءبىر ءسات تولاستاعان جوق. بۇل ناۋقان قايتا كۇن ساناپ ۇدەي تۇسۋدە. ءار سالا وزىنە قاجەتتى تارماعىن الىپ، الداعى اتقارار جۇمىستارىنىڭ جوسپارى، جەتەر نىساناسى ەتۋدە.

سول قاتاردا ءبىز دە ءوزىمىزدى تولعاندىرىپ جۇرگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەدىك. نەسىن ايتايىق، «ءبارىمىزدىڭ دە تۋعان جەرىمىز بىرەۋ - ول قاسيەتتى قازاق دالاسى. بۇل دۇنيەدە ءبىزدىڭ ءبىر عانا وتانىمىز بار، ول - تاۋەلسىز قازاقستان» دەلىنە تۇرا، «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» سەگىز بەتىن الىپ جاتقان الىپ باعدارلامادان الەمنىڭ ءار شالعايىندا شاشىراپ، تاريحي وتانىنا جەتە الماي جۇرگەن بەس ميلليون قازاقتىڭ تاعدىرىنا قاتىستى ءبىر اۋىز ءسوز ايتىلماعانى كوكەيىمىزگە كۇدىك ۇيالاتتى.

«قازاقستان-2050» سرتاتەگياسى جاريالانعالى ايدان استى. ارينە، دامۋعا بەت العان جاس مەملەكەت ءۇشىن مۇنداي باعدارلامانىڭ ماڭىزى مەن ءمانى وتە زور. سوندىقتان بولار، اتالعان قۇجاتتى تالداۋ-تالقىلاۋ، ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ، حالىق ساناسىنا ءسىڭىرۋ جۇمىسى ءبىر ءسات تولاستاعان جوق. بۇل ناۋقان قايتا كۇن ساناپ ۇدەي تۇسۋدە. ءار سالا وزىنە قاجەتتى تارماعىن الىپ، الداعى اتقارار جۇمىستارىنىڭ جوسپارى، جەتەر نىساناسى ەتۋدە.

سول قاتاردا ءبىز دە ءوزىمىزدى تولعاندىرىپ جۇرگەن ساۋالعا جاۋاپ ىزدەدىك. نەسىن ايتايىق، «ءبارىمىزدىڭ دە تۋعان جەرىمىز بىرەۋ - ول قاسيەتتى قازاق دالاسى. بۇل دۇنيەدە ءبىزدىڭ ءبىر عانا وتانىمىز بار، ول - تاۋەلسىز قازاقستان» دەلىنە تۇرا، «ەگەمەن قازاقستاننىڭ» سەگىز بەتىن الىپ جاتقان الىپ باعدارلامادان الەمنىڭ ءار شالعايىندا شاشىراپ، تاريحي وتانىنا جەتە الماي جۇرگەن بەس ميلليون قازاقتىڭ تاعدىرىنا قاتىستى ءبىر اۋىز ءسوز ايتىلماعانى كوكەيىمىزگە كۇدىك ۇيالاتتى.

«ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز 2050 جىلعا قاراي جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامىن قۇرۋ. قازاقستان ءححى عاسىردىڭ ورتاسىنا قاراي الەمنىڭ ەڭ دامىعان 30 ەلىنىڭ قاتارىندا بولۋعا ءتيىس» دەپتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى. دۇرىس-اق! ا، سوندا الداعى ەلۋىنشى جىلعا دەيىن، ەلگە ورالماسا، شەتتەگى بەس ميلليون قازاق نە كۇيدە بولماق؟! قازاقستان قاسقايىپ وتىز ەلدىڭ ىشىندە تۇر دەلىك. بەس ميلليون (ول كەزدە مۇمكىن ون ميللينعا تاياپ قالار) قازاق بۇكىل ۇلتتىق بولىمىسىنان ايىرىلىپ، كورىنگەنگە كوزتۇرتكى بولىپ الەمنىڭ ءار شالعايىندا تەنتىرەپ جۇرسە، ويلاڭىزشى، تراگەديا ەمەس پە؟! تاۋەلسىزدىكتىڭ بەرگەن سىيى سول ما سوندا قازاققا؟! بۇنىڭ وبال-ساۋابى كىمگە جۇكتەلەدى؟! كۇدىك بىلاي تۇرسىن، ەندى بويمىزدى ۇرەي بيلەدى. ونى ايتاسىز، «شيەلەنىسە تۇسكەن دەموگرافيالىق تەڭگەرىمسىزدىك جاڭا كوشى-قون تولقىندارىن تۋعىزىپ، كۇللى الەمدە الەۋمەتتىك شيەلەنىستى كۇشەيتە تۇسەدى» دەپ، ءححى عاسىردىڭ ون جاھاندىق سىن-قاتەرىنىڭ قاتارىنا جاتقىزىلۋى ودان ارى نالىتتى. ارينە، «ول تىقىر مەن بۇل تىقىر ۇقسامايدى». اتاجۇرتىنا ورالعىسى كەلەتىن، ءبولىنىپ قالعان تۋىس-تۋعانىمەن قوسىلىپ، ءبىر شاڭىراق استىندا ءومىر ءسۇرۋدى قالايتىن قازاقتىڭ كوشىن جات نيەت، ارام پيعىلداعى «كوشپەن» سالىستىرۋ اعاتتىق بولار بۇل جەردە. بىراق، سول «كوشكە» توتەپ بەرەتىن قاۋقار كەرەك. ول مەملەكەت قۇراۋشى ۇلت جانە ونىڭ مولدىعى ەكەنىن دە ەستەن شىعارماعان لازىم.

باسقارۋى تارتىپكە سالىنىپ، باقىلاۋى كۇشەيتىلسە، قازاق كوشى، بىرەۋلەر ايتىپ جۇرگەندەي، ادام قورقاتىن قۇبىجىق ەمەس. قازاقستاننىڭ ىرگەسىن بەكەمدەمەسە، شاڭىراعىن شايقالتپايدى.

عاسىرلار بويى بابالارىمىز قان توگىپ تاۋەلسىزدىككە ارەڭ قولى جەتكەندە، قازاقستانعا الىستاعى اعايىندى كەدەرگىزسىز ورالتۋدىڭ ءبىر كەشەندى باعدارلاماسىن جاساۋ «مەملەكەتتىك باسقارۋدا وزىندىك تۇرعىدا توڭكەرىس جاساۋعا قول جەتكىزگەن» ەلگە نەگە قيىن بولعانىن تۇسىنبەي-اق قويدىق.

«2030-عا» جوسپارلاعان ستراتەگياسىن ون بەس-اق جىلدا ىسكە اسىرىپ، زاماناۋي قازاقستان ورنىقتىرعان» قازاقستان بيلىگىنىڭ قانداستارىن كىرىپتارلىقتان قۇتىلتىپ، قارا شاڭىراعىنا ورالتۋعا كەلگەندە نەگە قۇلىقسىزدىق تانىتا بەرەتىنىنە ميىمىز جەتپەي، مىسىمىز قۇرىپ كەلەدى.

سودان بارىپ، ايۋدىڭ ازۋى مەن ايداھاردىڭ زارىنەن بولعان ءبىر بۇگەجەكتىك پە بۇل دەپ تە ويلايدى ەكەنسىڭ.

ءسويتىپ، ءتىلىمىزدى تىستەپ، دەمىمىزدى ىشىمىزگە تارتىپ اي بويى سەرگەلدەڭگە تۇستىك. بىردەمە ايتا ما دەپ، زيالى قاۋىم مەن ۇلت جاناشىرلارىنىڭ اۋزىن باقتىق. جاسىرىپ نەسى بار، «جولداۋدا» جولى بولماعان ءدال وسى تورە تاقىرىپقا ات ءىزىن سالعان جان بولمادى. كەرىسىنشە، «كەلگەندە جيەنقۇلعا شىقپايدى ءۇنىمنىڭ» كۇنىن كەشتى. سوراقىلىعى سول، «رۋعا ءبولىنۋدىڭ قاسىرەتى نەمەسە ۇلتتىق تۇتاستىققا سىنا قاعۋ» دەپ ايدالاعا «اشىق حات» جازىپ، لاعىپ كەتتى مارعاسقالار. «وسپەيتىن ەلدىڭ بالاسى، ونبەيتىن داۋدى قۋادىنىڭ» كەبى عوي بۇل.

«قوعامدا ادامداردىڭ مورالدىق جاي-كۇيى مەن قوعامدىق اڭسار-ۇمىتىنە اسەر ەتەتىن بىرقاتار تەڭگەرىمسىزدىك ءالى دە ورىن الۋدا» دەلىنگەن «جولداۋدا». بۇنىسى راس. دەمەك، قازاق كوشى توقتاسا نە سايابىرلاسا، الدىمەن قانداستارىمىزدىڭ «مورالدىق جاي-كۇيى مەن قوعامدىق اڭسار-ۇمىتىنەن» ۇلكەن «تەڭگەرىمسىزدىك» ورىن الادى. بۇعان ەشقاشان بەي-جاي قاراۋىمىزعا، كەلسە-كەلمەسە كەيىنگە ىسىرا بەرۋىمىزگە بولمايدى. قازاقتىڭ قامىن تەك قانا قازاق ويلاۋى كەرەك.

«ءۇمىتسىز - شايتان» دەگەن. ايتەۋىر، «جولداۋداعى» «ۇكىمەت 2013 جىلى كوشى-قون ماسەلەلەرىن شەشۋ جونىندە كەشەندى جوسپار ازىرلەپ، بەكىتۋى ءتيىس» دەگەن جالعىز تارماق كوكەيىمىزگە ءۇمىت وتىن ۇيالاتتى.

جالپى، نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تاۋەلسىز قازاقستاندى قۇرۋداعى ىستەگەن ەڭبەگىن، الەمدىك ساياساتتاعى جەتكەن جەتىستىگىن كورە ءبىلۋىمىز كەرەك. ونى وتكەن جىلى قابىلدانىپ، العاش رەت اتاپ وتىلگەن «تۇڭعىش پرەزيدەت كۇنىنە» وراي دۇنيەنىڭ ەلۋ شاقتى ەلىنەن كەلگەن حالقارالىق دەڭگەيدەگى ساياساتكەرلەر مەن ءوزىمىزدىڭ زيالى قاۋىم وكىلدەرى تولىق تۇراقتاندىردى. ەل تىزگىنىن قولعا العاننان بەرگى سوقتىقپالى-سوقپاقتى قىزمەت جولىن باعامداي كەلە، ۇلت كوشباسشىسى دەپ مويىندادى. ولار نۇرسۇلتان ءابىشۇلىن ماحاتما گاندي مەن مۇستافا كامال اتاتۇرىككە كوبىرەك تەڭەدى. نەگىزى ن.نازارباەۆ گاندي مەن اتاتۇرىك اتقارعان جۇمىستى وتكەن جيىرما جىلدىڭ ىشىندە تىندىرىپ ۇلگىردى-اۋ شاماسى. ءبىر استانا مەن سول استانادان  شورتاندىعا باراتىن جالعىز جول سالىپ-اق دامىعان ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋعا بولاتىنىن كوردىك، مىنە. ەندى وسى ەكپىنمەن دامىعان وتىز ەلدىڭ قاتارىنا قوسلۋ دا مۇندا تۇرعان ءىس دەگەن ءسوز. سولاي بولا تۇرا، الداعى جەردە قىتاي رەفورماتورى دەن سياوپين ىستەگەن ىستەرگە كەزەك كەلگەن سەكىلدى. دەننىڭ رەفورماسىن «ايقىن» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا «مىسالى، قىتايدا 1979 جىلى دەن سياوپين مەملەكەتتىك جانە ۇجىمدىق مۇددەگە نۇقسان كەلتىرمەي-اق جەكە مەنشىك سەكتورىن ەنگىزۋ يدەياسىن ۇسىندى. بۇل فورمۋلا وتە ءساتتى شىقتى. وسى سوزىمە بۇگىنگى قىتايدىڭ جەتىستىگى دالەل. قىتاي ۇلگىسىندەگى ەكسپەريمەنت بەلورۋسسيادا ءوتتى. بەلورۋستار قىتاي ءتارىزدى بايىپ كەتە المادى، بىراق ەكونوميكاسىن جوندەمدى جولعا تۇسىرە الدى. الەۋمەتتىك تۇرعىدان العاندا دا جاعدايى رەسەي جانە بىزبەن سالىستىرعاندا ءبىر ادىم ىلگەرى» دەپ ولجاس سۇلەيمەنوۆ تەگىن ايتىپ وتىرعان جوق.

دەن سياوپين دە ەلباسىمىز سەكىلدى اسا قيىن، كۇردەلى كەزەڭدە ەل باسقارعان تۇلعا.  ول ماونىڭ رەفورمالارىنان قارا شىبىنداي قىرىلىپ قالا جازداعان حالىقتى اينالاسى ەكى ون جىلدا الەمنىڭ دامىعان الدىڭعى قاتارلى مەملەكتتەرىنىڭ قاتارىنا قوسىپ ۇلگىردى. اتاپ ايتار بولساق، ول باياعى «بەس جىلدىق جوسپارمەن» ابدەن تۇرالاعان مەشەۋ قوعامدى بىردەن نارىقتىق ەكونوميكاعا بۇردى. زەينەتكەرلىك ءتۇزىمدى قاتاڭ اتقارىپ، قارت كادرلاردىڭ جاستارعا ورىن بەرۋىنە، وتىز بەن قىرىق جاس ارالىعىنداعى قابىلەتتى جاستاردىڭ جاپپاي جاۋاپتى قىزمەتكە وسۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. ومىرلىك لاۋازىمدىلىقتى كۇشىنەن قالدىرىپ، مەملەكەت باسشىسىن تاققا ەكى كەزەكتەن ارتىق وتىرمايتىن ەتىپ بەلگىلەپ كەتتى. ودان دا ماڭىزدىسى، ۇلتىنىڭ تۇتاستىعىنا - قىتايدىڭ تايۆانعا يەلىك ۇقىعىنا، شاڭگاڭ پەن ءاۋميننىڭ وتان قۇشاعىنا ورلاۋىنا بارىن سالدى. اقىرى جەڭىسكە جەتتى، ەل بىرلىگىن بەكەمدەدى.

سول سياقتى ءبىزدىڭ دە الدىمىزدا كەزەك كۇتتىرمەيتىن شارۋالار تۇر.

ءبىز ءۇشىن، ەڭ باستىسى، شەتتەگى قانداستارىمىزدى وتان قۇشاعىنا ورالتۋ، ءبولىنىپ-جارىلعان تۋىستاردى قاۋىشتىرۋ ارقىلى ەگەمەندەگىمىزدىڭ شىندىعىن ايگىلەۋ، ءسويتىپ، ىرگەلى ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ ماڭىزدى بولىپ تۇر.

«قازاقستان-2050» سرتاتەگياسى شىنىمەن ۇلتتىق مۇددەنى كوزدە ۇستادى ما، الدە جالپىلاي مەملەكەت ءۇشىن جاسالعان جوبا ما؟ بۇل ماسەلەنىڭ ارا جىگى انىق بولعانى دۇرىس. قازىر ەلىمىزدەگى قازاق ۇلتىنىڭ ۇستايتىن ۇلەسى 65 پايىزدى قۇراپ وتىر. ەڭ الدىمەن مەملەكەتتى قۇراۋشى ۇلتتىڭ جاعدايى تۇزەلىپ، ماسەلەسى شەشىلسە، قالعان وتانداستاردىڭ تاسى وزدىگىنەن ورگە دومالايدى. ونسىزدا دومالاپ تا تۇر.  سوندىقتان، جۇمىستى بىردەن ۇلتتىڭ ۇپايىن تۇگەندەۋدەن باستاعانىمىز ءجون. قايتالاپ ايتايىن، شەتتە قالىپ وتىرعان بەس ميلليون قانداسىمىز - قازاقتىڭ وسى عاسىرداعى قاسىرەتى. ونىڭ تاعدىرى شەشىلمەي، جولى اشىلماي تۇرىپ اتقارعان جۇمىستىڭ ءبارى ءمانسىز بولماق. قازاقتىڭ بوس جاتقان ۇلان-قايىر دالاسى شەتتەن كەلگەن قازاققا تولۋى كەرەك! ولار ءبىزدىڭ التىننان دا قىمبات بايلىعىمىز. قولدا بار بارلىق مۇمكىندىكتى سوعان سالۋىمىز، جۇمساۋىمىز وڭدى بولماق. سوندا عانا «قازاق قازاقپەن قازاقشا سويلەسەتىن», ەلىمىز 2050-جىلى دامىعان وتىز ەلدىڭ قاتارىنا ۇيالماي-قىزارماي، ابىرويمەن كىرەتىن بولادى...

كەشەلى-بەرى كوشى-قون جونىندە وزگەرىستەر بولعانى ايتىلا باستادى. ەلباسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتىنە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ كوشى-قون كوميتەتىن قۇرۋعا جارلىق شىعاردى. دەمەك، كوشى-قون كوميتەتى ءىىم-نەن شىعىپ، باياعى ەسكى جۇرتىنا قايتا ورالدى. بۇل ايتا قالسىن جاڭالىق ەمەس، ناتيجەسىن كەزىندە كورگەنبىز. قازاق كوشىنىڭ قارقىن العان كەزى اتالعان مەكەمەنىڭ كوشى-قون اگەنتتىگى بولىپ تۇرعان شاعى. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى، ونى ۆەدومستۆوارالىق ۇيلەستىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ، كوشى-قون ۇدەرىستەرىن رەتتەۋ جانە مونيتورينگىلەۋ، كوشى-قوندى رەتتەۋ اياسىنداعى شارالار جۇيەسىن ازىرلەۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى فۋنكتسيالارى مەن وكىلەتتىكتەرى بەرىلدى. بۇرىنعىداي. ال، ەلگە ورالعان قانداستاردىڭ ۋاقىتشا جانە تۇراقتى تۇرۋ، ەلدەن تۇراقتى تۇرعىلىقتى جەرگە كەتۋ قۇجاتتارىن رەسىمدەۋ، ازاماتتاردى قۇجاتتاندىرۋ، ەسەپكە الۋ جانە تىركەۋ قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرىندا قالدى. شەتەلدەن ۆيزا راسىمدەۋ قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قولىندا. بىرىنە ءبىرى باعىنبايتىن وسى «ۇشتىك» تە قانداستارىمىزدى قالجىراتقالى قاشان. ءبىرى كولگە، ءبىرى شولگە، ءبىرى كوككە تارتادى. نە ۇشەۋى ءبىر ۇستەل باسىندا وتىرىپ، بۇل ماسەلەنى ءتيىمدى ەتىپ شەشكەن ەمەس.

بۇدان بىلايعى جەردەگى قازاق كوشىنىڭ قونىشىنان باسۋعا كەسىرىن تيگىزەتىن دە وسى تۇيتكىل. ءدال وسى جەردە حالىقتىڭ كوشى-قون زاڭىنا قانداستارىمىزدى تىعىرىقتان شىعاراتىن، وزگە كەلىمسەكتەردەن پارىقتاندىراتىن تاعى دا ەلەۋلى وزگەرىس كەرەك.

قازاق كوشى-قونى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ الدىڭعى كەزەگىندە اتقارىلاتىن، قازاقتىڭ تاعدىرىنا، تۇتاستىعىنا تىكەلەي قاتىستى، ۇزاققا جوسپارلاناتىن زور ماسەلە. كوشى-قون كوميتەتىنە ارقالار جۇكتىڭ اۋىر ءارى جاۋاپتى ەكەنىن سەزىنەر كۇن ابدەن جەتتى. «2030» مەجەلەگەن ۋاقىتىنان بۇرىن ورىندالىپ، «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنا قادام باسقان بۇرىلىس كەزەڭدە كوشى-قونعا دا «قازاقستان-2050-دەن» ءبىر كەم ەمەس كەمەلدى باعدارلاما كەرەك. ەلباسى «جولداۋىندا» «ۇلتتىق قور جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتقا كوشۋدىڭ «لوكوموتيۆى» بولۋعا ءتيىس. ۇلتتىق قوردىڭ قاراجاتىن ءبىرىنشى كەزەكتە ۇزاق مەرزىمدىك ستراتەگيالىق جوبالارعا باعىتتاۋ كەرەك» دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. دەمەك، قازىرگى تاڭدا سول «ستراتەگيالىق جوبالاردىڭ» ءبىرى دە، بىرەگەيى دە وسى كوشى-قون بولۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. بۇل - ءبىر. ەكىنشى جاعىنان، جانە قايتالاپ ايتۋعا تۋرا كەلەدى، شەتتەگى قازاقتاردى ەلگە ورالتۋعا ارنالعان «تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ كوشى-قون قورىن» قۇرۋدى دا ويلاستىرعان ءجون سەكىلدى. بۇل يزرايل مەن گەرمانيادا جەمىسىن بەرگەن، بىزگە ۇلگى بولارلىق تاجىريبە.

ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت، «بابالاردىڭ ەرلىگى، بۇگىنگى بۋىننىڭ ەرەن ىستەرى جانە جاس ۇرپاقتىڭ جاسامپازدىعى اراسىندا ساباقتاستىق بولسا عانا، ءبىز «ماڭگىلىك ەل» بولامىز». ويتكەنى، «ءبىز ءبارىمىز ءبىر اتانىڭ - قازاق حالقىنىڭ ۇلىمىز. ءبارىمىزدىڭ دە تۋعان جەرىمىز بىرەۋ - ول قاسيەتتى قازاق دالاسى. بۇل دۇنيەدە ءبىزدىڭ ءبىر عانا وتانىمىز بار، ول - تاۋەلسىز قازاقستان».

بۇل تەك وسىنداعى عانا ەمەس، الەمدەگى بارشا قازاققا قاراتىلعان ءسوز!!!

Abai.kz