ترانزيتتىك-كولىكتىك الەۋەت جانە قارجى. ناقتى ىستەر. ەكسپورت/يمپورت العا شىقتى.

ال الەمدىك ساياسات، ەۋروپا مەن اقش-تى وسەكتەۋ سياقتى بولمايتىن بلا-بلا ارتتا قالدى. ول قىزىق ەمەس، ۋاقىتتى الادى، پايداسى جوق.

بۇل - وسى جولعى ازياداعى ءوزارا ىقپالداستىق جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستىڭ ناقتى بايقالعان قۇبىلىسى بولدى. نەگىزى، ول قىتايدىڭ پراگماتيكالىق ءپرينتسيپى. ەندى قازاقستان دا وسى باعىتقا ءتۇسىپ وتىر. قىتاي كەزىندە شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا قاتىستى رەسەيدىڭ "اسكەري-ساياسي قىلايىق" دەگەن ۇسىنىسىن شورت كەسىپ، شوس-تى بيزنەس-ترانزيتتىك يدەولوگيا اياسىندا وسىرگەن بولاتىن. ارتىنان ديۆيدەندىن كوردى. ء"بىر بەلدەۋ، ءبىر جول" عاسىر جوباسىن شوس ارقىلى جۇزەگە اسىردى.

ناقتى بيزنەس كەلىسسوزدەر جۇرگىزگەن تاراپتار قازاقستان، قىتاي، تۇركيا، ءازىربايجان، تۇركىمەنستان مەن وزبەكستان بولدى. باكۋدە پىسىقتالعان ترانسكاسپي ماسەلەسىن ەردوعان ەندى اقتاۋدا توقاەۆ جانە اليەۆپەن بىرلەسىپ ءبىرجولاتا شەشپەك.

الگوريتمى قيىن ەمەس: اقتاۋداعى پورتتاردى ۇلكەيتۋ كەرەك، وعان قىتاي كومەكتەسەدى. ودان كەيىن قازاقستانعا ساۋدا فلوتىن (تانكەرلەر، كونتەينەر تاسيتىن كەمەلەر) جاساقتاۋ كەرەك. باكۋ دە پورتتارىن كۇشەيتۋى ءتيىس جانە تۇركيامەن ارادا قۇرلىق كوريدورىن (زانگەزۋر) رەتتەۋى كەرەك. تاعى ءبىر ماسەلە، قىتايدان اقتاۋعا باراتىن تەمىرجولدىڭ وتكىزۋ قابىلەتى جوسپارلانىپ وتىرعان كولەمگە شىدامايدى. بىزدە پويىزدار بىرىنەن سوڭ ءبىرى وتسە، رەلستىڭ بالقىپ كەتۋ پروبلەماسى شىعىپ تۇر. سوندىقتان ترانزيت دەپ قۇلشىنىپ وتىرعان قازاقستانعا كورشىلەردىڭ كومەگى وتە كەرەك. وسى ماسەلە اقتاۋدان شەشىلەدى دەگەن ءۇمىت بار. شىنىمەن، اقتاۋداعى كەزدەسۋگە قازىر ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز بايلانىپ وتىر.

تۇركىمەنستان باسشىسىمەن وتە جاقسى كەزدەسۋ بولدى. ول جاق گەوكارتيناعا رەالدى قاراپ وتىر. بۇل سەردار بەردىمۇحامەدوۆتىڭ قازاقستانعا العاشقى مەملەكەتتىك ساپارى. ەرتەڭ ول استاناداعى "ورتالىق ازيا - رەسەي" سامميتىنە قاتىسادى.

سICA - ازيا ەلدەرىنىڭ كەڭەسى. ونىڭ ىشىندە قىتاي، يزرايل، ءباا، وڭتۇستىك كورەيا، باحرەين مەن كاتار سىندى قارجى ينستيتۋتتارى جاقسى دامىعان ەلدەر بار. وسى ەسكەرىلىپ، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ۇسىنىسىمەن كەڭەستىڭ قورى قۇرىلدى. ول ينۆەستيتسيا تارتۋعا كومەك بەرەتىن بولادى.

ونىڭ الدىندا قىتاي CICA اياسىندا قارجىلىق سامميت جاساعان بولاتىن. بۇگىن توقاەۆ ونى تۇراقتى قىلايىق دەدى. قىتاي ۇسىنىسى بىزگە وتە قاجەت، شانحاي مەن دۋبايدا بيرجا مەن قارجى ورتالىقتارى بار. استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن سولارعا مىڭگەستىرۋ كەرەك بولىپ تۇر.
سامميتتە ارينە، باسقا دا اڭگىمەلەر بولدى. رەسەي مەن بەلارۋس پرەزيدەنتتەرى جىگىتى تاستاپ كەتكەن، كومپلەكسى بار قىز سياقتى باتىسقا وكپەلەرىن ايتىپ قويمادى. الەمدى بيلەيتىن "التىن ميلليارد" ۋتوپيالىق تەورياسىن 50 جىل بۇرىن بانان ەلدەرىنىڭ ديكتاتورلارى تىلگە تيەك ەتۋشى ەدى. ەندى رەسەي جاقتان سونداي اڭگىمە ەستىدىك.

ازيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارى باسىن شايقاپ، مىرس ەتىپ كۇلدى دە قويدى. "نە سۋ ءىشىپ ءجۇر؟" دەپ مەن دە ويلانىپ قالدىم.
"تۇران" سۋىن ىشسە، ونداي بولماس ەدى.

ايبار ولجاەۆ

Abai.kz