پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ الماتى وبلىسىنا جۇمىس ساپارىمەن كەلىپ، جۇرتشىلىقپەن كەزدەستى.  پرەزيدەنت الماتى وبلىسىن دامىتۋدىڭ التى باسىم باعىتىن بەلگىلەدى.

مەملەكەت باسشىسى وبلىس ورتالاعىنا قوناەۆ ەسىمىنىڭ بەرىلۋى، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋ، مەديتسينا مەن ءبىلىم سالاسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋ، قوناەۆ قالاسىندا الماتىداعى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدجدەردىڭ بولىمشەسىن اشۋ تۋرالى سويلەدى. پرەزيدەنت تاعى دا قانداي وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەردى؟

«كورىكتى مەكەننەن ەسىمى ەل تاريحىنا التىن ارىپپەن جازىلعان كوپتەگەن تۇلعالارىمىز شىققان. بۇل – اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، اق نايزانىڭ ۇشىمەن ەل قورعاعان ناۋرىزباي، رايىمبەك باتىرلاردىڭ دۇنيەگە كەلگەن جەرى. بۇل ء–سۇيىنباي مەن جامبىلداي اقىنداردىڭ ەلى.

نۇرعيسا تىلەنديەۆ، مۇقاعالي ماقاتاەۆ، تۇمانباي مولداعاليەۆ جانە بەردىبەك سوقپاقباەۆ باستاعان ءتول مادەنيەتىمىزدىڭ ءبىرتۋار تۇلعالارى دا – وسى ءوڭىردىڭ پەرزەنتتەرى. ءبىر سوزبەن ايتساق، الماتى وبلىسى – ەلىمىز ءۇشىن ايرىقشا ورنى بار ايماق»، - دەدى پرەزيدەنت ءسوز باسىندا.

«بيىل مەنىڭ شەشىمىممەن ەلىمىزدە بىرنەشە وبلىس قايتا قۇرىلعانىن بىلەسىزدەر. جەتىسۋ جەرىندە دەربەس ەكى ايماق پايدا بولدى. الماتى وبلىسىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى قاپشاعايدىڭ جاعاسىنا كوشىرىلدى. جۇرتتىڭ وتىنىشىنە ساي قالاعا دىنمۇحامەد قوناەۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى. مۇنى، شىن مانىندە، تاريحي ادىلدىكتىڭ ورناۋى جانە حالىقتىڭ ورتاق قالاۋى دەۋگە بولادى. وبلىس ورتالىعى مارتەبەسىنە يە بولعان قوناەۆ قالاسى ەندى تىڭ قارقىنمەن داميتىن بولادى. بۇرىنعى الماتى وبلىسىن ەكىگە ءبولۋ – ايماقتاعى احۋالدى تەرەڭ زەردەلەپ، مۇقيات ويلاستىرا وتىرىپ قابىلدانعان شەشىم»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«ءوڭىر الدىندا تەڭ ءارى تۇراقتى دامۋ مىندەتى تۇر. بۇل جۇمىستاعى باستى كورسەتكىشتەر – ازاماتتاردىڭ بازالىق الەۋمەتتىك قىزمەتتەرگە تەڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ، تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق جاعدايلاردى جاقسارتۋ. جىل باسىنان بەرى وڭىردە 686 مىڭ شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي پايدالانۋعا بەرىلگەنىنە قاراماستان، پاتەر ماسەلەسى ءوڭىردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. وبلىستىڭ تەك ساياجاي الاپتارىندا 180 مىڭنان استام ادام قونىستانعان.

سونىمەن قاتار، وڭىردە توزىعى جەتكەن جانە اپاتتى تۇرعىن ۇيلەر كوپ، كوممۋنيكاتسيالاردىڭ توزعان. سوندىقتان ۇكىمەتكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى مەن اپاتتى تۇرعىن ءۇيدى كۇردەلى جوندەۋدى قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتۋ تاپسىرىلادى...وبلىس ءۇشىن قوقىستى وڭدەۋ ماسەلەسى وزەكتى بولىپ وتىر. بارلىق تۋريستىك مارشرۋتتاردى كونتەينەرلەرمەن جابدىقتاپ، قوقىستى ۋاقتىلى شىعارۋ مەن سۇرىپتاۋدى ۇيىمداستىرۋ قاجەت. بۇل ماڭىزدى ماسەلە. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە وقىس ۇيىندىلەرىن زاڭسىز جاساۋشىلاردى جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ جونىندەگى جۇمىستى جانداندىرۋدى تاپسىرامىن»، - دەدى پرەزيدەنت.

«الماتى وبلىسى – حالقىنىڭ سانى ەڭ كوپ ايماقتاردىڭ قاتارىندا. مۇندا مەديتسينا مەكەمەلەرىن سالۋ – باستى مىندەتتىڭ ءبىرى. قازىرگى اۋرۋحانالار مەن ەمحانالاردى زامان تالابىنا ساي جاڭعىرتۋ قاجەت. بۇل جۇمىس ازاماتتارىمىزدىڭ تۇرمىس ساپاسىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. بۇگىندە وبلىستا 396 دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسى بار. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا اۋىلدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن جاڭعىرتۋعا ارنالعان ۇلتتىق جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. سونىڭ اياسىندا وسى وڭىردە ءۇش جىلدىڭ ىشىندە 38 ەمدەۋ ورنى سالىنادى. الايدا، مۇنىڭ ءوزى جەتكىلىكسىز. قازىر وبلىس تۇرعىندارى دارىگەرگە قارالۋ ءۇشىن كوبىنە الماتىعا بارادى. سوندىقتان، دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەلەرىنىڭ تاپشىلىعى قاتتى سەزىلمەي وتىر. بىراق، قالانىڭ مۇمكىندىگى شەكسىز ەمەس. شاھاردىڭ مەديتسينا ينفراقۇرىلىمى شامادان تىس جۇمىس ىستەپ جاتقانى بەلگىلى. وبلىس اكىمدىگى قاي جەرگە قانشا ەمدەۋ مەكەمەسى قاجەت ەكەنىن مۇقيات زەردەلەۋى كەرەك. سودان سوڭ ۇكىمەت ناقتى شارالاردى قابىلدايدى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«ۇلت بولاشاعى ۇرپاقتىڭ ءبىلىمدى بولۋىنا بايلانىستى. مەن ءبىلىم سالاسىنا، ونىڭ ىشىندە ءاربىر وڭىردەگى مەكتەپتەردىڭ جاي-كۇيىنە ايرىقشا ءمان بەرىپ وتىرمىن. الماتى وبلىسىندا ءۇش اۋىسىممەن وقىتاتىن مەكتەپ ماسەلەسى ءالى شەشىمىن تاپپاي كەلەدى. ايماقتا وسىنداي 52 مەكتەپ بار. نەبارى 30 مىڭ وقۋشىعا ەسەپتەلگەن مەكتەپتەردە 90 مىڭعا جۋىق بالا وقىپ جاتىر. بۇل ماسەلەنى شۇعىل شەشۋ قاجەت. وسى جۇمىسقا مەملەكەت جانە جەكەمەنشىك سەرىكتەستىگى ارقىلى بيزنەس وكىلدەرىن تارتقان ءجون. وڭىردە وسىنداي يگىلىكتى ىسكە اتسالىسۋعا دايىن كاسىپكەرلەر بار دەپ ويلايمىن. مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسىمەن وبلىستا 39 مەكتەپ سالىنادى. بۇدان بولەك، قوناەۆتا دارىندى بالالارعا ارنالعان ليتسەي جانە ينتەرنات اشۋ قاجەت. تاعى دا قايتالاپ ايتامىن. مەكتەپ سالۋ جانە ونى جاڭعىرتۋ – اكىمدەردىڭ جۇمىسىنداعى نەگىزگى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى.

قوناەۆ عىلىم-ءبىلىم ورتالىعىنا جانە  . قازىر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ كوبى الماتىدا ورنالاسقان. بۇل حالىق ونسىز دا تىعىز قونىستانعان قالانىڭ احۋالىنا ءوز اسەرىن تيگىزەدى. وندا كولىك كەپتەلىسى كوپ. جاتاقحانا جانە قولجەتىمدى باسپانا تاپشىلىعى بار. شاھاردىڭ اۋاسى دا لاستانىپ بارادى.
وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرە وتىرىپ، قوناەۆتا «اكادەميالىق قالاشىق» قۇرۋ ماسەلەسىن قاراستىرعان ءجون دەپ سانايمىن. ءىرى قالالاردىڭ جانىنان يننوۆاتسيالىق ورتالىق قۇرعان ەلدەر از ەمەس. ۇكىمەت بۇل ماسەلە بويىنشا جاڭا جىلعا دەيىن ناقتى ۇسىنىس بەرۋى كەرەك. ارينە، جاستاردىڭ الماتى سياقتى ءىرى قالادا وقىپ، جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىنى تۇسىنىكتى. دەگەنمەن، قوناەۆ ستۋدەنتتەر ءۇشىن وتە ىڭعايلى قالا بولار ەدى دەپ ويلايمىن. بۇل جاقتا جاتاقحانا سالۋعا جەر جەتكىلىكتى، پاتەر جالداۋ دا قىمبات ەمەس. قۇزىرلى مينيسترلىك قوناەۆ قالاسىندا الماتىداعى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن كوللەدجدەردىڭ بولىمشەسىن اشۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋى كەرەك. سونداي-اق، جاڭا زاماناۋي ۋنيۆەرسيتەت اشۋ ءىسىن ويلاستىرۋى قاجەت. جالپى، الەمنىڭ ءىرى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ كوپشىلىگى ءىرى قالالاردا ەمەس، قالادان الشاقتاۋ جەرلەردە جايعاسقان. بۇل جاستاردىڭ الاڭسىز ءبىلىم الۋىنا قولايلى جاعداي جاساۋ ءۇشىن قاجەت. وسى قادام وڭىردەگى كادر تاپشىلىعىنا بايلانىستى تۇيتكىلدەردى شەشۋگە دە زور سەپتىگىن تيگىزەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

«وڭىردە وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ۇلەسى 90%-دى قۇرايدى. بۇل ەلدەگى ەڭ جوعارى كورسەتكىش. وبلىس ازىق-تۇلىك، سۋسىندار، قاعاز ونىمدەرى، پلاستيكالىق قۇبىرلار جانە وندىرىستىك-شارۋاشىلىق ماقساتتاردا پايدالانىلاتىن باسقا دا تاۋارلار وندىرىسىندە كوش باستاپ تۇر.

مۇندا «فۋدماستەر»، «دانون»، «ادال»، «رايىمبەك اگرو»، «حاملە»، «گالانس بوتتلەرز»، «كوكا كولا»، «كناۋف گيپس قاپشاعاي» سياقتى ءىرى كاسىپورىندار ورنالاسقان. ولاردىڭ ونىمدەرى تانىمال جانە سۇرانىسقا يە قازاقستاندىق برەندكە اينالدى. قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ 70-تەن استام ءتۇرىن وندىرە وتىرىپ، ايماق بۇكىل ەل ءۇشىن قۇرىلىس يندۋسترياسى ونىمدەرىنىڭ نەگىزگى جەتكىزۋشىسى بولا الادى. بۇگىنگى تاڭدا وبلىستا ەكى يندۋستريالىق ايماق جانە قۇرىلۋ ساتىسىندا تاعى ەكى ايماق جۇمىس ىستەيدى. بۇدان باسقا، الماتى مەن قوناەۆ قالاسى اراسىندا سالىنىپ جاتقان Gate City سپۋتنيك-قالاسىنىڭ اۋماعىندا پەرسپەكتيۆالى جوبالاردى ورنالاستىرۋ ءۇشىن ارنايى ەكونوميكالىق ايماق اشىلادى.بۇل جۇمىستى جانداندىرۋ كەرەك.

قازىرگى ۋاقىتتا رەسەيدەن 50-دەن استام حالىقارالىق كومپانيا قازاقستانعا كوشىرىلدى. ولاردىڭ بارلىعىن ءىرى قالالاردا شوعىرلاندىرۋ ناتيجەسىز. اكىمدىك مۇنداي وندىرىستەردى الماتىنىڭ جانىندا باكاد پەريمەترى بويىنشا ورنالاستىرۋدى پىسىقتاۋى كەرەك، بۇل وبلىس ەكونوميكاسىنا ايتارلىقتاي كومەكتەسەدى. بۇل ماسەلەنى اكىمدىك ۇكىمەتپەن جانە كومپانيالارمەن تالقىلاسىن.

وبلىس ورتالىعى الماتىعا قاتىستى «كونترماگنيت» بولۋى ءتيىس. ءبىز ينۆەستورلاردىڭ جاڭا وندىرىستەردى، ونىڭ ىشىندە باسقا ەلدەردەن رەلوكاتسيانى جۇزەگە اسىراتىن وندىرىستەردى اشۋى ءۇشىن بارلىق جاعداي جاساۋعا ءتيىسپىز. بۇل ماسەلەنى شەتەلدىك سەرىكتەستەرمەن كەدەرگىسىز جانە ۇزدىكسىز تاۋار الماسۋ ماقساتىندا قازىردىڭ وزىندە پىسىقتاۋ قاجەت.

وڭىردە نەگىزگى سالىق الىمدارى تۇسەتىن بىرقاتار ءىرى ەكسپورتتاۋشى كاسىپورىندار جۇمىس ىستەيدى. ولارعا مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىن ۇسىنۋ ارقىلى وندىرىستەردى كەڭەيتۋگە كومەكتەسۋ كەرەك. ۇلتتىق ەكونوميكا جانە قارجى مينيسترلىكتەرى ۇسىنىستاردى ءبىر اي مەرزىمدە جولداسىن»، - دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

«وبلىستىڭ كولىك-لوگيستيكا الەۋەتىن ارتتىرۋ – باستى باسىمدىقتىڭ ءبىرى. ۇكىمەت اكىمدىكپەن بىرلەسىپ، ءوڭىردىڭ كولىك جەلىسىن جاقسارتۋ ءۇشىن كەشەندى شارالار ازىرلەۋگە ءتيىس. جولاۋشى جانە جۇك تاسىمالىنىڭ مۇمكىندىگىن كەڭەيتۋگە جاعداي جاساۋ كەرەك. اتاپ ايتقاندا، الماتى مەن قوناەۆ قالالارىنىڭ اراسىنداعى اۆتوجولمەن قاتار تەمىرجول جەلىسىن دامىتۋ قاجەت.
بۇرىن ەكى ورتادا ارنايى ەلەكتر پويىزى قاتىنايتىن. سونى قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ كەرەك. بۇل شارا الماتى ماڭىنداعى كولىك كەپتەلىسىن ازايتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

الماتى وبلىسى الماتى شاھارىنىڭ ىرگەسىندە جانە قىتاي شەكاراسىنا جاقىن ورنالاسقان. مۇندا ايماقارالىق كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ اسا ماڭىزدى. كۇرە جولدار جۇك جانە جولاۋشى تاسىمالىنىڭ كولەمىن ارتتىرادى. سونداي-اق، ءبىر وبلىستىڭ عانا ەمەس، تۇتاس ەلدىڭ دامۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

«بۇگىندە ۇلكەن الماتى كانالىنىڭ جاعدايى سىن كوتەرمەيدى. قازىر بۇل كانال 60 مىڭ گەكتار جەرگە سۋ جەتكىزەدى. بىراق، ىسكە قوسىلعاننان بەرى وعان ءبىر دە ءبىر كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلمەگەن. اكىمدىك ۇكىمەتپەن بىرلەسىپ، بۇل جۇمىستى شۇعىل قولعا الۋعا ءتيىس.

سۋ تاپشىلىعى بولعاندىقتان، سوربۇلاقتىڭ تازارتىلعان سۋىن پايدالانۋ ماسەلەسى وزەكتى بولىپ وتىر. قازىر سوربۇلاقتىڭ سۋىمەن 2,7 مىڭ گەكتار ەگىس القابى سۋارىلادى. بۇل سۋ قويماسىن شامادان تىس تولىپ كەتۋدەن ساقتايدى. ايتپەسە، ەكولوگيالىق اپاتقا تاپ بولۋىمىز مۇمكىن.

الايدا، مۇنىڭ ءبارى ءالى كۇنگە دەيىن رەتتەلمەگەن. سوندىقتان، قالدىق سۋدى تازارتىپ، كادەگە جاراتۋدىڭ ەرەجەسىن ازىرلەۋدى تاپسىرامىن. سوندا سۋارمالى جەردىڭ اۋماعىن كەڭەيتۋگە مۇمكىندىك تۋادى.

الماتى وبلىسىنداعى بولاشاعى زور سالانىڭ ءبىرى – بالىق شارۋاشىلىعى. قازىردىڭ وزىندە وڭىردەن مال ەتىنەن گورى بالىق ونىمدەرى كوبىرەك ەكسپورتتالادى. بۇل سالانىڭ قۋاتىن ارتتىرۋ ءۇشىن بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ كولەمىن ۇلعايتۋ كەرەك. سونداي-اق، وندىرىستىك ماقساتتا شاباق ءوسىرۋدى قولعا الۋ قاجەت. بالىق ينسپەكتسياسىنىڭ قىزمەتىن دە جانداندىرعان ءجون. بىزدە 2030 جىلعا دەيىن بالىق شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعدارلاماسى بار. وندا الماتى وبلىسىنان شىعاتىن بالىق ءونىمىن 25 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ كوزدەلگەن. وسى مىندەتتى ورىنداۋ ءۇشىن بالىق شارۋاشىلىعىنا بەرىلەتىن مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ كولەمىن ارتتىرۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

«ايماقتا تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە بار. بۇل – تۇرعىنداردىڭ مالىن جاياتىن جەردىڭ تاپشىلىعى. بيىل وبلىستا بوس جاتقان 300 مىڭ گەكتار جەر انىقتالعان. ونىڭ باسىم بولىگى – جايىلىم. جەر يەلەرى 100 مىڭ گەكتار جەردى ءوز ەركىمەن مەملەكەت مەنشىگىنە قايتاردى. ونىڭ 50 مىڭ گەكتارى قازىردىڭ وزىندە حالىقتىڭ يگىلىگىنە بەرىلدى. وڭىردە جەمىس-جيدەك وسىرۋگە زور مۇمكىندىك بار. بىراق، بۇل مۇمكىندىكتى تولىق ىسكە جاراتپاي وتىرمىز.

الماتىنىڭ الماسى الەمگە تانىمال ۇلتتىق برەندىمىزگە اينالۋى كەرەك. بۇل ءوڭىر المادان باسقا دا ءتۇرلى جەمىس-جيدەك وسىرەتىن باۋ-باقشاسىمەن تانىمال. ونى دۇرىستاپ دامىتسا، وبلىس ەلىمىزدى جەمىس-جيدەكپەن قامتاماسىز ەتۋمەن قاتار، ونى ەكسپورتتاي الاتىنى ءسوزسىز.

الماتى قالاسىنىڭ ىرگەلەس تۇرۋى دا – قولايلى فاكتوردىڭ ءبىرى. قازىر مەنىڭ تاپسىرمام بويىنشا شاھاردىڭ ازىق-تۇلىك بەلدەۋىن دامىتۋ باعدارلاماسى ازىرلەنىپ جاتىر. بۇل باستاما جۇزەگە اسسا، وبلىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تىڭ قارقىنمەن داميدى»، - دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

«الماتى وبلىسىنىڭ جانە بۇكىل قازاقستاننىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەنىن دامىتۋ دەڭگەيى ازاماتتارىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. گەوساياسي تۋربۋلەنتتىلىك جانە جاھاندىق ەكونوميكاداعى داعدارىستىڭ كۇشەيۋى الەمدەگى ينفلياتسيالىق قىسىمدى كۇشەيتەدى. بۇل اسىرەسە ازىق-تۇلىك نارىعىندا سەزىلەدى.

قىركۇيەك ايىندا ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ينفلياتسيا 17%-دان استى جانە ول ءوسىپ بارادى. بۇل ازاماتتاردىڭ ناقتى تابىسىنىڭ تومەندەۋىنە اكەلەدى. باعانىڭ وسۋىنە نەگىزىنەن اسەر ازىق-تۇلىك ينفلياتسياسى بولىپ تابىلادى، ول 20%-عا جەتتى.

بۇل كوبىنەسە يمپورتتىق ازىق-تۇلىكتىڭ قىمباتتاۋىنا بايلانىستى. ءبىزدىڭ يمپورتقا تاۋەلدىلىگىمىزدى ازايتۋ ءۇشىن 2024 جىلعا دەيىن ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جوسپارى قولدانىلادى. مەملەكەت فورۆاردتىق نەسيەلەۋگە 100 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل فەرمەرلەرگە كوكتەمگى ەگىس جۇمىستارىن ۋاقتىلى جۇرگىزۋگە جانە كۇزدە ءونىمدى كەپىلدى وتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

كوپ جاعدايدا ازىق-تۇلىك باعاسىنىڭ وسۋىنە دەلدالدار تۇرتكى بولادى. دۇكەن سورەلەرىنە شىقپاس بۇرىن، ونىمدەر باعانىڭ بىرنەشە ساتىسىنان وتەتىنى ەشكىمگە قۇپيا ەمەس. سوندىقتان جەتكىزىلىم تىزبەگىنەن ساتىپ الۋشىلاردى جويۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن وتكىزۋ لوگيستيكاسىن جولعا قويۋ وتە ماڭىزدى. وسى تاقىرىپتاعى اڭگىمەلەر مەن تاپسىرمالار بۇرىن بولعان.

دەلدالدىق سحەمالاردى تەرگەۋ جونىندەگى وڭىرلىك كوميسسيالار الىپساتارلىقتى، ءسوز ۋاعدالاستىقتى جانە زاڭسىز ساۋدا ۇستەمەلەرىن انىقتاۋ جونىندەگى جۇمىستى كۇشەيتۋى ءتيىس. باعالار تاپسىرىس بويىنشا رەتتەلمەيدى، بىراق اكىمدەر ساتىپ الۋشىلارمەن ءتيىستى جۇمىستاردى جۇرگىزۋ كەرەك.  ۇكىمەت بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەرمەن بىرلەسىپ 2022-2024 جىلدارعا ارنالعان ينفلياتسيا دەڭگەيىن باقىلاۋ جانە تومەندەتۋ جونىندەگى شارالار كەشەنىن ءتيىمدى جانە ۋاقتىلى ىسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس. بۇل ماسەلە مەنىڭ جەكە باقىلاۋىمدا بولادى»، - دەدى پرەزيدەنت.

«وبلىستىڭ تۋريستىك الەۋەتىن ارتتىرۋعا تاڭبالى تاس شاتقالىندا وتەتىن Tengri Ultra مارافونى جانە قاپشاعاي سۋ قويماسىندا Oceanman ءجۇزۋ جارىسى سياقتى حالىقارالىق جارىستاردى وتكىزۋ ىقپال ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل سۋ قويماسى اۋىز سۋمەن جابدىقتاۋ، سۋارۋ، بالىق اۋلاۋ، رەكرەاتسيا كوزى رەتىندە پايدالانىلادى. ۇكىمەت قاپشاعاي سۋ قويماسىنىڭ مارتەبەسىن ەلدىڭ نەگىزگى تۋريستىك نىساندارىنىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەۋى كەرەك.

تۋريزم سونىمەن قاتار ايماقتاعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تۇراقتى وسۋىنە ىقپال ەتۋى مۇمكىن. قازاقستان سياقتى تەڭىزگە شىعا المايتىن اۆستريا دا تاۋ شاڭعىسىمەن قاتار شاراپ ءتۋريزمىن تابىستى ىلگەرىلەتىپ، ءوزىنىڭ ءجۇزىم شارۋاشىلىعىنا جانە اگرارلىق سەكتورىنا جاردەمدەسۋدە. بۇل ءبىز ءۇشىن جاقسى ۇلگى.

جالپى، الماتى وبلىسى بۇكىل قازاقستان ءۇشىن وراسان زور تۋريستىك الەۋەتتى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋدىڭ ۇلگىسى بولا الادى جانە بولۋعا ءتيىس. بۇل مەنىڭ ءوڭىردى ورتا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا دامىتۋدىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارى تۋرالى كوزقاراسىم. ءبىز بىرگە ايماقتى ودان دا كۇشتى جانە گۇلدەندىرەتىنىمىزگە سەنىمدىمىن»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«الەم حالىقتارىنىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن بويعا ءسىڭىرىپ، وزىق ۇردىستەرىن ۇيرەنۋ ءۇشىن ءتىل ءبىلۋ قاجەت. بابالارىمىز «جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل، جەتى ءتۇرلى ءىلىم ءبىل» دەپ ايتقان. شىن مانىندە، جاستار نەشە ءتىل بىلسە، الدىنان سونشا ەلدىڭ ەسىگى ايقارا اشىلادى. بۇل تۋعان ەلىڭنىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋ ءۇشىن قاجەت. دەگەنمەن، ەڭ الدىمەن، جاستارىمىز انا ءتىلىن – قازاق ءتىلىن ءبىلۋى كەرەك. انا ءتىلىمىز ءبىرىنشى ورىندا بولىپ، ءبارىمىز ءۇشىن نەگىزگى باسىمدىق بولۋى قاجەت. سولاي بولادى دا دەپ اتاپ ايتقىم كەلەدى. جالپى، ءبىز ءتىلىمىز دامىماي جاتىر دەگەن ويدان ارىلۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىك كەزەڭىندە ونىڭ مارتەبەسى بيىكتەمەسە، تومەندەگەن جوق. قانشاما اقپارات قۇرالدارى حابار تاراتادى. گازەت-جۋرنالدار، كىتاپتار شىعىپ جاتىر.

قازاقشا سويلەيتىن جاستار كوبەيىپ كەلە جاتىر. جالپى، تىلدىك ورتا تۇبەگەيلى وزگەردى. قازاق ءتىلىن بىلەتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى دە از ەمەس. سوعان سايكەس قازاقشا فيلمدەرگە، اندەرگە جانە باسقا دا ونىمدەرگە دەگەن سۇرانىس جوعارى. مۇنىڭ ءبارى قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋ اياسى جىلدان-جىلعا كەڭەيىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. سوندىقتان، الاڭداۋعا ەش نەگىز جوق.

قازاق ءتىلىن پايدالانىپ، ساياسي ويىندار جۇرگىزۋدىڭ قاجەتى جوق. وسىنداي تەرىس تۇسىنىكتەر كەيبىر ەلدەردى قاسىرەتكە ۇشىراتتى. مەملەكەت قازاق ءتىلىن قولداۋ ءۇشىن ءتيىستى شارالار قولدانىپ جاتىر. بۇل باعىتتاعى جۇمىستى جالعاستىرا بەرەمىز. ءوز ءتىلىمىزدى ءوزىمىز ۇلىقتاۋىمىز كەرەك. بۇل – وتە دۇرىس. بىراق، وزگە تىلدەن باس تارتۋعا بولمايدى. «ءوز ءتىلىڭ بىرلىك ءۇشىن، وزگە ءتىل تىرلىك ءۇشىن» دەگەن ءسوز بار. ءبىز ءتىل ساياساتىن بايىپپەن جۇرگىزۋىمىز كەرەك. سوندا عانا كوزدەگەن ماقساتىمىزعا جەتەمىز»، - دەدى پرەزيدەنت.

«الماتى وبلىسى – بالا تۋ كورسەتكىشى بويىنشا كوش باستاپ كەلە جاتقان ءوڭىردىڭ ءبىرى. وسى وڭىردە 45 مىڭعا جۋىق كوپ بالالى وتباسى تۇرادى. «بالالى ءۇي – بازار» دەيدى حالقىمىز. شىن مانىندە، بالا – ءبىزدىڭ قۋانىشىمىز، بالا – ءبىزدىڭ بولاشاعىمىز. ەلىمىزدە قولعا الىنعان وزگەرىستىڭ ءبارى ۇرپاق ءۇشىن جاسالىپ جاتىر. مەن جولداۋدا ايتقانىمداي، جاڭا جىلدان باستاپ بالا كۇتىمى ءۇشىن تولەماقى تولەۋ مەرزىمى ءسابي ءبىر جارىم جاسقا تولعانعا دەيىن ۇزارتىلاتىن بولدى. سونداي-اق، ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن 2028 جىلعا دەيىن 61 جاس دەڭگەيىندە قالدىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. انا مەن بالاعا قامقورلىق كەلەشەكتە دە جالعاسا بەرەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

«قازىر الەمدە وتە كۇردەلى احۋال قالىپتاسىپ وتىرعانىن بىلەسىزدەر. حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسى زور سىن-قاتەرگە تاپ بولدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باستى قاعيدالارى بۇزىلدى. كەيبىر ەلدەر ءبىر-بىرىنە وق اتىپ، حالقىنىڭ بەرەكەسىن قاشىردى. جۇرت تۇراقتىلىق پەن تىنىشتىقتىڭ قانشالىقتى قىمبات ەكەنىن تۇسىنە باستادى. ءبىز اۋماقتىق تۇتاستىعىمىزدىڭ جانە تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قادىرىن بىلۋگە ءتيىسپىز. ءاربىر جان ادال ەڭبەك ەتىپ، مەملەكەتىمىزدى نىعايتۋعا ءوز ۇلەسىن قوسۋى كەرەك. تۇپتەپ كەلگەندە، تاۋەلسىزدىكتىڭ باياندى بولۋى ءار ازاماتتىڭ قولىندا ەكەنىن ۇمىتپايىق، اعايىن!

ەلدىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە، مەن ءۇشىن ادىلدىك – ەڭ جوعارى قۇندىلىق. سوندىقتان مەنىڭ اكىمشىلىگىمدە ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرىن قابىلداۋمەن جانە ولاردىڭ تالاپ-تىلەكتەرىن قاراستىرۋىمەن اينالىساتىن ارنايى ءبولىم بار. بۇل جۇمىستى ءوز باقىلاۋىمدا ۇستايمىن. بيىلعى 9 ايدا مەنىڭ اتىما 41 مىڭ ءوتىنىش كەلىپ ءتۇستى، ولاردىڭ ءاربىر ءتورتىنشىسى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىنە جانە سوت شەشىمدەرىنە قاتىستى. بۇل قۇقىقتىق رەفورمانى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى.

سوندىقتان ەلىمىزدە زاڭ ۇستەمدىگى بولۋعا ءتيىس. ونسىز قوعامدىق ءتارتىپ ورناتۋ مۇمكىن ەمەس. باسقاشا ايتقاندا، ىشكى ساياساتىمىزدا زاڭ مەن ءتارتىپتى باسشىلىققا الامىز. تەك سوندا عانا ءبىز ازاماتتارىمىزدىڭ يگىلىگىنە باعىتتالعان ەكونوميكالىق رەفورمالاردى ءتيىمدى جۇرگىزۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساي الامىز. زاڭ مەن ءتارتىپ مەملەكەتىمىزدىڭ بەدەلىنە شىن مانىندە نۇقسان كەلتىرگەن قايعىلى قاڭتار وقيعاسىنىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ودان ساباق الۋ كەرەك جانە بۇزاقىلار مەن لاڭكەستەردەن باتىر جاساۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. بەلگىلى ءبىر كۇشتەردىڭ جەتەگىنە ەرگەن جانە كىشىگىرىم قىلمىستار جاساعاندارعا راقىمشىلىق جاريالادىم.

ال بۇزاقىلاردى، كىسى ولتىرۋشىلەردى، توناۋشىلاردى قولداۋعا تىرىساتىنداردان ساق بولۋ كەرەك. ولار حالقىمىزدىڭ تۇپكى مۇددەسىنە مۇلدەم ساي كەلمەيتىن جەكە ماقساتتى كوزدەيدى. جۋىق ارادا مەملەكەتكە ساتقىندىق جاساعاندار، ەكىجۇزدىلىك جانە قورقاقتىق تانىتقاندار سوت الدىندا جاۋاپ بەرەدى. قايعىلى جاعدايعا جول بەرگەن نەمەسە ارانداتۋشىلىق ارەكەت جاساعانداردىڭ ىستەرى بويىنشا تەرگەۋ جالعاسادى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

«ءبىز پرەزيدەنتتىك باسقارۋ ۇلگىسىن ۇستانامىز. پارلامەنتتىڭ ءرولىن ارتتىرا تۇسەمىز. وسى ورايدا، مەن مىنا ماسەلەگە ەرەكشە نازار اۋدارعىم كەلەدى.

ەلىمىزدە قوعامدىق باقىلاۋدى بارىنشا كۇشەيتۋ قاجەت. بۇگىندە ەلىمىز بويىنشا 256 قوعامدىق كەڭەس بار. بىلتىر «قوعامدىق كەڭەستەر تۋرالى» زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ولاردىڭ قۇزىرى ەداۋىر كەڭەيدى.  مەن وسى سالاعا ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىن كوپتەپ تارتۋدى تاپسىردىم. قازىر ولاردىڭ ۇلەسى 86 پايىزعا جەتتى.

بيىل ۇلتتىق قۇرىلتاي قۇرىلعانىن بىلەسىزدەر. وعان ءاربىر ءوڭىردىڭ قوعامدىق كەڭەسىنەن ءبىر وكىل مۇشە بولدى. قوعامدىق كەڭەستەر حالىق پەن بيلىكتىڭ اراسىنداعى دانەكەرگە اينالۋعا ءتيىس. كەلىسىم بولسا، كەز-كەلگەن ماسەلەنىڭ شەشىمى تابىلادى. سوندىقتان، حالىقتىڭ وكىلى رەتىندە بەلسەنە جۇمىس ىستەۋ قاجەت.
تۇرعىندار وزدەرىڭىز ارقىلى مەملەكەت باسقارۋ ىسىنە قاتىسادى. قوعامدىق باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرادى. بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ قالاي جۇمسالىپ جاتقانىن قاداعالايدى. وزەكتى ماسەلەلەردى بيلىك ورگاندارىنا جەتكىزەدى. وسىلايشا، قوعامدىق كەڭەس ەلگە مەملەكەت ساياساتىن تۇسىندىرەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قوعامدىق كەڭەستەرگە زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ وتىر.

وسى كەڭەستەردىڭ ەل ىشىندەگى بەدەلىن ارتتىرۋعا باسا ءمان بەرۋ كەرەك. ونىڭ مۇشەلەرى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى باتىل كوتەرىپ، ونى شەشۋ جولدارىن ۇسىنۋى قاجەت. تۇرعىنداردىڭ تالاپ-تىلەگىنە ءاردايىم قۇلاق اسىپ وتىرعان ءجون. جۇرت سوندا عانا قوعامدىق كەڭەسكە سەنىم ارتىپ، قولداۋ كورسەتەدى. حالىق ءوز پىكىرىن بيلىككە كەلەلى كەڭەستەر ارقىلى جەتكىزۋى كەرەك. سوندىقتان مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسىپ، ۇيلەسىمدى جۇمىس جاساۋ قاجەت»، - دەدى پرەزيدەنت.

Abai.kz