بىلتىرعى جىلى ادەبي ومىرىمىزدەگى ەلەۋلى ۋاقيعالاردىڭ ءبىرى – Mecenat.kz ۇجىمى ۇيىمداستىرعان رومان بايگەسى بولدى. بۇنداي الامان بايگە الەمدە كورول ليۋدوۆيك 14 كايتىس بولعان 1715 جىلدان بەرى بولماعان ەدى. اسىرەسە، كونكۋرسقا تىگىلگەن جۇلدە قورى ايرىقشا. بابى كەلىپ، باعى جانعان قالامگەر ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن اي سايىن 500 اقش دوللارىن الىپ وتىرادى. بۇل دەگەنىڭ ءبىزدىڭ ەلدەگى كىشىگىرىم شەنەۋنىكتىڭ ءبىر ايلىق جالاقىسىنا بارابار سوما. بۇنداي جوبانى ادەبيەتىمىز ءۇشىن جاسالعان قامقورلىق، جوبا جەتەكشىلەرىنىڭ مارتتىگى، ازاماتتىعى دەمەي كورىڭىز!؟ وتكەن جىلى بۇل بايگەدەن بەلگىلى جۋرناليست، جازۋشى شارحان قازىعۇلدىڭ «كۇلپەت» رومانى توپ جاردى. اتالعان قارجىنى الىپ قالامگەردىڭ قانجىعاسى مايلاندى. رومان بەس مىڭ دانامەن «Arna-B» باسپاسىنان جارىق كوردى. قازىرگى تاڭدا ورىس تىلىنە اۋدارىلۋ ۇستىندە. بيىل اتالمىش رومان بايگەسىنىڭ ەكىنشى كەزەڭى جالعاسىن تاۋىپ جاتىر. وسى ورايدا سىيلىقتىڭ نەگىزىن قالاۋشى ەرلان اسقاربەكوۆ اعامىزبەن از-كەم اڭگىمە وربىتكەن ەدىك.

- قادىرلى ەرلان اعا، رومان بايگەسى دەگەن دە حح عاسىردىڭ باسىنداعى ەسەنقۇل قاجى جاريالاعان بايقاۋ ەسكە ورالادى. سونىڭ ناتيجەسىندە سۇلتانماحمۇت تورايعىردىڭ «قامار سۇلۋ»، تايىر جومارتبايدىڭ «قىز كورەلىك» سىندى تاماشا تۋىندىلارى ومىرگە كەلىپ، قازاق ادەبيەتىندەگى رومان جانرىنىڭ باستالۋىنا، دامۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوسقان ەدى. سىزدەر قولعا العان «Mecenat.kz» رومان بايگەسى قازىرگى زامان قازاق ادەبيەتى ءۇشىن، سونىڭ ىشىندە رومان سىندى كۇردەلى جانرىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن سەرپىن بەرىپ وتىر. سىزدەرگە بۇل يدەيا قالاي كەلدى؟ جۇزەگە اسۋ بارىسىندا قانداي قيىندىقتار بولدى؟ الدارىڭىزعا قانداي ماقسات، مۇددە قويدىڭىزدار؟

- 1996 جىلى 22 جاسىمدا مەن اقىن رەتىندە رەسپۋبليكالىق بايكاۋدىڭ جەڭىمپازى اتاندىم. ب. قاناپيانوۆ پەن مۇرات اۋەزوۆ سىندى ناعىز  جازۋشىلاردى كوردىم. سونىمەن قاتار داۋىس بەرۋ جانە ماراپاتتاۋ ءراسىمىنىڭ كۋاگەرى بولدىم. ول جەردە قازاق ءتىلدى تالانتتى اقىنمەن دوس بولىپ، «الا قويدى بولە قىرقىپ» جاتقان زاماندا،  «شالا قازاقتار» مەن «ناعىز قازاقتاردىڭ» تاتۋ دوس بولا الاتىنىنا كوزىم جەتتى. بۇل جەردەگى ەڭ باستى ماسەلە ەكى قازاقتىڭ تانىمىندا بولاتىن. ار مەن ۇيات، ادامگەرشىلىك، ونەرگە دەگەن ادال كوزقاراس بولعاندا عانا دوستىقتىڭ جالاۋى قاشاندا جەلبىرەپ تۇراتىنىنىڭ انىق دالەلى ەدى بۇل.

2000 جىلى ارت مەنەدجمەنت كۋرستارىن ءبىتىرىپ، اعىلشىن ەلشىلىگىنىڭ مادەنيەت ءبولىمى – بريتاندىق كەڭەستە جۇمىس اتقاردىم. ءبىز سول جىلدارى اعىلشىن مادەنيەتىن جارنامالايتىن كوپتەگەن جوبالار ۇيىمداستىردىق. سول كەزدەن بەرى مەنى قازاق ءتىلىنىڭ جانە مادەنيەتىنىڭ، ادەبيەتىنىڭ دامۋ جولىنداعى قيىندىقتار قاتتى الاڭداتاتىن. تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولدارىن ۇنەمى ويلاستىرىپ ءجۇردىم. مىسالى، سول جەردە قىزمەت اتقارىپ ءجۇرىپ، الەمدىك ادەبيەتتە الدىڭعى قاتاردا تۇراتىن بريتانيادا، جىلىنا 300 – 400 رومان، ال رەسەيدە 80 رومان جارىققا شىعاتىنىن ءبىلدىم. ال 2 ميلليون تۇرعىنى بار كىشكەنتاي عانا سلوۆەنيانىڭ وزىندە جىل سايىن 80 رومان جازىلىپ، وقىرمانعا جول تارتىپ جاتاتىن. مىنە وسىنداي ەلدەردىڭ جانكەشتىلىگى وزدەرىنىڭ ادەبيەتى مەن تىلىنە دەگەن شەكسىز قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى ەدى.

بىزگە كەلەتىن بولساق، ەگەمەندىك العان العاشقى وتپەلى كەزەڭدەردە جىلىنا نە ءبارى ساۋساقپەن سانارلىق روماندار عانا جارىق كورىپ جاتتى. ونىڭ ءوزى كىتاپ سۇيەر وقىرماننىڭ قولىنا جەتە بەرمەيتىن. كەرەك دەسەڭ ول شىعارمالاردىڭ بارلىعى دەرلىكتەي قازاق ءتىلدى كىتاپتار ەمەس ەدى.

مەن قازاقستاندىق جازۋشىلار الەمگە تانىلۋ جاعىنان، ءبىزدىڭ كلاسسيكالىق مۋزىكانتتاردى، رەپەرلاردى، ديماشتى، بوكسشىلارىمىزدى، شاحماتشى قىزدارىمىزدى، كينورەجيسسەرلەرىمىزدى كۋىپ جەتەدى دەگەن ءۇمىتىمدى ەشۋاقىتتا جوعالتقان ەمەسپىن. سوسىن دا، الەمنىڭ ەڭ مىقتى باسپاگەرلەرى قازاق رومانيستەرىنىڭ ارتىنان جۇگىرۋگە ابددەن لايىق ەكەنىنە ەش كۇمان كەلتىرمەيتىنمىن. الايدا ءبىر ماسەلە بار: اڭىز بولۋ ءۇشىن – اڭىزعا ساي بولۋ كەرەك. گولوۆكين ءوزىن اياسا، ونىڭ اتى مايقۇدىقتا دا شىقپاس ەدى. ەگەر سەرىك اپرىموۆ ستسەناريدىڭ العاشقى نۇسقاسىن جازۋعا موناح ىسپەتتى دەن قويماسا، ونى الەمدەگى بارلىق كينو ماماندارى بىلە بەرمەس ەدى. جاڭا دىبىس ىزدەگەن سكريپتونيت پەن يمانبەك جۇمىس ۇستىندە شامىرقانىپ 10-20 پەرنەتاقتانى سىندىرماسا، ولاردىڭ ەسىمىن ءتىپتى تۋىستارى دا ۇمىتىپ كەتەر ەدى. مارات بەيسەنعاليەۆ ۆيرتۋوزدىق ويىنمەن 4 جىل بويى كۇنىنە 16 ساعات دەمالىسسىز، مەرەكەسىز اينالىسپاسا، ءوزى كىتابىندا ازىلدەگەندەي، قازىر كولىك ساتۋمەن اينالىسار ەدى. باسىمىزدان ءوتىپ جاتقان وسى قيىندىقتار، ءبىزدىڭ قانشالىقتى كۇرەسكەر ۇلدار تاربيەلەگەنىمىزدى كورسەتەدى. ولاردىڭ بۇل ەرلىگى ءاردايىم جىگەرىمىزدى جانىپ وتىرادى. بىزدە ۇلگى الارلىق قاھارمان ازاماتتار جەتكىلىكتى.

وسى جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا، ءبىز بارلىق قالامگەرلەردىڭ سىيلىق تۋرالى حاباردار بولۋىنا بار كۇشىمىزدى سالدىق. 3 اي بويى «Qazaqstan» ۇلتتىق تەلەارناسىندا، كەشكى ۋاقىتتا جوبا تۋرالى بەينەبايان كورسەتىلدى. ونىڭ ەڭ تانىمال تەلەارنا ەكەنىن بارشا حالىق بىلەدى. «امانات» پارتياسى مەن «اتامەكەن» قر ۇلتتىق كاسىپكەرلىك پالاتاسى دا ميليونداعان حالىققا جوبامىز تۋرالى ۇزدىكسىز اقپارات بەرىپ وتىردى. مادەنيەت ءمينيسترى 7 مىڭنان استام مادەنيەت مەكەمەلەرىنە ءبىزدىڭ بايقاۋدى زەردەلەۋدى، وقىرمان مەن قالامگەرلەرگە تولىققاندى اقپارات بەرۋدى قاداعالادى. سوندىقتان دا، بۇل الامان بايگەدەن ەشكىمنىڭ دە حابارسىز قالۋى مۇمكىن ەمەس دەپ ويلايمىن.

رومان بايگەسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندە 67 قولجازبا كەلىپ ءتۇستى. كاسىبي سىنشىلاردىڭ ساراپتاۋىمەن، وسىلاردىڭ اراسىنداعى 11 روماننىڭ كوركەمدىك ساپاسى اسا جوعارى دەڭگەيدە جازىلعان دەپ باعالاندى. سول ماماندار بىزگە وسى جوبانىڭ ارقاسىندا قازاق جانە ورىس تىلىندە 6-7 مىقتى رومان جازىلعانىن ايتىپ قۋانىستى. بۇل ءبىر جاعىنان جەتىستىك بولسا، ەكىنشى جاعىنان كاسىبي قالامگەرلەردىڭ باسىم بولىگىنىڭ بايقاۋعا قاتىسپاعانىن اڭعارتادى. شامامەن وعان نە تۇرتكى بولعانىن دا بىلەتىن سياقتىمىز. بىرىنشىدەن، جازۋشىلار سىيلىقتىڭ شىن مانىندە جۇزەگە اساتىنىنا اسا سەنىمدى بولماعان سياقتى، ەكىنشىدەن، ءادىل بولاتىنىنا كۇماندانعان بولۋى كەرەك. بىرەۋلەر 2022 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا ءبىزدىڭ جەڭىمپاز اي سايىنعى سىياقىسىن الماعان دەگەن قاۋەسەت شىعاردى. كەلەسى كۇنى تاڭەرتەڭ جەڭىمپازىمىزعا دالەل رەتىندە، تۇبىرتەكتەرى بار ۆيدەو ماتەريال كورسەتۋگە تۋرا كەلدى. وسىنداي دا اياقتان شالۋلار بولىپ تۇراتىنى زاڭدى قۇبىلىس. ەڭ باستىسى ءبىز بارشا قالامگەرلەردىڭ سەنىمىنە يە بولدىق.

ايتا كەتەرلىگى، جازۋشىلار وداعىنىڭ باسشىلىعى، باسقا دا شىعارماشىلىق ۇيىمدار جوبامىزدى قۇپتاپ، جان-جاقتى قولدادى. تاعى ءبىر ماسەلە سايت جۇمىسىنىڭ ماشاقاتى بولدى. سايت جاساۋدىڭ كۇردەلىلىگىن جەتە باعالاماعانىم ءۇشىن ءالى دە ۇيالامىن. سوعان قاراماستان سايتىمىز وقىرمان بەرگەن داۋىستى تۋرا، انىق ساناۋ مىندەتىن لايىقتى اتقاردى. بايقاۋعا قاتىسۋشىلار تۋرالى تاعى ەكى ماسەلەنى ايتا كەتكەن ءجون. شورت-ليستكە ەنبەگەندەردىڭ باسىم كوپشىلىگى جاقسى سيۋجەتتەرگە قۇرالعان تارتىمدى شىعارمالار بەرە العان. بىراق ولار ادەبي كۋرستارعا بارماعانى انىق جانە رومان جازۋدى مەكتەپتەگى كولەمدى ەسسە جازۋمەن پارا-پار دەپ تە ويلايعان سەكىلدى. ايتا كەتەرلىك جايت، قاتىسۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى دايىن قولجازبالاردى قايتا قاراپ، تولىقتىرىپ، جەتىلدىرمەي جولداعان. مەن سۇحباتتاردا، جازۋشىلارمەن كەزدەسۋلەردە «ۆوسكرەسەنە» رومانىنىڭ العاشقى 2 بەتىن 180 رەت قايتا جازعان ل.تولستوي مەن «قوش بول، مايدان!» رومانىنىڭ سوڭعى تاراۋىن 47 رەت قايتا جازعان ە.حەمينگۋەيدى ۇنەمى مىسالعا كەلتىرىپ وتىردىم. الەمدىك دەڭگەيدەگى كاسىبي قالامگەر مەن قاتارداعى جازۋشىنىڭ ايىرماشىلىعى مىنە وسىنداي ەڭبەك جولىنان كورىنەدى.

وسى ورايدا ايتا كەتەتىن تاعى ءبىر ءسوز، ءبىزدىڭ العاشقى جەڭىمپازىمىز شارحان قازىعۇل ءوز رومانىن 5 رەت، ال ايرىقشا ماڭىزعا يە 2 ءبولىمىن 20 رەتتەن استام قايتا جازىپ شىققان. قالعان جەڭىمپازدار دا ءوز شىعارمالارىن كەمى 2-3 رەتتەن قايتا قاراعانىن ايتىپ وتىر. مىنە بۇل شىعارماشىلىق پروتسەستىڭ قانشالىقتى قيىن دەڭگەيدە جۇرەتىنىن انىق كورسەتەدى.

جوبانىڭ نەگىزگى ماقساتى – ادەبيەتىمىزدى كاسىبيلەندىرۋ. كاسىبي شىڭدالعان قالامگەرلەرگە جول اشۋ. ءبىز ادەبيەتتەگى ەڭ اۋىر رومان جانرىن الىپ، الامان بايگە ۇيىمداستىرىپ، ەڭ لايىقتى شىعارماعا جۇلدە بەرەمىز. بۇل جاي عانا 500 دوللار تۋرالى ەمەس، بۇل ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدە جاڭا گاۋھار تاستار گالاكتيكاسىن قۇرايتىن ءار جىلدارداعى جەڭىمپازدارعا دەگەن ۇلكەن قۇرمەت. ارينە، ولاردىڭ كينو مەن تەاترعا، ءتىپتى پوەزياعا تيگىزەر اسەرى زور.

جەڭىمپازدار اي سايىن سىياقىلارىن الادى. ارينە، شىعارماشىلىق جولىن الاڭسىز جالعاستىرۋ ءۇشىن، قارجىلىق جاقتان قىسىم كورمەۋ كەزكەلگەن قالامگەردىڭ باستى ارمانى. بىراق ول ءۇشىن تولستوي مەن حەمينگۋەي سياقتى ەڭبەك ەتە الۋ كەرەك. دۇنيەجۇزىلىك كىتاپ نارىعىن باعىندىرۋ ءۇشىن، الدىمەن ءوز حالقىنىڭ قۇرمەتىنە يە بولۋ ءلازىم. قازىرگى قازاقستاندىق روماندار 500-1000 دانامەن عانا شىعادى، ءبىز بولاشاقتا بۇل تيراجدى 100 مىڭ داناعا دەيىن كوتەرۋگە بولاتىن مۇمكىندىكتى كورىپ وتىرمىز. ءبىزدىڭ زيالى قاۋىمنىڭ اراسىندا وسىنداي كەمەلدەنگەن قالامگەرلەر بار دەپ ەسەپتەيمىز جانە ولارعا ۇلكەن سەنىم ارتامىز.

- سىزدەر ۇيىمداستىرىپ وتىرعان رومان بايگەسىنىڭ جۇلدە قورى ايرىقشا. جۇلدەگە لايىقتى قالامگەر ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن 500 دوللار قارجى الىپ وتىرادى. كىتاپتارى مول تيراجبەن تارايدى. قازىرگى قالتالى ازاماتتار وزدەرىنە پايدا اكەلەتىن جوبا بولماسا ينۆەستيتسيا سالا بەرمەيدى. قارجى كوزىن قالاي تاۋىپ، دەمەۋشىلەردى قالاي ۇيىمداستىرىپ وتىرسىزدار؟

- مەن بۇل جوبانى 2003 جىلداردان باستاپ ويلاستىرا باستادىم. سول جىلدارى بىرنەشە تانىمال قازاق وليگارحتارىنا ۇسىنىس جاسادىم، جانە جىل سايىن ولارمەن كەزدەسىپ، سويلەسىپ قولداۋ ءبىلدىرۋىن كۇتتىم. سول جىلدار ىشىندە باس-اياعى وننان اسا وتە قالتالى ازاماتتارعا ۇسىنىس ايتۋمەن بولدىم. ولاردىڭ كوبى كەزدەسۋدەن باس تارتتى، كەيبىرى ءتىپتى مەنىڭ جوبامدى كۇلكى قىلدى. شىعار جول تاپپاي قىسىلعاندا ەلىمىزدىڭ ءبىرىنشى، ەكىنشى پرەزيدەنتتەرىنە ۇسىنىس جاساۋدى دا ويلادىم، بىراق ونىڭ ءساتى تۇسپەدى.

ءبىر كۇنى ءدام تارتىپ تيمۋر تۋرلوۆپەن تانىستىم. ەكەۋارا جاقىن اڭگىمەلەسىپ جۇردىك. بەسىنشى رەت كەزدەسكەن اڭگىمە ۇستىندە وعان وسى جوبا تۋرالى ويىمدى اشىپ ايتتىم. ول كەيىننەن ءبىزدىڭ ەلدىڭ ازاماتتىعىن العانى بارشاڭىزعا ءمالىم. مەن ول كىسىگە ءوزىم دايىنداعان بەس جوبانى كورسەتتىم. ونىڭ تورتەۋى مۇلدەم ونەر تۋرالى ەمەس، تەك جەكە كاسىبىمىزگە بايلانىستى ەدى. ال بەسىنشى جوباعا ءومىر بويى اقشا جۇمسايتىنىمىزدى، سونىمەن قاتار بۇل جوبانى مۇراگەرلىككە قالتىرۋ مۇمكىندىگىن دە قاراستىرعانىمدى ايتتىم. ەكەۋمىز بۇل جوبانى كەڭىنەن تالقىلادىق. بۇل جوبا تيمۋر رۋسلانۇلىنىڭ كومپانياسىنا ەشقانداي جارناما جاساپ بەرمەيدى جانە قوسىمشا قارجىلىق تابىس اكەلمەسى دە انىق. تيمۋر رۋسلانۇلىنا تۇسەتىن بار پايدا، ءوزى كوشىپ كەلگەن ەلدىڭ مادەنيەتى مەن ادەبيەتىن كوتەرۋ. جانە ونىڭ جوعارى ساپادا ورىنداي الاتىنىن حالىققا دا، بيلىككە دە دالەلدەپ كورسەتۋ ەدى.

ەڭ قىزىعى، اتالمىش جوبانىڭ ءبىرىنشى ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىنا ءبىر اي مولشەرىندە ۋاقىت قالعاندا، تيمۋر رۋسلانۇلى مەنى تاعى دا تاڭ قالدىردى. تيمۋر بۇل جوبادا ءبىز ەلدىڭ نازارىن وزىمىزگە جانە ءوزىمىزدىڭ كاسىبىمىزگە ەمەس، قايتا جازۋشىلارعا اۋدارۋىمىز كەرەك دەگەن ۇسىنىس ءبىلدىرىپ، ءوزىنىڭ اتىن اتاماۋدى ايتىپ، كونفەرەنتسياعا قاتىسپادى. تەك ەكى اي وتكەسىن عانا جوبا تۋرالى ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا جازدى. وسى ورايدا، تيمۋر رۋسلانۇلىنىڭ ازاماتتىعى مەن ۇلت رۋحانياتىنا دەگەن جاناشىرلىعى ءۇشىن العىسىمدى بىلدىرگىم كەلەدى.

- ەندىگى ءبىر سۇراق رومان بايگەسىنە تۇسكەن شىعارمالاردى باعالاۋ تۋرالى. وتكەن جىلى شارحان قازىعۇل «كۇلپەت» رومانىمەن مارەگە جەتكەندە، الەۋمەتتىك جەلىدە ازداعان قارسى پىكىرلەر ايتىلدى. ونداعى باستى تۇيتكىل داۋىس بەرۋ ارقىلى ۇزدىك تۋىندىنى تاڭداپ الۋ تىم ادىلەتتى بولمايدى دەگەن دايەككە سۇيەندى. ويتكەنى كىمنىڭ تانىس-ءبىلىسى، ارالاساتىن ورتاسىنى، اۋديتورياسى كەڭ بولسا سول كوپ داۋىس جيادى دا، شىن مانىندەگى ساپالى شىعارمالار تاسادا قالىپ قالادى دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا بۇل ورىندى پىكىر سياقتى. داۋىس بەرگەن وقىرمانداردىڭ بارشاسى سول روماندى وقىپ، ريزالىعىنان داۋىس بەرە بەرمەيتىنى انىق. بۇل جەردە ءجۇزى تانىس جازۋشىعا ءبارىبىر بۇيرەگى بۇرىلارى ءسوزسىز. سوندىقتان دا روماندى باعالاۋدىڭ جاڭا كريتەريلەرىن قاراستىرۋ كەرەك سياقتى. بۇعان نە دەيسىز؟ ۇزدىك تۋىندىلاردى مىقتى، ءادىل، كاسىبي جازۋشىلار مەن سىنشىلاردان قۇرالعان كوميسسيا ارقىلى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بار ما؟ جوق الدە ول دا ادىلەتتى شەشىم شىعارۋعا قاۋقارسىز با؟

- مەن بۇل جەردە ادىلقازىلارعا ەمەس، ءادىل جانە تازا پروتسەدۋراعا سەنەمىن. ەڭ ءادىل سىنشىلاردان قۇرالعان كوميسسيا ءبىرىشى نەمەسە ەكىنشى جىلى-اق تانىس ادامدارىن قولداپ، جەڭۇشىمەن جالعاسقان جەمقورلىقپەن اينالىسپاۋىنا كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟ ويتكەنى، جيىرما جاستاعى اۆتور ءۇشىن ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن 400 000 دوللار الۋ مۇمكىندىگى بار ەكەنىن ۇمىتپاۋ كەرەك. ءبىرىنشى ماۋسىمدا ءبىز وقىرماندار بەرگەن داۋىستىڭ دۇرىس سانالماۋىنىڭ ءۇش ءتۇرلى سەبەبىن انىقتادىق. سونىمەن شۇعىل ۇيىمداسىپ، سول قاتەلىكتەردىڭ بارلىعىن جوندەدىك. بۇل، مەنىڭ جەمقورلىقتى قانشالىقتى جەك كورەتىنىمدى جاقسى بىلەتىن، ەسكى دوستارىمنان باسقالارى ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولدى. مەن ءۇشىن ماراپاتتىڭ بەدەلدى بولۋى، جەڭىمپازداردىڭ كوپ داۋىستى ادالدىقپەن جيناۋى وتە ماڭىزدى. ول ءۇشىن ءبىز ءبىرىنشى جانە ەكىنشى ورىنعا داۋىس بەرگەن وقىرمانداردىڭ بارلىعىنا تەلەفون سوعىپ، ءبىرىنشى ماۋسىمداعىداي ۆيدەوعا تۇسىرەمىز. الەۋمەتتانۋ عىلىمىندا ايتىلاتىنداي، ءبىز ناتيجە بەرە الاتىن تۇجىرىمدى جاۋاپتاردى جينادىق. سونىڭ نەگىزىندە ناقتى، ءادىل بەرىلگەن داۋىستار قابىلدانىپ وتىردى. ءبىزدىڭ پايىمىمىزشا قازىلاردىڭ ەشبىرى شىنايى، ساپالى وقىرماندارداي زاڭدى كۇشكە يە بولا المايدى.

ال جازۋشىلاردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنا كەلەتىن بولسا-اق، ول بارلىق قالامگەرلەر دە بار ورتاق جاعداي. ەڭ باستىسى ولار ازشىلىق داۋىسقا عانا يە بولاتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بۇل بولجامدى جوققا شىعارۋ ءۇشىن ايتا كەتەيىك، ءبىرىنشى كەزەڭنىڭ جەڭىمپازى قىزىلوردا وبلىسىنان شىققان قالامگەر، ال وعان داۋىس بەرگەندەردىڭ گەوگرافياسىنا قاراساق، كوپشىلىگى الماتى، استانا جانە باسقا دا وبلىستاردان داۋىس بەرگەنىن ءبىلۋ قيىن ەمەس. ەگەر ءسىز ءوز يدەياڭىزعا ساي جاڭا مەحانيكاسى بار بايقاۋدى قالاساڭىز، ءوزىڭىزدىڭ مەحانيكاڭىزدى جاساپ، قاراجات كوزىن تاۋىپ ۇيىمداستىرۋىڭىزعا بولادى. ال ءبىز mecenat.kz كومانداسى ەلىمىزدىڭ دامۋى ءۇشىن، مادەنيەتىمىزدىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن باسقا سايىستارمەن قۋانا باسەكەگە تۇسۋگە ءازىرمىز. ايتپاقشى، وسى جوبا باستالعالى بەرى ەلىمىزدەگى ادەبي بايقاۋلار اراسىندا تىڭ سەرپىن ءجۇرىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز. بۇل ءبىز ءۇشىن ايرىقشا قۋانارلىق جايت. بۇل ءبىزدىڭ دە ءبىر ماقساتىمىزدىڭ ورىندالعانىنىڭ كورىنىسى.

- بيىلعى «مەتسەنات» رومان بايگەسىنە شەتەلدە تۇراتىن قانداستارىمىزدا قاتىسا الاتىنى تۋرالى جاڭالىقتارىڭىزدى وقىدىم. بۇل وتە تاماشا قۇپتارلىق ءىس. «مەتسەناتتىڭ» كوكجيەگى كەڭي بەرگەنى قۇبا قۇپ. الدا تاعى قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟

-مەن 2003 جىلدان بەرى، شەتەلدەگى قازاق دياسپورالارى تۋرالى، ولاردىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتى تۋرالى ۇنەمى ويلانىپ كەلەمىن. ولارعا قولىمنان كەلگەنشە قولداۋ بىلدىرگىم كەلەدى. ءبىز ءبىرىنشى ءباسپاسوز ءماسليحاتىندا، جوبانىڭ ەكىنشى كەزەڭىنەن باستاپ، شەتەلدەگى قانداستارىمىزبەن بىرگە جۇمىس ىستەيتىنىمىز تۋرالى ايتىپ، ۋادە بەردىك. ءبىزدىڭ قانداستارىمىز الەمنىڭ ون شاقتى ەلىنە شوعىرلانا قونىستانعان، ونداعى جازۋشىلاردى وسى جوباعا تارتۋ ءبىر جىل ەمەس، بىرنەشە جىلداردى قامتيتىن جۇمىس ەكەنى انىق. ءبىز بۇل باعىتتاعى جۇمىسىمىزدى جالعاستىرا بەرەمىز. جانە شەتەلدەگى قانداس قالامگەرلەردى رومان بايگەسىنە اتسالىسۋعا شاقىرامىز.

قازىرگى تاڭدا ءبىز باس جۇلدەدەن باسقا، شورت-ليستقا ەنگەن قالامگەرلەردى جازۋشىلارمەن، كينوپروديۋسەرلەرمەن تانىستىرۋ باعىتىندا جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىرمىز. بۇل قالامگەرلەر ءۇشىن جەڭىمپاز بولىپ قانا قويماي، ءتىپتى جوبامىزعا جەتەكشىلىك ەتۋ ءۇشىن دە كەرەك ءتاسىل دەپ باعالايمىن. رومان بايگەسىنە قاتىسقان قالامگەرلەرگە قابىلەتىن وندان ارى شىڭداي ءتۇسۋ ءۇشىن، كاسىبي شەبەرلەردەن ساباق الۋعا قاجەتتى قوسىمشا دەمەۋشىلەر ىزدەپ جاتىرمىز. بۇل دا ۇلكەندى-كىشىلى جازۋشىلارىمىز ءۇشىن تاماشا مۇمكىندىك بولارى ءسوزسىز.

وسى ورايدا وتاندىق قالامگەرلەردىڭ بۇل جوباعا دەگەن كوزقاراسىنىڭ وزگەرگەنى تۋرالى ايتقىم كەلەدى. ءبىز بايگەنىڭ ءادىل ءوتۋى ءۇشىن جوبانىڭ تەحنيكالىق تۇرعىداعى قورعانىس شارالارىن بۇدان دا كۇشەيتە تۇسەتىن بولامىز. سونداي-اق قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كوپتەگەن تالانتتى اۆتورلاردىڭ ءبىزدى ەستىپ، ءوز روماندارىن قايتا قاراپ، كوركەمدىك ساپاسىن جوعارلاتىپ جاتقانىن ەستىدىك. بۇل ءبىز ءۇشىن اسا قۋانىشتى جاعداي.

ءبىر نارسە انىق: ءبىز باسپا نەمەسە ادەبي اگەنت ەمەسپىز، بولمايمىز دا. ءبىز ءۇشىن بارلىق كۇش-جىگەردى بايقاۋدىڭ وزىنە شوعىرلاندىرۋ وتە ماڭىزدى.

- قازىر جاستار اراسىندا رومان جازۋ ۇدەرىسى ءبىرشاما قارقىن الىپ كەلەدى. وتىزعا ەندى جەتكەن جاس قالامگەرلەردىڭ كەيبىرى بىرنەشە روماننىڭ اۆتورى اتانىپ ۇلگەردى. ولاردىڭ شىعارماشىلىق مۇمكىندىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، قىرىق نە وتىز بەس جاسقا دەيىنگى جاس قالامگەرلەردىڭ شىعارماسىن بولەك ساراپتاپ، باعالاۋ جۇرگىزسە، ولارعا تاعايىندالاتىن جۇلدە قورىن دا باسقاشا قاراستىرىلسا دەگەن وي كەلەدى. بۇل جاس پروزيكتەردى ىنتالاندىرا تۇسەر ەدى. سىزدەر بۇعان قالاي قارار ەدىڭىزدەر؟

- جازۋشىلار مەن جوباعا قاتىسۋشىلار جاستار نوميناتسياسىن دا، پەسالار، اڭگىمەلەر، ولەڭدەر بايقاۋىن دا قوسۋدى سۇرادى. بىراق بۇكىل قازاقستاندى، بۇكىل الەمدى جاۋلاپ الاتىن بىرنەشە اۆتورلار شىققانشا، ءبىزدىڭ نازارىمىز ازىرشە وسى رومان بايگەسىندە بولاتىنىن ايتقىم كەلەدى.

سۇحباتتاسقان ۇمتىل زارىققان

Abai.kz