(بەلگىلى جازۋشى، ابىز اقساقال عابباس قابىشۇلىنا جاۋاپ-حات)

تاياۋدا «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندە (2022 جىل، 11 قاراشا) التى الاشقا تانىمال عابباس قابىشۇلىنىڭ شاعىن ماقالاسى جاريالاندى. ماقالا ابايدىڭ ايگىلى ولەڭى «كوزىمنىڭ قاراسى» جايىندا. ونداعى «وسى ولەڭنىڭ ەكىنشى شۋماعى قايدان كەلدى؟» دەگەن سۇراق ماعان قويىلعان ەكەن.  قارت قالامگەر «ابايتانۋشى اسان وماروۆقا ءبىر ساۋال» دەپ باستاپ، ماقالا سوڭىندا: «اسەكە، ۇلكەن-كىشى كوبىمىزدىڭ كوكەيىمىزدەگى وسىناۋ ساۋالعا ءسىزدىڭ جاۋابىڭىزدى كۇتەمىن» دەپتى. بۇل، ارينە، ۇلكەن قۇرمەت ءھام ءىلتيپات. بىردەن-اق قولىمدى قالامعا سوزىپ، اعاعا رازى كوڭىلمەن جاۋاپ بەرۋگە وتىردىم.

عابباس اعانىڭ ساۋالى: «ابايدىڭ بارشامىزعا قىمبات «كوزىمنىڭ قاراسى» ولەڭ-ءانىن تىڭداعان سايىن ويىما ورالاتىن ءبىر سۇراق: مۇنداعى ورىنسىز تۇرعان ەكىنشى شۋماق قايدان كەلدى؟». ول ەكىنشى شۋماق مىناۋ:

قازاقتىڭ داناسى،

جاسى ۇلكەن اعاسى.

بار دەمەس سەندەي ءبىر

ادامنىڭ بالاسى.

مەن دۇرىس تۇسىنسەم، ءسىز «قازاقتىڭ داناسى» دەگەن تىركەستى اباي وزىنە قاراتا ايتقان دەپ قابىلداپ وتىرسىز، عابە. وعان: «جوق اعاسى، بۇل ارادا اباي قازاقتىڭ ابىزى دەگەن، ياكي جالپىلاما تۇردە ايتقان. سەبەبى، ولەڭدى جازعان كەزدە اباي دانا دا، جاسى ۇلكەن اعا دا ەمەس-ءتى» دەپ قىسقاشا تۇردە جاۋاپ بەرۋگە ءبىر وقتالدىم دا، باسقاشا شەشتىم. ويتكەنى، ماعان كەرەگى – ۇلى ابايدى تانىتۋدىڭ اقتاڭداقتارىن جۇرتشىلىققا جەتكىزۋ. سول ءۇشىن «الىستان سەرمەپ، جۇرەكتەن تەربەپ» بايانداۋعا نيەتتىمىن.

بىردەن ايتايىن، «كوزىمنىڭ قاراسى» – ءوز ورنىن تابا الماي «اداسىپ» جۇرگەن ولەڭنىڭ ءبىرى. عاشىقتىق جىر 1891 جىلعى ەمەس، اقىن-جۇرەكتەن ونان ون بەس جىلداي بۇرىنىراقتا توگىلگەن. سەنسەڭىز، «قاقتاعان اق كۇمىستەي كەڭ ماڭدايلى» جانە «جارق ەتپەس قارا كوڭىلىم نە قىلسا دا» دەگەن ولەڭدەرگە قوسىلىپ وزىندىك ءبىر تسيكلدى قۇرايدى. اتالعان ءۇش ولەڭ ىركەس-تىركەس 1874-75 جىلدىڭ قىسىندا تۋىلعان، قىزىعى سول، ۇشەۋى دە عاشىعى ايگەرىمگە ارناۋ. ءيا، بۇل مەنىڭ جەكە بولجامىم. دالەل-دايەگىڭ قايسى دەسەڭىز، ولاردى مەن «اباي شىعارمالارىنىڭ حرونولوگياسى» دەگەن زەرتتەۋ كىتابىمدى (سەمەي، 2017 جىل) كەلتىرگەن ەدىم.

ءۇش ولەڭنىڭ ءاربىرى، ءوزىڭىز ايتقانداي، قىزعا «عاشىقتىڭ جاراسىن» ءمالىم ەتكەن نازىك، سىرشىل جىگىتتىڭ جاسىرىن جان سىرى. ولاردى بىرىكتىرىپ، ءبىر تسيكلگە تۇتاستىرعان فەنومەن وسى! ايگەرىمگە ۇيلەنۋ جىگىت ابايعا استە وڭايعا سوقپاعان. قينالعان، تولعانعان. نەگە؟ سەبەبى، ول بىرەۋدىڭ اتاستىرىلعان قالىڭدىعى، وتىز جاستاعى اباي «ايىرىلىپ قالام با، ەندى قايتەم» دەپ قاتتى قوبالجىماعاندا قايتەدى. البىرت جىگىتتىڭ جۇدەپ-جاداپ عاشىقتىق ءحالدى كەشكەنى جايىندا  ءارحام كاكىتايۇلىنىڭ «ۇلى ابايعا ادالدىق» اتتى ەستەلىگىنەن قانىعا الاسىز، عابە. ءسويتىپ، «كوزىمنىڭ قاراسى» وزىندىك جۇمباعى مول، تاريحى قيلى ولەڭنىڭ ءبىرى.

وسى ايتىلعاندى ءجىتى ەسكەرەر بولساق، عاشىقتىڭ ولەڭنىڭ ەكىنشى شۋماعى ءوز ورنىندا ەكەنىن اڭداۋ قيىنعا سوقپاس. «سۇلۋ – سۇلۋ ەمەس، سۇيگەن – سۇلۋ» دەمەكشى، كىمدى سۇيسەڭ، سول قىز بارىنەن دە سۇلۋ، ول – كىرشىكسىز ارۋ، ول – ءمىنسىز يدەال. شىن عاشىق جىگىت تاپ وسىنداي ىڭكار سەزىمگە بولەنبەكشى. مىنە، ەكىنشى شۋماق ارتقان جۇك وسى. ابايعا ءوزىن-ءوزى قولپاشتاۋ جات، ءوزىڭىز ايتقانداي، بۇل «ويعا استە قونبايتىن» ءجايت. اقىن دا، ۇلكەن اعا دا ەمەس بۇل كەزدە. دەمەك، بار بولعانى مەن سۇيگەن ارۋدى كىم كورسە دە، مەيلى، ول قازاقتىڭ داناسى، جاسى ۇلكەن اعاسى بولسىن: «سىمباتىنا اقىلى ساي نەتكەن سۇلۋ ەدى، بۇعان تەڭ ادام بالاسى بولماس» دەپ باس شايقاماق دەگەن قاراپايىم ويدى جەتكىزىپ وتىر.

ءسىز، قادىرلى عابە: «مەنىڭشە، بۇل شۋماق ابايدىڭ باسقا ولەڭىنىكى، اقىننىڭ ەل اۋزىنداعى ولەڭدەرىن جيناۋدا ءاۋ باستا كەتكەن قاتەلىك» دەگەن ەكەنسىز. جوق، اعاسى، ەكىنشى شۋماق ءوز ورنىندا تۇر. ونى وزگە ولەڭنىڭ بىردە-بىرىنە كىرىكتىرۋ مۇمكىن ەمەس. نەگە؟ ويتكەنى، 1880 جىلدان بىلايعى اباي پوەزياسىندا عاشىقتىق جىر جوقتىڭ قاسى. بىلەمىن، بۇلاي تۇجىرۋ تۇيەنىڭ ۇستىندە وتىرىپ وت كوسەگەن اپەندىلىك ەسەپتى. سوندىقتان تومەندە بۇكىل اباي پوەزياسىنىڭ كەزەڭ-كەزەڭدەرىنە توقتالىپ وتپەكپىن.

ءوزى تۋرالى 1898 جىلعى «ولسەم ورنىم قارا جەر سىز بولماي ما؟» ولەڭىندە اباي:

جاسىمدا البىرت ءوستىم، ويدان جىراق،

ايلاعا، اشۋعا دا جاقتى شىراق، -

دەپ سىر اشادى. ال 1899 جىلعى «ەسىڭدە بار ما جاس كۇنىڭ» ولەڭىندە:

قۇداي-اۋ، قايدا سول جىلدار،

ماحاببات، قىزىق مول جىلدار؟

اقىرىن، اقىرىن شەگىنىپ،

الىستاپ كەتتى-اۋ قۇرعىرلار! –

دەپ جاستىق شاعىن كۇرسىنە ەسىنە الادى.

كەلتىرىلگەن ولەڭ جولدارىندا اقىن ءوزىنىڭ 33 جاسقا دەيىنگى بولىس، اتقامىنەر بولعان، بارشا قىر جۋانى سياقتى كەشكەن ءومىرىن ايتقان.  اباي دۋمان-ساۋىقتى قىزىقتاپ، «ويدان جىراق» جۇرگەن داۋرەن تەك قانا 1878 جىلعا دەيىن سوزىلعان بولاتىن. بۇل اقيقات. نەگە دەسەڭىز، وسى جىلى 12 جالعان ايىپپەن (كىسى زورلاۋ، ۇرلىق، پارا الۋ ت.ب.) تەرگەۋگە الىندى. جايبىراقات ءومىرى استاڭ-كەستەڭ بولدى. سەمەي  شاھارىندا تەرگەلىپ، «ۇيقاماقتا» وتكەن كوپ ايلاردا جان-تانىمەن قينالىسقا ءتۇستى (كەيىننەن تابىلعان «جاڭا زاكون» ولەڭى سونىڭ ايقىن ايعاعى). ءوزىنىڭ يتجەككەنگە ايدالۋ قاۋپىنە وتارلىق قامىتىن كيگەن تۋعان حالقىنىڭ بەيشارا  ءحالى قوسىلىپ، ابايدى جاڭاشا قالىپتادى. وي-ساناسى وزگەردى. «قارتايدىق، قايعى ويلادىق» دەپ ءوزى ايتقانداي، العاش رەت اۋىر ويعا باتتى. قازاق قاۋىمىن تاريحي تىعىرىقتان قايتسەم الىپ شىعام دەپ. ويشىلدى جاتپاي-تۇرماي عىلىم-ءبىلىم بيىگىنە جەتەلەگەن  كۇش-قۇدىرەت وسى جاۋاپكەرشىلىك ەدى («ەكى جاققا ءۇڭىلدىم» دەگەنى – باتىس پەن شىعىستىڭ  عىلىم-ءبىلىم بۇلاعىنا قانىقتىم دەگەنى). قىسقا ايتقاندا، ۇلت ۇستازىنىڭ قالىپتاسۋىنا 1878-1883 جىلدارعا بەك قارىزدارمىز.

اعارتۋشىلىق قىزمەتپەن اينالىسقان كەلەسى 1884-1890 جىلدارى دا ويشىل اقىن عاشىقتىق دەرتىمەن «اۋىرعان» ەمەس. راس، 1887-1890 جىلدارى جاستار تاربيەسى كوزدەلگەن وسيەت ولەڭدەرىن توگىپ-توگىپ تاستايدى. ولارعا، مۇحتار اۋەزوۆ كورسەتكەندەي، 15-17-گە تاقاۋ اندەرىن دە شىعارعان بولاتىن (جاستاردىڭ التىباقان قۇرعان ويىن-ساۋىق كەشتەرى تاتيانا ءانى باستاتقان اباي اندەرىنسىز وتپەيتىن بولعان). ماسەلەن، «جىگىت ءسوزى» («ايتتىم سالەم، قالام قاس» دەپ باستالاتىن) جانە «قىز ءسوزى» سياقتى ولەڭدەرىن عاشىقتىق جىرعا قوسۋ ارتىقتىق. نەگە؟ سەبەبى، اۆتوبيوگرافيالىق سىر جوق، ىڭكار سەزىمدى تەربەتۋ، سۇلۋلىقتى سيپاتتاۋ باسىم. بار بولعانى اقىن جاستىق جالىندى، ەكى جاستىڭ ىستىق سۇيىسپەنشىلىگىن بيىك دەڭگەيدە جەتەر جەرىنە جەتكىزىپ ايتادى. ال «كوزىمنىڭ قاراسى» نەسىمەن ەرەكشە؟ وتىز جاستاعى البىرت اقىننىڭ جەكە تاجىريبەسى، باسىنان وتكەرگەن جۇرەك ءلۇپىلى مەنمۇندالاپ تۇر. بۇل ءجايتتى، عابباس اعا، ولەڭ باستان-اياق، ياعني 22 شۋماعى تۇگەلدەي عاشىقتىق جىرى دەپ ءوزىڭىز دە اتاپ كورسەتىپسىز.

ەندى 1891-1893 جىلدارعا كوز سالايىق. وسى كەزەڭدە اباي قانداي كوڭىل-كۇيدە ەدى؟ «زامان اقىر جاستارى»، «كوزىنەن باسقا ويى جوق»، «جاستىقتىڭ وتى جالىنداپ»، «مەنسىنبەۋشى ەدىم ناداندى»، بۇلارعا «نە ىزدەيسىڭ، كوڭىلىم، نە ىزدەيسىڭ؟»، «جۇرەگىم، ويباي، سوقپا ەندى!»، «قايعى شىعار ىلىمنەن»، «دومبىراعا قول سوقپا» سياقتى ولەڭدەرى جالعاسادى. بالكىم، عاشىقتىق ولەڭ 1894-1902 جىلداردان تابىلىپ قالار. جوق، ولاي ەمەس. كوبىسى حاكىمدىك ولەڭدەر كەزەڭىندە قايدان كەلسىن. ايتپاقشى، 1894 جىلعى «عاشىقتىڭ ءتىلى – ءتىلسىز ءتىل» ولەڭىندە اقىن: «ءبىلىپ-اق، ۇعىپ قويۋشى ەدىك، ەندى ىشىمە قونبايدى» دەۋىمەن مۇنى ءوزى دە راستاپ وتەدى.

اباي پوەزياسىنىڭ كەزەڭ-كەزەڭدەرىنە، باسقاشا ايتقاندا، جەتىلۋىنىڭ ساتى-ساتىلارىنا جاسالعان شولۋدان شىعاتىن قورىتىندى: «كوزىمنىڭ قاراسى» 1875 جىلى تۋىلعان ايگەرىمگە ارناۋ. تۋىندىنى 1891 جىلعى دەۋگە ەشبىر نەگىز جوق. ويتكەنى، اباي وسى جىلى ءوز ەۆوليۋتسياسىنىڭ جاڭا ساتىسىنا ورلەدى. ايتىس-تارتىستان قاجىعان، ءفاني ءومىردىڭ وتكىنشى، ال جاقسى-جامان كورگەنى «ويلاي بەرسە ۋ ەكەنىنە» كوزى جەتكەن اقىن اعارتۋشىلىق باعىتتان باس تارتىپ، الىس كوكجيەكتەرگە كوز تىگەدى. كوڭىلى قالاپ، جان دۇنيەسى تاڭداعانى –  اللانى جانە ادام بولمىسىن تانۋ باعىتىتۇعىن. كوپكە ايان، قارا سوزدەرىن جازۋعا كىرىسكەن ويشىلدىڭ «اقىرى وسىعان بايلادىم، ەندى مۇنان باسقا ەشبىر جۇمىسىم جوق» دەگەنى.

سونىمەن، تاعى پىسىقتايىن،  جوعارىدا اباي پوەزياسىن كەزەڭ-كەزەڭمەن قاراستىرىپ، «كوزىمنىڭ قاراسى»  ارپا ىشىندە ءبىر بيداي سياقتانىپ وقشاۋ تۇرعانىنا كوز جەتكىزدىك. تاقىرىبى، ءمان-مازمۇنى ۇندەس ەمەس، جاڭا ءتۇر، سونى ءستيلسىز، بايىرعى قازاقى قارا ولەڭ ۇلگىسى دەگەندەي. دەمەك، قاي جاعىنان قاراساق تا، ەرتەرەكتە جازىلعاندىعى بەلگى بەرەدى. عابباس اعا، ءسىزدىڭ ساۋالىڭىزعا بەرەر جاۋابىم وسىمەن ءتامام.

ەندى بۇگىنگى كۇنگى ابايتانۋ پروبلەمالارىنا كوشەيىن. ولەڭنىڭ ءمان-مازمۇنى جازىلعان جىلىنا بايلاۋلى بولسا، دانىشپاندى دۇرىس تانىپ-بىلۋگە جول اشىلىپ وتىرادى. «اباي جەتىلۋىنىڭ ساتى-ساتىلارى» (الماتى، 2021) اتتى سوڭعى زەرتتەۋ كىتابىمدى دايارلاۋ بارىسىندا كوزىم جەتكەن اقيقاتتىڭ ءبىرى وسى. اباي ءوز جايىن ءوزى ايتىپ كەتكەن كەمەڭگەر. زەيىن قويىپ وقىساق، اۆتوبيوگرافيالىق سىرى بار ولەڭدەر از ەمەس. ول ولەڭ دەرەگى ارحيۆ قۇجاتىنان ارتىق بولماسا، كەم ەمەس دەگەن پىكىردەمىن. شىعارمانىڭ ىشكى مازمۇنىنا ءجىتى ءۇڭىلۋ ءھام ونىڭ قاي كەزەڭدىكى ەكەنىن انىقتاۋ تاسىلىمەن ابايدىڭ اداسىپ جۇرگەن جانە جازىلعان جىلى بەلگىسىز دەلىنەتىن تالاي ولەڭدەرى ءوزىنىڭ زاڭدى ورنىن تاۋىپ، كىرپىش بوپ قالانعانىن ايتا وتىرايىن.

بۇل جەردە وقىرمان كوكەيىندە ولەڭ داتاسىن وزگەرتكەندە قانداي نەگىزگە سۇيەندى دەگەن ساۋالدىڭ تۋى زاڭدى. سوندىقتان تومەندەگى جاعداياتتى بايانداماقپىن. بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس، اباي شىعارمالارىنىڭ جازىلۋ داتاسى العاش رەت تەك قانا 1905 جىلى قويىلعان! ابايدىڭ جاستىق پوەزياسىن ءدالدى بىلەتىن جان قالماعان كەز عوي.  كاكىتاي، تۇراعۇل، كوكباي، مۇرسەيىت سياقتى جاستار اباي، ماسەلەن، 1875 جىلى قانداي ولەڭ جازعانىن قايدان ءبىلسىن. سول سەبەپتى اقىننىڭ 170 استام ءتول   ولەڭدەرى ىشىندە ون-ونبەسىنىڭ داتاسى ءدالدى بولماۋىنا تاڭ قالۋدىڭ قاجەتى شامالى. بۇل زاڭدىلىق.

1909 جىلعى تۇڭعىش جيناقتى كاكىتاي مەن تۇراعۇل بىرلەسىپ دايىنداعان دەيمىز. بىراق شىعارمالار داتاسىن كاكىتايدىڭ جەكە-دارا بەلگىلەگەنى انىقتالىپ وتىر. مىسالعا كاكىتاي ۇلگىسىندە (ياعني 1909 جىلعى جيناقتا) ابايدىڭ ەل مىنەزىن سىناعان سەگىز ولەڭى – 1886-87 ج.ج. دەپ كورسەتىلسە، ال تۇراعۇلدا («اكەم اباي تۋرالى» ەستەلىگىندە) ولار 1884-86 ج.ج. دەلىنگەن. سول سياقتى «جاز» ولەڭى كاكىتايدا – 1886, تۇراعۇلدا – 1885, «قىس» ولەڭى كاكىتايدا – 1888, تۇراشتا – 1884, «شوقپارداي كەكىلى بار، قامىس قۇلاق» كاكىتايدا – 1886, تۇراشتا – 1889, «بويى بۇلعاڭ» كاكىتايدا – 1893, تۇراشتا – 1892, كرىلوۆتىڭ مىسالدارى – كاكىتايدا – 1898, تۇراشتا – 1894 دەپ كورسەتىلگەن. سول ءداۋىر وقيعالارىن، ابايدىڭ ورتاسى مەن كوڭىل-كۇيىن بايلانىستىرا تەكسەرگەنىمىزدە، البەتتە، تۇراعۇل كورسەتكەن داتالار دۇرىس ەكەندىگى انىقتالىپ وتىردى. ماسەلەن، كرىلوۆتى نەگە 1894 جىلى اۋدارعان سەبەبىن كورسەتىپ، بۇلتارتپاس دالالمەن ايتادى.

ءارحام كاكىتايۇلى ىسقاقوۆ سويلەسىن: «اكەم كوررەكتورلىق مىندەتىن ءوز موينىنا الاتىن بولىپتى. پەتەربورداعى باسپاحانا ءبىر باسپا تاباق قاعازعا باسىپ، سەمەيدەگى ءانيار ۇيىنە جىبەرىپ تۇراتىن بولدى. ءانيار كاكىتايعا جەتكىزىپ تۇردى. كاكىتاي ونىڭ قاتەسىن تۇزەپ قايتا پەتەربورعا جىبەرەتىن بولدى، ودان تاعى قايتا باسىلىپ كەلىپ، قايتىپ وتىراتىن ەدى» (اباي تۋرالى ەستەلىكتەر. – الماتى، 2018. - 171 بەت). كاكىتاي كوررەكتور بولعان دەگەن ءسوز.

پەتەربور باسپاحاناسىنىڭ ءبىر تالابى – ءار ولەڭنىڭ داتاسىن كورسەتۋ ەدى. كاكىتايدىڭ قينالعان جەرى وسى. نە كەرەك، ەرتەرەكتەگى اباي ولەڭدەرى داتاسىن شامالاپ قويۋعا تۋرا كەلەدى. 1891 جىلعى اباي ولەڭى نەبارى بەسەۋ عانا، سول سەبەپتى دە كاكىتاي «كوزىمنىڭ قاراسىن» وسى جىلعا قوسۋى ىقتيمال. الدەنەشە ولەڭدەر نەلىكتەن اداسىپ قالعانى ەندى تۇسىنىكتى بولار دەگەن ويدامىن.

سايرا دا زارلا، قىزىل ءتىل دەگەندەي، تىزە بەرسەك، قوردالانعان پروبلەمالار شاش-ەتەكتەن. سوڭعى وتىز جىلدا ابايتانۋ سالاسى توقىراۋعا تاپ بولدى. قاتەنى تۇزەيىك، يدەولوگيا قىسپاعىنان ورىن العان ولقىنى تولتىرايىق دەگەن پەيىل، نيەتتى كورە المادىق. قۇر ءسوز بولماۋى ءۇشىن 175 جىلدىق تويى قارساڭىندا جارىق كورگەن اباي شىعارمالارىنىڭ ءۇش تومدىق تولىق جيناعىنا كوز سالايىق. ادەبيەت ينستيتۋتى (ديرەكتورى – ك. ماتىجانوۆ) دايارلاعان بۇل جيناقتا ءبىر اۋىز جاڭا ءسوز جوق. ول زاماننان بۇل زامان باسقا ەكەنىن وقۋشى بالا دا بىلەدى. سويتە تۇرا، تۇسىنىكتەر سوۆەت داۋىرىندەگى جيناقتاردان ءۇتىر، نۇكتەسىنە شەكتى كوشىرىلگەن. اۋەزوۆ ايتتى، بولدى، ءبىتتى دەگەن ەسكى جەلەۋ، باياعى ستەرەوتيپ. ابايدىڭ كەمەڭگەرلىگى نەدە، حاكىمدىك بيىگى قايسى دەگەندى، سونداي-اق، تولىق ادام، ءۇش ءسۇيۋ ىلىمدەرىن اينالىپ وتكەن ساپاسىز جيناقتان نە قايىر، نە ءۇمىت؟! ءاي، قاپ دەيسىڭ ەرىكسىز...

قىنجىلعاننان شىققان سىن، اششى داۋىسىم بۇل. حاكىم اباي – ۋاقىتقا باعىنبايتىن دارا تۇلعامىز، ال كەم-كەتىك اتاۋلىنىڭ ۋاقىتى شەكتەۋلى. دەمەك، ەرتە مە، كەش پە، بارشاسىنان دا ارىلاتىن كۇن تۋارى ءسوزسىز.

قىمباتتى عابباس اعا، ءسىزدىڭ ساۋالىڭىزدان ءبىراز اۋىتقىپ كەتكەنىمە، ۋاقىتىڭىزدى العانىما كەشىرىم وتىنەمىن. ەلەپ-ەسكەرگەنىڭىز ءۇشىن سىزگە دەگەن العىسىم شەكسىز. قازاقتىڭ دۋالى اۋىز ابىز اقساقالىنىڭ ءبىرى بولىپ جاساي بەرىڭىز، ابىرويىڭىز اسقاقتاي بەرسىن دەگەن ىزگى تىلەكتەمىن.

سالەممەن اسان وماروۆ

Abai.kz