قۇنانبايدىڭ زورلىعى
ەل اۋزىنان: قۇنانبايدىڭ زورلىعى
توبىقتى دوعال دەگەن ادامنىڭ جىلىنا كوپ ەل جينالىپ اس بەرىپتى. ات شاپتىرىپتى. وسى بايگەدە باكەن دەگەن قويشىنىڭ ءمىنىپ جۇرگەن قوڭىر بەستىسى ءبىرىنشى بولىپ كەلىپتى. ەكىنشى بولىپ نايماننىڭ كوكسارى اتى كەلىپتى. باس بايگە ءجۇز تايىنشا، ەكىنشى بايگە ەلۋ تايىنشا ەكەن. بۇعان نايماندار: - اتتى جاقىن جەردەن ايداعاندىقتان، ءبىزدىڭ اتىمىز قولتىعىن جازىپ شابا الماي قاپتى، - دەپ نارازى بولىپتى. بۇل توپتا قۇنانباي بار ەكەن. سوعان كەلىپ نايماننىڭ تۇبەك دەگەن اقىنى:
قۇنانباي، قارامىسىڭ، تورەمىسىڭ،
اينالىپ اق ءجۇزىڭدى كورەمىسىڭ؟
تاي شاپتىرماس ورىستەن ات شاپتىرىپ،
كوكسارى اتتىڭ بايگەسىن بەرەمىسىڭ؟
بارەكەلدى، قۇنانباي، قوعامىڭا،
ات شاپتىرىپ، اس بەردىڭ دوعالىڭا.
تاي شاپتىرماس ورىسكە ات جىبەرىپ،
كوكسارى اتتىڭ قالدىڭ عوي وبالىنا! - دەپتى.
قۇنانباي سوزدەن جىعىلىپ ەلۋ تايىنشانىڭ ۇستىنە جانە ءبىر جاقسى ات بايگە قوسىپتى. نايماندى اتتاندىرعاننان كەيىن قۇنانباي باكەڭدەرگە: - ءجۇز تايىنشا بايگەنى ال، جانە بەس تۇيە اۋىزدىعىنا بايلايىن، قوڭىر بەستىنى ماعان قالدىرىڭدار؟ - دەسە، - بىزگە دە جاقسى ات كەرەك، - دەپ بەرمەپتى. سوندا قۇنانباي: - «ايدارلىنىڭ العاشقى جان بەرگەنى وسى ما ەكەن؟» دەمەكشى، مەنىڭ العاشقى زورلىعىم وسى ەمەس، سوڭى. بەستىنى مەنەن ەندى جەڭگەن جەرىندە السىن، - دەپ اتتى اپارتىپ، بەلدەۋىنە بايلاتىپ الىپتى. سونىمەن سول ات قۇنانبايدا كەتكەن ەكەن.
ەل اۋزىنان: قۇنانبايدىڭ زورلىعى
توبىقتى دوعال دەگەن ادامنىڭ جىلىنا كوپ ەل جينالىپ اس بەرىپتى. ات شاپتىرىپتى. وسى بايگەدە باكەن دەگەن قويشىنىڭ ءمىنىپ جۇرگەن قوڭىر بەستىسى ءبىرىنشى بولىپ كەلىپتى. ەكىنشى بولىپ نايماننىڭ كوكسارى اتى كەلىپتى. باس بايگە ءجۇز تايىنشا، ەكىنشى بايگە ەلۋ تايىنشا ەكەن. بۇعان نايماندار: - اتتى جاقىن جەردەن ايداعاندىقتان، ءبىزدىڭ اتىمىز قولتىعىن جازىپ شابا الماي قاپتى، - دەپ نارازى بولىپتى. بۇل توپتا قۇنانباي بار ەكەن. سوعان كەلىپ نايماننىڭ تۇبەك دەگەن اقىنى:
قۇنانباي، قارامىسىڭ، تورەمىسىڭ،
اينالىپ اق ءجۇزىڭدى كورەمىسىڭ؟
تاي شاپتىرماس ورىستەن ات شاپتىرىپ،
كوكسارى اتتىڭ بايگەسىن بەرەمىسىڭ؟
بارەكەلدى، قۇنانباي، قوعامىڭا،
ات شاپتىرىپ، اس بەردىڭ دوعالىڭا.
تاي شاپتىرماس ورىسكە ات جىبەرىپ،
كوكسارى اتتىڭ قالدىڭ عوي وبالىنا! - دەپتى.
قۇنانباي سوزدەن جىعىلىپ ەلۋ تايىنشانىڭ ۇستىنە جانە ءبىر جاقسى ات بايگە قوسىپتى. نايماندى اتتاندىرعاننان كەيىن قۇنانباي باكەڭدەرگە: - ءجۇز تايىنشا بايگەنى ال، جانە بەس تۇيە اۋىزدىعىنا بايلايىن، قوڭىر بەستىنى ماعان قالدىرىڭدار؟ - دەسە، - بىزگە دە جاقسى ات كەرەك، - دەپ بەرمەپتى. سوندا قۇنانباي: - «ايدارلىنىڭ العاشقى جان بەرگەنى وسى ما ەكەن؟» دەمەكشى، مەنىڭ العاشقى زورلىعىم وسى ەمەس، سوڭى. بەستىنى مەنەن ەندى جەڭگەن جەرىندە السىن، - دەپ اتتى اپارتىپ، بەلدەۋىنە بايلاتىپ الىپتى. سونىمەن سول ات قۇنانبايدا كەتكەن ەكەن.
ش.629 №4 (وعك). اباي تۋرالى ومىرىنە، اقىندىعىنا بايلانىستى اڭگىمەلەر (ابايدىڭ ەرتەگىسى). ايتۋشى: ماتاي سادۋاقاس مولدا، جيناعان: قاسيمانوۆ سادىق، 1941 ج. (247-249 بب.)
اباي ادىلەتتى ەدى
ابايدىڭ بازارالىمەن ۇستاسىپ جۇرگەن كەزدەرىنىڭ باسقى ۋاقىتتارىندا مەن ىلعي ابايدىڭ قاسىندا اتشى بولىپ ءجۇردىم. سودان بىرەر جىل وتكەن سوڭ ءبازارالى ماعان كىسى سالىپتى: «مەنىڭ سۇيەگىمدى جاسىتىپ، تۋىسىمدى قورلاپ، ابايدىڭ قوراسىنىڭ شەتىندە وتىرماسىن، كوشىپ كەلسىن. اگار، جاۋمەن بىرگە جاۋمىن دەسە، وتىرسىن. وندا ءتىرى بولام دەپ ويلاماسىن! - دەپتى. وسى حاباردى الىسىمەن بازارالىدەن قورىققانىمنان ءبىر كۇنى تۇندە، اباي ۇيدە جوقتا كوشىپ قاشىپ كەتتىم. اقبەردى دەگەن ءبىر ابايدىڭ باي تۋىسقانىنان ءبىر جاقسى اتتىڭ مايىن مىنگەنىمدە، ونى ءبىر كۇنى توقتاي شابامىن دەپ ءولتىرىپ العانمىن. ونىڭ ورنىنا بەرۋگە مالىم بولماعان سوڭ بيلەردىڭ الدىندا پودپيسكە بەرگەنمىن. بۇدان سوڭ ءبىر جىل شاماسىندا اقبەردىگە استىمداعى اتىمدى ءتۇسىپ بەرىپ، بەرەسى ات بورىشىنان قۇتىلدىم. بىراق سوندا اقبەردىدەگى پودپيسكەمدى قايتىپ الماپپىن.
تاعى بىرەر جىل وتكەن سوڭ ءبازارالى ايدالىپ كەتىپ، ەكى اۋىل كەسكىلەسكەن اراز بولدى. ءتىپتى، مەن دە بارسام، اۋىر وسەك، قول كۇش جاعىنان ابايعا دەگەن قاستىقتى اياعان جوقپىن. ءسويتىپ جۇرگەن جىگىتەككە بولىس، بيلەر كەلىپ، سەز اشىپ، ەلدىڭ الاسىلارىن الىپ بەرىپ جاتتى. سەزگە اباي دا كەلگەن. ءبىر كۇنى جوعارىدا ايتىلعان اقبەردى دەگەن ادام بولىس-بيلەرگە، قولىنداعى باياعى مەنىڭ بەرگەن پودپيسكەمدى كورسەتىپ، مەنىڭ استىمداعى اتىمدى اۋدارتىپ الدى.
مۇنى سول كۇنى-اق اباي ەستىپ، مەنى دە شاقىرتىپ، اقبەردىنى دە شاقىرتىپ الدى. سويتسەم، اباي مەنىڭ اقبەردىنىڭ اتىنان قۇتىلعانىمدى ءوزى بىلەدى ەكەن. اقبەردىگە ۇرىستى. مەنىڭ اتىمدى وزىمە الىپ بەردى. ازىراق وتىرعان سوڭ ءبىر جازۋلى جاتقان قاعازعا تاعى بىرازىراق جازدى دا، مىنا ءبىر ولەڭدى بىزگە قاراتىپ وقىپ بەردى:
قۇيرىعى شايان، بەتى ادام،
بايقاماي سەن بە قۇربىعا.
جىلماڭى - سىز، ءىشى - ارام،
كەز بولار قايدا سورلىعا، -
دەپ تاقپاقتادى، قورامجانعا قاراپ:
دوسىڭا دوستىق قارىز ءبىل،
دۇشپانىڭا ءادىل بول.
اسىعىس ءتۇبى - وكىنىش،
ويلانىپ الماق -سابىر سول، - دەدى.
ش.629 №4 (وعك). ابايدىڭ ومىرىنە، اقىندىعىنا بايلانىستى اڭگىمەلەر (ابايدىڭ ەرتەگىسى). ايتۋشى: جىگىتەك قورامجان، جيناعان: قاسيمانوۆ سادىق، 1941 ج. (259-260 بب.)
Abai.kz
