سابەتقازى اقاتاەۆ. ۇلتشىل بولۋ ۇيات پا؟
ۇلت قىزمەتىنە ادال بولعان اياۋلى تۇلعانىڭ ءبىرى - سابەتقازى اقاتاەۆ.
سابەتقازى اعامىزدىڭ 1992 جىلى جازعان ماقالاسىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
ماقالادا مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى ساياسي احۋال، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ قولعا ىستەرى مەن جۇرگىزە باستاعان ساياساتى، جەلتوقسان وقيعاسى، بيلىكتەگى رۋشىلدىق جانە تاعى ۇلت پەن مەملەكەت ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەر قوزعالعان. قاراپ تۇرساق، ارادا 21 جىل وتكەنىنە قاراماستان، سابەتقازى اقاتاەۆ جازعان دۇنيەلەر ماڭىزى مەن ءمانىن ءالى كۇنگە جوعالتپاعان ەكەن.
ماتەريالدا قوزعالعان ۇلت تاعدىرى مەن مەملەكەت ماسەلەسى كۇنى بۇگىنگە دەيىن سول قالپىندا قوردالانىپ جاتقانىن كوزىقاراقتى وقىرمان ءوزى دە بىلەر.
Abai.kz
قازىرگى قازاقستاننىڭ əلەۋمەتتىك-ساياسي اقىل-وي ايدىنىندا ۇلتشىلدىقتىڭ بىرىمەن-ءبىرى قابىسپايتىن، بىرىنە-ءبىرى قارسى تۇراتىن ەكى ءتۇرى بار. ءبىرى - "ۇلى", ءəمىرشىل، وتارلاۋشى ۇلتتىڭ قاسكوي ۇلتشىلدىعى. ەكىنشىسى - جەرگىلىكتى، تونالۋشى، وتارلانۋشى "كىشكەنتاي" ۇلتتىڭ "ۇلتشىلدىعى". بۇل - قازاقتىڭ قارا تىلىمەن ايتساق، ۇلتجاندىلىق، پاتريوتتىق. دەمەك، ۇلتشىلدىق سانىنا قاراي "ۇلى" جəنە "كىشكەنتاي", سيپاتىنا قاراي وكتەمشىلدىك جəنە ازاتتىققا ۇمتىلىس تۇرىندە ەكىگە ءبولىنىپ، əلەۋمەتتىك əدىلەتتىلىك ورەسىنەن "جامان" مەن "جاقسى" بولىپ باعالانادى ەكەن.
ۇلت قىزمەتىنە ادال بولعان اياۋلى تۇلعانىڭ ءبىرى - سابەتقازى اقاتاەۆ.
سابەتقازى اعامىزدىڭ 1992 جىلى جازعان ماقالاسىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
ماقالادا مەملەكەت تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى جىلدارىنداعى ساياسي احۋال، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ قولعا ىستەرى مەن جۇرگىزە باستاعان ساياساتى، جەلتوقسان وقيعاسى، بيلىكتەگى رۋشىلدىق جانە تاعى ۇلت پەن مەملەكەت ءۇشىن وزەكتى ماسەلەلەر قوزعالعان. قاراپ تۇرساق، ارادا 21 جىل وتكەنىنە قاراماستان، سابەتقازى اقاتاەۆ جازعان دۇنيەلەر ماڭىزى مەن ءمانىن ءالى كۇنگە جوعالتپاعان ەكەن.
ماتەريالدا قوزعالعان ۇلت تاعدىرى مەن مەملەكەت ماسەلەسى كۇنى بۇگىنگە دەيىن سول قالپىندا قوردالانىپ جاتقانىن كوزىقاراقتى وقىرمان ءوزى دە بىلەر.
Abai.kz
قازىرگى قازاقستاننىڭ əلەۋمەتتىك-ساياسي اقىل-وي ايدىنىندا ۇلتشىلدىقتىڭ بىرىمەن-ءبىرى قابىسپايتىن، بىرىنە-ءبىرى قارسى تۇراتىن ەكى ءتۇرى بار. ءبىرى - "ۇلى", ءəمىرشىل، وتارلاۋشى ۇلتتىڭ قاسكوي ۇلتشىلدىعى. ەكىنشىسى - جەرگىلىكتى، تونالۋشى، وتارلانۋشى "كىشكەنتاي" ۇلتتىڭ "ۇلتشىلدىعى". بۇل - قازاقتىڭ قارا تىلىمەن ايتساق، ۇلتجاندىلىق، پاتريوتتىق. دەمەك، ۇلتشىلدىق سانىنا قاراي "ۇلى" جəنە "كىشكەنتاي", سيپاتىنا قاراي وكتەمشىلدىك جəنە ازاتتىققا ۇمتىلىس تۇرىندە ەكىگە ءبولىنىپ، əلەۋمەتتىك əدىلەتتىلىك ورەسىنەن "جامان" مەن "جاقسى" بولىپ باعالانادى ەكەن.
Əدەتتە، ورتالىقتارى قىزىل كوميسسارلار بۇراتانا باسشىلاردى ماقتاعاندا - "ناعىز ينتەرناتسيوناليست", ال تابالاعاندا - "بارىپ تۇرعان ۇلتشىل" دەپ، تاڭبالايدى. "ينتەرناتسيوناليست" بولىپ اتانعان باسشى بۇعان شەن الماسا دا، رازى بولىپ جاتادى. (مəسەلەن، كاماليدەنوۆ، مەڭدىباەۆ، يۋسۋپوۆ جəنەت. ت.), ال "ۇلتشىلدىق" قوڭىراۋى تاعىلعان باسشى (مəسەلەن، تəشەنوۆ، دəۋلەنوۆ) ورنىنان جۇلىنىپ، ءىسى تەرگەۋگە كەتەدى. جەرگىلىكتى باسشىلاردى بۇلايشا "تəربيەلەۋ" جاپپاي ءتəسىل سيپاتىن الىپ، بالا باقشادان باستاپ، سوۆپارتمەكتەبى جۇيەسىنە دەيىن جايىلدى. اۋدان مەن اۋىل دەڭگەيىندەگى باسشىلار ارنايى سوۆپارت مەكتەپتى بىتىرمەي-اق مۇنى "100 پروتسەنت" ىسكە اسىرۋدا: قازاقتى قىلقىندىرىپ، قازاق ەمەستى كوتەرىپ وتىرساڭ بولدى. "ينتەرناتسيوناليستىك" فيلوسوفيانىڭ جابايى ءمəنى ۇلكەن ۇلتتىڭ سويىلىن سوعىپ، ءوزىڭدى-ءوزىڭ تەجەۋمەن تۇيىندەلەدى.
كونە گرەك فيلوسوفى فرازيماح: "Əدىلەت دەگەنىمىز - كۇشتىنىڭ ءسوزىن سويلەۋ" دەپتى. سونان بەرى بۇل تۇسىنىك وزگەرىسكە ۇشىراي قويعان جوق. مۇنىڭ شىڭ باسىنا شىقتى-اۋ دەگەن ءسəتىن باستان كەشىرىپ جاتىرمىز. فيلوسوفيا تاريحىنان بەيحابار جانداردىڭ بۇل كونتسەپتسيانى جاقسى مەڭگەرگەندىگىنە تاڭىم بار.
- ۇلتشىلدىق جامان! - دەپ، بۇراتانا حالىقتارعا زەكي سويلەگەن ورىس ءشوۆينيسى ءوز ۇلتشىلدارىنا قاراپ، - جارايسىڭ، پاتريوتىم! - دەپ، ارقاسىنان قاعىپ، ەركەلەتىپ جاتادى. وندايلارىنا شەن تاعىپ، اتاق-ابىروي ۇسىنىپ، اۋزىنان تاستامايدى. ورىس ۇلتشىلدارىنىڭ بارشاسى - "ۇلى". ولار وتارشىل سوعىستارعا قاتىسىپ، شەن العان پۋشكين، لەرمونتوۆپەن عانا، نەمەسە قۇمىقتارعا قارسى سوعىستا ءجۇرىپ ولاردىڭ ءتىلىن ۇيرەنگەن لەۆ تولستويمەن عانا شەكتەلمەيدى. بۇراتانا ۇلتتاردى قالامىمەن عانا قان قاقساتىپ جۇرگەن د. ليحاچەۆ پەن ۆ. بىكوۆتار نەگە تۇرادى؟..
- ۇلتشىلدىق جاقسى! - دەپ كۇبىرلەسىپ، ىشىنەن تىنادى بۇراتانا حالىق وكىلى. ايتقان ءسوزى داستارحان باسىنان اسپايدى، قاتتى ايتا المايدى. ويتكەنى بۇل ءسوزدى ورىس ۇلىعى ەستىسە تۇرمەگە قامايدى، جəبىرلەيدى، جاسقايدى. داۋسى قاتتىراق شىققانداردى ءوز بيلەۋشىلەرى-اق اۋىزدىقتاپ وتىرادى. "ۇلتشىلدىعى" ءۇشىن ءزəبىر كورگەن، تاياق جەگەن از ساندى حالىقتاردىڭ ىشىندە سورماڭداي قازاق تا ءجۇر. ۇلتىن سۇيگەندىگى ءۇشىن جازا كەسۋ، "يتجەككەنگە" ايداۋ جاعىنان كوممۋنيستەر پاتشا وتارشىلارىنان دا اسىپ ءتۇستى. قازاقستاننىڭ حالقىن قىرىپ، جەرىن توزاققا اينالدىردى. "ۇلكەن" ۇلتتىڭ ۇلتشىلدىعى قازاق حالقىنىڭ موينىنا بۇعاۋ بولىپ تۇسكەنىن ينتەرناتسيوناليزمنىڭ جارقىن كورىنىسى دەپ، ارقامىزدان قاعىپ، كۇلە سويلەپ، مəز قىلىپ وتىردى. ال، شىنىمىزدى ايتساق، بىزدەي كونبىس حالىقتىڭ وتارشىلدىققا قارسى قويىلاتىن ۇلتشىلدىقتان باسقا قارۋى
دا جوق ەدى. ۇلتشىل بولماعاندىقتان - جەردەن ايرىلدىق.
م. شاحانوۆتىڭ "قازاق ۇلتشىلدىعى جوق" دەگەنىنە قارسىمىز
ۇلتشىل بولماعاندىقتان - ەدىل مەن ەرتىستەن، ىلە مەن ەسىلدەن ايرىلدىق. ەندى ەلدەن ايىرامىز دەپ قوقاڭدايدى قارا ورىس. سوندا ۇلتشىلدىقتان باسقا بىزدە نە قالدى؟ دەمەك، وتارشىلدىق ۇدەگەن سايىن ۇلتشىلدىق تا دəۋىرلەي
ءتۇسىپ، وتارشىلدىق بəسەڭسىسە - ۇلتشىلدىق تا بəسەڭسىپ وتىرۋى زاڭدى. ۇلتشىلدىقتى قوزدىرۋشى كۇش - وتارشىلدىق. ۇلتشىلدىق وزدىگىنەن ءوزى تۋمايدى. ونىڭ سەبەبى بار. وتارشىلدىق قىسىمنىڭ كەز-كەلگەن ءتۇرى كەزدەسە بەرەتىن قازاقستاندا ۇلتشىلدىق بار، بولا بەرەدى، بولا بەرۋگە دە ءتيىستى. سوندىقتان جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ شىندىعىن əلەمگە əيگىلەپ، قازاقتىڭ العىسىن العان م. شاحانوۆتىڭ "قازاق ۇلتشىلدىعى جوق" دەگەنىنە قارسىمىز. قازاق حالقىنىڭ بۇگىندە دۇنيەدە بار بولىپ، جاساپ جاتقانى راس جəنە كەلەشەكتەن ءۇمىتى بولسا، ول - قازاعىمنىڭ بويىندا ەڭ əۋەلى ۇلتتىق اسىل قاسيەتىنىڭ جوعالماعاندىعى مەن رۋحىنىڭ توزباعاندىعىنىڭ ارقاسى. ال وعان ءبىزدىڭ قوجايىندارىمىز قالاي ات قويادى - ونى وزدەرى بىلەدى. وزىمىزگە بەيمəلىم، بىراق باسقا ەلدەردە دۇنيەجۇزىن دۇرلىكتىرگەن "قازاق قۇپياسى" ("كازاحسكي فەنومەن") دەپ اتالعان جاڭا قۇبىلىستىڭ ەسىمى - وسى.
ءسويتىپ ءبىزدىڭ قارسىلاستارىمىزدىڭ ۇلتشىل دەگەنى ءبىزدىڭ بويىمىزداعى اسىل دا، كيەلى قاسيەتىمىز ەكەن. بۇنى قازاقتىڭ قاسيەتتى جەتى قازىناسىنىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن ءوز باسىم. ونداي ساياسي فيلوسوفيالىق كاتەگوريانى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، ونى سانامىزعا ورنىقتىرارلىق دəلەل ىزدەستىرە باستاعاندا 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى ويعا ورالادى. Əلەمدىك تاريحتا بولات قۇرسانعان ارمياعا قازاقتان باسقا قاي ەلدىڭ قارۋ ۇستاماعان ءجالاڭتوس جاستارى قارسى شىعىپ ەدى؟ ءتىپتى بەرلين قابىرعاسىدا قازاقستاننىڭ جەلتوقسانىنان كوپ كەيىن قۇلامادى ما؟ جەلتوقسان وقيعاسىندا جالاڭاياق، جالاڭباس قازاق جاستارى كورسەتكەن كوزسىز ەرلىككە، سولاردى باسىپ-جانشىپ، قابىرعالارىن كۇيرەتىپ جۇرگەن تانكيستتەر، əسكەرلەر محك، ىىك البايلارى، تۇرمە قىزمەتكەرلەرى ءəلى كۇنگە دەيىن تاڭداي قاعادى.
قايراتىمىزدىڭ قانى قازاقتىڭ بۇل جولدا توگىلگەن سوڭعى قانى بولعاي. ازاتتىق ءۇشىن ەندى تەك تەر توگەلىك! قازاقتىڭ ازاتتىعى تەك تەرمەن ولشەنبەك. قازاعىم تەردى نەعۇرلىم كوپ توكسە - تəۋەلسىزدىگى دە تولىعىراق، ال كەرىسىنشە از توكسە، ايانسا - سوعۇرلىم از بولماق. تəۋەلسىزدىك دەگەن وزىنەن-ءوزى كەلمەيتىنىن، ولشەنىپ كەلەتىنىن سول ۇرپاق بىلگەنى ءجون.
دۇنيەنى كۇرت وزگەرتكەن جاڭاشا ويلاۋ فيلوسوفياسىنا تۇرتكى بولعان قازاق جاستارىنىڭ جەلتوقسان دۇربەلەڭى ەكەنىن əلەم بىلگەنمەن قازاقتىڭ سول جاستارى ۇمىتا باستاعان جوق پا؟ بىلەمە؟ Əرينە، بىلەتىندەرىنەن بىلمەيتىندەرى كوپ. ويتكەنى، تاعى دا توقمەيىلسي قالدىق. قازاق "ۇلتشىلدىعى" تۋرالى كوپىرمە ناسيحات تولقىنىندا ەل بيلىگىنە كەلگەن پرەزيدەنتىمىزدىڭ ءوزى ەندى جاستاردى "ۇلتشىلدىعى" ءۇشىن جازعىرىپ تا، جازالاپ تا جاتىر. "ۇكىمەت بيلىگىڭ قولىنا ۇستاعان قازاق" جəنە "قاراپايىم قارا قازاق" بولىپ ءبولىنىپ، ءوزارا جاۋىقساق، قازاقستان كىمنىڭ قولىندا قالماق؟ مۇنى يمپەريا باعامداماي، ەسەپكە الماي وتىرعان جوق.
بىرەسە ونان، بىرەسە مۇنان قاۋلاعان ورىس اتاماندارى "قازاق پەن قازاق جۇلقىلاسسا اراشاشى بولسام، اقىل ايتىپ، ارا ءتۇسىپ، ايلامدى اسىرسام" دەپ ارماندايدى. ءوز ەلىندە اتتان سىپىرىلىپ، ەسىگىندە قالعان ۇلت - قازاق بولدى. قازاق ۇلتشىلدىقتان ەمەس، ۇلتسىزدىقتان اقساپ وتىرعانىن پرەزيدەنت بىلمەيدى دەپ كىم ايتا الار ەكەن؟ بىلەدى، əرينە.
ۇلتتىق يدەولوگياسىز قازاق XXI عاسىرعا كىرگەنمەن، سول عاسىردان شىعا الماۋى بىلاي تۇرسىن-اۋ، قازىرگى ەكونوميكالىق-əلەۋمەتتىك وزگەرىستەر دە بوس ءسوز بولىپ قالا بەرمەك. جەتىستىگىنە تاڭدايىمىزدى قاعىپ جۇرگەن جاپونيا، كورەيا، تايلاند پەن تايۆان ۇلتتىق يدەولوگيا ارقاسىندا توبەسى كوككە جەتىپ وتىر.
ۇلتتىق يدەولوگياسىز قازاقستاننىڭ بولاشاقتاعى يەسى كىم بولارىن دا ايتۋ قيىن، بىراق ول قازاق بولماسىنا مەن كەپىل. ويتكەنى ساياسي بيلىك قازاقتىڭ قولىندا بولعانمەن، ەكونوميكالىق بيلىكتىڭ تۇتقاسىن كىم ۇستاپ وتىر؟ ويلان، قازاعىم، ويان!
ۇلتتىق يدەولوگيا دەگەنىمىز، əرينە، باسقا ۇلت وكىلدەرىنە دەگەن قياناتتى، قۇقايلىقتى ناسيحاتتاۋ ەمەس. بۇعان ۇلت وزىنە-ءوزى قول سالسىن دەگەن جاۋىزدار عانا بارادى. قازاق ەمەس ۇلت وكىلدەرىنە قياناتتىڭ كەز-كەلگەن ءتۇرىن جاساۋ - سورلى قازاققا جاۋ تاۋىپ بەرۋ، قازاقستاننىڭ əلەمدىك وركەنيەت الدىندا ساعىن سىندىرۋ، تəۋەلسىزدىك جولىنا توسقاۋىل قۇرۋ. مəسەلەنىڭ ساياسي قاتپارى "كوپۇلتتى" قازاقستاندا قاي ۇلت ءوزىنىڭ ساياسي بيلىگىن قامتاماسىز ەتەدى، قىسقاشا ايتقاندا، قازاقستان كىمدىكى؟" - وسىعان سايادى.
پرەزيدەنتىمىز: "قازاقستان - قازاقستاندىقتاردىكى" دەيدى. ءبىز ايتامىز: "جوق، قازاقتىكى...
پرەزيدەنتىمىز: "قازاقستان - قازاقستاندىقتاردىكى" دەيدى. ءبىز ايتامىز: "جوق، قازاقتىكى، بىراق باسقا ۇلت وكىلدەرى تۇرعىسى كەلسە تۇرا بەرسىن - ولارعا كەت تە، كەل دە دەمەيمىز". Əرينە، كەلىمسەكتەردىڭ رۇقساتسىز كەلمەگەنىن قالار ەدىك. مۇنداي ءسوزدى رەسەي دە، اقش تا ءوز كەلىمسەكتەرىنە جاسىرماي ايتادى. ال ءبىز ايتپايتىنداي نە كورىنىپتى. ۇلتىمىزدىڭ تəۋەلسىزدىگى مەن بىرلىگىنىڭ سيمۆولى بولىپ سانالاتىن پرەزيدەنتىمىزدىڭ باسقا كورشىلەس ەلدىڭ باسشىسىنىڭ تىزگىنىندە كەتىپ، ءىزباسار ءىنىسى بولعانى نامىسىمىزعا تيەدى، قازاقتىڭ ۇيىقتاپ جاتقان ۇلتشىلدىق سەزىمىن قوزدىرا تۇسەدى. ۇلتجاندىلىقتى قازاقستاننىڭ تاعىنا پرەزيدەنتىمىزدىڭ شاپان جامىلىپ، قامشى ۇستاعانىنان عانا ەمەس، ونىڭ كۇندەلىكتى ساياساتىنان باعامداپ وتىرساق دەيمىز. قازىردە پرەزيدەنت تاراپىنان بولىپ جاتقان "جالپاقشەشەيلىك" قازاقستاننان باسقا مەملەكەتتەردە بولسا كونستيتۋتسيالىق قىلمىس قاتارىنا سانالادى دا، جاۋاپقا تارتىلادى. Əرينە، ول əزىرگە بىزگە بۇيىرماعان - باسقا قيىرلاردا. ەل باسىلارى ۇلتتىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن قورعاماسا، باسقا ۇلتتارمەن جارىستا ءوز ۇلتىن وزا شاپتىرماسا، وندا ولار نەسىمەن پرەزيدەنت، نەسىنە باسشى؟ مۇنى مەن مəرتەبەلى پرەزيدەنتتىڭ قۇلاعى شالا ما دەپ ارنايى ايتىپ وتىرمىن.
ءƏلى كۇنگە قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسىنىڭ جابىلماۋىن، قورعانىس قابىلەتىنىڭ نىعايماۋىن، مەملەكەتتىك ساياسي مەكەمەلەردىڭ باسشىلارى ەل الدىندا انت-سۋ ىشپەي، بريگادير سايلاعانداي قويىلا سالۋىن - تəۋەلسىز مەملەكەتكە دەگەن قاستاندىق دەۋگە بولادى. مۇندايعا تەرىسى قالىڭ - قازاق قانا شىدايدى. مۇنى دا پرەزيدەنتىمىز بىلمەيدى ەمەس.
كوكەيكەستى ساياسي مəسەلەلەردىڭ شەشىلۋى كەيىن دە وسى قازىرگى وگىزاياڭ سيپات جالعاسا بەرسە، قازاقستان داعدارىستان XXII عاسىردا دا شىعا المايدى. وندا XX عاسىر قازاق ءۇشىن سوڭعى عاسىر بولىپ قالا بەرمەك. پرەزيدەنتىمىزدىڭ قازىرگى əرەكەتى تىم ماشىقتى، بىربەتكەي، əلجۋاز، "نە ول ەمەس، نە بۇل ەمەس", ورىسقا دەگەن كوڭىلجىقپاستىق، "بۇقپا ساياسات". ن. نازارباەۆتىڭ "ينتەرناتسيوناليزمى" الدىنداعى د. قوناەۆتىڭ ينتەرناتسيوناليزمىنەن اسىپ تۇسەر جۇمساق. د. قوناەۆتى "قازاق بيۋروكراتياسىنىڭ اتاسى" دەسەك، ونىڭ كەمشىلىگىن ەمەس، ارتىقشىلىعىن ايتقانىمىز بولىپ شىعار ەدى. زامانىنىڭ بارىندا قازاقستاننىڭ ءتۇتىنىن وزىنشە ءتۇزۋ شىعارعىسى كەلگەن ديمەكەڭ قازاق بۋرجۋازياسىنىڭ نەگىزىن قالاي المادى، əرينە، وعان شاماسى كەلمەس ەدى. بىراق، بۋرجۋازيانى ۇلتتاندىرا الماعان "پوليتبيۋرو مۇشەسى" ۇلتاندىرۋدىڭ باسقاشا، ءوز دəۋىرىنە ساي ۇتىمدى جولىن سالدى. قازاق بالاسىن كەڭسەگە كىرگىزدى، كرەسلوعا وتىرعىزدى ونىڭ جاقسى كورەتىن دۇنيەسىن - "پاپكاسىن" قولتىعىنا قىستىردى.
قازىرگى ۇرپاق قوناەۆتى وسىنىسى ءۇشىن جان تارتادى، سوندىقتان دا بۇرقاسىنعا قاراماي، 1986 جىلعى جەلتوقساننىڭ شىڭىلتىر ايازىندا ماڭدايىن ىزعارعا توستى، كولبيننىڭ تاستاي سۋىق "دۋشىنا" ءتۇستى، (ال د. قوناەۆ قازاقتىڭ نەسىن ءبۇلدىردى دەگەن əڭگىمەنى كەيىنگە قالدىرالىق). "ىستەمەۋ" بولەك تە، "ىستەي الماۋ" مۇلدە بولەك. د. قوناەۆتىڭ ىستەي الماعانىن ن. نازارباەۆ ىستەگىسى كەلمەيتىن، بۇگىن تىندىراتىن ءىستى ەرتەڭگە قالدىراتىن سەكىلدى. ينشاللا، بۇل جولى مەن-اق قاتەلەسەيىن، پرەزيدەنتتىكى-اق ءجون بولعاي! بىراق، وزىنەن-ءوزى كەلگەن "ەگەمەندىكتى" دە، "تəۋەلسىزدىكتى" دە وسى پىكىردىڭ دəلەلى رەتىندە ۇسىنسام، قايتەر ەدى؟! ەگەر وسى راس بولسا، وندا نۇرسۇلتانعا ءىنى رەتىندە ايتارىمىز بار. قاشاندا ورىس ۇلىقتارى قازاق سۇلتاندارىنىڭ ارقاسىنان قاعىپ، ماداقتاپ، سىلدىرلاق بايعازى تاعىپ جاتسا بولدى، قازاقتىڭ ۇستىنەن قارا تۇنەك ءۇيىرىلىپ، قان جۇتىپ جاتاتىنىن تاريحتان بىلەمىز.
ال، ب. ەلتسيننىڭ كوپ الدىندا ماقتايتىنىنداي، ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدىڭ وعان قانداي ەڭبەگى ءسىڭىپ ەدى؟ ونى ورىس وفيتسەرلەرى مەن كازاك اتاماندار: كəرىس پەن نەمىس بيزنەسمەندەرى نەسىمەن الىپ ءجۇر؟ ولارعا قازاق پرەزيدەنتى نەگە قۇشتار بولدى؟ جەكەشەلەندىرۋ دەپ قازاق نەسىبەسىن سولارعا الىپ بەرگەنى ءۇشىن بە؟ ۇلتتىق مۇددەگە سەلقوستىق تانىتاتىنداي وعان قازاق نە جازدى؟ "جۋاس تۇيە جۇندەۋگە جاقسى" دەگەنى وسى ما؟ ەسەيە الماي جاتقانىمىزدى پايدالانعانى ما؟ قازاقستان تəۋەلسىز پاتشالىق رەتىندە پرەزيدەنتكە قاجەت، əرينە. Əكىمدىك جۇيە كەلگەننەن بەرى قازاقتى ۇلتتىق مەملەكەتى ەمەس، پاتشالىق قۇرىلىپ جاتقانعا ۇقسايدى. الايدا مەملەكەت تəۋەلسىزدىگى ۇلت تəۋەلسىزدىگىنىڭ بەلگىسى عانا. ونى پرەزيدەنت تۇسىنبەسە، كىم تۇسىنبەك؟!
پرەزيدەنتتىڭ قازاق حالقىنان باسقا تۋىسى، جاناشىر جاقىنى بولماۋى - باستى شارت
كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى. پرەزيدەنتتىڭ قازاقستاننان، قازاق حالقىنان باسقا تۋىسى، جاناشىر جاقىنى بولماۋى - باستى شارت. سويتە تۇرا، بۇكىل قازاقستاندى دۇركىرەتكەن جۇرەك اۋرۋىنىڭ حيرۋرگتەرىنىڭ اشتىق جاريالاۋ بارىسىندا ورنىنان الىنعان م. Əليەۆكە الماتى پروكۋرورى ديرەكتورلىق لاۋازىمىن قايتارىپ بەرگەنىنە قاراعاندا ن. نازارباەۆ قۇرعان "پراۆولىق" پاتشالىقتىڭ قىزىعىن "قۇداندال" م. Əليەۆ قانا كورىپ جاتقان سەكىلدى.
Əزىرشە ۇلتتىڭ قان توگىپ ىستەيتىن شارۋاسىن تەگىن جاسايمىز دەپ، ورىستىڭ ويىنان شىعىپ جاتىرمىز. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ورىستى وزىنە كوندىرىپ سويلەگەننىڭ ورنىنا وعان كونىپ سويلەيتىنى ءىشىمىزدى ۋداي اشىتادى. وندا جاعداي وسىلاي بولعان سوڭ قازاق قايدا بارىپ كۇن كورۋى كەرەك؟ ارىزىن كىم تىڭدايدى، ياپىرماۋ؟ پرەزيدەنتتىڭ رەسەيگە شاشا ما دەگەن ساپارى، كەرىسىنشە، قازاقتى توڭدىرىپ جاتىر. ەكى بىردەي پرەزيدەنتى - رەسەيدە ب. ەلتسينى، قازاقستاندا ن. نازارباەۆى بار ورىس نە دەگەن باقىتتى ەدى!
وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقتى تورعايداي توزدىرىپ، جەرگە قاراتىپ كەلگەن رەسەي ەدى. رەسەيمەن - ىشىندەگى نەمەسە تىسىنداعى - كورشىلەس ءبىر دە ءبىر مەملەكەت يا حالىق وڭعانىن كورە المادىم. ماعان سەنبەگەن جان كسرو-نىڭ كارتاسىنا نازار سالسىن. يمپەريا ەشكىمنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتپەيدى، ءتيىپ كەتكەن جەرىن وڭدىرتپايدى، نارازىلىق جاساسا قان قاقساتادى. دەمەك، رەسەيمەن كورشى وتىرۋعا شىداعاننىڭ عانا جانى قالماق ەكەن. رەسەي ءوز بەتىمەن جۋاسىمايدى. ويتكەنى ونى جۋاسىتپايتىن، بۇراتانا ۇلتتارعا جاۋىقتىرىپ وتىراتىن ورىس قوعامىندا ءبىر ۇلى يتەرگىش كۇش بار. ول - پراۆوسلاۆيە ءدىنى. پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ از ساندى حالىقتارعا كۇلىمسىرەي قاراعانىنا قازاعىم الدانىپ قالماعاي. پراۆوسلاۆيە ءدىن باسىلارى رۋسكە "كيەلى" دەپ ايدار تاققان دəۋىردە ءبىز سەكىلدى حالىقتار ورىس قارۋىنان قان جۇتقان. ونىڭ التىنمەن اپتالعان اشامايىنىڭ استىندا ايشىق بەلگىسى تەگىننەن تەگىن شالقاسىنان 330 تۋىپ جاتقان جوق. ايشىق - ءبىزدىڭ تىزە بۇككەندىگىمىزدىڭ يشاراسى. ورىس شىركەۋلەرىنىڭ اشامايلارىنىڭ التىن قۇرامى قازاقستان التىنىمەن تەڭ. ويتكەنى ءبىزدىڭ جەردەن الىنعان. پراۆوسلاۆيە فيلوسوفياسىنىڭ وزەگى - ۇلى مەملەكەتتىلىك (ۆەليكودەرجاۆنوست), مەملەكەت الدىندا تىزە بۇگۋ، سوعان قىزمەت ەتۋ، قۇربانى بولۋ. سوندىقتان ورىس قوعامىندا عانا قۇلدىقتىڭ "قامالدىق" (كرەپوستنويلىق) تۇرپاتى ساقتالعان ("زاكون تايگي - مەدۆەد حوزياين"). مۇنى گەرتسەن مەن چەرنىشەۆسكي "ورىس ءسوتسياليزمى" دەسە، پۋشكين "ورىس ءيسى" دەپ اتايدى. پراۆوسلاۆيەدەن قۇتىلماي ورىس وڭبايتىنىن ۇلت زيالىلارى سەزگەنىمەن، ودان قۇتىلۋدىڭ جولىن ويلاستىرعان ورىس ويشىلىن مەن ءəلى كەزدەستىرمەپپىن.
بيلىكتىڭ مىنا جۇرگىزىپ وتىرعان ورىسشىل ساياساتىنىڭ زاردابىن قازاق كورەدى
ءبىزدىڭ ەرامىزدىڭ IV عاسىرىنان قۋات العان پراۆوسلاۆيەشە ويلاۋ جۇيەسى گرەكيانى، ۆيزانتيانى، كۇنگەي كاۆكاز بەن بالقان ەلدەرىن كۇيرەتىپ ءبىتتى. ۋكراينا، بەلورۋسسيا مەن روسسياداعى قازىرگى داعدارىس تا سونىڭ سالدارى. بۇل فيلوسوفيا داعدارىسقا ءوزى عانا ءتۇسىپ، ءوزىنىڭ كەسىرىن ءوزى عانا تارتىپ وتىرسا مەنىڭ وندا ەشقانداي شارۋام دا بولماس ەدى-اۋ! مۇنداي فيلوسوفيا ءبىزدى دە قۋراتىپ وتىر. بولاشاق قازاقستاننىڭ "ورىس جولىنا" تۇسۋىنە بولمايدى دەپ، بايبالام سالۋىمىز سوندىقتان. بۇل جول تۇيىق: جانجالدان باستالىپ، جانجالعا تىرەلەدى. دەمەك قازاقستاننىڭ رەسەيدەن ىرگەسىن اۋلاق ۇستاعانى ءجون. ورىسقا جاۋىق دەمەيمىز. قۇنانبايدىڭ ابايعا قويعان ءمىنىن ءبىز پرەزيدەنتكە دە قويامىز: پرەزيدەنتىمىز تىم ورىسشىل بولىپ كورىنەدى. قازىرگى قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ن. نازارباەۆتان ارتىق تا، كەم دە بولۋى مۇمكىن ەمەس. پرەزيدەنت تۇلعاسى ءدəۋىر تۇلعاسىنا ساي. مۇنى سەزىنەمىز. بىراق ن. نازارباەۆ ءوزىنىڭ ەڭ əۋەلى قازاقتىڭ ۇلتتىق پرەزيدەنتى ەكەنىن سەزىنسە دەيمىز. پرەزيدەنتتىڭ مىنا جۇرگىزىپ وتىرعان ورىسشىل ساياساتىنىڭ زاردابىن قازاق كورەدى. پرەزيدەنت ورىسقا كۇلە سويلەپ، الداۋسىراتقىسى كەلەدى. وتار ەلدى ۇستاۋدىڭ 500 جىلدىق تəجىريبەسى بار ورىس الداتپايدى، الدانعان بولىپ اربايدى. ءويتىپ ۇلتتىڭ قۇنىن تۇسىرۋگە بولمايدى. "توقتاي تۇرۋ" بار دا، ۇلت نامىسىن تابانعا سالۋ بار. مالىن جانىنىڭ، جانىن - ارىنىڭ ساداقاسىنا پيدا ەتەتىن حالىق بۇعان كونبەيدى، توزبەيدى. بۇلقىنادى. جۇلقىنادى. سوزىلعان ءسىڭىرىن سوزا بەرسە قان شىعادى.
"قازاق قۇپياسىن" تاعى دا جاريا ەتىپ، ايدى اسپاننان شىعارادى. ورىستى اقىل الدىندا تۇرعىزارلىق پرەزيدەنتكە دە، قازاققا دا اقىل قاجەت. پرەزيدەنتتى ورىسشىل قىلعان ءبىزدىڭ جۋاس مىنەزىمىزدىڭ دە əسەرى ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك شىعار. سوندىقتان دا ول نە ءƏزىربايجان، نە تəجىك، نە وزبەك، نە شەشەن باۋىرلارىمىزداي سىن ساعاتتا قورعاي المايدى دەپ حالقىن ولقى ساناي ما ەكەن؟ بىراق نۇرەكەڭ - جەلتوقساندى كوزىمەن كورگەن جان. پرەزيدەنتتىڭ قازاق جاستارىنىڭ قۇلىن داۋسىن سول كەزدە ءوز قۇلاعىمەن ەستىگەنىنە مەن كۋəمىن - الاڭدا تۇردىم.
جەلتوقسان وقيعاسى: پرەزيدەنتتىڭ بارريكادانىڭ ار جاعىندا، يت ايتاقتاعان جاعىندا، ال جاستاردىڭ بەر جاعىندا قالۋى ۇلتتىڭ يەسىزدىگىنىڭ دəلەلى بولدى
ۇلت زيالىلارى مەن جاستارىنىڭ اراسىنداعى جىك سول كۇنى بەلگى بەردى. بولاشاق پرەزيدەنتتىڭ بارريكادانىڭ ار جاعىندا، يت ايتاقتاعان جاعىندا، ال جاستاردىڭ بەر جاعىندا قالۋى ۇلتتىڭ يەسىزدىگىنىڭ دəلەلى بولدى. ء"يتتىڭ يەسى بولسا، ءبورىنىڭ ءتəڭىرىسى بار" دەگەن قازاققا يە بولىپ سويلەۋ - پرەزيدەنتتىڭ باستى قاسيەتىنە اينالعانى ءجون. ولگەندە كورگەن تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدى باسقالاردان قىزعاناتىنىمىزدى دا جاسىرمايمىز.
قازىردە رەسەيدىڭ "سىرتقى ىستەرى" əلەم دەڭگەيىندە كەمىپ، "ىشكى ىستەرى" الدىڭعى قاتارعا شىققان سايىن قازاقستانعا دەگەن ءدəستۇرلى ىزعارلى كوزقاراسى كۇشەيىپ وتىر. دۇنيە جۇزىنە قاۋىپ توندىرگەن ورىس يمپەرياسىنا əلەم تەرىس قاباق تانىتقان سايىن ول قازاقستانعا شەڭگەلىن باتىرىپ، بار قاھارىن بىزگە توكپەك.
قاۋىپ - زور، وتە زور. بىراق قورقۋعا ەش نەگىز جوق. قورىقساق، جالتاقتاساق، قازاقستاننان ايرىلامىز. قورقىتۋ مەن ۇركىتۋدى ايلاعا اينالدىرعان ورىستىڭ كۇركىلدەك يمپەرياسىندا باسقاداي دəرمەن دە قالمادى. ساۋساقتىڭ ءبىرىن بۇعان دا بۇگىپ ۇستاعان ءجون. دەمەك، قازاقستانداي الىپتى ورىس تراكتورىنىڭ تىركەمەسىنە اينالدىرۋدى ءۇزىلدى-كەسىلدى دوعارعان ابزال. ورىستى تەڭدىك پەن دوستىققا شاقىرا وتىرىپ، قازاقتىڭ ءتول نەسىبەسىنە قول سۇققىزباۋدى، پرەزيدەنت ماڭايىنداعى قۇزعىن قۇلقىن جىلماقايلاردى الاستاۋدى، ورىس الدىندا قازاق نامىسىن جىبەرمەۋدى، ۇلتقا جاناشىر ادامداردى، بۇل ءىستىڭ ەبىن بىلەتىندەردى مەملەكەت ىسىنە تارتۋدى ساياسي ماشىققا اينالدىراتىنداي زامان تۋدى.
حالقىمىز ۇيقىدا، باعىنۋعا كونبىس. سوندىقتان دəل وسى كەزەڭدە وعان قورعان بولۋ كەرەك. ويانىپ العان قازاق ازيانىڭ الىبىنا اينالاتىنى ءسوزسىز. سوندا كۇللى تۇركى جۇرتىنىڭ جاڭا əلىپپەسى ن. نازارباەۆ ەسىمىنەن باستالادى دەپ ايتۋ - استامشىلىق، əرينە، بىراق بەل ورتاسىندا جۇرەدى دەپ سەندىرۋگە əبدەن بولادى. سوندىقتان پرەزيدەنت ونى قازىرگى ساياسي پروتسەستەردىڭ بارشاسىنا قازاق مۇددەسى ارقىلى قاراۋدان باستاعانى ءجون.
"Əلەمدىك تاريحتان تىس، تۇتقيىلدان جول تابامىن" دەگەن قازاقتىڭ نە ءبىر باسى ارتىق، نە دەنى ساۋ ەمەس. ال ۇلت بولىپ ازاتتىق جولىن ىزدەۋگە، قۇلدىقتان قۇتىلعان باسقا ءوزى سەكىلدى ۇلتتاردىڭ تاعدىرىنا كوز سالۋعا، سونىڭ تاعلىمىن وقىپ ۇيرەنۋگە قۇلشىنعان ادامدى پرەزيدەنت توڭىرەگىنەن كورمەۋىمىز قالاي؟ ۇلى اباي پرەزيدەنتتى توڭىرەكتەگەندەردى كوزى كورسە:
"باس باسىنا بي بولعان وڭكەي قيقىم،
مىنەكي العان جوق پا ەلدىڭ سيقىن" دەمەسىنە كىم كەپىل؟
پرەزيدەنت ماڭايىنداعى ديمەكەڭ مەن كولبين زامانىنان قالعان كادرلار توبىن ءوزى اۋىستىرعىسى كەلمەي مە، جوق، پرەزيدەنتتىڭ ۇستىنەن قارايتىن تاعى دا əلدەكىم بار ما؟
قازاقستانعا ن. نازارباەۆ باسشى بولعالى امەريكا پرەزيدەنتىمەن ونىڭ توڭىرەگى ءتورت رەت اۋىستى، بۇرىنعى كسرو باسشىلارى دا، ونىڭ ساياسي بيۋروسى دا عايىپقا كەتتى. ن. نازارباەۆتىڭ عانا اينالاسى بۇرىنعى قالپى. كوممۋنيستەر مەن سوتسياليستەر دەگەننەن قاشان قۇتىلامىز؟
پرەزيدەنت كەلەدى، كەتەدى. تەپكىدەن كوز اشپاعان قازاقتىڭ موينىنا پارتوكراتتاردىڭ قۇرىعى قايتا تۇسپەسىنە كىم كەپىل؟
سوندا اقباس اقساقال مەن اق جاۋلىقتى اپانى نەمەن جۇباتامىز؟ "قازاقستاندىقسىڭ" دەپ باسىنان سيپاعانعا ولاردىڭ كوز جاسى تىيىلا ما؟ پرەزيدەنت وزدىگىنەن تۇزەلەر، بەتىن جىرتپاي-اق قويايىق دەي ويلاعان دا ەدىك، - ولاي بولار ەمەس. قازاقتىڭ ءوزى دە، ءسوزى دە، سازى دا ن. نازارباەۆ دەپ باس ۇرادى، پرەزيدەنتىمىز دەپ قۇلشىنادى، قولىنداعىسىن شاشادى. پرەزيدەنتتى كوسەگەمىز كوگەرە مە دەپ، ەل قاتارىنا قوسىلامىز با دەپ سايلاعان ەدىك، اۋزىمىزدى جاپسىن دەگەن جوق ەدىك. ءبىز ن. نازارباەۆتى "ىستەي الماي جۇرگەن" ازاماتتار قاتارىنا قوسۋشى ەدىك. ول كوڭىلشەكتىكتەن بە دەپ قالدىق. 333 ۇيقىشىل حالىقتىڭ قابىلەتىن ۇشتاپ، قۇل بولمايتىنداي دəرەجەگە كوتەرە مە دەگەن اقپارات قۇرالدارى پرەزيدەنتكە عانا اۋانى اۋىپ، سورلى قازاقتى ونان ءəرى ماۋجىراتادى. ايتىس تا، داستان دا، əن دە، كۇي دە كەرەك-اق. بىراق əر نəرسەنىڭ ءوز ورنى بار.
مىنەز-قۇلىقتى قازىرگى دəۋىرگە لايىقتايتىن شاق تۋدى. قازىردە قازاقتىڭ بۇعىپ قالعان ساناسىن قالپىنا ءتۇسىرۋ، حالىقتى قۇل بولۋعا كوندىرمەۋ - كەزەك كۇتتىرمەيتىن جالپىۇلتتىق مəسەلە. ورىس پەن قازاقتى قاتار ءومىر سۇرگىزۋگە بولادى، əرينە، - ەگەر قازاقتى تىزە بۇكتىرە ءسوز ساپتاپ، قيت ەتسە، "ويباي، ورىس ەستىپ قويادى" دەپ وتىرساق.
قازاق رۋعا ءبولىنىپ، شەكىستى. پرەزيدەنت توڭىرەگىنىڭ گەوگرافياسىن مۇقيات ءبىر قاراپ بايقاي سالىڭىز
قازىرگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ، ونىڭ ىشىندە تەلەديدار مەن راديونىڭ ءىس-تəجىريبەسى وسىعان ۇقسايدى. وتارشىلدىق كونبىستىكتەن ەندى قۇتىلا ما دەگەن قازاق ساناسى وسىنىڭ نəتيجەسىندە تاز قالپىنا قايتا تۇسەدى. قامشىدان شايلىققان كولحوزدىڭ جاۋىرى سەكىلدى - باسىمىزدى جۇگەنگە سوزىپ تۇرعانىمىز. قازاق نەگە ۇندەمەيدى، نەگە جۋاس؟ ونى جۋاسىتقان تۇرمىس تاۋقىمەتى، اۋىر تىرشىلىك. قىسقا سيراق كەدەيشىلىك ءبىزدىڭ كۇللى تىرشىلىگىمىزدىڭ ءمəنىن انىقتادى. جالعىز سيىر باققاننىڭ ميى جالعىز سيىردىڭ عانا توڭىرەگىندە قالادى.
پرەزيدەنتىمىزدىڭ قازاقتان، قازاقتىڭ ءوز پرەزيدەنتىنەن باسقا كىمى بار؟ تاققا وتىراردا پرەزيدەنتىمىزدىڭ قازاقتىڭ باسىن بىرىكتىرمەك بولعان ۋəدەسى ەسىمىزدە. ول مəسەلەنى حاميت ەرعاليەۆ اقساقال بوسقا كوتەرگەن جوق. ديمەكەڭ مەن "اسەكەڭنىڭ تۇسىندا "اتا جارىستىرۋ" دەگەن ىندەت قازاق اراسىن قۋراتىپ جاتتى. "دت" مەن "قت" تراكتوردىڭ ەمەس-اۋ، قازاقتىڭ ەتنوگرافيالىق اتاۋىنا اينالدى. قازاق رۋعا ءبولىنىپ، شەكىستى. وتىرىك دەسەڭىز الىسقا بارماي-اق، پرەزيدەنت توڭىرەگىنىڭ گەوگرافياسىن مۇقيات ءبىر قاراپ بايقاي سالىڭىز. "دəندەگەن قارساق قۇلاعىمەن ءىن قازادى" دەگەندەي، رۋ "مەكتەبىن" بىتىرگەندەر قازاق ءىشىن جالماپ بارادى. "قاقپان باسا الماعان قاساسىن الدىرادى" دەگەندى دە ايتقان - قازاق.
"بəيبىشە اۋىلىنىڭ" ەركەتوتايلارىنىڭ زاردابىن تۇبىندە پرەزيدەنت ءوزى كورە مە دەپ قۋىستانامىن. شالا ساۋاتتى زيالىسىماقتار مۇنى "ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىز" دەپ شىرەنەدى. Əي، قايدام؟! بۇل قۇبىلىس قازاققا عانا ەمەسە، وزدەرىنىڭ وزدەرى قىبىر ەتكەن جەرىن شايناپ بەرىپ وتىرعان افريكاعا دا تəن ەكەنىن بىلە مە ەكەن سولار؟ بۇعان توسقاۋىل قۇراتىن پرەزيدەنتتەن باسقا كىم بار؟ قۇدا - جەكجاتتىڭ توڭىرەگىندە قالماي، قازاقتىڭ تورىندە جۇرسە، اسپانىندا قىرانداي قالىقتاسا دەپ، پرەزيدەنت تۇلعاسى ءسوز بولعان جەردە قازاق ارمان ايتادى. جۇزگە، اتاعا ءبولىپ، از حالىقتى كەمىتىپ الماسا دەيمىز. "اتاڭنىڭ بالاسى - جاۋىڭ، ادامنىڭ بالاسى - دوسىڭ" دەپ ىزعار شاشادى قازاق كەمەڭگەرى.
نازارباەۆتىڭ ءبىر ءىسى بار - جولىندا، تاعى ءبىر ءىسى بار - قولىندا ولگىمىز كەلەدى
Əلەمنىڭ əر ءتۇستى ءنəسىلىنىڭ باسىن قوسار مۇنان ارتىق دانالىقتى مەن ەستىپ كورمەگەن ەكەنمىن. بىلەمىز: پرەزيدەنتىمىزدىڭ جولى اۋىر. وتە اۋىر. بار سالماق سوعان ءتۇسىپ جاتىر. ونىڭ بەلىن شىڭعىستىڭ دا، تەمىردىڭ دە، ابىلايدىڭ دا جۇگى قايىستىرادى. بۇرىنعىلاردىڭ جاساي الماعانىنا، جىبەرگەن قاتەلىكتەرىنە ن. نازارباەۆ جاۋاپتى. Əيتپەسە، قازاق تاعىنا وتىرۋى قاتە. تاريح ۇكىمى دە سولاي. نۇرسۇلتان XIII عاسىردا تۋسا شىڭعىستىڭ، XV عاسىردا تۋسا ءƏمىر تەمىردىڭ، XVIII عاسىردا دۇنيەگە كەلسە ابىلايدىڭ نە ءوزى، نە وڭ كوزى بولىپ تۋار ەدى دەپ ويلايمىز. ءبىزدىڭ پرەزيدەنتتىڭ قابىلەتىنە ءشۇبə كەلتىرۋگە بولمايدى. بۇل ازاماتتىڭ XX عاسىردىڭ اياعىندا قازاق تاعىنا وتىرعانىنا دا تəۋبə دەيمىز. باسقا جان نازارباەۆتان كەم بولۋى مۇمكىن، بىراق ارتىق بولار ەدى دەۋ- كۇنə. جىرتىق ءۇيدىڭ قۇدايى بولسا، سول قۇداي - نۇرسۇلتان شىعار. قازىرگى كەز - ونىڭ قابىلەتىنىڭ دە، ازاماتتىعىنىڭ دا سىنالار شاعى. بۇل - ونىڭ كۇللى ازيا كونتينەنتى الدىنداعى ارتىقشىلىعى. سويتە تۇرا، قازاقتان باسقا جۇيرىك شىقسا، نۇرسۇلتان توسقاۋىل قۇرا قويماس دەپ ويلايمىز. بəيگەدەن، كىم وزسا دا، اتا وزباي، قازاق وزسىن!
وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىز، "ازاتتىقتار", پرەزيدەنت دەپ وزىمىزبەن ءوزىمىز الىستىق. ن. نازارباەۆقا سەندىك، سەنىم ارتتىق. "سىنايىق" دەدىك. قاتار جۇرگەن "الاش" پەن "جەلتوقساننىڭ" ءۇنىن شىعارماۋعا تىرىستىق، قىلقىندىردىق. ويتكەنى تارازىنىڭ ءبىر باسىندا ۇلت بىرلىگى تۇردى. ول ءبىز ءۇشىن بۇرىن دا تۇرعان، مəڭگى تۇرا دا بەرمەك. پرەزيدەنتتىڭ ءىس-əرەكەتى تارازىنىڭ ەكىنشى باسىندا. نۇرسۇلتان التى الاش ەلدىڭ زارىعىپ كۇتكەن پرەزيدەنتى ەكەنى راس بولسا، ساعىمىزدى سىندىرماعانىن، ابىلاي مەن كەنە، مۇستافا مەن Əليحان اعالار سالعان جولدان تايماعانىن قالايمىز. ول جول - قازاقتىڭ تۇپكى ارمانى. ۇلتجاندى بولسىن! كولدەنەڭ ەل نە دەسە، و دەسىن. Əركىم ءوز اسىعىن ساقا قويادى.
ءبىز نۇرسۇلتاندى ۇكىمەت باسىنا سايلاعاندا، كوكەيدە وسى ءۇمىت تۇردى. نۇرسۇلتان ءتۇپتىڭ تۇبىندە ۇلت ۇدەسىنەن شىقسا - دۇنيەدە قازاق ءۇشىن ودان ارتىق جان جوق، ال شىعا الماي، قازاق جۇگىن تارتا الماي جاتسا، جۇمىلۋعا بارمىز. ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىز ءمəلىم: ن. نازارباەۆتىڭ ءبىر ءىسى بار - جولىندا، تاعى ءبىر ءىسى بار - قولىندا ولگىمىز كەلەدى. دۇنيەدە قازاق بالارى ءۇشىن ء"وزى ءبىلسىن" دەگەننەن اۋىر ءسوز جوق.
ءوزى ءبىلسىن!..
«جاس قازاق» گازەتى 24 ماۋسىم 1992 جىل
Abai.kz
