سونىمەن، سايلاۋ كورىگى قىزىپ جاتقان سىڭايلى. مەنىڭشە، وسى سايلاۋدىڭ بىرقاتار ەرەكشەلىگى بار.

بىرىنشىدەن، شىنىمەن دە ماجوريتارلىق جۇيەنىڭ قايتا قالپىنا كەلتىرىلۋى:  ار ازاماتتىڭ ءوزىن-ءوزى ۇسىنىپ، مەملەكەتتىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانىنا ۇمتىلۋى – تاماشا مۇمكىندىك! قاتىسۋشىلاردىڭ، سونىڭ ىشىندە، بيلىككە جاعا قويمايتىن ۇمىتكەرلەردىڭ ساياسي الاڭعا شىعۋى وكرۋگتەردەگى تالاس-تارتىستى ءتىپتى قىزىقتى ەتىپ جىبەردى: جالعىز عانا مانداتقا قىرىق شاقتى كانديداتتىڭ قىرىق پىشاق بوپ قىرقىسۋى، ءسوز، جوق، ناعىز تەاتر! ەجەلگى ءريمنىڭ ساتيريك اقىنى يۋۆەنالدىڭ «panem et circenses» («نان مەن ويىن-ساۋىق!») دەگەن قاناتتى ءسوزى ساياسي تارتىستى ساعىنىپ قالعان قوعامعا جاعىپ، قازىرگى زاماننىڭ دا وزەكتى ۇرانىنا اينالعانداي.

ەكىنشىدەن، سول كانديداتتار رەنجىمەسىن، بىراق وسىنشاما ادامنىڭ بايگەگە ات قوسۋى تەككەرەيدىڭ «اتاققۇمارلار جارمەڭكەسىن» دە ەسكە سالعانى راس. ەشكىم ازاماتتاردىڭ قۇلشىنىسىن شەكتەي المايدى، الايدا ءوزىن-ءوزى ۇسىنعانداردىڭ ءبىرازى سايلاۋدا جەڭىسكە جەتپەيتىنىن بىلسە دە، دوداعا قاتىسىپ، باعىن سىناماق ەكەن. كەي جاعدايدا بۇنداي كوزسىز ارەكەت «ءوزىن-ءوزى كورسەتىپ قالۋ ما؟» دەپ قالاتىنىڭ دا شىندىق. نە بولسا دا، بۇل كەز كەلگەن جەكە امبيتسيا ءۇشىن تاعلىمى مەن تىلسىمى مول جاقسى مەكتەپ بولماق.

ۇشىنشىدەن، ءماجىلىس دەپۋتاتتىعىنا وكرۋگتەردەن تۇسكەن ۇمىتكەرلەردىڭ ءالى دە ۇعا الماي كەلە جاتقان ءبىر ماسەلە بار ەكەن: ونىڭ ءمانىسى ناقتى وكرۋگ تۇرعىندارىنىڭ جالپىدەموكراتيالىق ۇراندار مەن... جەرگىلىكتى كوممۋنالدىق، تۇرعىن ءۇي، ينفراقۇرىلىم، ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەكولوگيا جانە باسقا دا كوكەيكەستى پروبلەمالارىنىڭ ۇشتاسىپ جاتۋىندا. ياعني، «مەن دەپۋتات بولسام، مىنا رەجيمدى قىرامىن، جويامىن!» دەگەن تازا ساياسي ۇراننان باسقا دا ماڭىزدى، وكرۋگكە عانا تيەسىلى ماقساتتار مەن مىندەتتەر بار ەكەنى. جانە دە ول تۇيتكىلدەردى شەشۋدىڭ ناقتى ءارى ءتيىمدى جولدارىن ۇسىنۋ كەرەك ەكەن. كوپ ادام ونداي ارنايى ءارى تار اۋقىمدى، كاسىبي ساۋالدارعا ءازىر بولماي شىقتى.

ءتورتىنشى ماسەلە سايلاۋالدى باعدارلامالار مەن بۇگىندە ءۇيىپ-توگىپ بەرىلىپ جاتقان ۋادەلەرگە قاتىستى. ءماجىلىس نە ءماسليحات دەگەنىمىز مەملەكەتتەگى بار شارۋانى ءاپ-ساتتە شەشە سالاتىن، اقشاسىن قايدا جۇمسارىن بىلمەي وتىرعان قۇزىرەتتى قۇرىلىمدار ەمەس، ولاردىڭ شەكتەۋلى عانا وكىلەتتىكتەرى، سولارعا عانا ساي مۇمكىندىكتەرى بار. سوندىقتان «مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى پروبلەمالاردى ءبىر كۇندە شەشىپ، قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاتامىن!»، - دەپ ورىنسىز ۋادە بەرىپ جاتقان ۇمىتكەرلەردىڭ وتىرىگىنىڭ قۇيرىعى ءبىر-اق تۇتام عانا. بۇگىندە ەلەكتوراتتىڭ، ياعني سايلاۋشىلار قاۋىمىنىڭ كوكىرەگى وياۋ، كوزى اشىق. بارلىعى بولماسا دا، كوپشىلىگى شىندىق پەن وتىرىكتى، رەاليزم مەن ءپوپۋليزمدى وپ-وڭاي اجىراتا الادى.

بەسىنشى جايت «اقساق قويدىڭ تۇستەن كەيىن ماڭىراۋىنا» تىكەلەي قاتىستى. تاۋەلسىز كانديداتتارعا ماجوريتارلىق جۇيە بويىنشا سايلاۋعا تۇسۋگە مۇمكىندىك بەرگەن بيلىك دەموكراتيا «جىنىن» (ەرتەگىدەگى ادام كەيپىندەگى جىندى ايتىپ وتىرمىن) قۇمىرادان ءوز قولىمەن بوساتقانداي. ءبىر مانداتتى وكرۋگتەردە ءدال وسىنداي جاندى، تابيعي بەلسەندىلىك بولاتىنىن بيلىك بىلمەگەن جوق، ءبىلدى. ەندى كەلىپ، وزىنە جاقپاعان ۇمىتكەرلەردى ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن سايلاۋدان شەتتەتىپ جاتىر. جانە دە ولارعا تاعىلعان ايىپتاردىڭ ءوزى كۇلكىلى ءارى ىڭعايسىز. مۇنىڭ ءوزى ەرتەڭگى كۇنى سايلاۋعا بەرىلەر باعانىڭ وڭ بولمايتىنىنىڭ ءبىر بەلگىسى.

التىنشى ماسەلە سايلاۋداعى ۇگىت-ناسيحاتتىڭ فورمالارىنا بايلانىستى. بايقاۋىمشا، بىزدە قوعام ءومىرىنىڭ باسقا سالالارىمەن بىرگەن ساياسي تەحنولوگيا دا كەنجەلەپ قالعان ىسپەتتى: سول باياعى ەسكى ءادىس-تاسىلدەر.

ماسەلەن، پارتيالاردىڭ اۋىل-ايماقتاعى كەزدەسۋلەرى باياعى تاپتاۋرىن تۇردە وتۋدە: قىرۋار قارجى جۇمساپ، ءبىر توپ ادامنىڭ استانادان الىس اۋدانعا بارىپ، ونشاقتى اداممەن كەزدەسكەنىنەن نەندەي ەلەكتورالدى ۇپاي جينايدى؟ شاعىن بولمەگە جينالعان سايلاۋشىلاردىڭ ءبارى ءبىر كەزدەسكەننەن سول پارتياعا داۋىس بەرەدى دەپ كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟!

ەسەسىنە، زاماناۋي ءادىس-تاسىلدەر، سونىڭ ىشىندە ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ الەۋەتىن وڭتايلى پايدالانۋ جاعى اقساپ-اق تۇر.

كاسىبي ساياسي تەحنولوگتاردىڭ دەفيتسيتى كوزگە ۇرىپ تۇر-اق! ارينە، كوش ءجۇر تۇزەلەر، بىراق كەلەسى سايلاۋ بەس جىلدان بولاتىنىن بىلسەڭ، جىلاعىڭ كەلەدى! ياعني، بۇل سالا تاعى دا توقىراۋعا ۇشىراپ، تۇرالاپ قالماق.

جەتىنشىدەن، ءوزىن وپپوزيتسيا سانايتىن تۇلعالارعا دا قاتىستى ءبىر بايقاعانىم بار. ءسوز جوق، ولاردىڭ دوداعا قاتىسىپ، ءوز ويلارىن كوپشىلىككە جەتكىزۋى – ساياسي پروتسەسس ءۇشىن ماڭىزدى قادام. بىراق، «مەن وپپوزيتسيامىن، سول ءۇشىن عانا بارلىق سايلاۋشى مەنى قولداۋى ءتيىس!»، - دەپ ساياسي كەۋدەمسوقتىققا سالىنۋ قاتەلىك دەپ سانايمىن. جالاڭ دا جالپىلاما ۇران ۇسىنىپ، بيلىكپەن كۇرەستەگى ءومىربايانىن عانا العا تارتۋ - بۇگىندە جەتكىلىكسىز. قاراپ وتىرساق، باسقا پارتيالاردىڭ (ىشىندە بيلىك پارتياسى دا بار ) ورتاسىنان ءبىلىمدى، بىلىكتى، اشىق دەباتتاردا ءوز ويىن كوپشىلىككە ءاپ-ادەمى جەتكىزە الاتىن، مەملەكەتتىك ساياساتتى تالانتتى تۇردە قورعاي الاتىن جاس تۇلعالار قالىپتاسىپ كەلەدى. ىشتەي وپپوزيتسيا وكىلدەرىنە جاق بولسام دا، وسى اششى شىندىقتى مويىنداۋعا ءماجبۇرمىن.

بيلىكتىڭ بىرنەشە سىنشىسىنىڭ ءبىر وكرۋگتەن سايلاۋعا ءتۇسۋىنىڭ سالدارى تۋرالى وتكەندە جازعان بولاتىنمىن. ول ويلارىمدى قايتالماي-اق قويايىن. سايلاۋ جانرىندا «مەن دە مىقتىمىن، مەنىڭ قارسىلاسىم دا مىقتى» دەگەن بولمايدى. ءار سايلاۋشىنىڭ داۋسى ءۇشىن قيان-كەسكى كۇرەس بولادى. ول كۇرەستە اشىق تا، جابىق تا ءادىس-تاسىلدەر، سونىڭ ىشىندە، «قارا پيار» دا پايدالانىلادى. ءبىر تىلەگىم، ءبىر-بىرىمەن باسەكەگە تۇسكەن وسى سايلاۋدان سوڭ ونسىز دا ىردۋ-دىردۋ بوپ كەلە جاتقان دەموكراتيالىق كۇشتەر ودان سايىن بىت-شىت بوپ كەتپەسە ەكەن.

ويتكەنى ءومىر 19-ناۋرىزبەن بىتپەيدى: سايلاۋ ءتۇبى – سارى التىن بولعاي.

الدا تاعى دا ءومىر بار...

ءامىرجان قوسان

Abai.kz