بۇگىن – اقىن، جازۋشى، بەلگىلى ساتيريك وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ (1934-1986) تۋعان كۇنى.

تۇلا بويى تۇنعان كۇلكى وسپانحان اۋباكىروۆتىڭ «قوڭىراۋ»، «بىتبىلدىق»، «جاسىراتىن نە بار»، «قالتاداعى قايىق»، «كۇلەمىز-اۋ»، «سولاقاي»، «كوكتايعاق»، «سيقىر»، «ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى»، «سۇزەگەن ءسوز»، «ىمدى بىلەسىز بە؟»، «جاسىراتىن نە بار؟»، «ءسىز بەن ءبىز»، «قاعاز قالپاق»، «ءوزىمىز بىلەمىز»، «مىڭ مىنەزدەمە» ءتارىزدى كوپتەگەن كىتاپتارى، ەكى تومدىق شىعارمالار جيناعى جارىق كورگەن.

وعان 1983 جىلى بالالارعا ارنالعان «قاعاز قالپاق» جيناعى ءۇشىن قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ سىيلىعى بەرىلگەن.

ءازيز نەسيننىڭ «احيرەتتەن كەلگەن حاتتار»، برانيسلاۆ ءنۋشيچتىڭ «مەنىڭ ءومىربايانىم»، لاو شەنىڭ «مىسىقتار قالاسى»، رۋدولف ەريح راسپەنىڭ «ميۋنحاۋزەننىڭ حيكايالارى»، كارلو كالادزەنىڭ بالالارعا ارنالعان ولەڭدەر جيناعىن تارجىمەلەپ، قازاق وقىرماندارىن قۋانتقان.

سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزعا وساعاڭنىڭ تۋعان كۇنىنە وراي بىرنەشە سىقاق ولەڭدەرىن ۇسىنعالى تۇرمىن.

وسپانحان اۋباكىروۆ

(1934–1986)

اراق پەن قىمىز

ساۋلەتتى ءبىزدىڭ استانادا،
انىعىن ايتساق اسحانادا،
اراق پەن قىمىز تانىسىپتى،
ءوزارا پىكىر الىسىپتى.
اراق ادەتتەگىدەي قىزۋ ەكەن،
سويتسە دە ەسى ءتۇزۋ ەكەن.
قىمىزعا كوزىن قاداپ تۇرىپ،
ءجون سۇراپتى اراق تۇرىپ.
– ءاي، سەن وسى قاي ەلسىڭ؟
– ەلىم – «جايلاۋ»، رۋىم – «مايەمسىن».
ارعى اتامىز دەنساۋلىق،
ال ءوزىڭىز قاي ەلسىز؟
– وي، بىلمەيمىن ەل-پەلىڭدى،
ۇمىتقالى قاششان تەگىمدى،
ءتىل تيگىزەم اتا-اناما،
و جاعىن جانىم اتاما دا،
اتىم – اراق، سونى بىلەم،
بىرەۋلەر «اقا» دەيدى.
ەندى بىرەۋلەر «كوكمويىن» دەيدى.
الدىڭنان قيا وتپەيمىن دەيدى،
«ويباي-اۋ، ويباي، قىرامىسىڭ؟» –
دەگىزىپ جۇرگەن مەنىڭ گرادۋسىم.
بەلدەسۋگە ءوزىڭ تۇرامىسىڭ؟ –
دەپ كىجىنىپ ارىنداپ،
ءوڭى بۇزىلىپ بارىلداپ،
ءبىرازدان سوڭ ءتىلى كۇرمەلىپ،
ەسى ءبىر شىعىپ، ءبىر كەلىپ،
اۋزى كۇنباتىسقا قاراپ،
قۇلاپ قالىپتى اراق.
اراق ىشكەن ادامدى
كورىپ ءجۇر عوي كوزدەرىڭ.
اڭعارتتىم مەن دە شامامدى،
تالقىلاڭدار وزدەرىڭ.

مەنى كورسەڭدەر، قاشىڭدار

و، قۇدىرەت-اي!
جۇرتتىڭ باسى كادىمگى باس سەكىلدى.
ال مەنىڭ انتۇرعان باسىم
وزىمە قاس سەكىلدى، –
قايداعى بالەگە بەيىم تۇرادى،
«كىم جاقسىلىق ىستەيدى؟» دەسە،
جۇرتتىڭ سوڭىندا قالىپ كەيىن تۇرادى.
ارامدىقتى اينىتپاي سەزە قالادى.
«كىم يتتىك ىستەيدى» دەسە،
ازاننان تۇرىپ كەپ كەزەك الادى.
يتتىگى سول ەمەس پە،
كورمەگەن داۋعا ايعاق بولادى.
قانى قارايعان پىشاققا قايراق بولادى.
«اناۋ سەنى سۇيتەم، – دەدى، –
قولىما تۇسسە شاشلىق جاساپ،
سەكەسۋىلدىڭ شوعىنا قاقتاپ ۇيىتەم، – دەدى»، – دەپ،
ەسىنەپ جۇرگەن ەكەۋدى جۇلىستىرىپ،
جوق جەردە جۇمىس قۇرىپ،
تۇنىقتى لايلاپ ساپىرىپ كەتەدى.
ءتۇبى كەرەك بولا ما دەپ،
ميلليتسياسىن دا شاقىرىپ كەتەدى.
بىرەۋدى ءوسىرۋ جايلى ءسوز بولسا،
سونداي ءبىر سوزگە كەز بولسا،
«ءوي، ول قويانشىقتى بىلەمىن،
قازانىن شاعىپ، كەسكىلەپ كىلەمىن،
ايەلىن بالكوننان لاقتىرىپ،
شەشەسىن بالاعاتتاپ،
اكەسىن قۇلاققا ۇرعان،
وسى كەشە عانا كوردىم،
«قۇريتىن بولدىم» دەپ جىلاپ تۇرعان»، – دەپ،
ءۇمىت تۋعىزىپ وتىرعان ادامعا
كۇدىك تۋعىزىپ،
ارتىنان جار، الدىنان قۇدىق قۇرعىزىپ،
تانىمايتىن، بىلمەيتىن ادامىنا،
ءورت قويىپ قادامىنا،
جۇرتتىڭ اق پىكىرىن ءىرىتىپ كەتەدى.
مۇنىسىنا التىن تاپقانداي قۋانىپ،
ويلاماعان جەردە ءبىر «ۇتىپ» كەتەدى.
مىنە، وسىنداي باسىم بار.
جان ساقتاعىلارىڭ كەلسە،
مەنى كورسەڭدەر، قاشىڭدار!

كەزدەيسوق ماحاببات

كەشە كەشكىلىك
ەكى قىزدىڭ اڭگىمەسىن ەستىدىك،
– ءاي، ءبىر كىسى ماعان ءسوز ايتتى.
سوڭىمنان قالماي ءوزى ايتتى.
– اتى-ءجونى كىم ەكەن؟
– فاميلياسىن سۇرامادىم،
اتى كاكوي-تو جۇمەكەن.
ينستيتۋت بىتىرگەن، ۆيديمو دوتسەنت.
نو ورىسشا سويلەسە،
سپلوشنوي قازاقبايسكي اكتسەنت.
وتىرسام باقىلاپ،
قىزمەتى زور، بەس ءجۇز سوم وكلاد.
كۆارتيرام بار دەيدى تسەنتردە،
گوۆوريت جارىماي قويدىم كەمپىرگە،
پارككە باردىق مى پوتوم.
– بيلەدىڭدەر مە؟
– كۋدا، س تاكيم جيۆوتوم.
ءوزى سونداي تولستياك،
كاك شەكسپيروۆسكي فالستاف.
دا تاكوي ون چۋداك.
كەشە مۇرنى شۋلاپ،
پريامو موينىما اسىلدى،
ەرنى ءبىر كۋسوك پىسكەن ەت سەكىلدى.
كوزىن جۇمىپ العان،
موينىمنان تىستەمەك سەكىلدى.
مەن تاك يتەرىپ جىبەردىم،
چتو ول كەكىرىپ جىبەردى.
ايتادى:
«قارىنداس، شوشىمايىق، شوشىمايىق.
داباي، قوسىلايىق».
– ۆوت، دۋرا، لادنو دەمەدىڭ بە؟
ساعان وسى لايىق.
– ي تاك ساما سولاي دەدىم.

* * *

ۋا، ماحاببات، سونشاما وڭاي ما ەدىڭ!؟

يتتىك

ءبىر ءيتتى ءبىر يت بۇعىپ كەپ
ءدال تىرسەكتەن تىستەدى.
تىستەگەن يت كۇشتى ەدى،
تارقادى شەرى ىشتەگى.
– و، سورلى-اۋ، مىناۋىڭ،
ءوڭىڭ بە ەدى، ءتۇس پە ەدى؟
ءوڭىڭ بولسا وسىنى
سەن ىستەيتىن ءىس پە ەدى؟!
بارىپ تۇرعان يتتىك قوي!
ءبىز نەسىنە كۇلەمىز،
ءوزىمىز دە تالاي سويتتىك قوي.

قىتىق

ار-ۇياتىنىڭ قىتىعى جوق،
ادامعا
ءاماندا:
«و، بەتىنىڭ قىتىعى جوق،
بەتسىز»، – دەيدى.
مۇنداي قورلىقتى ەستىگەن ادامدى،
قاريالار: «تەكسىز»، – دەيدى.
سوعان قاراعاندا،
ادامنىڭ ارعى اتاسى ار بولۋ كەرەك.
جالپى مۇنداي ۇعىم
باياعىدان بار بولۋ كەرەك.
بالكىم، جۇرتتىڭ وسەگى
وسى قىتىق ەسەبى
ار-ۇياتتان تۋعان دەسەدى.
سوندىقتان بۇ قىتىق
بەتىمىزدى قونىس ەتكەن.
سودان بەرى ار-ۇياتىمىز ءۇشىن
جانىن سالىپ كوپ ءىس ەتكەن.
وسى قىتىقتى قورعايمىز دەپ
ەرتەدە كوپ سوعىس ەتكەن.
ال بۇگىندە
كەيبىر ەسىرگەن
قىتىعىن باسقا جاققا كوشىرگەن –
قولتىعىنا قۋىپ تىققان،
بىرەۋلەر بوكسەسىنە جىبەرگەن،
بىرەۋلەر سوناۋ وكشەسىنە جىبەرگەن.
ەندى بىرەۋلەر قىتىعىن
ءتۇۋ تابانىنا ءتۇسىرىپ جىبەرگەن.
ال، ەندى بىرەۋدىڭ
نە بەتىندە،
نە ەتىندە،
ىرىمعا قىتىعى جوق.
جۇرداي،
تىپ-تيپىل،
تىر جالاڭاش.

* * *

«قازاننان قاقپاق كەتسە،
يتتەن ۇيات كەتەدى»
دەپ ماقالدايمىز.
وسى ءسوزدى جاتتاپ ال،
اقى المايمىز.

حالىق ءانى

اتىڭنان اينالايىن، حالىق ءانى،
اتىڭ قانداي جۇرەككە تانىمالى!
كۇيىپ-جانىپ، كۇندىز-ءتۇن تىڭداسام دا،
تىڭداي الماي كەلەمىن قانىپ ءالى!
ءوزىڭدى ءتۇزۋ ايتقان جەز تاڭدايدى،
شىبىن جانىم شىرىلداپ ساعىنادى.
ءوزىڭدى بۇزىپ ايتقان بوز تاڭدايدى،
«قولىن الىپ، قۇشاقتاپ سۇيگەن» بولىپ
مۇرنىنان قىرشىپ السام نەعىلادى؟

ينە مەن ءجىپ

دارەجە قۋعان ءداۋىر عوي،
(دىزەرلەپ وتىرعانشا،
قوقيىپ وتىرۋ ءتاۋىر عوي).
ينەگە ءبىر وي كەلدى،
«جۇرتتىڭ تۇيمەسىن قاداپ،
قۇيرىعىن جاماپ،
بۇگىسىن بۇگىس قىپ،
تىگىسىن تىگىس قىپ،
كور-جەر جۇمىس قىپ،
ويماقپەن ويناپ جۇرگەندە،
الدىنان ەشكىم وتپەيتىن،
قاپتىڭ اۋزىن كوكتەيتىن
تەبەننىڭ ءوزى بولامىن،
دەگەننىڭ ءوزى بولامىن.
ودان ءوسىپ ءبىز بولامىن» ، –
دەپ ينە پايىمدادى،
جىپكە دە ورىن دايىندادى:
– بۇل تىرلىك ءبىزدى جۇدەتەدى.
«ينە وتكەن جەردەن ءجىپ وتەدى»،
مەنىڭ ارتىمنان قالما،
باقانداي شۋدا ءجىپ بولاسىڭ،
قاپتىڭ اۋزىن «ۇراتىن»
ناعىز ۇر دا جىق بولاسىڭ.
سويتە-سويتە ارقان بولىپ كەتەسىڭ،
ءجىپ بوپ ءجۇرىپ نە ەتەسىڭ،
سونىمەن ينە ءوسىپ ءبىز بولدى،
ەتىكشى ءبىر جارىپ ءجۇر،
ءجىپ ءوسىپ ارقان بولدى،
ايەلدەر كىر جايىپ ءجۇر.

Abai.kz