قاتىن
(اڭگىمە)
- شايناعان قاتىن ەكەن! اۋىل اكىمى - قۇدياردىڭ ۇيگە كىرە سالدى اۋزىنان ءسۇرىنىپ شىققان العاشقى ءسوزى وسى بولدى. ءاب جىلانداي القىمىن بۋىندىرا تۇسكەن گالۋستىگىن اسىعىس بوساتىپ ءجۇرىپ تاعى قايتالادى.
- ءشاي- نا – عاان، قاتىن ەكەن! تورگى ۇيگە توتەلەي سالىپ ۇستىندەگى پيدجاگىن جەرگە الىپ ۇردى دا جانە قايتالادى.
- شايناعان قاتىن ەكەن! اكەسىنىڭ باعانادان بەرگى ءىس-قيمىلىن باقىلاپ تۇرىپ ارەڭ شىدادى بىلەم پيدجاكتىڭ بىلتىرعى شاڭى بۇرق ەتىسىمەن ءۇش جاسار بالا دا باج ەتە قالدى.
- ءاي، الشى مىنا بالانى!
- ءاي، نە بولدى – ەي! وزىنەن بۇرىن ءسوزى جەتسە دە ايەلى تۋمىسىنان باپتى ادامى. ماما قازداي مامىرلاپ اس ۇيدەن كەلگەنشە وتالىپ العان بالاسى باجىلداپ ءبىراز جەرگە بارىپ العان ەدى.
- تىنىشتىق پا؟ بالانى قولىنا كوتەرىپ ءارلى – بەرلى الداۋسىراتىپ، ەرىنىڭ ەڭسەسى ءتۇسىپ قاراشانىڭ اسپانىنداي قاس قاباعى كەلىسپەي تۇرعانىن كورىپ جانار اۋىزىن باسا قويسا دا ايەلدىك تۇيسىگى جەڭىپ قازبالاي ءتۇستى
- جۇمىستا ءبىر پالە بولعان عوي؟
- ەشتەڭە!
- بىلتىرعى مەكتەپكە بولىنگەن اقشانى ءبىلىپ قويدى ما؟ جىبىرلاعان جىلان دا بىلمەيدى-اۋ دەپ جۇرتتان جاسىرعان سىرىن جامان ايەلى كولدەنەن تارتىپ كولگىرىسىپ تۇرعاندا قۇديار شىنىمەن كۇيىپ كەتتى:
- ءوي، جوق! ءشايىڭدى قوي!
قۇداي ۇرعاندا ءدال مۇنشا تومپەشتەيدى دەپ كىم ويلاعان. اۋىل اكىمى بوپ سايلانىپ اياقتى الشان باسىپ جۇرگەنىنە بيىل جەتىنشى جىل. بەس جىلىن حانشاداي نايقالىپ، بيۋجدەتتەن بولىنگەن كوپ اقشانى كوكشۋلانداي جۇلىپ جەپ، كۇنشۋاقتاي قالعان قارا سيىرداي ميزام تىرلىگى اياق-استى بىلتىر بۇزىلعاندى. بىلايشا ايتقاندا حانشاعا كارىلىك تيىپ، كوك شۋلانعا وق، قارا سيىرعا وقىرا ءتيدى. بالەنىڭ ءبارى الگى قاتىننان شىقتى. ات توبەلىندەي اۋىلدا قۇديار اكىمنىڭ جاعا جىرتىسىپ، جاق سىندىرار اناۋ ايتتى قارسى كەلەر ەشكىمى جوق-تى. قارسى كەلگەندە دە قارا حالىقتا قاي ءبىر قاۋھار بار. قۇداي سالدى ءبىز كوندىك، اكىم ايتتى جانە كوندىك دەپ مۇحتار قويشىنىڭ استىنداعى كوك ەسەكتەي قوپ-قوڭىر تىرشىلكتە اياڭمەن كەشىپ جاتقان كوپشىلىكتىڭ اكىمدە، اكىمنىڭ ولاردا شارۋاسى جوق. كۇن كوتەرىلە اكىمنىڭ كوك «نيۆاسى» كوك جوتەلدەنىپ اۋدان قايداسىڭ دەپ شاڭداتىپ بارا جاتقانىن كورىپ اۋىل تۇرعىندارى اكىم بىردەنكە ءبىتىرىپ ءجۇر ەكەن دەپ ويلايدى. كۇن قۇلاي اۋىلعا قۇلديلاپ كەلە جاتىپ اۋداننان قايتقان اكىم دە بىردەنكە ءبىتىرىپ ءجۇر ەكەم دەپ ويلايدى.جايماشۋماق تىرلىگى جورعاسىنان جاڭىلماي سۋسىپ جۇرە بەرەر مە ەدى، كىم ءبىلسىن. وتكەن جىلدان بەرگى گۇلجامالدىڭ ىلاڭى بولماعاندا. اۋىلدىڭ تومەنگى جاعىندا تۇراتىن الگى ايەل ەكى جىل بۇرىن ەرلىك قىلىپ، مەملەكەتتىك باعدارلامامەن ناۋبايحانا اشتى. اۋەل باستا وتچەت ءۇشىن قۇدياردىڭ ۇپايىن تۇگەندەيتىن باستاما بولعانىمەن اينالىپ كەلگەندە اكىمنىڭ ابىرويىن توگىپ، تاعىن شايقاعان، ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت بولگەن ناعاز بالەنىڭ ناق ءوزى بولدى. الدىمەن اۋداننان بارا-بارا وبلىستان قولداۋ تاۋىپ، گۇلجامالدىڭ اتاعى اسپاندادى دەرسىن. نان سالۋ دەگەن نە ءتايىرى. جاسى قىرىق بەسكە جاڭا ىلىنگەن گۇلجامال كاسىبىنە شىنداپ كىرىسكەن ەكەن. اۋىل بىلاي تۇرسىن، اۋداندى نان-توقاشقا تويدىرىپ، وبلىستىق اكيمياتقا اتىن ويدىرىپ الدى. قىسقا مەرزىمدە شارۋاسى دوڭگەلەپ اينالاسىنا ايبارىن ءبىر بايقاتقان. سودان نە كەرەك، ءۇش اي ءوتتى مە، وتپەدى مە گۇلجامال مىنەز شىعاردى. مىنەزىن الدىمەن اكىمگە كورسەتتى. قۇدياردىڭ ەكى-ءۇش جاس ۇلكەندىگىن ەسكەرىپ اكيمياتتا:
- قۇديار مىرزا، اۋىل بار نانىمدى تاۋىسىپ الار شاماسى جوق. اۋدانعا قاتىناپ ءجۇرمىز. ال جولدىڭ سيقى اناۋ. جولدى قاشان جوندەيسىز! - دەپ تىگىسىن جاتقىزعانداي ءتىس اراسىن عانا سىزدىقتاتىپ، سىزىلا قويعان. مۇنىسى نە جامان كۇيەۋىنە نە كۇيەۋى تەپكىلەپ جۇرگەن كوك جيگۋليعا جانى اشىعاندىق ەكەنىن اڭعارۋ قيىنداۋ بولعانمەن اكىم سوڭعىسى دەپ ويلاپ
- بيىل قاراجات جوق، كەلەر جىلى، جامالجان! -دەپ جىلى جاۋىپ شىعارىپ سالادى عوي، باياعى.
ەرتەسىندە كەڭسەگە اۋدان اكىمى قوڭىراۋلاتىپ تۇرعاندا قۇدياردىڭ ەسى شىعىپ، تىنىسى تارىلدى. جولدى جاماتىپ، بىلتىر جەگەن اقشاسىن بيىل شىعارىپ كوپ-كورىم اۋرەگە ءتۇستى. وسى اۋرە-سارساننان تۇپ تۋرا ەكى اي مەرزىم بە ەدى، ءباتىر-اۋ، الدە ءۇش اي ما ەدى تاعى ءبىر ىلاڭنىڭ ءتۇتىنى بىقسىدى. گۇلجامال اۋدانعا «اۋىلىمىزدىڭ سۆەتى-اپتاسىنا ەكى وشەدى، اكىم شارا قولدانباي وتىر» دەپ قوڭىراۋ شالىپ، ارتىننان ءوزى دە اۋدان باسشىلىعىنا جولىققان كورىنەدى. وبلىستان قولداۋى بار ايەلدىڭ ءسوزىن اۋدان ەكى ەتسىن بە؟ قۇدياردى قوڭىراۋدىڭ استىنا الىپ، تابادا قۋىرادى.
جارىقتىڭ جوندەلەتىن جاعدايى بار ەكەنى، باعانالاردى اۋىستىرۋعا اقشانىڭ بولىنگەنى تاعى دا وتىرىك ەمەس. اتتەڭ ەكى جىل بۇرىن بولىنگەن اقشانىڭ ەكى تەڭگەسىن تابا السا شە. ۇلكەن قىزى ۇزاتىلاتىن كەزدە قۇدەكەڭ سول جارىققا بولىنگەن اقشاعا جارقىراتىپ، توي جاساماي ما؟ ارتى بۇلاي بولارىن كىم بىلگەن؟! سوڭىنان سوناردا ىزگە تۇسكەن تازىداي نايساپ گۇلجامال قۋدايلايتىنىڭ كۇن بۇرىن بىلگەندە، ۇلكەن قىزى بايسىز قالسا دا جارىق بەرۋ ماسەلەسىن شەشەر ەدى. ەندىگى مىنە، ءىس كەرى كەتسە كوجەگە دە ءتىس سىنادىنىڭ كەرى بولىپ قۇدياردىڭ ءحالى مۇشكەلدەپ كەتكەنى. ويپىرماي، بۇلاي اكىم اتانۋدىڭ ساداعا كەتسىن. ەندىگى جەردە قۇديار ەل ىشىندەگى اكىمدىكتەن بۇرىنعى، مال دارىگەرلىك جۇمىسىن اڭساۋدى كوشتى. كۇيسەمەي تۇرعان سيىردى قۋىرداققا، اۋناي بەرەتىن اتتى قازىعا قيا سالاتىن، ول كەز دە ءبىر شالقىعان داۋرەن ەكەن عوي» دەپ ءجۇردى ىشتەي تامسانىپ. بىراق، سۇراۋى جوق كوپ اقشانىڭ قىزۋى باسىلماعان. مانساپ تا التىن ىزدەگەندەي قوشتاسا سالۋعا تىم اياۋلى ءدۇنيا ەكەن. گۇلجامال ەر-توقىمىن باۋىرىنا الىپ، قانشا تۋلاعانىمەن ءبىر كۇنى باسىلار، مام=-ىراجاي زامان ورنىنا كەلەر دەگەن ءۇمىتىنىڭ قول بۇلعاپ، الىستان شاقىرىپ تۇراتىنىن قايتەرسىن.
ال باعاناعى اشۋ سول گۇلجامالدان بولاتىن.ءتۇس الەتى. كەڭسەگە گۇلجامال كىرىپ كەلدى.
- سالەمەتسىز!
- ءا، جامال، كەل تورلەت!
- جامال ەمەس، گۇلجامال دەڭىز.
- وي، ەندى ءبىز بىلاي ەركەلەتىپ دەگەندەي، سونشا نەگە اشۋلاندىن! قۇديار وتىرىك كۇلە سالدى.
- ەركەلەيتىن ادامدى تاپقان ەكەنسىز. ءجا، كەلگەن شارۋاما كوشەيىن. اۋدانعا بارعاندا كورسەتەتىن رۇقسات قاعازىڭىز ورىسشا جازىلىپتى. سول جازۋىڭىزدىڭ ىشىننەن بەس قاتە شىقتى.ءوزىڭىز جازدىڭىز با؟ الدە ساۋاتسىز ورىنباسارىڭىز قانيپا قاتىن با؟ ويباي، اۋدانداعىلار جاتىپ كەپ قارقىلداعاندا، كىرەرگە تەسىك تاپپاي قالدىق قوي.
- جامالجان، كەڭسەدە وتىرمىز. ونداي وعاش سوزدەرىندى قويا عوي. اپتىعىندى باسشى. كانە، قاي قاتە؟ مۇمكىن ەمەس.
- ويباي، مىنە. الداپ تۇرمىن با؟! گۇلجامال رۇقساتتامانى ءۇش بۇكتەپ، قۇدياردىڭ الدىنا جالپ ەتكىزدى.
- ەندى داكومەنت بولعان سوڭ، قاتە كەتەدى. تۇزەيمىز. قازىر، كىم، قانيپا، مۇندا كەل!
ءجاي تۇرماي، گۇلجامال:
- جوق دەيمىن-اۋ. وسىندايلاردى اكىمدىككە كىم سايلاعان؟! ىستەي الماساڭدار، ورىندارىندى بوساتساندارشى- دەپ تاعى ءبىر ساباپ ءوتتى.
ەندىگى جەردە قۇدياردا شاپتىعاتىن شاما جوق. رۇقسات قاعازدا بادىرايىپ بەس قاتە تۇرعانى راس ەكەن. قازاقشالاپ قاعاز جازۋعا اۋپىرىمدەپ ارەڭ شاماسى كەپ جۇرگەندە قۇدياردىڭ ورىسشادان كۇدەر ۇزگەنى قاشان. ءتىپتى، قاتە جىبەرىپپىن اۋ دەپ ءجۇنى دە جىعىلمادى. اۋدان تۇرماق، وبلىس ءسوزىن سويلەپ تۇرعان وسى پالەكەت تەزىرەك كەڭسەدەن كەتۋىن تىلەدى. «تۇزەيمىز، جوندەيمىز» دەپ شىعارىپ سالدى. اشۋعا ءمىنىپ، پيدجاگىن الىپ ۇرعاننىڭ الدىندا وسى ءبىر وقيعا بار ەتىن. ايەلىنىڭ كۇرەڭ شايىن قانشا سوراپتاعانىمەن، قاباعى جادىراي قويمادى. اۋىلدىڭ جامان قاتىنى اكىمدىكتەن «كەت» دەپ اكىرەندەسە، قايدان باسىلسىن. نە دە بولسا، بۇل گۇلجامالدىڭ اۋىزىن جاۋىپ، اۋدانعا بارۋىن تيۋ كەرەك. وسى ويدىڭ ورتاسىندا وتىرىپ، تاعى دا شاي قۇيعىزدى.
شاينەكتەن توگىلگەن كۇرەڭ شاي كەسە ءتۇبىن ۇيالاپ، گۇلجامالدىڭ قولىنان كۇيەۋى – ەكپىنگە وتكەندە كوز بايلانىپ قالعان بولاتىن. كاسىپكەر ەكى جاننىڭ اۋداننان قايتىپ، ەرتەڭگىلىك ساتاتىن ناننىڭ ەسەبىن كەلتىرىپ، از-ماز دامىلداعان شاق. انشەيىندە ايەلىننەن قورىققانمەن، ەكپىن شاي ىشەتىن سودان سوڭ كولىك جۇرگىزەتىن ساتتەردە ەكپىندەپ الادى. ال، گۇلجامالدان قورقاتىنى نەگىزسىز ەمەس ەدى. ءتىپتى ونى قورقۋ دەپ اتاۋعا كەلمەيدى. سىيلاستىق دەيىكشى. گۇلجامالمەن شاڭىراق كوتەرگەنىنە بيىل تۋپ-تۋرا جيىرما بەس جىل. ويبوي، سول ۋاقىت ىشىندە ەكپىن نە كورمەدى. اقىلىننان بۇرىن، اشۋى دايىن تۇراتىن – گۇلجامال تالاي مارتە ابىرويىن توگىپ، ەكى اياعىن اسپاننان كەلتىردى ەمەس پە. ءسوزى وتپەگەن جەردە ءوزى ءوتىپ، داۋعا جەڭىلسە داۋرىعىپ بارىپ، جۇدىرىق الا جونەلەتىنىنە وسى اۋىلداعى كوپ ايەلدىڭ كوگەرگەن كوزدەرى كۇا. ايەلى بىلاي تۇرسىن اۋىلدىڭ كەي ەركەگى «قۇرىسىن، مىنەزى شاتاق» دەپ، كەيبىرى مومىندارى «گۇلجامالمەن توبەلەسىپ قالدىم» دەپ سىرت اينالىپ جۇرەتىن. ەكپىندى دە ىعىنا جىعىپ، تالاي وتىرىستا الدىنا سالىپ، الا وگىزدەي دەدەكتەتكەنى بار. «ءاي، گۇلجامال، تۋرا بار عوي، ءبىر ۇرام»، -دەپ اششى سۋمەن دوس كەزىندە ايبىندايتىن شاعى ۇمىت بولعان. ءيتىنىپ، ۇرسان-ۇرعا سالىپ شاقىلداعاندا تۋمىسىنان ارتىق ەت بىتپەگەن ەكپىن «قوي،ءوزىمدى جازىم قىلار» دەپ اۋادا ىلىنگەن قولىن قايتارىپ الا قوياتىن. بۇل مىنەزىن ەكپىن گۇلجامالدىڭ اتاسىنان كوردى. اتا قولىندا وسكەن ەركەكشورا قىز تۇساۋ كورمەي ءوسىپتى-ءمىش. قىزبەن ەمەس ۇلدارمەن، قۋىرشاقپەن ەمەس اسىقپەن وسكەن – گۇلجامال بايگەگە شاۋىپ، قىز قۋعا ءتۇسىپتى-ءمىش.ات قۇلاعىندا وينايتىن قىزعا شاۋجايلاپ جەتۋ قايدا، بەتىنەن سۇيەم دەپ دامەتكەندەردىڭ كوبىن كوك الا قويداي قىپ ساباپ، كوزىنىڭ سوراسىن اعىزعان ەكەن-ءمىش. بارا-بارا قىز قۋعا گۇلجامال تۇسكەندە جىگىتتەردىڭ ءبىرىنىڭ اتى اقساپ، بىرەۋىنىڭ ءتىسى قاقساپ سايىسقا تۇسپەي قالاتىنداي بولىپتى-ءمىش. ءسۇيىپ قوسىلعان ايەلىنىڭ وسى ءبىر ايبىندى مىنەزىنىڭ جاقسى جامان تۇستارىن ويشا تۇگەندەپ وتىرىپ ەكپىن ەندى وزىنە ءۇڭىلدى. ءتورت ۇلدىڭ ەكىنشىسى. قيت ەتسە قولىنداعىسىن جىبەرىپ قالاتىن اكەسى، تۇرتپەكتەپ قيىس كەتسە تيىپ تاستاي بەرەتىن شەشەسى ەسىندە. بالالىق شاعىنىڭ بازارى ەرتە تارقاپ تىم مومقان بوپ ءوستى. ءتىپتى، وسى ءبىر اساۋ ايەلىنە دە ءسوز سالاردا ءبىر جاز جولىعىپ ءجۇرىپ گۇلجامالدىڭ «ءاي، سەن ەندى مەنى ال» دەگەندە قالاي قۋانعاندى دەسەڭىزشى. ايتپەگەندە ايەلسىز قالار ما ەدى كىم ءبىلسىن. وتكەننىڭ وسىنداي ارعى بەرگىسىن ويلاپ وتىرى:
- گۇلجامال، سەنىڭ الگى ءسوزىننىڭ سالماعى تىم اۋىر ەمەس پە؟ – دەپ كەسەسىن الدىنا قويدى.
- قاي ءسوز؟
- الدىندا اۋىلدا التى ادام كورونوۆيرۋس بولىپ، اكىم ونىڭ التىنشىسى بولىپ، ءىشى وتكەنىن ايتامىن.
- ە، وندا تۇرعان نە بار ەكەن؟
- ءوزىڭ باستاپ، اكىم تىشقاقتاپ جاتىر دەگەن ءسوزىڭ شە؟
گۇلجامال مىرس ەتتى دە:
- راس قوي ەندى. قۇدايدىڭ كوزى دە ءتۇزۋ. بەس ادامنىڭ ىستىعى كوتەرىلىپ، تۋرا اكىمنىڭ ءىشى وتكەنىنە بولايىن. بەس مينۋت سايىن سىرتتاعى دارەتحاناعا دايارشىداي جۇگىرىپ جۇرگەنىن ءوزىڭ دە كوردىڭ، -دەپ ءمىز باقپادى. گۇلجامال باستاعان بۇل جەل ءسوز قۋراپ تۇرعان اقتىقتا تيگەن ورتتەي اۋىل ءىشىن قاۋلاپ، قۇدياردىڭ بەدەلىن تاعى ءبىر شايقاعان. قۇلاعى تۇرىك اۋىلدىڭ ايەلدەرى «اكىم تىشقاقتاپ جاتىر» دەگەن ءپىش-ءپىش وسەككە سالىپ،بەتىن بۇرا كۇلىپ جۇرگەندە، اۋىلدىڭ جۇگەرمەكتەرى دە وسى اڭگىمەنى ءىلىپ-الا جونەلگەن كورىنەدى.
وتكەندە كورشى اۋداننان ءبىر اتقا مىنەر كەلىپ كوشەدەن ءبىر بالانى ۇستاپ الىپ:
- كەڭسە قايدا، اكىم قايدا؟ دەپ ءجون سۇراسا. الگى جۇگىرمەك تاناۋىننان تومەن اتقىلاعان قوس وزەنىن كەرى تارتىپ قاپ:
- اكيميات انە، ال اكىم تىشقاقتاپ جاتىر، - دەمەسى بار ما؟! سودان بەرى وسى ءسوز بىرازعا دەيىن الاقانداي اۋىلدىڭ اسپانىن اينالىپ ءجۇرىپ العانى.
- قوي، ونداي ءسوز ايتپا! قايتكەنمەن قالقايىپ اكىم اتانىپ جۇرگەن ادام! دەۋى دەگەنمەن گۇلجامال نە دەر ەكەن دەپ كوز قيىعىن سالىپ ەدى. ايەل بولماعىر جايبىراقات ۇستەلىن جيناستىرىپ نە ۇقتىم، نە بۇقتىمنىڭ يشاراسىن تانىتپادى. ەكپىن دە ىشتەي ء“اي، قويشى” دەپ داستارحاننان تۇرىپ كەتتى.
كەلەسى كۇنى سەنبىنىڭ كەشىندە قۇدياردىڭ التىنشى وقيتىن ۇلى «ءسىزدى اكەم شاقىرادى»، - دەپ ەكپىنگە شاۋىپ كەلدى. ءداۋ دە بولسا الگى تىشقاق جايلى ءسوز بولار دەپ، بارار-بارماسىن بىلمەي تۇرعاندا، گۇلجامالدىڭ كورشى ارالاپ كەتكەنىن پايدالانىپ، كەزدەسىپ قايتپاق بوپ شەشتى. اۋىلدىڭ باس جاعىنا ايانداپ جەتكەنشە اكىمنىڭ اشۋلى ءتۇرىن قيالىمەن ءارى-بەرى سۋرەتتەپ، قوبالجىپ قۇدياردىڭ تۋرا ەسىگىنىڭ الدىنا تۇرعانىن جاڭا بايقادى. ىشكە كىرىپ، اكىمدى كورگەندە الگىندەگى (قيالىنداعى) اسپەتتەگەن ويىنىڭ ادىرە قالعانى. قۇديار كوڭىلدى ەكەن.
- ووو، ەكپىنجان، امانبىسىڭ؟ مال-جان امان با؟ وقۋداعى ستۋدەنت قىزدارىن جاقسى ما؟ كەل، تورلەت. قىسىلما.
- امانبىز، ءوزىڭىز قالايسىز؟
- ءاي، ايەلدەرىندى جىبەرىپ قويىپ، وزدەرىڭ ءبىر سوقپايسىندار. جامان اعالارىننىڭ ءحالىن ايىنا ءبىر ءبىلىپ قويۋعا بولادى عوي. حا-حا-حا
- وي، اعا شارۋا-شارۋا دەپ
- ءازىل عوي، تۇسىنەمىز. قايتا كەلىن ەكەۋىن مىقتىسىندار. قاي ۇيگە بارساڭ دا سەندەردىڭ پەشتەرىڭنەن شىققان ناندى جازباي تانيمىز. ءاي، مولودەس! كەل، داستارحانعا!
اكىمگە ساي داستارحاننىڭ بەلى مايىسىپ تۇر دەرسىڭ. نە جەرىندى بىلسەڭ بولعانى. ايتسە دە بۇلاي ارنايىلاپ شاقىرۋىنىڭ ءبىر سەبەبى بار-اۋ دەپ ەكپىننىڭ ءىشى قىلت ەتە قالىپ ەدى. ۇمىت بولا باستاعان اششى سۋدىڭ ءدامى اۋىزىنا قايتا ورالعاندا، ول ويى دا كومىلىپ قالدى. ايەلىننەن قورىققان مەن اكىممەن ءىشۋدى وزىنشە ابىروي كورىپ، ايتەۋىر تولتىرعان ستاكاندى موليتكەن جوق. ارادا ەكى بيە ساۋىم ۋاقىت وتكەندە انانىڭ ءبىر، مىنانىڭ ءبىر باسىن شالىپ وتىرعان قۇديار دا شارۋاسىنىڭ جەلىسىنە ەندى ءتۇسىپ، سوزگە كوشە باستادى:
- ەكپىن، جاعداي بىلاي. گۇلجامالدىڭ مىنەزىنە ءوزىن دە قانىقسىڭ. قايسى ءبىرىن ايتايىن.
- ءيا، ايىپ ەتپەڭىز. وندايى بار ەندى.
- مىنەز كىمدە جوق. بايلاۋلى تۇرعان بايتال دا مىنەز كورسەتەدى. ماسەلە، مىنەز بار ەكەن دەپ، جولدى-جولسىز ادامدى شالا بەرۋگە بولمايدى عوي. دۇرىس پا؟
- دۇرىس ايتاسىز
- ەندى قىزمەت بولعان سوڭ، كەيدە اسپاندايسىڭ، كەيدە اقسايسىڭ. ءوزى سەندە نەشە قىز بار ەدى؟
قىزىڭقىراپ قالعان ەكپىن ساسىپ قالدى:
- ەكەۋ، ءا-تورتەۋ!
- ۆوت، ستۋدەنت ءتورت قىزىڭ بار. ال، ۇل كەرەك. سولاي ما؟
- كەرەگى كەرەك قوي. بىراق، ءتاڭىردىڭ بەرگەنى وسى ءتورت قارعام بولعان سوڭ...
- نەشەدەسىندەر؟ ءالى جاسسىندار. قىرىقتىڭ بەسەۋىنە جاڭا ىلىندىندەر. ەندى سەن مىقتى بولساڭ، گۇلجامالعا ۇل تاپتىر. سولاي اۋىلدا دا قارىق قىل جانە ءوزىڭ قارىق بول! – دەپ قۇديار ويىنداعىسىن دۇڭك ەتىزىپ ەدى ەكپىن قىزاراقتاپ توسىلىپ قالعان سىڭايلى.
ارتىننان ات تىزگىنىن ۇستاپ قالار ۇلىننىڭ جوقتىعى ەكپىننىڭ بىلايعى جۇرتتان قالا بەردى، جۇراعاتتان جاسىرعان جەتىم قوزىداي ماڭىراي بەرەتىن ويى بولاتىن. ەلدەن جاسىرعانىن اكىم اشكەرەلەپ قويعانىن الدىمەن جاقتىرماسا دا، ارتىننان جانى اشىپ ايتىپ وتىر-اۋ دەپ ءسۇيسىنىپ تە قالدى. ساداعا كەتكىر، اۋىلدىڭ قامى عانا ەمەس، ءار ادامنىڭ تاعدىرىن كورىپ-بولجاپ الانداعان اكىمنەن، اينالايىن. تۋرا وسى ساتتە قۇشاقتاپ السا قۇنى تومەندەمەيدى عوي. ايتسە دە، ولاي ەتۋگە ەكپىننىڭ باتىلى جەتپەدى. اسىعىس قوشتاسىپ، ىشىندەگى سونە باستاعان ءۇمىتىنىڭ شوعىن ۇرلەپ قويىپ، ۇيىنە بىراق تارتتى. ال، اكىمنىڭ ىشكى ەسەبى باسقادا. اياعى اۋىر ايەلدىڭ سوزىندە ءزىل بولماس. بالا مەن جايالىقتىڭ ورتاسىندا شاۋىپ ءجۇرىپ، اۋداندى ۇمىتار. ءتىپتى، قۇدياردىڭ قۇلاق ەتىن جەۋدى قويار دەگەن ەسەك دامە.
وسى ويىن مىنا ەكپىن تەرىس كورمەگەن ءتارىزدى. «كاپىردىڭ ءتۇرى جامان» دەپ ءماستي كەمپىر ايتپاقشى مەكيەنىن ساعىنعان قورازداي ۇيىنە تۋرا تارقاتان ءتۇرىن كورىپ ىشتەي الدىمەن تاپقىرلىعىنا سوسىن الگىنىڭ اڭعالدىعىنا ءماز بوپ قالدى.
قۇدياردىڭ كالەندارىنا سەنسەك ءتۇپ – تۋرا ءتورت اي بەس كۇن وتكەندە اۋىل ءىشىن گۇلجامالدىڭ اياعى اۋىر ەكەن دەگەن ءسوز جايلادى. سوندا اكىمنىڭ قۋانعانىن كورسەڭىز. سەنەر-سەنبەسىن بىلمەي كىسى سالىپ تا كورگەن. راس ەكەن. ادۋىندى قاتىن ءىشى ءبىلىنىپ ءتىپتى جۋاسىپ قالعان كورىنەدى. سالعان كىسىسى وتكەن جىلى گۇلجامالدان ءولىپ تاياق جەگەن اقساق ءجامىش بولاتىن. «ويباي جۋاسىعانى بىلاي تۇرسىن ءشاي ءىش دەپ تورگە وزدىردى ەمەس پە دەگەندە قۇدياردا كۇمان قالمادى. سول ءتۇنى ارقاسىنان اۋىر جۇك ءتۇسىپ، الاقسىز ءبىر ۇيىقتادى-اۋ.
ايتكەنمەن، قالىڭ ۇيقىدا جاتقان وسى ءبىر اۋىل الداعى ۋاقىتتا گۇلجامال بوسانا الماي، دارىگەرلەردىڭ قاتەلىگىنەن جاتىرداعى بوپەسىمەن بىرگە ءولىم قۇشاعىنا ەنىپ كەتەرىن دە، ەكپىننىڭ ەسەڭگىرەپ قالارىن دا، الاقانداي اۋىلدىڭ كوشىن تۇزەپ كەمشىلىگىن تىزگەن وجەت ايەلدىڭ ەندى جوق بوپ كەتەرىن دە، قۇدياردىڭ سوڭعى رەت كەشكىلىك ەسىك الدىندا كوپ جىل قويىپ كەتكەن تەمەكىسىن شيراتىپ وتىرىپ «شايناعان، قاتىن ەكەن» دەپ ەش ءبىر اشۋ - كەكسىز، جان اشىرلىق نيەتپەن ايتارىن دا ءتىپتى دە بىلگەن جوق.
ال، جاتىرداعى بالا ۇل ەدى...
قۋات ايتقالي
Abai.kz
