ابايدىڭ اكەسى قۇنانبايدىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە بيىل 220 جىل تولادى.

اعا سۇلتان قۇنانباي تۋرالى شاكارىمنىڭ بالاسى احات، شەجىرەشى بەكەن يساباەۆ، عالىم ت. جۇرتبايدىڭ ەڭبەكتەرىندە جان-جاقتى جازىلعانىمەن ءالى تولىق زەرتتەلمەگەن تۇلعا. كوپشىلىك وقىرمان قۇنانبايدى م.اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىنداعى اعا سۇلتان قۇنانبايدىڭ قاتال، قايىرىمسىز وبرازى ارقىلى تانيدى. رومانداعى قاجى بەينەسىن سان-الۋان وقيعا ۇستىندە ءارتۇرلى مىنەز-قىلىعىمەن تۇڭعيىق سىرى تەرەڭ، شەشەندىك العىرلىعى مەن اقىل-ايلاسى بويىنا تۇتاسا بىتكەن قاتىگەز تۇلعانى تانۋ قيىن. سوندىقتان دا ەل اراسىندا قۇنانباي تۋرالى اڭگىمە كوپ. اقيقات پەن اڭىز ارالاسقان تۇلعا تاعدىرى  ودان ءارى كۇردەلەنە تۇسەدى. اعا سۇلتان تۋرالى ت.جۇرتباي، ب.يساباەۆ، ا.قۇدايبەرديەۆ جازبالارىن نەگىزگە الىپ ءبىز دە بىرەر تاريحي وقيعالارعا توقتالىپ كوردىك.

اعا سۇلتاننىڭ اكەسى – وسكەنباي كەڭگىربايدان كەيىن توبىقتىعا بي بولعان، حات تانىعان ادام بولعان. وسكەنبايدىڭ ادىلدىگىن مويىنداعان سوڭ، «ءىسىڭ اق بولسا، وسكەنبايعا بار» دەگەن حالىق اۋىزىندا اڭىز تاراعان. ەل  ايتىسىنا قاراعاندا، جات جەردىڭ ادامدارى وسكەنبايعا كەلىپ، داۋلارىن شەشتىرەدى ەكەن. قۇنانبايدىڭ شەشەسى نايمان ىشىندە ماتاي رۋىنىڭ قىزى – زەرە وتە ەستى، ادال، مومىن، تاقۋا، جومارت انا بولعانى بەلگىلى.

1804 جىلى قۇنانباي دۇنيەگە كەلگەندە وتە ءىرى، تولىق، زور بولادى. ول تۋاردا اناسى ءتۇس كورەدى. تۇسىندە: ەرى وسكەنبايدىڭ توردە وتىرىپ، التىن ساقانى ءيىرىپ وتىرعانىن كورەدى. اناسى ول التىن ساقا – قۇنانباي دەپ جوريدى. قۇنانبايدى  ءبىر كۇن دارەتسىز ەمىزبەگەن زەرەنىڭ اجە بەرتىندە:

– مەن قۇناشتى ءبىر كۇن دارەتسىز ەمىزىپ كورگەم جوق جانە ومىراۋىمدى تازالاپ جۋماي، ءبىسمىللا ايتپاي ەمىزگەن مەزگىلىم بولعان جوق،- دەپتى. قۇنانبايدىڭ دەنەسى وتە سىمباتتى، تولىق، بويى زور، ءجۇزى نۇرلى، بوتا كوز، ماڭدايلى قىر مۇرىن، سۇلۋ بولعان دەسەدى. بالعىن زور دەنەسى بالۋاندىققا وتكىر كوزى ەرلىككە، باسى اقىلدىلىققا سايكەستەنە بىتكەن. اۋىل مولداسىنان وقىپ، شالا حات تانىسا دا اكەسى وسكەنبايعا كەلگەن حاتتاردى بىرىنە-ءبىرىن سالىستىرىپ، ءوز تالابىمەن تولىق تانىپ، تۇرىكشە جازىلعان كىتاپتاردى ەركىن وقي الاتىن بولعان ەكەن.

قۇنانباي بالا كۇنىنەن وتە ۇعىمدى، زەرەك، العىر، ءبىر ەستىگەنىن، وقىعانىن، كورگەنىن  ۇمىتپايتىن بولىپتى. ەس بىلە باستاعاننان اكەسىنىڭ قاسىندا وتىرىپ، كوپ اڭگىمە وقيعالاردى ەستىپ، قازاقتىڭ وتكىر سوزدەرىن، ماقال-تاقپاقتارىن، ناقىل سوزدەرىن، باتىرلار، ەپوستىق جىرلارىن، تاريحي وقيعالاردى جادىنا ساقتاپ الاتىن.

قۇنانبايدىڭ تۋىسىن ەل بىلاي باياندايدى: قىران قارلى بوراندى قىستا، اقپاننىڭ قاقاعان ايازىندا جارتاستى شىڭنىڭ زاڭعار باسىنا ايازدىڭ وتىنە، تاستىڭ ۇستىنە ءبىر جۇمىرتقا تۋىپ تاستايدى. ول جۇمىرتقا قاتتى ايازدا شىداماي جارىلىپ كەتسە، جارىلعان جۇمىرتقانى قۇزدان تومەن قاراي تاستاپ جىبەرىپ، كەلەسى قىستا جانە ءبىر جۇمىرتقا تۋادى. ءسويتىپ، تەك ايازدان جارىلماي قالعان جۇمىرتقانى عانا باسىپ شىعارادى ەكەن. سول بالاپان قۇستىڭ قۇمايى بولىپ شىعادى. قىران بالاپاندى اسىراپ، قاناتتاندىرىپ، باۋلىپ جەتىلتەدى. قۇنانبايدىڭ تۋىسى سونداي، - دەسەدى.

ەلدىڭ ايتىسىندا: «قۇنانباي ەل تىلەگىنە تۋدى. ول ەلى ءۇشىن ەڭبەك ەتەتىن بولادى. سونىڭ ءۇشىن جۇرت بولىپ تىلەپ، ونى ەكى اجالدان، ەكى ايداۋدان الىپ قالدىق. قۇنانباي اجال مەن ايداۋدىڭ قارماعىنا ىلىنگەندە حالىق بولىپ قۇدايدان جالىنىپ تىلەپ، كوز جاسىمىزدى كولدەي توگىپ، ونىڭ جانىن ساقتادىق» دەسەدى.

وسكەنباي قۇنانبايعا نايمان تابىنىڭ تەرىستاڭبالى رۋىنان شىققان اتاقتى اعاناس ءبيدىڭ قىزى كۇڭكەنى ايتتىرادى. وسكەنباي كوبىنەسە، ەل ىشىندە جيىن، سەزدە جۇرەدى. ەل ارالاپ، داۋ-شاردى بىتىرگەن كەزەڭدەردە وسكەنبايدى ىزدەپ كەلگەن ادامداردىڭ داۋلارىن قۇنانباي  دا تىڭداپ، ادىلدىك، بيلىك ايتقاندا ريزا بولىپ اتتانادى.

جاس كۇنىنەن شەشەندىك ونەرگە، ءسوز تاپقىش ادىسكە بەيىم بولعاندىقتان ادامدىق بورىشتى قالاي اقتاۋ كەرەك دەگەن سۇراق ويىنان ەرتە كەزدەن ورىن الادى. بۇل سۇراقتى اكەسىنە، باسقا ەل ادامدارىنا تالاي رەت قويسا دا، تولىق جاۋاپ الا المايدى. ابىرويلى بالۋانداردى، جاۋدى جەڭگەن باتىرلاردى، ەل قورعاعان ەرلەردى قۇرمەتتەيدى. ەل ءۇشىن داۋعا ءتۇسىپ، ەل نامىسىن جوقتاپ، ەلىن ءبىلىم-ونەرگە باستاعان ادامداردى سۇيەدى. سودان سوڭ، «باتاسىز ەر جارىماس، باتالى ەر ارىماس»، «جاڭبىرمەنەن جەر كوگەرەر، ەلمەن ەر كوگەرەر»، «كوپ تىلەۋى كول بولار، كولسىز تاقىر ءشول بولار»، «ەر كەرەگىن ەل بەرەر، ەر ەڭبەگىن ەل تەرەر»، «ەل قورعاعان ەر  بولار، ەلسىز ادام كور بولار»، «ادالدىق ادامدىق بەلگىسى، ارامدىق جاماندىق بەلگىسى»، «كوپتى جامانداعان كومۋسىز قالار»، «كوپ ءورت سوندىرەر، زالىم ءورت وندىرەر»، «كوپ تۇكىرسە كول بولار، كولسىز جەردە ءشول بولار»، «كوپتەن ۇيرەن، ارسىزدان جيرەن»، «تۋرا بيدە تۋعان جوق، تۋعاندى بيدە يمان جوق»، «سايتاندىق قىلما، سايتاننان يمان قاشار»، «قۇداي تازا، سەن دە تازا بول»، «ناشاردى قولدا، مومىندى قورعا» سىندى ماقال-ماتەلدەردى قۇنانباي ويىنا توقىپ، اۋزىنان تاستامايدى. «جانىمنان مالىم ساداعا، ارىمنان جانىم ساداعا»،- دەپ قۇنانباي وسى سەرتىن بۇزباي وتەدى. ءوزىنىڭ ەل  اراسىندا ابىرويى بولعاندىقتان قۇنانبايدى ەل-جۇرتى ەكى رەت اجال اۋزىنان الىپ قالعان دەگەن اڭىز بار.

وسكەنباي قۇنانبايدى ون توعىز جاسىندا ۇيلەندىرىپ، ءوزى وتىرعان تاسقورانىڭ كۇن شىعىس جاعىنداعى كەزەڭ استىنداعى سايدىڭ الدىنا قوندىرادى. وزىنە بىتكەن وتىز شاقتى جىلقىسىنىڭ ون ەكىسىن قۇنانبايدىڭ ەنشىسىنە بەرەدى. باسقا مال وسكەنبايدا از بولادى.

ەر جىگىتتىڭ قاناتى ات، ەرگە اتى ساي بولۋ كەرەك. بىراق قۇنانبايدا جاۋعا ءمىنىپ شابارلىق ات بولمايدى. اكەسىنىڭ ۇيىنەن بولەك  ءۇي وتىرعان سوڭ، وعان قۋسا جەتەتىن، قاشسا قۇتىلاتىن ەرگە سەرىك ات كەرەك بولادى. قۇنانبايدىڭ ويىنا توڭىرەككە اتاعى جايىلعان، الدىنا ات سالماعان، ءوزىنىڭ اتاسى اعاناس ءبيدىڭ  ايگىلى تور شولاق اتى ەسىنە تۇسەدى. مەن ەنشى الىپ، بولەك وتاۋ بولعانىمدى ايتىپ، اتامنان تور شولاق اتتى قالاپ سۇرايىن دەپ ويلايدى. وسى ويمەن قۇنانباي اياق ارتۋعا جارايتىن قىزىل بەستىگە ءمىنىپ، جولعا ەكى قونىپ، اعاناس بيدىكىنە كەلەدى.

اعاناس اماندىقتى سۇراپ، ەنشىگە 12 جىلقى العانىن ەستىپ:

- ساعان بي بار جىلقىسىن بەرىپتى. وسكەنبايدىڭ داۋلەتى ماعان بەلگىلى عوي. مال ۇلكەن ۇيدە بولعانى جاقسى ەمەس پە، سەن جوق بولساڭ، ونان الاسىڭ، ال ۇلكەن ۇيدە مال جوق بولسا ول سەنەن الا الا ما؟- دەيدى.

ەكى كۇننەن سوڭ قۇنانباي قايتپاق بولادى. اعاناس ەرتەڭگى استى ىشكەن سوڭ، بايبىشەسى مەن باس جىلقىشىسىن شاقىرىپ الىپ:

- مىنا قۇنانباي ەنشى الىپ، بولەك وتاۋ بولىپ شىعىپتى. قازىر ون بەس قۇلىندايتىن بيەسىمەن، ءبىر ايعىر ءۇيىرىن جانە كۇڭكە مەن ەكەۋى مىنەتىن ەكى جاقسى ات العىزىپ بەرىڭدەر، ايداپ قايتسىن. ەل جايلاۋعا شىققاندا ءجۇز قوي، ۇيلەرىن ارتاتىن التى تۇيە الىپ كەتەر. ال، ەندى ءوزىڭنىڭ قالاعان-سۇراعانىڭ بار ما؟ - دەيدى.

قۇنانباي:

- مەن باسقا مال المايمىن، تورشولاق اتتى قالاپ كەلدىم،- دەگەندە اعاناس بي:

- مەن تورشولاق اتتى بەرمەيمىن، ودان باسقا نە قالاساڭ سونى ال،- دەيدى.

قۇنانباي:

- مەن باسقا ەشتەمە قالاپ كەلگەم جوق،- دەپ كيىنە باستاعاندا، اعاناستىڭ بايبىشەسى:

- بي، ول ءىشى بوق، سىرتى تۇك ءبىر قارا ەمەس پە؟ بالاڭىزدان تور اتتى نەسىن ايادىڭىز؟،- دەدى.

سوندا اعاناس:

- مەن بۇدان ات اياپ وتىرعانىم جوق. ءوزىن اياپ وتىرمىن. قازىر توبىقتى باسقا ەلمەن جاۋلاسىپ وتىر. ەلىنە جاۋ شاپسا، بۇل جاۋعا، «اتتانعا» شاپپاي وتىرا الا ما؟ جاۋعا شاپسا، وسى تورى اتپەن شابادى. قارا كورسە توقتامايتىن ات ونى الىپ جاۋعا كىرەدى، نە مۇنىڭ بەينەتىنە، نە اجالىنا سەبەپ بولادى. سوندىقتان، بۇعان تورى اتتى بەرە المايمىن. باسقا نە الامىن دەسە دە قولىن قاقپايمىن،- دەپ تىسقا شىعادى.

قۇنانباي دا تىسقا شىعىپ ەنەسىنىڭ بەرگەن ەكى قورجىن باسى سالەمدەمەسىن بوكتەرىپ اتىنا مىنەدى. ەنەسى كوزىنە جاس ىركىپ، قۇنانبايدىڭ ماڭدايىنان يىسكەپ ءسۇيىپ، امانداسىپ، سالەم ايتىپ قالا بەرەدى.

قۇنانباي كەزەڭ اسا بەرگەندە ارتىنان شاقىرعان داۋىس ەستىپ قاراسا جىلقىشى قولىن بۇلعاپ تۇر ەكەن. قايتا كەلگەندە اعاناس:

- سەنى جاقسى بولا ما دەۋشى ەدىم. سەن جامان ەكەنسىڭ عوي. ءبىر تايدى بەرمەدى دەپ موينىڭ ءتۇسىپ كەتكەنى قالاي؟ مەن سەنەن ءبىر تايدى اياعانىم جوق دەدىم عوي. ەندى ساعان سەرتپەن تورشولاق اتتى بەرەمىن. توپقا بي ءمىنسىن، ءوزىڭ اۋىل اراسىنا كوكپارعا، تويعا ءمىن. بايگەگە قوس. بىراق، جاۋعا ءمىنىپ شابۋشى بولما، انا بەرگەن مالىم بەرگەن،- دەيدى.

سوندا قۇنانباي:

- قازىر قىس جامان جۇت بولىپ، قىس اياعى قارا سۋىق بولىپ تۇر. بۇل جولى تورى اتتى عانا الايىن، باسقاسىن كەيىن جەر قارايىپ، كۇن جىلىعاندا، كوك شىققاندا الارمىن،- دەيدى.

ازدان كەيىن قىلشىعى تۇلەپ الاتاڭ بولعان قابىرعاسى جابىق تورى اتتى جىلقىشى ويناقتاتىپ جەتەلەپ الىپ كەلەدى. قۇنانباي تورى اتتى جەتەككە الىپ، حوش ايتىسىپ، ەلگە تارتادى. كەزەڭ اسقان سوڭ تورى اتقا ەردى سالىپ ءمىنىپ الىپ، بەستىسىن جەتەككە الىپ، جولعا ءبىر تۇنەپ ۇيىنە كەلەدى.

كوكتەم شىعىپ، كۇن جىلىنىپ، جەر قۇلپىرىپ كوكتەگەن ۋاقىت. قۇنانباي ات قاراتىل بولعاندا تورشولاق اتتى جاراتىپ، اقتابان سويىلدى دايىنداپ، بەلبەۋگە ءىلىپ،  اتتى تۇندە بايلاپ قوياتىن.

ءبىر كۇنى تاڭ قاراڭعىسىندا تاۋ جاڭعىرىعىپ اتتانداعان داۋىس ەستىلىپ، ازان-قازان ايعايعا ۇلاسادى. داۋىستى ەستىگەن قۇنانباي اتىپ تۇرىپ، سويىلىن الىپ، اتقا جايداق ءمىنىپ، وزەندى ورلەي جونەلەدى. جولدا سالا-سالالاردان «قايدالاپ» شاپقان بىرنەشە ادامدار قوسىلىپ، شىڭعىستىڭ سىرتقى بيىك جوتاسىنا شىعادى. بۇل كەزدە تاڭ اعارىپ، جەر بەتى ايناداي بولىپ كورىنە باستايدى.

بيىكتە بۇرىن شىعىپ تۇرعانداردىڭ ءبىرى:

- نايمان جاۋى بولسا كەرەك. سىرت ەلدىڭ تاي-تۋلاعىن تىك كوتەرە ايداپ كەتتى. جاۋ قاراسى توماشا باۋىرىنا جاڭا عانا كىردى،- دەدى.

وسى كەزدە بۇشانتاي جازىعىنان جاۋدىڭ دا قاراسى كورىنەدى. سوندا وتىنشى اقساقال:

- دامەلى، اتى ءالدى جىگىتتەر ىرىكتەلىپ جاۋدى قۋىڭدار، بوگەڭدەر، ارتتارىڭنان كوپ قولدار جەتەدى، ەندى تۇرۋدىڭ قاجەتى جوق،- دەگەن سوڭ، اتى ءالدى، ەر جىگىتتەردەن ىرىكتەلىپ جيىرما شاقتى جىگىتتەر جاۋ ارتىنان جونەپ بەرەدى. سول توپپەن بىرگە قۇنانباي دا شىعادى.

از ۋاقىتتان سوڭ بۇلارعا، جىلقىنى ايداپ بارا جاتقاندار الدىڭعى بەلەسكە شىققاندا، ارعى جاعىنداعى جازىقتان جاۋ قاراسى كورىنەدى. بۇلار جاۋدى كورگەن سوڭ، ات باسىن ىرىكپەي جونەپ بەرەدى. الدىنداعى جاۋ قاراسىن كورگەن تورى ات باسىن ءبىر شايقاپ اۋىزدىقتى اۋىزعا سالىپ، قۇيىنداي جۇيىتكىپ وقتاي زۋلاپ، توپتان قارا ءۇزىپ جونەپ بەرەدى. قۇنانباي ازداپ ات باسىن تەجەيىن دەگەنگە تورى ات ەرىك بەرمەي قۇستاي ۇشىپ، جاۋعا تاقايدى. مۇنى كورگەن جاۋ باستىعى، باسىندا ايىر قالپاعى بار، قارا قۇلىن تەرىسىنەن كيگەن جارعاعى بار، قولىندا قىل جالاۋلى نايزاسى بار باتىر:

- مىناۋ ءبىر ەرشىكەش ەكەن،  باسقالارىڭ جىلقىنى ايداي بەرىڭدەر. سەگىز كىسى قالىپ ەكى ءبولىنىپ، ورتادان وتكىزىپ سازايىن بەرەيىك، ورتالارىڭدى  اشا بەرىڭدەر،- دەپ نايزانى وقتاپ، قۇنانبايدى توسىپ تۇرادى. مۇنى كورگەن قۇنانباي ات باسىن تارتۋعا بوي بەرمەگەن سوڭ امالسىز ەكى توپتىڭ ورتاسىنان وتە بەرىپ، قول ىڭعايى جاقتاعى ءبىرىن ۇرىپ جىبەرگەندە وڭ جاق كەۋدەگە نايزا دا سارت ەتىپ قادالا تۇسەدى، ات باسى قايىرىلىپ توقتايدى. جاۋ نايزانى ەكى رەت باسىپ اتتان تۇسىرە المايدى، ءۇشىنشى رەت باسقاندا نايزا ۇڭعىسىنان شارت سىنىپ كەتەدى. سول كەزدە ورتادا قالعان قۇنانباي قارعىپ ءتۇسىپ، تىزگىندى ات باسىنان قايىرىپ ەكى قولىن ايقاستىرىپ، اتتىڭ شوقتىعىنان باسىپ وتىرىپ الادى. جاۋ ايقاستىرعان قولدان ۇرىپ، ساۋساق سىرتىن تالقانداپ جارالاسا دا قۇنانباي اتتان ايىرىلمايدى. سوندا جاۋ باتىرى:

- ءبىر تايدان تۋعان نەمە ەكەن. جۇرىڭدەر، قۋعىنشىلار كەلىپ قالدى. وزىنە دە قىلارىمدى قىلعامىن، ادام بولسا بارىپ-بارىپ ادام بولار، -دەپ جونەي بەرەدى.

قۇنانباي اتقا تىرەلگەن كەۋدەسىندەگى سىنعان نايزانى ۇڭعىسىنان ۇستاپ تۇرىپ، سۋىرىپ الادى. سول كەزدە ءوزى دە قۇلاپ تۇسەدى.  ارتقىلار كەلىپ باسىن سۇيەپ، وڭ جاق ەمشەگىنىڭ استىن الا كىرگەن نايزانىڭ ورنىنان قان سۋداي سورعالاپ شاپشي باستاعاندا قۇنانبايدى قىرىنان جاتقىزىپ، جيىلعان حالىق  كەزەكتەسىپ جارانىڭ قانىن سورىپ، ىشكە جىبەرمەۋ ايلاسىن جاسايدى. قان ىشىنە كەتسە، جۇرەگى اينىپ قۇساتىنى بەلگىلى. بۇل كەزدە قۇنانباي اپپاق شۇپەرەكتەي قۋارىپ، ءوڭى قاشىپ، ولەر-تىرىلەرى بەلگىسىز حالدە جاتادى. قان ابدەن تازالانعان كەزدە، دايىنداپ قويعان ات قىلىن كۇيدىرىپ، ىستىقتاي جارانىڭ اۋزىنا قايتالاي باسىپ وتىرادى. كويلەكتى جىرتىپ الىپ جارانى تاڭادى.

- كۇن جوعارى كوتەرىلىپ، ساسكە بولعان كەزدە كوزىمدى اشسام، - دەيدى قۇنانباي نەمەرەسى شاكارىمگە ايتقان اڭگىمەسىندە: - قانىم كەۋىپ بارادى ەكەن، ءبىر اياق ايران شالاپتى دەم الماي ءبىر-اق جۇتىپ، از دەم الىپ اينالاما قاراسام، توڭىرەگىم تولعان ادام. ءبارىنىڭ كوزدەرىندە جاس، قاريالار كىسەلەرىن مويىندارىنا سالعان، اللادان تىلەك تىلەپ مەنىڭ جانىمدى قالدىرۋىن سۇراپ تۇر ەكەن. مەن ازدان سوڭ ەكىنشى اياق سۋسىندى تاعى ءىشىپ ەسىمدى جيناي باستادىم. سول كەزدە جۇرت: «ا، قۇداي! اقسارباس، كوك قاسقا جولىڭا ايتتىق!»- دەپ شۋلاپ، كۇڭىرەنىپ جىلاپ جىبەردى. ەگەر ەل تىلەگى بولماعاندا مەن ولگەن ادام ەدىم. كوپ تىلەۋى كول بولىپ، كوپتىڭ تىلەۋىن قۇداي قابىل قىلىپ، امان قالدىم. مەنى تەڭگە سالىپ، شىڭعىس سىرتىنداعى قاراباتىر، انەت اۋىلدارىنا الىپ كەلگەندە الدىمنان كارى اتالار، قارت انالار، قاتىن-بالالار شۋلاپ، ا قۇدايلاپ شىققانداعى، ولاردىڭ ماعان دەگەن كىرشىكسىز جۇرەكتەرىنىڭ اق نيەتتەرىنىڭ، ادال تىلەكتەرىنىڭ اۋعانىن اۋىزبەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن شىعار. قاراباتىردىڭ ۇلكەن ءۇيى وتىنشىنىكىنە كىرگىزەردە كارى اجە مەنى ۇشىقتاپ كىرگىزدى. وتىنشى ايتقان اقسارىباسىن سويىپ مەنى قالجالاپ، ەتتى ەلگە تاراتىپ، كەشكە اۋىلعا الىپ كەلدى. مەن جاز بويى تەڭگە ءتۇسىپ ءجۇرىپ، جازىلدىم»،- دەپتى.

قۇنانبايدىڭ سول جارادان قالعان وڭ جاق ەمشەگىنىڭ استىڭعى جاعىندا الاقانداي بەرىش تىرتىعى سودان قالعان دەسەدى.

قۇنانبايدىڭ ەكىنشى رەت اجالدان امان قالۋى، بالا جىگىت كۇنىندە  شەشەك شىعىپ، ءولىم اۋزىندا جاتقاندا ەل تىلەۋىمەن ساۋىعىپ كەتۋى ەدى. بىرنەشە كۇن ول اس-سۋدان قالىپ، دەنەسىن كوك شەشەك قاپتاپ، ەكى كوزىن اشتىرماي، كىرپىگى قيمىلداۋمەن جاتادى. اۋزىن ارانداي اشقان اجال ونى بۋىندىرىپ، جانىن القىمىنا الىپ كەلەدى. قۇنانبايدى وڭاشا ۇيگە سالىپ، اتا-اناسى باعىپ وتىرادى. ول جاتقان ءۇيدى حالىق قورشاپ اجالعا قارسى تۇرادى. كەمپىرلەر كۇندىكتەرىن، شالدار كىسەلەرىن مويىندارىنا سالىپ، ەركەك-ايەلدەر ەڭىرەپ، قۇدايدان قۇنانبايدىڭ جانىن قالدىرۋدى سۇراپ تىلەك تىلەيدى. ايتىلماعان كوك قاسقا، اقسارىباس قالمايدى. مىنە، وسىنداي ەل تىلەگى بىرنەشە كۇنگە سوزىلادى.  شەشەك داعى اسقىنىپ، ءولىم اۋزىندا جاتقان قۇنانبايعا ەل اۋزىنداعى بۇل اڭگىمەلەردەن بولەك، ءتاۋىپ ىرعىزبايدىڭ كومەكتەسۋى اڭىزدان گورى شىنايى دەرەك بولا الادى.

ەمشى قوڭىر ايۋدىڭ ءوتىن باۋىرىمەن قوسىپ الىپ، مەيىزدەي ەتىپ كەپتىرىپ، مارال، بۇعى، كيىك مۇيىزدەرىنەن جاساعان دارىلەرىن رەتتەپ، ابدەن قايناتىپ تازارتقان. ول قۇنانبايدىڭ ءوت جولىنىڭ بۇزىلعانىن ءبىلىپ، وزىنە ارناپ تىگىلگەن كيىز ۇيدە جەتى، قىرىق ءبىر، ءجۇز نەشە ءتۇرلى شوپتەن، قىرىق ءبىر ءتۇرلى جاپىراقتان، گۇل مەن تامىردان ءدارى جاساپ، ونى جىلقىنىڭ ءىش مايىنا ارالاستىرىپ قايناتادى. جەتى ءتۇرلى دامنەن توساپ دايىنداپ، وعان ايۋ ءوتىنىڭ تارىدايىن ەكى-ءۇش سۇيكەپ، ءجيى-ءجيى ىشكىزدىرىپ، قىرىق كۇن ەمدەيدى. وسىنداي كۇردەلى ەمدەۋ جولىنان وتكەن قۇنانباي ايتىلعان مەرزىمنەن سوڭ، اۋرۋىنان قۇلان-تازا جازىلىپ شىعادى.

اقىرىندا اجالدى حالىق تىلەگى جەڭىپ، قۇنانباي ءتاۋىر بولادى. بىراق، اياماي الۋعا كەلگەن اجال ونىڭ نۇرلى سۇلۋ بەتىن ازداپ شۇبارلاپ، سول جاق كوزىندە قاباعىنىڭ استىن الا تارىداي اق قالدىرىپ كەتەدى. بىراق بەتى شۇبار، كوزىندە تارىداي اعى – ونىڭ قاسيەتىن، ادامگەرشىلىگىن، حالقىنىڭ ءسۇيۋ ماحابباتىن كەمىتە المايدى. قايتا ول حالىق تىلەگىنىڭ اجالمەن الىسىپ، اجالدى جەڭگەن بەلگىسىنىڭ ايعاعى بولىپ قالادى.

اتاعى الىسقا كەتكەن قۇنانبايدى «قۇدايدان تىلەپ الىپ قالعان» وقيعالاردى بەلگىلى پولياك ساياحاتشىسى ا. يانۋشكەۆيچتىڭ جازبالارىنان دا ايتادى.  «كەزىندە ول كورىكتى ەركەك بولعان. بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن شەشەك ونى ميرابو سەكىلدى كوردەن ءبىر-اق شىعارا جازداعان، قازىر ونىڭ بەتىندە سودان قالعان ىزدەر بار. ول كوسىلىپ سويلەپ كەتكەندە، تىڭداۋشىلار ونىڭ سيقى قاشىپ، رەڭى تايعان ءجۇزىن مۇلدە ۇمىتادى. قاتەرلى دەرتتىڭ تابى جەرلەستەرىنىڭ مۇسىركەپ، ونىڭ جولىندا بايەك بولعانىن قۇنانبايدىڭ ەسىنە ءالسىن-ءالسىن ءتۇسىرىپ وتىرادى. وسىنىڭ ءوزى ونىڭ قىزمەتى مەن ماڭىزىنىڭ دالەلى.  «مەن جانىمدى قايدا قويارىمدى بىلمەي جاتقانىمدا، – دەدى ول ماعان تەبىرەنە، – ادامدار كۇنى-ءتۇنى مەنىڭ كيىز ءۇيىمدى اپىر-توپىر بولىپ قورشاپ تۇراتىن. ولاردىڭ كوز جاسى مەنى شىجعىرىپ اكەتىپ بارا جاتقان وتتى ءسوندىرىپ، مەنىڭ تىرلىگىمدى اللامنان جالبارىنىپ سۇراپ الىپ قالدى» - دەپتى.

ەلىنىڭ ەكى اجالدان تىلەك تىلەپ الىپ قالۋى قۇنانبايدىڭ حالىققا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك قاسيەتىن قايراپ جەتىلدىرەدى. حالىق ونىڭ  ابىرويىن كوتەرىپ، اتاعىن جايىپ، اقىل، ادال ادامگەرشىلىگى زور، اۋليە، پاراساتتى دەپ، قۇنانبايدىڭ اتىن اتاماي ۇلكەندەر وعان «مىرزا» دەپ، جاستار «تاتە» دەپ اتاعان ەكەن.

الماحان مۇحامەتقاليقىزى

استانا

Abai.kz