وتكەن اپتادا تاعى دا ءبىر كاسىپقوي فۋتبولشىنىڭ عۇمىرى جاسىل الاڭدا ءۇزىلدى. ال تاعى ءبىر «پروفي» اياقدوپشى ماڭگىلىككە مۇگەدەك بولىپ قالدى.

دۇنيەدەن وزعان - رۋمىنيانىڭ «دۋنەريا» كلۋبىنىڭ بار-جوعى 19 جاستاعى قاقپاشىسى الەكساندر ياتان. ەل بىرىنشىلىگىنىڭ ەكىنشى ديۆيزيونىندا ونەر كورسەتەتىن «دۋنەريا» ونى ءبىرىنشى ديۆيزيونداعى «استرا» كلۋبىنان جالعا العان ەكەن. بىراق ياتان مارقۇم جاڭا كومانداسىندا جوندەپ ويناپ تا ۇلگەرمەدى. كلۋبتىڭ كەزەكتى جاتتىعۋلارىنىڭ بىرىندە ءوز قاقپاسىنا بەلگىلەنگەن پەنالتيدى قايتارعان ول تۇك بولماعانداي ورنىنان كوتەرىلىپ، ويىندى جالعاستىرعان. بىراق سالدەن كەيىن كەنەتتەن ەسىن جوعالتقان الەكساندر سۇلاپ تۇسكەن كورىنەدى. كلۋب دارىگەرلەرى دە، «جەدەل جاردەم» دە ورىمدەي جاس قاقپاشىعا ەش كومەك كورسەتە الماپتى. ال اۋرۋحاناعا جول ۇستىندە الەكساندر ياتان كوز جۇمعان. قايعىلى وقيعاعا نە سەبەپ بولۋ مۇمكىن ەكەنى تەكسەرىلىپ جاتىر.

اياقدوپشى اياعىنان ايىرىلدى

وتكەن اپتادا تاعى دا ءبىر كاسىپقوي فۋتبولشىنىڭ عۇمىرى جاسىل الاڭدا ءۇزىلدى. ال تاعى ءبىر «پروفي» اياقدوپشى ماڭگىلىككە مۇگەدەك بولىپ قالدى.

دۇنيەدەن وزعان - رۋمىنيانىڭ «دۋنەريا» كلۋبىنىڭ بار-جوعى 19 جاستاعى قاقپاشىسى الەكساندر ياتان. ەل بىرىنشىلىگىنىڭ ەكىنشى ديۆيزيونىندا ونەر كورسەتەتىن «دۋنەريا» ونى ءبىرىنشى ديۆيزيونداعى «استرا» كلۋبىنان جالعا العان ەكەن. بىراق ياتان مارقۇم جاڭا كومانداسىندا جوندەپ ويناپ تا ۇلگەرمەدى. كلۋبتىڭ كەزەكتى جاتتىعۋلارىنىڭ بىرىندە ءوز قاقپاسىنا بەلگىلەنگەن پەنالتيدى قايتارعان ول تۇك بولماعانداي ورنىنان كوتەرىلىپ، ويىندى جالعاستىرعان. بىراق سالدەن كەيىن كەنەتتەن ەسىن جوعالتقان الەكساندر سۇلاپ تۇسكەن كورىنەدى. كلۋب دارىگەرلەرى دە، «جەدەل جاردەم» دە ورىمدەي جاس قاقپاشىعا ەش كومەك كورسەتە الماپتى. ال اۋرۋحاناعا جول ۇستىندە الەكساندر ياتان كوز جۇمعان. قايعىلى وقيعاعا نە سەبەپ بولۋ مۇمكىن ەكەنى تەكسەرىلىپ جاتىر.

اياقدوپشى اياعىنان ايىرىلدى

جاسىل الاڭدا دانيالىق «نوردسيەللاندتىڭ» نامىسىن قورعاپ جۇرگەن دجوناتان ريحتەردىڭ باسىنا نايزاعاي ءتۇسىپ، بايعۇس قورعاۋشى ءولىم اۋزىنان قالدى. دارىگەرلەر ءبىر قۇدايدىڭ ارقاسىندا ونىڭ توقتاپ قالعان جۇرەگىنە جان بىتىرگەنمەن، ريحتەر ەندى ەشقاشان دوپ تەبە المايتىن بولدى. اق حالاتتى ابزال جاندار ونىڭ ءبىر اياعىن تىزەدەن تومەن امپۋتاتسيا جاساماسا بولمايدى دەپ شەشىپتى. نە شارا؟..

«مىڭ فۋتبولشىنىڭ ءبىرى جۇرەكتەن كەتەدى»

جوعارىداعىداي قايعىلى وقيعالاردان كەيىن فۋتبولدى قاۋىپتى سپورت تۇرلەرىنە جاتقىزساق تا بولاتىن سەكىلدى مە، قالاي؟ 2006 جىلى گەرمانيادا وتكەن فۋتبولدان الەم چەمپيوناتىنىڭ باس دارىگەرى بولعان ۆيلفريد كيندەرمان ءبۇي دەيدى:

- كورەر كوزگە عانا دەنساۋلىعىندا كىنارات جوقتاي كورىنەتىن سپورتشىلار بار. ولىمگە اپارىپ سوعاتان جاعدايلاردا نەگىزىنەن فۋتبولشىلاردىڭ اۋرۋى سەبەپ بولادى. مىسالى، تۋا پايدا بولعان جۇرەك ەتتەرىنىڭ قالىڭداۋى (گيپەرتروفيا), جۇرەك كوك تامىرىنىڭ جانە ەتتەرىنىڭ قابىنۋى دەگەن سياقتى...

- مۇنداي جاعدايدا دارىگەرلەردى فۋتبوشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن جەتكىلىكتى دارەجەدە تەكسەرمەگەنى ءۇشىن ايىپتاۋعا بولا ما؟

- الدىمەن ولار فۋتبولشىلاردىڭ دەنساۋلىعىن تەكسەرە مە ەكەن، سونى سۇراڭىزشى. قازىر جۇرەك ەتتەرىنىڭ قالىڭداۋىن ۋلترادىبىستار ارقىلى وپ-وڭاي-اق تەكسەرۋگە بولادى. نەمىس فۋتبولىندا مىناداي جاقسى ءبىر ءتارتىپ بار: ءاربىر فۋتبول ماۋسىمى باستالاردان بۇرىن ءبىرىنشى جانە ەكىنشى بۋندەسليگانىڭ ويىنشىلارى مىندەتتى تۇردە جۇرەگىن تەكسەرتەدى.

- دوپينگتىڭ دە جۇرەككە اسەرى بارى بەلگىلى. ولىمگە الىپ كەلگەن جاعدايلاردا دوپينگ تۋرالى ءسوز قوزعاۋ قانشىلىقتى قيسىندى?

- دوپينگ - جۇرەك جۇمىسىنىڭ بۇزىلۋىنا، جۇرەك سوعۋىنىڭ ريتمىنەن ايىرىلۋىنا، ءتىپتى جۇرەك ۇستاماسىنىڭ كەسىرىنەن كەنەتتەن ولىمگە دە اكەلۋى مۇمكىن. بىراق ادام ولگەننەن كەيىن ونىڭ دوپينگتەن، نە باسقا نارسەدەن ەكەنىن دالەلدەۋ قيىن.

- كەيىنگى ون جىلدا كاسىبي فۋتبولشىلاردىڭ ءولىمى جيىلەپ كەتكەن ءتارىزدى...

- ەگەر مىڭ فۋتبولشىعا شاعاتىن بولساق، ءبىر جىلدا جۇرەك ۇستاماسىنىڭ كەسىرىنەن ءبىر ويىنشى كوز جۇمادى. فيزيكالىق اۋىر سوعاتىن كەز-كەلگەن سپورت ءتۇرى، ەگەر سپورتشىنىڭ دەنساۋلىعىندا اقاۋ بولسا، وتە قاۋىپتى. مىسالى، مەن سپورتشى بولسام جانە دەنساۋلىعىمدا كىنارات بولسا، كەز-كەلگەن ۋاقىتتا جۇرەك ۇستاماسىنىڭ كەسىرىنەن انا دۇنيەگە اتتانىپ كەتۋىم عاجاپ ەمەس.

- سوندا كەز-كەلگەنىمىز كەشكە فۋتبول ويناعىمىز كەلسە، قازىر بارىپ دارىگەرلىك تەكسەرۋدەن ءوتۋىمىز كەرەك قوي؟

- ەگەر سپورتپەن تۇراقتى اينالىساتىن ادام بولساڭىز، سپورت ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىزعا تەك قانا پايدا اكەلەدى. بىراق 35 جاستان كەيىن دە سپورتپەن اينالىسقىڭىز كەلسە، تەكسەرۋدەن وتكەننىڭ زيانى جوق. مىسالى، گەرمانيادا ءبىر جىلدا شامامەن ءجۇز مىڭ ادام جۇرەك ۇستاماسىنىڭ كەسىرىنەن كوز جۇمادى. ستاتيستيكاعا سەنسەك، ولاردىڭ دەنى سپورتپەن اينالىسپايتىندار ەكەن.

اجال ادامدى الاڭدا اڭدي ما؟

نازارلارىڭىزعا كەيىنگى 20 جىلدا عۇمىرى فۋتبول الاڭىندا ۇزىلگەن كاسىبي ويىنشىلاردىڭ ءتىزىمىن جاريالاپ وتىرمىز.

ساميۋەل وكۆارادجي - نيگەريا قۇراماسىنىڭ فۋتبولشىسى. انگولا قۇراماسىمەن 1989 جىلدىڭ تامىزىندا وتكەن 1990 جىلعى الەم چەمپيوناتىنا ىرىكتەۋ ماتچى كەزىندە ويىن اياقتالۋعا ون مينۋت قالعاندا قۇلاپ ءتۇسىپ، ءسال كەيىنىرەك قايتىس بولدى. دارىگەرلەر ونىڭ ولىمىنە جۇرەك اقاۋى سەبەپ بولعانىن جاريالادى.

دەيۆ لونگحارست - «يورك ءسيتيدىڭ» 25 جاستاعى شابۋىلشىسى. ونىڭ جۇرەگى 1990 جىلدىڭ قىركۇيەگىندەگى «لينكولن سيتيمەن» ويىن اياقتالۋعا نەبارى ەكى مينۋت قالعاندا سوعۋىن توقتاتتى.

ماركو دوس سانتوس - برازيليالىق شابۋىلشى 2002 جىلدىڭ قازانىندا پەرۋدىڭ «دەپورتيۆو» كلۋبىنا قارسى ويىنعا قاتىسىپ، گول سوققان. ال ماتچ اياقتالعاننان سوڭ بىرنەشە ساعاتتان كەيىن 28 جاستاعى فۋتبولشىنىڭ جۇرەك ۇستاماسى ۇستاپ، قايتىس بولدى.

مارك ۆيۆەن فوە - كامەرۋن قۇراماسىنىڭ جارتىلاي قورعاۋشىسى 2003 جىلى فرانتسيادا وتكەن كونفەدەراتسيالار كۋبوگىندا كولۋمبياعا قارسى ويىندا جان تاپسىردى. دارىگەرلەردىڭ انىقتاماسى - جۇرەك ۇستاماسى. فوە 1994 جانە 2002 جىلعى الەم چەمپيونتاتتارىنا دا قاتىسقان بولاتىن.

ماكسيميليانو پاتريك فەررەيرا - 2003 جىلدىڭ شىلدەسىندە برازيليالىق «بوتافوگونىڭ» كەزەكتى جاتتىعۋلارىنىڭ بىرىندە ءوزىن ناشار سەزىنگەن ول دەرەۋ اۋرۋحاناعا جەتكىزىلەدى. بىراق دارىگەرلەر دە فۋتبولشىنىڭ ومىرىنە اراشا تۇسە الماعان. ماكس نەبارى جيىرما جاستا بولاتىن.

ميكلوس فەحەر - پورتۋگاليانىڭ «بەنفيكا» كلۋبىنىڭ نامىسىن قورعايتىن ۆەنگريالىق جيىرما ءتورت جاستاعى فۋتبولشى 2004 جىلدىڭ قاڭتارىندا «گيماراەش» كلۋبىمەن ويىن ۇستىندە جۇرەك ۇستاماسىنىڭ كەسىرىنەن باقيلىق بولدى.

سەرجينو - وتىز  جاستاعى برازيليالىق «سان-كاەتانو» قورعاۋشىسىنىڭ جۇرەگى 2004 جىلدىڭ قازانىندا «سان-پاۋلۋمەن» كەزدەسۋ كەزىندە دۇرسىلدەۋىن دوعاردى.

حيۋگو كۋنيا - پورتۋگاليالىق «لەيريانىڭ» جارتىلاي قورعاۋشىسى 2005 جىلدىڭ ماۋسىمىندا دوستارىمەن دوپ تەۋىپ ءجۇرىپ، كەنەتتەن قايتىس بولدى. حيۋگو جيىرما سەگىز جاستا-تۇعىن.

انتونيو پۋەرتا - يسپانيالىق «سەۆيليانىڭ» قورعاۋشىسى 2007 جىلدىڭ 26 تامىزىندا وتكەن «حەتافەگە» قارسى ويىندا ەسىنەن تانىپ قۇلاپ تۇسەدى. مەديك مىرزالار ونىڭ اۋپىرىمدەپ ەسىن جيعىزعانمەن، جۇرەك ۇستاماسى ۇستاپ، قايتا قۇلايدى. تەز اۋرۋحاناعا جەتكىزىلگەنمەن، وندا ۇستاما تاعى قايتالانىپ، ەكى كۇننەن كەيىن كوز جۇمدى.

چاسۆە نسوفۆا - زامبيا قۇراماسىنىڭ شابىلشىسى. 2007 جىلدىڭ تامىزىندا ءيزرايلدىڭ «حاپوەل» كلۋبىنىڭ ساپىندا ونەر كورسەتىپ ءجۇرىپ، جاتتىعۋلاردىڭ بىرىندە جۇرەك ۇستماسىنان قايتىس بولدى.

دانيەل حاركە - يسپانيانىڭ «ەسپانول» كلۋبىنىڭ قورعاۋشىسى. بيىلعى تامىزدىڭ 9-ى كۇنى ءوز كلۋبىمەن يتاليادا - جاتتىعۋ جيىنىندا جۇرگەندە جۇرەك ۇستاماسىنىڭ كەسىرىنەن ومىردەن ءوتتى. كەزەكتى جاتتىعۋدان كەيىن كەشكى اس ىشۋگە كەلمەگەن ونى كلۋبتاستارى بولمەسىنە ىزدەپ بارعاندا، جاقىندا عانا «ەسپانولدىڭ» كاپيتانى اتانعان ول ەس-ءتۇسسىز جاتقان كورىنەدى. دارىگەرلەر قانشا تىرىسقانمەن، قورعاۋشى ومىرىنە قورعان بولا المادى.

بۇل قارالى تىزىمگە 2006 جىلى قىركۇيەكتە قاراعاندىنىڭ «شاحتەرىڭ» ساپىندا ونەر كورسەتىپ ءجۇرىپ، جاتتىعۋ كەزىندە جۇرەك ۇستاماسىمەن اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ، رەانيماتسيادا و دۇنيەلىك بولعان برازيليالىق نيلتون مەندەستى قوسىپ قويىڭىز.

ر.S.

انا دۇنيەگە بارىپ كەلگەن كىم بار، بىراق بۇلاردىڭ ەشقايسى دا «بەكەر فۋتبولشى بولىپپىز» دەپ وكىنبەيتىن شىعار، ءسىرا. ولاردىڭ كەز-كەلگەنى بالا كۇنىندە جىرتىق بۋتسىسىنا قاراماي «فۋتبولشى بولام!» دەپ تاڭدايى تاقىلداعانىن ەپتەپ بولجاۋعا بولادى. ورىندالعان ماقساتتان ءتاتتى نە بولسىن. فۋتبولشىلاردىڭ جۇرەگىنىڭ ءبىر تۇكپىرىندە احيللەستىك ارمان جاتىر دەۋدەن اۋلاقپىز. بىراق اقىلداعىنى اياققا ءتۇسىرىپ وينايتىن ونەر دەپ دارىپتەلەتىن فۋتبول كلاسسيكالىق ماتچتار ءھام شەدەۆر دەپ باعالاۋعا لايىق ساتتەرىمەن-اق وزىنە قۇمارتىپ قوياتىنى وتىرىك پە؟ سونىسىمەن دە فۋتبول ميلياردتاردىڭ ويىنى بولار. اتامىزدىڭ اكەسى ءتىرى كەزدە ءومىر سۇرگەن فۋتبولشىلاردىڭ ەسىمىن عانا ەمەس، سوعىستان بۇرىنعى ماتچتاردىڭ ەسەبىن ۇمىتپاي جۇرگەنىمىزگە نە سەبەپ؟

اباي-اقپارات.