قاراشانىڭ 18 كۇنى كەشكە استاناداعى «Rixos» قوناق ۇيىندە ومان سۇلتاناتى ۇلتتىق كۇننىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان قابىلداۋى ءوتتى. قازاقستانداعى ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ نە ءبىر مايتالمان ەلشىلەرى، حالىقارالىق ۇيىمدار باسشىلارى مەن وزگە دە قوناقتار كەلىپتى. بايقالىپ تۇر، شەتەلدىك ديپلوماتتاردىڭ ءبارى مادەنيەتتى، ىزەتتى. ءوز ەلىنىڭ مۇددەسىن وزگەشە ۇلىقتايتىندىعىن دا اڭعارۋ قيىن ەمەس. بىراق، ولقىلىق ءبىزدىڭ ديپلوماتتان شىقتى...
جاسىراتىنى جوق، سوڭعى كەزدەرى قازاق ديپلوماتتارى تاراپىنان ءبىراز قاتەلىك ءجۇز بەردى. ارينە، ديپلومات اتاۋلىنىڭ ءبارىن كۇستانالاۋدان اۋلاقپىز. ولاردىڭ اراسىندا سىرتقى ساياساتتا مەملەكەت اتىن ورگە سۇيرەپ جۇرگەندەرى، بىلىكتىلەر دە كوپ. ءيا، جاقسىلىق ءار قاشان ايتىلادى، ال، كەمشىلىكتى ۇنەمى تۇزەتىپ وتىرعان وڭ. ايتپەسە، ول ۇلعايىپ بۇكىل ەلدىڭ بەتىنە شىركەۋ كەلتىرەتىن جاعدايعا جەتەدى. تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە سونداي كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ بىرنەشەۋىن قىسقا قايرا كەتەيىك.

قاراشانىڭ 18 كۇنى كەشكە استاناداعى «Rixos» قوناق ۇيىندە ومان سۇلتاناتى ۇلتتىق كۇننىڭ قۇرمەتىنە ارنالعان قابىلداۋى ءوتتى. قازاقستانداعى ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ نە ءبىر مايتالمان ەلشىلەرى، حالىقارالىق ۇيىمدار باسشىلارى مەن وزگە دە قوناقتار كەلىپتى. بايقالىپ تۇر، شەتەلدىك ديپلوماتتاردىڭ ءبارى مادەنيەتتى، ىزەتتى. ءوز ەلىنىڭ مۇددەسىن وزگەشە ۇلىقتايتىندىعىن دا اڭعارۋ قيىن ەمەس. بىراق، ولقىلىق ءبىزدىڭ ديپلوماتتان شىقتى...
جاسىراتىنى جوق، سوڭعى كەزدەرى قازاق ديپلوماتتارى تاراپىنان ءبىراز قاتەلىك ءجۇز بەردى. ارينە، ديپلومات اتاۋلىنىڭ ءبارىن كۇستانالاۋدان اۋلاقپىز. ولاردىڭ اراسىندا سىرتقى ساياساتتا مەملەكەت اتىن ورگە سۇيرەپ جۇرگەندەرى، بىلىكتىلەر دە كوپ. ءيا، جاقسىلىق ءار قاشان ايتىلادى، ال، كەمشىلىكتى ۇنەمى تۇزەتىپ وتىرعان وڭ. ايتپەسە، ول ۇلعايىپ بۇكىل ەلدىڭ بەتىنە شىركەۋ كەلتىرەتىن جاعدايعا جەتەدى. تاقىرىپقا تۇزدىق رەتىندە سونداي كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ بىرنەشەۋىن قىسقا قايرا كەتەيىك.
ەستەرىڭىزدە بولسا، 2011 جىلى قازاقستاننىڭ يۋنەسكو جانىنداعى تۇراقتى وكىلى ولجاس سۇلەيمەنوۆتىڭ كەڭەسشىسى ۆالەري تولماچەۆ دەگەن ازامات بۇكىل ەۋروپانى ءبىر ءدۇر ەتكىزگەنى بار. پاريجدەن ريمگە باعىت العان ۇشاقتا ول ستيۋاردەسسانى باس سالىپ، كەڭىردەگىنە پىشاعىن توسەپ كەپىلگە العان ەدى. سودان سامولەتتى ليۆاننىڭ تريپولي قالاسىنا قاراي باعىتتاۋدى تالاپ ەتكەن ونى ۇشاق بورتىنداعى قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى ۇستاپ، ارەڭ توقتاتقان. نەگىزى، ۇلتى ەۆرەي بۇل ازامات و.سۇلەيمەنوۆتىڭ جان جولداسى گ. تولماچەۆتىڭ ۇلى. ۇلكەن دۋعا اينالعان بۇل ءىس اقىرىندا ارەڭ جابىلىپ، ۇشاق بارىمتالاۋشى ديپلومات شەتەلگە كەتىپ تىنىش بولعان. سوندا بۇكىل الەمگە عىلىم، ءبىلىم، ونەر، مادەنيەتىمىزدى ءناسيحاتتايتىن وكىلدىگىمىزدە وسىنداي ادامدار قالاي جۇمىس ىستەيدى دەگەن وي كەلەدى. ايتپاقشى، يۋنەسكو جانىنداعى قازاقستاننىڭ تۇراقتى وكىلدىگىندە قازاق ءتىلىن بىلەتىن ءبىر-اق قىزمەتكەر بار ەكەن. قالعاندارى باسى و.سۇلەيمەنوۆتان باستاپ، مەملەكەتتىك جانە انا تىلدەن ماقۇرىم. قازاقتىڭ ءتىلىن بىلمەيتىن ادامدار يۋنەسكو كولەمىندە قازاقتىڭ مادەنيەتىن، قۇندىلىعىن قالاي اسپەتتەپ، ناسيحاتتايدى دەگەن سۇراق تا الدان شىعادى...
گەرمانياداعى فرانكفۋرت قالاسىنداعى باس كونسۋلىمىز ا. الپىسباەۆ پەن ونىڭ كومەكشiسiنىڭ جايىن دا ايداي الەم ءبىلىپ بولدى. اتالعان ديپلوماتتار اناۋ-مىناۋ ەمەس، تەمەكى ونىمدەرىنىڭ زاڭسىز ساۋداسىمەن شۇعىلدانىپتى. ايتۋدى قويىپ، ەلەستەتىپ كورۋدىڭ ءوزى ۇلكەن ماسقارا جاعداي.
ءار ديپلومات ەڭ الدىمەن جەكە ادام. ال، وزگە ەلدە باسقالار ونى تۇتاس ءبىر مەملەكەتتىڭ وكىلى، بەت-بەينەسى رەتىندە تانيدى. ديپلوماتقا قاراپ ەلىڭنىڭ مادەنيەتىن، نارقى مەن پارقىن ايىرادى. ونىڭ تاربيەسى، ءبىلىم-بىلىگى، ديپلوماتتىق ەتيكانى، قاعيدالاردى قالاي ساقتايتىنىن دا سول سىرت كوز سىنايدى. وكىنىشكە قاراي، ومان سۇلتاناتى ەلشىلىگىنىڭ قابىلداۋىندا ءبىزدىڭ ديپلومات وڭاي جەردەن سىرت كوزگە سىر الدىرىپ قويدى. سالتاناتتى شارادا قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى تاراپىنان شاقىرىلعان، رەسمي لاۋازىمى جاعىنان ۇلكەن ءسىم-ءنىڭ ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىسى سۇلەيمەن ۇسەن بولدى.
سونىمەن، ومان سەنىمدى وكىلى ابدۋللا ال-سۇلەيماني مەن سۇلەيمەن ۇسەن رەسمي ءسوز سويلەۋ ءۇشىن مىنبەگە كوتەرىلدى. ءبىزدىڭ كوزىمىزگە وعاش كورىنگەن ءبىر جاعداي – ءۇ.سۇلەيمەننىڭ بۇرىنعىنىڭ سوۆحوز ديرەكتورلارىنشا قوڭىر پاپكىسىن قولتىعىنا قىسا شىققانى بولدى. بەكەر سەزىكەنبەپپىز، ماسەلە دە سول قوڭىر پاپكىدەن باستالدى. الدىمەن ومان سۇلتاناتىنىڭ گيمنى ورىندالدى. كەزەك قازاقستان گيمنىنە كەلدى، ءتارتىپ بويىنشا ءبارىمىز وڭ قولىمىزدى كەۋدەمىزگە قويىپ، گيمنىنە قوسىلىپ ايتا باستادىق. وسى كەزدە كوزىمىز بيىك مىنبەدەگى سۇلەيمەنگە ءتۇسىپ كەتكەن ەدى، ويپىرماي، ۇسەن مىرزا قوڭىر پاپكىنى وڭ قولتىققا قىسقان قالپى، سول قولىن كەۋدەسىنە قويىپ قاسقايىپ تۇرماسى بار ما. ونە بويىمىز دۋ ەتىپ، بەتى-باسىمىز قىزارىپ كەتتىك. ەندى شە، بىلدەي ديپلومات، ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىمىز بۇكىل ديپلوماتيالىق كورپۋستىڭ، رەسپۋبليكا ينتەلەگەنتسيانىڭ الدىندا جۇرەگىنىڭ قاي جاقتا ەكەنىن بىلمەي تۇر. جۇرەگىنىڭ «مەكەن-جايىن» بىلاي قويشى، مەملەكەتتىڭ باستى سيمۆولى مەملەكەتتىك گيمن ورىنداعان كەزدە نەگىزگى ءتارتىپتى ۇعىنا الماي تۇر. قازاقستان ازاماتتارىنىڭ بارلىعى وڭ قولىن كەۋدەسىنە قويعاندا، ديپلومات سۇلەيمەننىڭ سول قولىن عانا پايدالاندى، ياعني ول كونستيتۋتسيانى وقىماعان بولىپ شىقتى.
ەندى كەزەك سوزگە كەلدى. ابدۋللا ال-سۇلەيماني مىرزا الدىمەن ءوزىنىڭ وتانىنا مەن ۇلتىنا قۇرمەت رەتىندە ءسوزىن ارابشا سويلەدى دە، قالعان از بولىگىن اعىلشىنشا تولىقتادى. تۇرعانداردىڭ دەنى اراب ەمەس، قازاق، جاپون، نەمىس، اعىلشىن، قىتاي، ءۇندى .... ءبارى بار. ارابشا سويلەگەنى ديپلوماتقا ايبىن ءبىتىرىپ، باسقالاردىڭ الدىندا بيىك كورىندى. ەندىگىدە ءسوز قازاق ديپلوماتى ءۇ. سۇلەيمەنگە بەرىلدى. جاڭاعى وڭ قولدى «بايلاعان» قوڭىر پاپكىنىڭ سىرىن ەندى بىلدىك. ىشىندە ءسوز جازىلعان قاعاز بار ەكەن. قارادى، باستادى. العاشقى ەكى ءسوزى قازاقشا «قۇرمەتتى قاۋىم» بولدى. كوڭىلىمىز ءيىپ سالا بەرگەنى سول ەدى، ارى قاراي اعىلشىنشا سويلەي الا كەپ جونەلگەنى. قازاقستار تاعى جەرگە قارادى. ديپلومات الدىمەن وراتور بولۋى كەرەك ەمەس پە!؟ جارايدى، ونداي قاسيەت ءبىزدىڭ ديپلوماتتا بولماي-اق قويسىن، بىراق ايتاتىنىن بۇكىل ءبىر پاپكىگە سالىپ كوتەرىپ شىقپاي، قالستاسىنا قىستىرا سالعان تىلدەي قاعازعا ءتۇرتىپ السا دا ەرسى بولماس ەدى. ەرەكشە تاپسىرمالار جونىندەگى ەلشىنىڭ دەڭگەيى وسى بولسا، قالعان قازاق ديپلوماتتاردىڭ ءپاتريوتيزمى قانداي ەكەن، دەپ ويلادىق.
ىرىكىپ قالعىمىز كەلمەگەن ماسەلە ول دا ەمەس، ديپلوماتتىڭ ءوز ەلىندە تۇرىپ، ءوزىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە سويلەۋگە ورەسى جەتپەگەن جەتەسىزدىگى. وسىندايدا ەرىكسىز اراب ديپلوماتىنا شىن ريزا بولاسىڭ. باسقا مەملەكەتتە بولسا دا ءوز ۇلتىنىڭ تىلىنە دەگەن زور قۇرمەتىن تيتتەي دە تومەن تۇسىرمەدى. ال، ءبىزدىڭ ديپلومات جانە مەملەكەت شەنەۋنىكتەر شە؟ ەڭ الدىمەن ول مەملەكەتتىك قىزمەتكەر رەتىندە كونستيتۋتسيانى ورەسكەل بۇزىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى جەرگە تاپتادى. ەكىنشىدەن، اعىلشىن تىلىندە سويلەۋ ارقىلى ءوزىنىڭ ۇستانىمى ءالسىز، باسقالاردى ءوزىن قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتە المايتىن ەتيكاسىز ادام ەكەنىن دالەلدەدى. بۇل جەردەگى ديپلومات ۇستاناتىن قاتاڭ پرينتسيپ – كونستيتۋتسيانى ساقتاي وتىرىپ، مەملەكەتتىڭ مۇددەسىنە، ابىرويىنا تيتتەي دە بولسا كولەڭكە تۇسەتىن قادامعا بارۋدان اسا ساق بولۋ. مۇنداي رەسمي شارالار قر ءسىم پروتوكول تاراپىنان بۇرىندا دا ورىن الىپ كەلەتىن.
ءيا، ءبىر كەزدە سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ ديپلوماتيا ءتىلى ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن ءتىلى بولادى دەپ «دۇربەلەڭ» تۋدىرعانى بار ەدى. اقىرى سول كەزدەگى دەپۋتاتتار مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ نارازىلىعىنان سوڭ بۇل اۋىر ماسەلە توقتاتىلعان. مىنا جاعدايعا قاراعاندا ە.ىدىرىسوۆ مىرزا باسقاراتىن ۆەدومستۆو بۇرىنعى رايىنان ءالى قايتپاعان سىندى. ءۇ.سۇلەيمەن قاۋمالاعان شەتەل ديپلوماتتارىنىڭ الدىندا بۇل ءمينيستردىڭ يدەياسىن ىسجۇزىندە دالەلدەپ تە بەردى. شەت ءتىلىن ۇيرەنگەندە ءوز انا ءتىلى، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەمەيتىن ديپلوماتتار وتانىنىڭ مۇدەسىن قورعاي الا ما دەگەن وي تۋادى.
ءبىزدىڭ كورگەنىمىز ءبىر شاراداعى جاعداي عانا. راس، باسقا ديپلوماتتاردىڭ قالاي قىزمەت ەتىپ جۇرگەنى ءبىر قۇدايعا ايان. ارينە، مەملەكەتىمىزدىڭ بەتىنە شىركەۋ كەلتىرەتىن قيمىلدان اۋلاق بولسىن دەپ تىلەيمىز. ديپلوماتتاردىڭ قادىرسىز قىلىعىن كورسە، وزگە ەل قازاقستاندى قۇرمەتتەي قويادى دەۋ قيىن. سەبەبى، ديپلومات ءبۇتىن ەلدىڭ بەت-بەينەسى. ال، بەت-بەينەڭ جاعىمسىز بولسا، كىم-كىمنىڭ دە كوڭىلى سۋىق بولارى انىق.
Abai.kz