1-cۋرەت: اكتەر  ب.مولداباەۆ (قالدان سەرەن) س.قاشقاباەۆ (ابىلاي حان)

2-سۋرەت: اكتەر ب.مولداباەۆ (قالدان سەرەن), اكتريسا اقمارال تانابەكوۆا (توپىش سۇلۋ)

قاليبەك قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق مۋزىكا-دراما تەاترى جازۋشى دۋمان رامازاننىڭ «ابىلاي حاننىڭ ارمانى» تاريحي دراماسىن قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بولات ۇزاقوۆتىڭ رەجيسسەرلىگىمەن ساحنالاپ، كورەرمەندەرىنە ۇسىندى. وزدەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلىكتەرىمەن ءار قويىلىم سايىن استانالىقتاردى تاڭداي قاقتىرىپ جۇرگەن اتالمىش ونەر ۇجىمىنىڭ بۇل جولعى ويىنى دا جۇرتتى ءتانتى ەتە الدى.

         جالپى العاندا باس-اياعى جيناقى، ويى ۇتقىر، جالپاق جۇرتقا ايتارى بار تۋىندىنىڭ باستى يدەياسى اتى ايتىپ تۇرعانداي سايىن دالادا شاشىراي قونىستانعان ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسۋ ەكەندىگى قويىلىمعا ارقاۋ بولدى. ءار كورىنىستىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتىپ، كەلەسى ساتىعا اۋىسقان ساتىندەگى مازمۇندىق ساباقتاستىقتى ۇزبەي جالعاپ اكەتىپ، ءاردايىم وقيعا جەلىسىن تارتىمدى ەتىپ ساحنالاۋى رەجيسسەر بولات ۇزاقوۆتىڭ وسى سالانىڭ تاجىريبەلى مامانى ەكەندىگىن ايعاقتاي تۇسكەندەي.

1-cۋرەت: اكتەر  ب.مولداباەۆ (قالدان سەرەن) س.قاشقاباەۆ (ابىلاي حان)

2-سۋرەت: اكتەر ب.مولداباەۆ (قالدان سەرەن), اكتريسا اقمارال تانابەكوۆا (توپىش سۇلۋ)

قاليبەك قۋانىشباەۆ اتىنداعى مەملەكەتتىك اكادەميالىق مۋزىكا-دراما تەاترى جازۋشى دۋمان رامازاننىڭ «ابىلاي حاننىڭ ارمانى» تاريحي دراماسىن قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بولات ۇزاقوۆتىڭ رەجيسسەرلىگىمەن ساحنالاپ، كورەرمەندەرىنە ۇسىندى. وزدەرىنىڭ كاسىبي شەبەرلىكتەرىمەن ءار قويىلىم سايىن استانالىقتاردى تاڭداي قاقتىرىپ جۇرگەن اتالمىش ونەر ۇجىمىنىڭ بۇل جولعى ويىنى دا جۇرتتى ءتانتى ەتە الدى.

         جالپى العاندا باس-اياعى جيناقى، ويى ۇتقىر، جالپاق جۇرتقا ايتارى بار تۋىندىنىڭ باستى يدەياسى اتى ايتىپ تۇرعانداي سايىن دالادا شاشىراي قونىستانعان ءۇش ءجۇزدىڭ باسىن قوسۋ ەكەندىگى قويىلىمعا ارقاۋ بولدى. ءار كورىنىستىڭ شىرقاۋ شەگىنە جەتىپ، كەلەسى ساتىعا اۋىسقان ساتىندەگى مازمۇندىق ساباقتاستىقتى ۇزبەي جالعاپ اكەتىپ، ءاردايىم وقيعا جەلىسىن تارتىمدى ەتىپ ساحنالاۋى رەجيسسەر بولات ۇزاقوۆتىڭ وسى سالانىڭ تاجىريبەلى مامانى ەكەندىگىن ايعاقتاي تۇسكەندەي.

وسى ورايدا، ساحنا دەكوراتسياسىنىڭ ىقشامدىلىعى  ايتار ويدى جۇيەلى ساباقتاۋعا ءوز ىقپالىن تيگىزەتىنىن اڭعارتتى. ايتالىق، قازاق دالاسىنا ءتونىپ كەلگەن جاۋدىڭ بەتىن قايتارعان ساتتەگى ساحنادا ىلىنگەن تورلى پەردەلەردىڭ قوزعالىسى  ۇرىس مايدانىندا جان الىسىپ، جان بەرىسكەن شايقاستى بەينەلەسە، ونىڭ كيىز ءۇيدىڭ ءپىشىنىن تابا قالۋى مامىراجاي تىنىش ءومىردى كوز الدىڭا اكەلەدى. بۇل دا ارينە، رەجيسسەر مەن سۋرەتشىنىڭ ورتاق ماقساتقا جەتۋدە شىعارماشىلىق تاندەم قۇرا العانىن كورسەتەدى. شىن مانىندەگى ىزدەنىستى ايعاقتايدى.

دراما باستالۋىنان-اق وتكىر شيەنەلىس پەن قاراما قايشىلىققا تولى وقيعاعا نەگىزدەلگەن. تۇتقىنداعى ابىلايدىڭ سىبىزعى اسپابىن وزىنە سەرىك ەتۋىنىڭ ءوزى قازاق حالقىنىڭ مۇڭ-زارىن جىرلاعان ەلشىل، ۇلتىنا ادال تۇلعا ەكەندىگىن بىردەن ۇقتىرادى. جوڭعار بيلەۋشىسى قالدان سەرەننىڭ قىزى، ايداي سۇلۋ توپىش ارۋدىڭ ابىلايعا دەگەن ماحاببات سەزىمىن اكتريسا اقمارال تاناباەۆا ارتىق-اۋىس ءسوزسىز-اق كەيىپكەرگە دە، كورەرمەنگە شەبەر جەتكىزۋى رەجيسسەر شەشىمىنىڭ ءىس جۇزىندە اقتالعاندىعىن ايعاقتاسا كەرەك.

بۇل جەردە جوڭعار قۇن-ءتايجىسى (حونتايشى دەپ جازۋ قاتە) قالدان سەرەن وبرازىنا بولە-جارىپ ادەيى توقتالعىمىز كەلەدى. سەبەبى، بۇل جەردە دراما اۆتورىنىڭ دا، ساحنالاعان رەجيسسەردىڭ دە جاساعان ۇتقىر قادامدارى بار. ياعني، ولار جاۋ وبرازىن سىڭارجاق كورسەتۋدەن بويلارىن اۋلاق سالعان. قارسى جاقتىڭ ءبارىن قانىشەر قاتىگەز، اقىماق ەتىپ كورسەتۋ – قازىرگى كەزدە كوركەمدىك شىندىققا ساي كەلمەيتىن ۇردىسكە اينالعان. وبراز جاساۋدى ايتپاعاننىڭ وزىندە تاريحي اقيقاتقا دا قايشى كەلەرى باسى اشىق اڭگىمە. «حاندا قىرىق كىسىنىڭ اقىلى مەن ايلاسى بار» دەگەن قاعيداعا سۇيەنەر بولساق، مۇنداعى وقيعانىڭ جەلىسى ءبىرشاما نانىمدى ءارى قيسىنعا كەلەرلىكتەي.

مىسالى، قالدان سەرەن جانىنان جاقسى كورەتىن جالعىز قىزى توپىش ارۋدى ءوزىنىڭ اتقوسشىسى، سودىر سويقان جامبىعا قيماي كەرىسىنشە، ونى ءوز قالاۋىمەن تۇتقىنداعى ابىلايعا قوسىپ، قازىبەك بي ايتقان سوزگە توقتاپ قازاقتارمەن مامىلەگە كەلۋى ونىڭ ناعىز كورەگەن قولباسشى ەكەندىگىن كورسەتەدى. ءوز كەزەگىندە بۇل وبرازدى قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، اكتەر بورانباي مولداباەۆ وتە ءساتتى سومداپ شىقتى. كەيىكەردىڭ ىشكى قايشىلىقتارعا تولى كوڭىل كۇيىن، تۋعان ۇلىنان قاپىدا ايىرىلعان اكەنىڭ قاسىرەتتى كەيپىن، قىزىنىڭ اۋزىنان شىققان كۇتپەگەن ءسوزدى قابىلداي الماعان كۇيزەلىسىن، اۋىر ويدىڭ قۇشاعىندا وتىرىپ، اقىرى ءبارىن اقىلعا جەڭدىرگەن دانالىق تۇلعاسىن اينالاسى بىرنەشە مينۋتتىڭ ىشىندە تولىقتاي اشىپ، كورەرمەن كوڭىلىنە ۇيالاتا ءبىلدى.

سول سەكىلدى اكتەر سامات بايىروۆتىڭ – ءامىرساناسى، قر حالىق ءارتيسى تىلەكتەس مەيراموۆتىڭ – قازاق ءبيى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى كەڭەس نۇرلانوۆتىڭ – كنياز يۆانى، اكتەر داستان ءالىموۆتىڭ – نا ۆانگى ءوز تابيعي بولمىسىمەن، وبرازدى اشۋداعى شەبەر ويىندارىمەن ەستە قالدى.

وزگە درامالارمەن سالىستىرعاندا بۇل تۋىندى ءتىلىنىڭ قاراپايىم ءارى كورەرمەنگە جاقىندىعىمەن ەرەكشەلەندى. دەگەنمەن، سولاي ەكەن دەپ ادەبي-كوركەمدىكتى گازەت پۋبليتسيستيكاسىنا تىم جاقىنداتپاۋدىڭ جانە تاريحي داۋىردەگى قاتىناس قۇرالىنىڭ قانداي وزگەشەلىگى مەن دەربەس سيپاتى بولعاندىعىنا نازار اۋدارۋ دا ارتىقتىق ەتپەس دەپ ويلايمىز.

ايتپاسا بولمايتىن ءبىر ءجايىت – تاريحي اتاۋلاردىڭ بۇرمالانۋى بولدى. مىسالى، ءامىرسانانى قۋعىنداپ جۇرگەندەر «قىتاي» يمپەرياسى، قىتاي ەلشىسى بولىپ ايتىلىپ جاتىر. ول تۇستا قىتاي يمپەريا بولۋ بىلاي تۇرسىن وزدەرى جانە مونعوليا، تيبەتپەن قوسا ءمانجۋ-چين ەلىنىڭ بوداندىعىندا بولعان.  قحر قۇرىلىپ، جاريالانۋىنىڭ ءوزى 1949 جىلى بولسا، ول ابىلاي حاننىڭ تۇسىندا قالاي يمپەريا بولماق؟ ول تۇستا دالا قازاقتارى شىعىستاعى كورشىلەرىن «شىڭ ەلى»، ء«شۇرشىت»، ال، ورىستار «تسين» دەپ اتاعان، ونىسى – سول تۇستاعى وتارشى يمپەريا مانجۋلەر بولاتىن. كەيىن ولار ەشبىر سوعىسسىز-اق قالىڭ قىتايعا ءسىڭىپ جوعالدى. قازىرگى تاڭدا حاربين قالاسى تۇسىنداعى شىعىستا مانچجۋريا دەگەن اۆتونوميالىق ايماق قانا قالعانى بەلگىلى. تاريحتىڭ وسىنداي قاراپايىم دۇنيەلەرىنە اۆتور دا، رەجيسسەر دە نازار اۋدارعانى ابزال بولار ەدى.

سوعان قاراماستان دراما دىتتەگەن ماقساتىنا جەتتى. ابىلاي حاننىڭ ەرلىگى مەن اقىل، پاراساتى جايىندا تەرەڭ تولعاپ، ونىڭ ونەگەلى ومىرىنەن تاعىلىم بولارلىق كوپتەگەن سىرلاردى كوڭىلگە ۇيالاتا بىلگەنى ونەر سۇيەر قاۋىمعا ۇلكەن ولجا.

Abai.kz