قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن سي تسزينپين باق وكىلدەرى ءۇشىن بريفينگ وتكىزدى. ەكىجاقتى كەلىسسوزدەردەن كەيىن قازاقستان پرەزيدەنتى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ توراعاسى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى ءۇشىن بىرلەسكەن مالىمدەمە جاسادى.

مەملەكەت باسشىسى ءوزىنىڭ شاقىرۋىن قابىل الىپ، قازاقستانعا مەملەكەتتىك ساپارمەن كەلگەنى ءۇشىن سي تسزينپينگە شىنايى ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

– وسى ساپارىڭىز – قازاق-قىتاي جىلناماسىنداعى ايتۋلى ءارى تاريحي وقيعا. وعان قوسا بۇل – ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە دەگەن ءسىزدىڭ نيەتىڭىزدىڭ ايقىن كورىنىسى دەپ بىلەمىن. مەن بۇل يگى ۇمتىلىستى تولىقتاي قولدايمىن. قىتاي – ءبىز ءۇشىن تاتۋ كورشى، دوستاس جانە ماڭگىلىك جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەس مەملەكەت. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزگە ورتاق قۇندىلىقتار مەن ورتاق ۇستانىم دەپ ايتقىم كەلەدى. ونىڭ تاريحي تامىرى تەرەڭدە جاتقانى ءسوزسىز، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى ەكى ەل اراسىنداعى تىعىز ساۋدا جانە گۋمانيتارلىق بايلانىستاردىڭ دامۋ تاريحىنا توقتالىپ، ونىڭ كەلەشەگى جارقىن بولارىنا سەنىم ءبىلدىردى.

سۋرەت اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى

– حالىقتارىمىز ۇلى جىبەك جولى باستاۋ الىپ، تورتكۇل دۇنيەگە تارالعان كيەلى جولدا ىنتىماعى مەن بىرلىگىن جاراستىرعان. تاريح قويناۋىنا ۇڭىلەتىن بولساق، قىتاي ەلى قازاق حالقىنا ەشقاشان جاماندىق جاساعان جوق، ەشقانداي توسقاۋىلدار قۇرعان ەمەس. جاردەم عانا بەرگەن. ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز ءاردايىم ءوزارا تىعىز بايلانىستا جانە شىنايى دوستىق قارىم-قاتىناستا بولدى. بۇگىن دە سولاي جانە سولاي بولىپ قالا بەرمەك. مەن بۇعان كامىل سەنەمىن، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ قحر توراعاسىمەن بىرگە مەملەكەتتەر اراسىنداعى سان قىرلى ىنتىماقتاستىقتى بەكەمدەي بەرەتىنىنە نازار اۋدارىپ، بۇگىنگى كەلىسسوز ناتيجەلەرى سونىڭ ايقىن دالەلى ەكەنىن ايتتى.

– قازاقستان مەن قىتايدىڭ مىزعىماس ساياسي قاتىناستارى ءوزارا سەنىم مەن قولداۋ رۋحىندا دامىپ كەلە جاتىر. ەكى ەل اراسىندا شەشىمىن تاپپاعان ەشقانداي تۇيتكىل جوق. سوندىقتان كۇش بىرىكتىرە وتىرىپ، ساۋدا-ەكونوميكالىق، عىلىمي-تەحنيكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق ارىپتەستىكتى جانداندىرۋعا نيەتتىمىز. ءبىز توراعا سي تسزينپين ەكەۋمىز جاڭا عانا بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويدىق. قۇجاتتا ەكى ەل قاتىناستارىنىڭ جەتىستىكتەرى جانە الداعى جوسپارلارى كەڭىنەن قامتىلعان. قىتاي – قازاقستاننىڭ باستى ساۋدا سەرىكتەسى. بىلتىر ەلدەرىمىز اراسىنداعى ساۋدا كولەمى 41 ميلليارد دوللار بولدى. الداعى ۋاقىتتا تاۋار اينالىمىن ەسەلەي تۇسەمىز. بۇعان الەۋەتىمىز جەتكىلىكتى. قىتاي – ءبىزدىڭ نەگىزگى شەتەلدىك ينۆەستورىمىزدىڭ ءبىرى. سوڭعى 15 جىلدا بۇل ەلدەن قازاقستانعا 25 ميلليارد دوللارعا جۋىق ينۆەستيتسيا تارتىلدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسى بىلتىر قازاقستان ەكونوميكاسىنا قۇيىلعان قىتاي ينۆەستيتسياسىنىڭ كولەمى 16 پايىزعا ءوسىپ، 1,8 ميلليارد دوللارعا جەتكەنىن اتاپ ءوتتى. بۇل كورسەتكىشتى ۇلعايتۋعا ەكى تاراپ تا مۇددەلى.

سۋرەت اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى

– بۇگىندە قۇنى 14,5 ميلليارد دوللار بولاتىن 45 جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. جالپى قىتاي كاپيتالىنىڭ ۇلەسى بار كاسىپورىندار سانى 4700-دەن اسادى. ءبىز ءوزارا ءتيىمدى ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ودان ءارى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ وتتىك. ناقتىراق ايتقاندا، ەنەرگەتيكا، ينفراقۇرىلىم، اۋىل شارۋاشىلىعى، ءوندىرىس، قارجى، كولىك، اەروعارىش ونەركاسىبى جانە IT سالالارىنا توقتالدىق. قازاقستان ءوز نارىعىنا كىرۋگە نيەتتى قىتاي كومپانيالارى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا دايىن، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ قولعا الىنعان اۋقىمدى ەنەرگەتيكالىق جوبالاردى ءتيىمدى جۇزەگە اسىرۋ قاجەت دەپ سانايدى.

– قازىر قازاقستاندا مۇناي-حيميا زاۋىتتارى سالىنىپ جاتىر. شىمكەنتتەگى مۇناي وندەۋ زاۋىتىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. «قازاقستان – قىتاي» مۇناي قۇبىرىنىڭ وتكىزۋ مۇمكىندىگىن ۇلعايتۋ شارالارى قولعا الىندى. كوپ ۇزاماي بۇل جوبالار ەكونوميكامىزعا ۇلەس قوسا باستايدى.

ساپار اياسىندا قازاق-قىتاي ىسكەرلىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. وندا بىرقاتار ينۆەستيتسيالىق كەلىسىمدەرگە قول قويدىق، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

سۋرەت اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى

مەملەكەت باسشىسى قحر توراعاسىمەن كولىك-لوگيستيكا سالاسىنداعى ىقپالداستىقتى جانداندىرۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارعانىن ايتتى. بۇدان بولەك، سي ءتسزينپيننىڭ استانادا جاريالاعان جاھاندىق «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى جانە ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعدارى اياسىنداعى ىنتىماقتاستىق ماسەلەلەرى تالقىلانعانىن جەتكىزدى.

– بىلتىر تەمىرجول ارقىلى تاسىمالداناتىن جۇك كولەمى 22 پايىزعا ارتىپ، 28 ميلليون تونناعا جەتتى. بۇل – رەكوردتىق كورسەتكىش. ليانيۋنگان، «قورعاس – شىعىس قاقپاسى» جانە سيان قالاسىنداعى قۇرعاق پورتتاردا جۇزەگە اسىرىلعان بىرلەسكەن جوبالاردىڭ ناتيجەسىندە كولىك-لوگيستيكالىق الەۋەتىمىز ەداۋىر ارتتى. قازىرگى تاڭدا «اياگوز – باقتى» ءۇشىنشى ترانسشەكارالىق تەمىر جول قۇرىلىسى بەلسەندى ءجۇرىپ جاتىر. بۇگىن ءبىز ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعدارى ارقىلى جۇك تاسىمالىن ىسكە قوسۋ شاراسىنا بەينەبايلانىس رەجيمىندە قاتىستىق. بۇل باعدار ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى كولىك-لوگيستيكا قاتىناستارىن دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرەدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ سي تسزينپينمەن اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋ ماسەلەسىن تالقىلاعانىن اتاپ ءوتتى.

– بۇل سالادا تابىستى جۇزەگە اسقان بىرلەسكەن جوبالار بار. ەگىنشىلىكتە smart جۇيەسىن قولدانۋعا، سۋ رەسۋرستارىن ۇتىمدى پايدالانۋعا جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن تەرەڭ وڭدەۋگە ايرىقشا نازار اۋدارىلادى. وسى ورايدا قىتايدىڭ تاجىريبەسى مەن تەحنولوگيالارىن قولدانۋعا، ناقتى ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى بىرلەسە جۇزەگە اسىرۋعا مۇددەلىمىز. بىلتىر قازاقستاننىڭ قىتايعا ەكسپورتتاعان اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارى 2 ەسە ءوسىپ، 1 ميلليارد دوللارعا جەتتى. قىتاي نارىعىنا ساپالى ءارى تابيعي ەت ونىمدەرىن، مايلى جانە ءداندى داقىلدار ەكسپورتىن ۇلعايتۋعا مۇددەلى ەكەنىمىزدى اتاپ وتتىك. بۇل رەتتە قازاقستان استىعىن 2 ميلليون تونناعا جەتكىزۋگە دايىنبىز. وسى سالاداعى ىقپالداستىقتى كەڭەيتۋ شارالارىن قولداعانى ءۇشىن توراعا سي تسزينپين مىرزاعا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ايتۋىنشا، ەكى ەل اراسىندا عىلىم جانە ءبىلىم سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تا نىعايىپ كەلەدى. قازىرگى تاڭدا قىتايدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا 4 مىڭنان استام قازاق جاستارى ءبىلىم الىپ جاتىر.

– قازاقستان تەحنيكالىق ماماندار دايارلاۋ ماسەلەسىنە باسا ءمان بەرەدى. بۇعان قىتايداعى ارىپتەستەرىمىز قولداۋ كورسەتىپ وتىر. اتالعان سالاداعى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋعا كەلىستىك. قىتاي توراعاسىنىڭ ساپارى اياسىندا ەكى تاريحي وقيعانىڭ كۋاسى بولدىڭىزدار. ءبىرىنشىسى – «استانا» حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىنان بەيجىڭ ءتىل جانە مادەنيەت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالى اشىلدى. سونداي-اق بۇگىن قۇرمەتتى سي تسزينپين مىرزامەن قازاقستاندا ەكىنشى «لۋ بان شەبەرحاناسىن» اشۋعا كەلىستىك. بۇل ءتيىمدى ءارى ماڭىزدى جوبا ەلىمىزدە جوعارى كاسىبي ماماندار دايارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قىتايدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم العىسى كەلەتىن قازاق جاستارىنىڭ سانى ارتتى. بۇل تۇرعىدا ۇكىمەتتىك گرانت سانىن كوبەيتۋ، قازاقستان اۋماعىندا قىتايدىڭ وزىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ فيليالدارىن اشۋ ماسەلەسىنە ارنايى توقتالدىق، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سۋرەت اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى

قاسىم-جومارت توقاەۆ كەلىسسوزدەر بارىسىندا مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستى جانە تۋريزم سالاسىنداعى ىقپالداستىقتى كۇشەيتۋگە باسا نازار اۋدارىلعانىن جەتكىزدى.

– وسى ساپار اياسىندا بەيجىڭدە قازاقستاننىڭ جانە استانادا قىتايدىڭ مادەني ورتالىقتارى اشىلدى. مۇنى ەكىجاقتى بايلانىستى بەكەمدەۋ ءۇشىن جاسالعان وتە ماڭىزدى قادام دەپ ايتۋعا بولادى. بۇل باستامالار حالىقتارىمىزدى مادەني تۇرعىدان جاقىنداتىپ، ءوزارا دوستىق پەن تاتۋ كورشىلىك قاتىناستاردى نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىن. بۇدان بولەك، ەكى ەل اۋماعىندا تۇراقتى تۇردە مادەني شارالار وتكىزۋگە ۋاعدالاستىق. قازاقستان مەن قىتاي ازاماتتارى ءۇشىن ەكى ەلدە ۆيزاسىز رەجيم قولدانىلا باستاعانىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. قازىر ونىڭ يگىلىگىن ازاماتتارىمىز كورىپ وتىر. اسىرەسە، ەكى ەلدىڭ كورشىلەس ايماقتارىنىڭ حالقىنا، كاسىپكەرلەر مەن تۋريستەرگە، جاستار مەن شەتەلدىك ارىپتەستەرگە ءتيىمدى بولدى. بيىل ناۋرىزدا بەيجىڭدە «قازاقستاننىڭ قىتايداعى تۋريزم جىلى» سالتاناتتى تۇردە اشىلدى. كەلەسى جىلى وسى شارانىڭ جالعاسى رەتىندە «قىتايدىڭ قازاقستانداعى تۋريزم جىلى» وتەدى. بۇگىن قول جەتكىزگەن كەلىسىمدەر ەلدەرىمىز اراسىنداعى بايلانىستاردى نىعايتىپ، حالىقتارىمىزدىڭ يگىلىگىنە قىزمەت ەتەدى دەپ سەنەمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى قحر توراعاسى سي تسزينپينمەن ايماقتىق جانە جاھاندىق كۇن تارتىبىندەگى وزەكتى ماسەلەلەر جونىندە پىكىر الماسقانىن اتاپ ءوتتى.

– بۇل باعىتتاعى ۇستانىمدارىمىزدىڭ ۇقساس ەكەنىنە نازار اۋداردىق. ءبىز كوپجاقتى ديپلوماتيانى ودان ءارى نىعايتۋ قاجەتتىگىن اتاپ وتتىك. ەكى ەلدىڭ سەرىكتەستىگى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى، ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەس اياسىندا تابىستى دامىپ كەلە جاتىر. سونىمەن قاتار ءبىز ورتالىق ازيا – قىتاي ديالوگىن ودان ءارى دامىتۋعا كەلىستىك. الەمدەگى داۋ-دامايدى بەيبىت جولمەن شەشۋ، گەوساياسي جاعدايدى تۇراقتاندىرۋ، سونداي-اق جاھاندىق قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىكتى نىعايتۋ جونىندەگى ۇستانىمدارىمىز ورتاق، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇگىنگى كەلىسسوز ناتيجەلەرىن جوعارى باعالايتىنىن مالىمدەدى.

– قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ دەڭگەيى قاشاندا جوعارى. وسىلايشا، ءبىز ەكى ەل اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام باستىق. «التىن وتىز جىلدىق» اياسىنداعى بيىك ماقسات-مىندەتتەردى تابىستى جۇزەگە اسىرامىز دەپ ۇمىتتەنەمىن. جاسالعان ءاربىر كەلىسىم ەكى ەلدىڭ تۇراقتى ءارى قاۋىپسىز دامۋىن قامتاماسىز ەتۋگە، حالىقتارىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن جاقسارتۋعا ارنالعان، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

سۋرەت اقوردا تەلەگرام ارناسىنان الىندى

قحر توراعاسى كەلىسسوزدەردىڭ جىلى، دوستىق راۋىشتە وتكەنىن جانە ناتيجەلى بولعانىن مالىمدەدى.

– ءبىز بىرقاتار اۋقىمدى ماسەلە بويىنشا ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزدىك. قىتاي مەن قازاقستان اراسىنداعى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويىپ، ىنتىماقتاستىقتىڭ باسىم باعىتتارىن ايقىندادىق. ءبىزدىڭ قاتىسۋىمىزبەن ساۋدا-ەكونوميكالىق، كولىك-لوگيستيكالىق، ەنەرگەتيكالىق، اۋىل شارۋاشىلىعى، عىلىمي-تەحنيكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق سالالار بويىنشا بىرقاتار ۇكىمەتارالىق جانە ۆەدومستۆوارالىق قۇجاتقا قول قويىلدى. اتالعان قۇجاتتار ەكىجاقتى قاتىناسىمىزدىڭ جوعارى دەڭگەيدە دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەدى، – دەدى سي تسزينپين.

قحر توراعاسى قىتاي مەن قازاقستان جاڭعىرۋ جولىمەن العا ىلگەرىلەپ، ءوزارا قولداۋ ءبىلدىرۋدىڭ يگى ءداستۇرىن بىرلەسە دامىتاتىنىنا جانە ەسەلەي تۇسەتىنىنە، سونداي-اق ءوزارا ساياسي سەنىمدى تۇراقتى تۇردە نىعايتىپ، ۇلتتىق دامۋ ستراتەگيالارىن ۇشتاستىرۋعا ىقپال ەتەتىنىنە جانە ءبىر-ءبىرىنىڭ مۇددەسىن قورعايتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.

– «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسى اياسىندا جوعارى دەڭگەيدەگى ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرا بەرەمىز. ناقتى سالالارداعى ىقپالداستىق باعىتىندا جاڭا ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە ۇمتىلامىز. قىسقا مەرزىم ىشىندە تاۋار اينالىمىن ەكى ەسە ۇلعايتۋ جونىندە جاڭا مىندەت قويىلدى. ءبىز ساۋدا جانە ەكونوميكا، ينۆەستيتسيا، يندۋستريالاندىرۋ، كولىك جانە ەنەرگەتيكا سياقتى سالالارداعى بايلانىسىمىزدى ۇدايى نىعايتۋ جونىندە ۋاعدالاستىق. ساۋدا-ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى جول كارتاسىن بەلسەندى ىسكە اسىرامىز. ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتى مەن ەلدەرىمىز اراسىنداعى ءۇشىنشى ترانسشەكارالىق تەمىر جول قۇرىلىسىن جەدەلدەتەمىز. سونىمەن قاتار نەگىزگى مينەرالدىق رەسۋرستار، بالامالى ەنەرگيا كوزدەرى، عىلىمي-تەحنيكالىق يننوۆاتسيالار، اۆياتسيا جانە عارىش، تسيفرلاندىرۋ سالالارىنداعى دامۋدىڭ جاڭا باعىتتارىن بىرلەسە ىلگەرىلەتۋگە نيەتتىمىز، – دەدى قحر توراعاسى.

سي تسزينپين بۇۇ، شىۇ، «قىتاي – ورتالىق ازيا» سياقتى كوپجاقتى الاڭدار جەلىسى بويىنشا تىعىز ىقپالداستىق ورناتقانى جونىندە اتاپ ءوتتى. سونداي-اق قازاقستاننىڭ بريكس-كە كىرۋىن قولدادى. قحر توراعاسى قازاقستاننىڭ الەمدەگى ورتا دەرجاۆا رەتىندەگى ءرولى ارتىپ كەلە جاتقانىن تاعى دا راستادى جانە ەلىمىزدىڭ جاھاندىق باسقارۋ ىسىنە لايىقتى ۇلەس قوسا الاتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى.

Abai.kz