سولدان وڭعا قاراي: مۇستافا وزتۇرىكتىڭ كىشى قىزى اسلىحان، ۇلى نازىربەك جانە ۇلكەن قىزى نەسليحان.

قازاقتىڭ قاھارمان ۇلدارىنىڭ ءبىرى، الەمگە ايگىلى سپورتشى، تاەكۆوندودان قارا بەلبەۋ بويىنشا 7 دان يەگەرى، ەلىمىزدە تاەكۆوندو (WTF) فەدەراتسياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، حالىقارالىق دارەجەدەگى جاتتىقتىرۋشى مۇستافا وزتۇرىك رەسمي قۇجاتىندا  مۇستافا كابەنۇلى ءابدىراحمان بولىپ جازىلعان ول 1955 جىلى تۇركيا ەلىندە دۇنيەگە كەلگەن. تايۆان ۇلتتىق-ساياسي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. وقۋىمەن قاتار تايۆانداعى كۋنگ-فۋ مەكتەبىندە شىڭدالعان.  اعىلشىن، قىتاي، تۇرىك، جاپون، كارىس، قازاق تىلدەرىن مەڭگەرگەن. تاەكۆوندو سپورتىنان الەمنىڭ بىرنەشە مارتە چەمپيونى اتانىپ، قىتاي، تۇركيا، گەرمانيادا تاەكۆوندو مەكتەبىن اشقان. مۇستافانىڭ باستى قاسيەتى – ول قاي جەردە جۇرسە دە، ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن ايتۋدان جالىقپاعان، ماقتان تۇتقان. تۋعان ەلگە، قازاق توپىراعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى شەكسىز ەدى. بۇعان مۇستافانىڭ: «شەتتە ءجۇرىپ، باتىر بولام دەسەڭىز، ەلىڭدى ءسۇي»  دەپ ءاردايىم ايتىپ جۇرەتىندىگى بىردەن ءبىر دالەل.

سولدان وڭعا قاراي: مۇستافا وزتۇرىكتىڭ كىشى قىزى اسلىحان، ۇلى نازىربەك جانە ۇلكەن قىزى نەسليحان.

قازاقتىڭ قاھارمان ۇلدارىنىڭ ءبىرى، الەمگە ايگىلى سپورتشى، تاەكۆوندودان قارا بەلبەۋ بويىنشا 7 دان يەگەرى، ەلىمىزدە تاەكۆوندو (WTF) فەدەراتسياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، حالىقارالىق دارەجەدەگى جاتتىقتىرۋشى مۇستافا وزتۇرىك رەسمي قۇجاتىندا  مۇستافا كابەنۇلى ءابدىراحمان بولىپ جازىلعان ول 1955 جىلى تۇركيا ەلىندە دۇنيەگە كەلگەن. تايۆان ۇلتتىق-ساياسي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. وقۋىمەن قاتار تايۆانداعى كۋنگ-فۋ مەكتەبىندە شىڭدالعان.  اعىلشىن، قىتاي، تۇرىك، جاپون، كارىس، قازاق تىلدەرىن مەڭگەرگەن. تاەكۆوندو سپورتىنان الەمنىڭ بىرنەشە مارتە چەمپيونى اتانىپ، قىتاي، تۇركيا، گەرمانيادا تاەكۆوندو مەكتەبىن اشقان. مۇستافانىڭ باستى قاسيەتى – ول قاي جەردە جۇرسە دە، ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن ايتۋدان جالىقپاعان، ماقتان تۇتقان. تۋعان ەلگە، قازاق توپىراعىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى شەكسىز ەدى. بۇعان مۇستافانىڭ: «شەتتە ءجۇرىپ، باتىر بولام دەسەڭىز، ەلىڭدى ءسۇي»  دەپ ءاردايىم ايتىپ جۇرەتىندىگى بىردەن ءبىر دالەل.

وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى تاەكۆوندو سىندى سپورت ءتۇرىن قازاق توپىراعىنا اكەلىپ، تامىر جايعىزعان تاۋ تۇلعالى ازامات، التى الاشتىڭ ماقتانىشى مۇستافا وزتۇرىكتىڭ كەنەتتەن ومىردەن ءوتۋى قالىڭ ەلىن كۇڭىرەنتىپ جىبەرگەن ەدى.
جۋىردا ومىرىمەن كۇللى قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرگەن ەرەن ۇلدى جانىنداي جاقسى كورگەن حالقى ءۇشىن قۋانىشتى وقيعا بولدى. 31-تەلەارنانىڭ «ايتىلماعان اڭگىمە» باعدارلاماسىنىڭ شاقىرتۋىمەن اسىلدىڭ سىنىعى مۇستافا وزتۇرىكتىڭ ۇرپاعى، ناقتى ايتقاندا ۇلى مەن قىزدارى جانە جالعىز قارىنداسى قازاقستانعا كەلدى. 18 جىلدان كەيىن العاشقى بولىپ ىزدەپ بارعان 31-تەلەارنا قىزمەتكەرلەرى مۇستافا وزتۇرىك جەرلەنگەن جەرگە بارىپ، قۇران وقىتىپ، كەيىن قارىنداسى مەن بالالارىن اۋەجايدان ۇلكەن قۇرمەتپەن كۇتىپ العاندىعىن تەلەديداردان كوردىك. مۇستافانىڭ تىكەلەي ۇرپاعىنىڭ قاتىسۋىمەن ءبىرتۋار ازاماتقا دەگەن ساعىنىش پەن كوڭىلدە ۇيالاعان وكىنىشكە تولى بولىپ وتكەن باعدارلامادان سوڭ، مۇستافا وزتۇرىكتىڭ ۇلكەن قىزى نەسليحان وزتۇرىكپەن ينتەرنەت ارقىلى تىلدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
– سالەمەتسىز بە، نەسليحان؟ قازاق حالقى سىزدەردى تەلەارنادان كورىپ، قاتتى قۋاندى. ال ءسىز قازاقستانعا كەلگەندە قانداي سەزىمدە بولدىڭىز؟
– سالەمەتسىز بە! مەن ەڭ الدىمەن، ءبىزدى قازاقستانعا شاقىرعان 31-تەلەارناعا العىس ايتقىم كەلەدى. قازاقستاندى قاتتى ۇناتتىم. اسىرەسە، مادەنيەتى مەن ادامدارى ۇنادى.
– قازاقستانعا 18 جىلدان كەيىن ءبىرىنشى رەت كەلۋىڭىز بە؟
– ءيا، ءبىرىنشى رەت 1995 جىلى اكەم قايتىس بولعاندا كەلىپ ەدىم. بىراق ول كەزدە تىم كىشكەنتاي ەدىم. سودان كەيىنگى كەلۋىم وسى.
– انالارىڭىز قايدا؟ ول كىسى نەگە كەلمەدى؟
– انام قاجىلىققا كەتكەن ەدى، سول سەبەپتى كەلە المادى.
– اكەڭىزدىڭ ارمانى قازاقستاندا تۇرۋ ەدى. ال سىزدەردىڭ قازاقستانعا كوشىپ كەلۋ ويلارىڭىزدا بار ما؟
– ءيا، دۇرىس ايتاسىز. اكەم بالا كۇنىمدە «بارىمىزگە قازاقستاننان ءۇي سوعامىن. سەنىڭ بولمەڭ ءبىرىنشى قاباتتا بولادى» دەيتىن. سوندا مەن قاتتى قۋاناتىنمىن. بىراق اكەمنىڭ قازاسى ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى وزگەرتتى. اكەم بولعاندا، بالكىم سىزبەن الماتى نە استانادا ءوز ۇيىمىزدە قازاقشا سويلەسىپ وتىراتىن با ەدىك؟
– قازاقستان ۇكىمەتى ەلگە شاقىرىپ، ءۇي بەرىپ، جۇمىسقا ورنالاستىرسا كەلەسىزدەر مە؟
– ونى قازىر بىلمەيمىن. مەنىڭ ءبىر بىلەرىم – ەلىمدى، جۇرتىمدى تاپتىم. الماتىدان كوپ دوستار تاپتىم.
– اكەڭىزگە ارناپ جازعان ءانىڭىزدى ءوز ورىنداۋىڭىزدا ەستىپ، قاتتى تولقىدىم. كوزىمنەن جاس تا شىعىپ كەتتى. داۋسىڭىز ادەمى ەكەن. ءسىز كاسىبي ءانشىسىز بە؟
– راحمەت سىزگە! مەن ءوزىم دە «Little girl»-ءدى ايتقان سايىن، تىڭداعان سايىن جىلايمىن. ويتكەنى اكەمدى قاتتى ساعىنامىن. ءيا، مەن كاسىبي ءانشىمىن. قازىر وزىمە جاقسى پروديۋسەر ىزدەپ ءجۇرمىن. كىم بىلەدى، مۇمكىن پروديۋسەر قازاقستاننان تابىلىپ قالار. امەريكالىق ءبىر پروديۋسەرمەن بايلانىستامىن. جاۋاپ كۇتىپ وتىرمىن.
– مۇستافا اعامىزدىڭ قارىنداسى پەريحان اپكەنىڭ اكەڭىزدىڭ قازاقستانداعى دوستارىنا وكپەسى بار سياقتى. ال ءسىزدىڭ قازاقستانعا وكپەڭىز جوق پا؟
– جوق! مەن ەشكىمگە رەنجىمەيمىن. سەبەبى ءوز اياعىمدا نىق تۇرعان اداممىن. اركىم ءوز ىسىنە ءوزى جاۋاپ بەرەر. اركىم ايناداعى ءوز جۇزىنە قىسىلماي ەركىن قاراي السا، جۇرەگى تازا، جانى تىنىش بولسا بولعانى، ماعان ءبارىبىر.
– قازاقستانعا كەلگەندە اكەڭىزدىڭ اتىنداعى مەكتەپتە بولدىڭىز. ەسكەرتكىشى مەن كوشەسىن دە كوردىڭىز. سىزگە ۇنادى ما؟
– ءيا، وتە ۇنادى. مۇستافا وزتۇرىك مەكتەبىندە تاەكۆوندو ۇيرەنىپ جۇرگەن بالالاردىڭ ءجۇزىن كورگەندە، جۇرەگىم ەلجىرەپ كەتتى. سول جەردە اكەمنىڭ رۋحى جۇرگەندەي بولدى. كەۋدەمدى ماقتانىش سەزىمى بيلەدى. سىزگە سوزبەن ايتىپ جەتكىزە المايتىن كەرەمەت سەزىمدە بولدىم. اكەمنىڭ اتىنداعى كوشە مەن ەسكەرتكىشىن كورگەندە دە قۋانىشىمدا شەك بولمادى. سونىڭ بارىنە ۇيىتقى بولعان ازاماتتارعا كوپ راحمەت ايتامىن. 18 جىل بولدى… بىراق اكەم ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدە ءبىر ساتكە دە ۇمىتىلمادى. قازاقستاندا دا ۇمىتىلماعان ەكەن. مەكتەبىن، كوشەسى مەن ەسكەرتكىشىن كورگەندە، سوعان كوزىم جەتتى. قازاقستان ەگەمەندىك العان جىلدارى اكەم ەلىنە رۋحاني كۇش بەرگەن ادامداردىڭ ءبىرى. ءبىز دە اكەمنىڭ جولىن، ارمان-ماقساتىن جالعاستىرۋعا تىرىسامىز.
– اڭگىمەڭىزگە كوپ راحمەت!
–سىزگە دە كوپ راحمەت! بۇيىرتسا، 2014 جىلى اكەمنىڭ 60 جىلدىعىندا قازاقستاندا كەزدەسەرمىز.

تەكتى ادامنىڭ ۇرپاعىنىڭ دا تەكتى بولاتىندىعى زاڭدىلىق ەمەس پە؟ مۇستافاداي عاسىردا ءبىر تۋاتىن اتپال ازاماتتىڭ قىزى نەسليحاننىڭ «ەلىم، جەرىم» دەپ تۇرعاندىعىنا سۇحبات بارىسىندا كوز جەتكىزدىك. گەرمانيادا تۋىپ وسكەن ونىڭ شەت جەردە جۇرسە دە انا ءتىلىن ۇمىتپاي، قازاق تىلىندە سويلەۋگە تىرىسۋى جانىمىزدى جادىراتتى. ءارى بۇل – ءوز ەلىندە ءجۇرىپ، تۋعان ءتىلىن بىلمەيتىن دۇبارالارعا ۇلگى بولارلىق جاعداي. ءومىر بويى تاريحي وتانىن اڭساپ، اقىرى وعان تابان تىرەگەن مۇستافاداي ازاماتتىڭ ۇرپاعىنىڭ قازاقستاندا ەمەس، وزگە ەلدە تىرشىلىك ەتىپ جاتقاندىعى ويلاندىرادى-اق. قازاق ەلىنە تاەكۆوندو سپورتىنىڭ سارا جولىن سالىپ كەتكەن، ەلىن سۇيگەن، ەلى سۇيگەن ازاماتقا دەگەن قۇرمەتتىڭ ءوز ەلىندە ءالى دە ءوز دارەجەسىندە جاسالىنباي جاتقاندىعى وزەكتى ورتتەيدى. الماتىداعى ءوزىنىڭ عۇمىرى سەكىلدى كوشەسىنىڭ دە قىسقالىعى، ونىڭ ەلدەگى جالعىز ەسكەرتكىشىنىڭ كۇتىمسىزدىگى دە قىنجىلتپاي قويمايدى. وسى جاعدايعا بايلانىستى مۇستافانىڭ دوسى سەرىك ءابدىراحمانوۆ باۋىرىمىزدىڭ 60 جىلدىعىنا وراي جاڭا ەسكەرتكىش سالۋ جونىندە ۇكىمەتكە ۇسىنىس ءبىلدىرۋدى ءوز موينىنا العانداي بولدى. قازاق حالقى ءۇشىن ۇياتتى بولىپ تۇرعان ءىس مەملەكەت تاراپىنان قولعا الىنىپ، مۇستافانىڭ 60 جىلدىق مەرەيتويىندا ءتيىستى دەڭگەيدە قۇرمەت كورسەتىلىپ، ازاماتتىڭ اتىنا ساي ەسكەرتكىش ورناتىلسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.
مۇستافا ناعىز باتىر. سوندىقتان التى الاشتىڭ رۋحىن كوتەرگەن، قازاقتىڭ ايبىنىنا بالانعان ايبوز ۇلى – مۇستافاعا «حالىق قاھارمانى» اتاعىن بەرسە دە ارتىق بولماس ەدى.

ارنا جۇماتاي