ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ 6-كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋىنەن نە كۇتۋگە بولادى؟

ورتالىق ازيا ەلدەرى كوشباسشىلارىنىڭ كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋلەرى (وامبكك) 2018 جىلدان بەرى وتكىزىلىپ كەلەدى جانە جالپى سىن-قاتەرلەردى شەشۋ ءۇشىن بىرلەسكەن ءىس-قيمىلداردى قابىلداي وتىرىپ، وڭىرلىك ىنتىماقتاستىق پەن دامۋدىڭ سىندارلى الاڭىنا اينالعان.

ايتا كەتەرلىگى، العاشقى كەزدەسۋ قازاقستاندا، استانادا ءوتتى. وسى ۋاقىت ىشىندە ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋى وسىمەن 6-شى رەت وتكىزىلگەلى وتىر. بۇل كەزدەسۋگە جاپونيا پرەمەر-ءمينيسترى فۋميو كيشيدا قاتىسادى دەپ جوسپالانعان بولاتىن، بىراق فۋميو كيشيدا ەلدىڭ وڭتۇستىك-باتىسىندا بولعان كۇشتى جەر سىلكىنىسىنە بايلانىستى استاناعا جوسپارلانعان ساپارىن توقتاتادى دەپ حابارلادى «The Japan Times» باسىلىمى.

گازەتتىڭ حابارلاۋىنشا، كيشيدا جۇما كۇنى جاپونيانىڭ وڭتۇستىك-باتىسىندا، كيۋسيۋ ارالىنىڭ ماڭىندا بولعان جەر سىلكىنىسىنە بايلانىستى ورتالىق ازيا ەلدەرىنە ساپارىن توقتاتاتىنىن مالىمدەدى.

بۇگىن استانادا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ 6-شى كونسۋلتاتيۆتىك كەزدەسۋى وتەدى. بۇل ءوڭىردىڭ دامۋى ءۇشىن ماڭىزدى ءىس-شارا بولادى دەپ كۇتىلۋدە، ول كوپجوسپارلى ىنتىماقتاستىقتىڭ ودان ارعى سەرپىندى قانات جايۋىن ايقىندايدى.

سامميتتە «ورتالىق ازيا-2040» وڭىرلىك كووپەراتسياسىن دامىتۋ ستراتەگياسىن قابىلداۋ جوسپارلانۋدا. بۇل تۇجىرىمدامالىق قۇجات ورتالىق ازيانىڭ بەس جاقتى ءوزارا ءىس-قيمىلىن كەڭەيتۋ جانە حالىقارالىق سۋبەكتىلىگىن نىعايتۋ ءۇشىن ازىرلەنىپ وتىر.

سونداي-اق، وڭىردەگى كووپەراتسيانى، تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىكتى دامىتۋ، سونىڭ ىشىندە ساۋدا-ەكونوميكالىق ارىپتەستىك، كولىك-لوگيستيكالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ماسەلەلەرى دە وامبكك-ءنىڭ باستى نازارىندا بولادى. ونىڭ ۇستىنە جىل سايىنعى جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋلەردى ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى دە نازاردان تىس قالمادى.

بۇل ورايدا، سوڭعى جىلدارى ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ىنتىماقتاستىق دەڭگەيى ەداۋىر وسكەنىن، ءوڭىر ىشىندە دە، «وا5 + 1» فورماتىندا دا ءوزارا ءىس-قيمىل سەرپىنى اۋقىمى كەڭەيە تۇسكەنىن اتاپ وتكەن ءجون.

وڭىرلىك قارىم-قاتىناستاردىڭ باسىمدىعى ارتتى، سەرىكتەستىكتىڭ جاڭا شىڭدارىنا قول جەتكىزىلدى. ماسەلەن، قىرعىزستانمەن، تاجىكستانمەن جانە وزبەكستانمەن وداقتاستىق قاتىناستار تۋرالى شارتتار جاسالدى جانە اۋقىمى كەڭەيتىلدى.

ساياسي عانا ەمەس، ساۋدا-ەكونوميكالىق، ينۆەستيتسيالىق، كولiك-كوممۋنيكاتسيالىق، ەكولوگيالىق، سۋ-ەنەرگەتيكالىق جانە گۋمانيتارلىق سالالارداعى ءوزارا iس-قيمىل كەڭ ەتەك جايا باستادى. تەك سوڭعى 10 جىلدا عانا ءوڭىر ەلدەرىنىڭ ءوزارا ساۋداسى 2,5 ەسەگە ارتىپ، 11 ملرد دوللارعا جەتتى. ونىڭ تەك قانا ءبىزدىڭ ەكسپورتىمىزداعى ۇلەسى 5,5 ملرد دوللاردى قۇرايدى.

وا-عا اركىمنىڭ-اق بار تالاسى...

ۋكراينا سوعىسى باستالعانعا دەيىن وا-داعى 5 ەلگە رەسەي ىقپال ەتىپ كەلگەن. قازىر دە سول ىقپال ايتارلىقتاي السىرەي قويعان جوق. دەسە دە، وڭىرگە قىزىعۋشىلىق تانىتۋشىلار كوپ. ولاردىڭ قاتارىندا: اقش، تۇركيا، قىتاي، ەو ەلدەرى، سونىڭ ىشىندە گەرمانيا مەن فرانتسيا بار. ەندى مىنە، بۇل فورماتقا جاپونيا دا قوسىلىپ، ورتالىق ازياعا جاڭا ويىنشى بولىپ ەنۋگە ۇمتىلىس جاساۋدا.

توكيو قازىردىڭ وزىندە رەسەيدى اينالىپ وتەتىن كاسپي ترانسپورتتىق ءدالىزىن دامىتۋدى قوستاپ، قولداپ وتىر. سونداي-اق، توكيو ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنە جەكەلەگەن ەكىجاقتى كەلىسىمدەر دايىنداپ وتىر. سونىڭ ىشىندە، وا-لىق ەڭبەك ميگرانتتارى ءۇشىن ارنايى كۆوتا ءبولى، وا-داعى رەسۋرستارعا ينۆەستيتسيا تارتۋ ت.ب.

سوڭعى كەزدەرى ورتالىق ازيا ەلدەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى ارتىپ كەلەدى. وڭىرگە جوعارىدا اتالعان ەلدەردەن جوعارى لاۋازىمدى ساياساتكەرلەر مەن ديپلوماتتار ءجيى كەلەتىن بولدى. تاراپتار ەكونوميكا، ەكولوگيا، ەنەرگەتيكا جانە قاۋىپسىزدىك سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى تالقىلاۋدا.

ورتالىق ازيانىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋى ءھام ونداعى جەر استى، جەر ءۇستى قازبا بايلىقتارىنىڭ مول قورى كوپتەگەن ەلدەر ءۇشىن ومىرلىك ماڭىزدى فاكتور بولىپ تابىلادى. وسىلايشا ورتالىق ازيا، سونىڭ ىشىندە قازاقستان جاھاندىق ساياساتتىڭ نازارى بۇرىلعان ماڭىزدى گەوگرافيالىق ايماققا اينالۋدا.

قازاقستانعا جاپون پرەمەرى فۋميو كيشيدا كەلەر تۇستا پرەزيدەنت توقاەۆ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە «ورتالىق ازيا رەنەسسانسى: ورنىقتى دامۋ جانە وركەندەۋ جولى» اتتى ماقالا جاريالاپتى.
وندا مەملەكەت باسشىسى ورتالىق ازيانىڭ دامۋ الدىنداعى 6 باستى مىندەتى تۋرالى ءسوز قوزعايدى.

«وا پليۋس» فورماتىنداعى جاڭا ديالوگ ورىندارىنىڭ پايدا بولۋى ورتالىق ازيانىڭ حالىقارالىق ساياسات سۋبەكتىسى رەتىندەگى ساياسي سالماعى ارتا تۇسكەنىن اڭعارتادى. وسىعان دەيىن مۇنداي فورماتتا 9 سامميت جانە جوعارى دەڭگەيدەگى كەزدەسۋ ءوتتى. كەيىنگى ەكى جىلدا «وا – رف» (استانا), «وا – قحر» (سيان), «وا – اقش» (نيۋ-يورك), «وا – گفر» (بەرلين) ءبىرىنشى سامميتتەرى، وا جانە ەۋروپالىق وداق مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ ەكى كەزدەسۋى (استانا، شولپان-اتا), «وا – پشامىك» (جيددا) ءبىرىنشى ءسامميتى، سونداي-اق «وا – ءۇندىستان» ءسامميتى (ونلاين فورماتتا) وتكىزىلدى. بيىل استانادا العاش رەت «وا – جاپونيا» ءسامميتى وتەدى»، - دەيدى پرەزيدەنت.

Abai.kz