رەداكتسيادان: جۋىردا Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ پوشتاسىنا جانە whatsapp جەلىسىنە اۋدانداردىڭ تولتاڭبالارىنداعى كوشىرمەلەر تۋرالى ماقالا كەلىپ ءتۇستى.

ماقالا اۆتورى - اتىراۋ قالاسى، مەملەكەتتىك رامىزدەردى ناسيحاتتاۋ جونىندەگى ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى رۋسلان حامزا دەپ كورسەتىلگەن. ماقلانى رەداكتسياعا ۇسىنۋشى - گەرالديست ايدىن رىسبەكۇلى.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇنداي وي جارىستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋعا قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتى قۇقىلى. سول سەبەپتى، ءبىز اتالعان ماقالانى پورتال وقىرماندارىنىڭ تالقىسىنا ۇسىنعاندى ءجون سانادىق. ماقالادا اتى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار نەمەسە مەملەكەتتىك، قوعامدىق ۇيىمدار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرلەرىن جاريالايتىن بولامىز.

مەملەكەتتىك رامىزدەر - مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن بىلدىرەتىن سيمۆوليكالىق ايىرىم بەلگىلەرى.

مەملەكەتتىك رامىزدەر بەلگىلى ءبىر ماعىنا بەرەرلىك ءوزارا ۇيلەسىمدە ورنالاستىرىلعان جاندى-جانسىز زاتتاردىڭ بەينەلەرىنەن قۇراستىرىلادى. مۇنداي بەينەلەر ۇيلەسىمىنەن مەملەكەتتىڭ، ەلدىڭ ارمان-مۇراتى، ءوزىن-ءوزى ءتۇيسىنۋى كورىنىس بەرەدى.

قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى رەتىندە تۋى، ەلتاڭباسى جانە گيمنى جاتقىزىلادى.

مەملەكەتتىك رامىزدەر تاۋەلسىزدىك نىشانى رەتىندە ەرەكشە قادىرلەنىپ، ولارعا بيىك مارتەبە بەرىلەدى. ولاردىڭ ءتۇر-ءتۇسى مەن رەسمي قولدانىلۋ ءتارتىبى كونستيتۋتسيادا نەمەسە كونستيتۋتسيالىق زاڭدا بەلگىلەنەدى جانە زاڭمەن قورعالادى.

وكىنىشكە وراي، قازاقستان اۋماعىندا ءار وبلىستىڭ اۋداندارىندا جانە اۋىلدىق وكرۋگتەرىندە تۋعان مەكەنگە ارنالعان ءتولتاڭبالار جاسالىپ كەلەدى.

دەگەنمەن، ءتولتاڭبالاردى دالمە-ءدال كوشىرىپ، وزدىك پلاگياتتىق جولىمەن اسىراتىندار دا بار بولىپ شىقتى.

مىسالى، اتىراۋ وبلىسىنىڭ قۇرمانعازى اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسىنىڭ ورتاسىندا «ۇلتتىق دومبىرا» مەن «شاڭىراق» جانە «ۇلتتىق ويۋ-ورنەكپەن» ايقىندالعان. «ويۋ-ورنەكتىڭ» استىندا «دالا قىراننىڭ» بەينەسىمەن جاساقتالعان. وسىنداي كورىنىستى پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىنىڭ ق.ساتباەۆ اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ءتولتاڭباسى اتىراۋ وبلىسىنىڭ قۇرمانعازى اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسىنان «اينىتپاي» دالمە-ءدال جاساقتاعان. باياناۋىل اۋدانىنىڭ ساتباەۆ اۋىلدىق وكرۋگى اكىمىنىڭ اپپاراتىنا حابارلاسىپ، ءتولتاڭبانىڭ ءوزى 2017 جىلدان باستاپ قولدانىلىپ كەلەتىندىگىن، اۋىلدىق وكرۋگى اكىمى م.كوكەنوۆتەن رەسمي حاتىندا بىلاي جاۋاپ بەرگەن، اۋىل جاستارىنىڭ ءوزارا كەڭەسىندە ءتولتاڭبانىڭ تۋىندىسىن جاساقتاۋ جونىندە ماسەلە كوتەرىلگەن بولاتىن. نەگىزگى يدەيا اۆتورى اۋىلدىڭ تۇرعىنى يششانوۆ قانات. ءتولتاڭبادا «شاڭىراق» استىندا ۇلتتىق اسپاپ «دومبىرا» بەينەسى. سول دومىرانىڭ ەكى جاعىندا «ەكى تۇلپار» بەينەلەنگەن. «دومبىرا» مەن «ەكى تۇلپاردىڭ» استىندا «قىران بۇركىت» بەينەسى جانە ساتباەۆ اۋىلدىق وكرۋگى جازۋى بەينەلەنگەن. ءتولتاڭبانىڭ وڭ جاعىندا «پاۆلودار وبلىسى»، ال سول جاعىندا «باياناۋىل اۋدانى» جازۋى جازىلعان دەپ جاۋاپ قايتارعان.

اتىراۋ وبلىسى قىزىلقوعا اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسى 2011 جىلعى 31 تامىزداعى IV سايلانعان قىزىلقوعا اۋداندىق ءماسليحاتى ءحححى سەسسياسىنىڭ №4 شەشىمىمەن جەكە كاسىپكەر ب.تولەۋبايدىڭ ەسكيزى بەكىتىلگەن بولاتىن. ءتولتاڭبادا شەنبەردىڭ اينالاسىندا «قوشقار ءمۇيىزدىڭ ويۋ-ورنەكپەن» ورنەكتەلگەن. ورتاسىندا «شاڭىراق» جانە «اينالاسىندا ءتورت تۇلىك مالداردىڭ» بەينەلەرىمەن بەينەلەنگەن. الايدا، اتالعان ءتولتاڭبانى اقتوبە وبلىسى مارتوك اۋدانى سارىجار اۋىلدىق وكرۋگىندە دە وسىنداي كوشىرىلگەن جۇمىستى دا كەزدەستىرۋگە بولادى. مارتوك اۋدانانىڭ سارىجار اۋىلدىق وكرۋگى اكىمىنىڭ اپپاراتىنا حابارلاسىپ، كەلەسى جاۋاپ كەلىپ، سارىجار اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ءتولتاڭباسى 2017 جىلدىڭ شىلدە ايىندا مەكتەپ وقۋشىسى ءتاجىباي ايتەكە جاساپ، ءتولتاڭبانىڭ ورتاسىندا «شاڭىراك»، اينالاسىندا «ءتورت تۇلىك مال» بەينەلەرىن كورسەتىلگەن دەپ، اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى ب.سارسەنباەۆ جاۋاپ قايتارعان بولاتىن.

1999 جىلعى اتىراۋ قالاسى اكىمىنىڭ №613 شەشىمىمەن اتىراۋ قالاسىنىڭ ەلتاڭباسىن انىقتاۋ بويىنشا كونكۋرستىق كوميسسياسىنىڭ قورتىندىسىمەن «الماتىقالابەزەندىرۋ» مەكەمەسى جەڭىمپاز بولىپ انىقتالدى. قالا ەلتاڭباسىندا ەلىمىزدىڭ قارا بايلىعى بولىپ ەسەپتەلەتىن – «بەكىرە» تۇقىمداس بالىقتىڭ بەينەسىمەن ورىندالعان. وسىنداي بەكىرەنىڭ بەينەسىن شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسىندا اتىراۋ قالاسىنىڭ ەلتاڭباسىندا بەينەلەنگەن «بەكىرەنىڭ» بەينەسىن كوشىرىپ الىنعان.

2005 جىلى قىزىلوردا وبلىسى قارماقشى اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسى ازىرلەندى. ءتولتاڭبانىڭ ورتاسىندا «قوبىز» بەن «دومبىرانىڭ» قاعىپ تۇرعان قاناتتارىمەن جاساقتالعان. 2019 جىلى جەتىسۋ وبلىسى سارقان اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسىنىڭ بەينەسىنە كوز سالساق، قارماقشى اۋدانىنىڭ تولتاڭباسىنداعى «قوبىز» بەن «دومبىرانىڭ» ەلەمەنتتەرى ەنگىزىلگەنىن ايقىن كەزدەستىرۋگە بولادى. وسى بەينەنى اقتوبە وبلىسى بايعانين اۋدانىنىڭ اقاي اۋىلدىق وكرۋگىندە دە پايدالانادى.

2014 جىلدىڭ مامىرىندا قوستاناي وبلىسى جىتىقارا اۋدانىنىڭ جاڭا ءتولتاڭباسى ازىرلەۋگە كونكۋرس جاريالاپ، بەكىتىلەدى. جىتىقارا اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسىندا اۋداننىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن، ونىڭ مادەني-تاريحي باستاۋلارى مەن داستۇرلەرىن بىلدىرەدى، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ەرەكشەلىكتەردى كورسەتەدى. ءتولتاڭبانىڭ ىشكى شەڭبەر تەرەڭدىك سەزىمىن بەرەتىن كوگىلدىر ءتۇستىڭ اشىق رەڭكىندە ورىندالعان. شەڭبەردىڭ ورتالىق بولىگىندە جىتىقارا اۋدانىندا وتە كەڭ تارالعان «التىن تۇستەس بۇركىت» بەينەلەنگەن. ءتولتاڭبا جيەگىندە ستيلدەنگەن سيمۆولدار – جىتىقارا اۋدانىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ نەگىزگى باعىتىن كورسەتەتىن، سونداي-اق اۋداندا نان مولشىلىعىن، ءداندى داقىلداردىڭ باي ءتۇسىمىن بەينەلەيتىن وڭ جاعىندا «بيداي ماساعى» ورنالاستىرىلعان. جيەكتىڭ سول جاعىندا جىتىقارا دالالارىندا تارالعان «قىزعالداقتىڭ» بەينەسى بەينەلەنگەن. جوعارعى بولىگىندە – اۋداننىڭ قازاقستانعا تيەسىلىگىن كورسەتەتىن «ۇلتتىق ويۋ-ورنەك» بەينەمەن جاسالعان. دالمە-ءدال ەشقانداي قاتەسىز ەلەمەنتتەرىمەن اقتوبە وبلىسى مارتوك اۋدانى تاڭىربەرگەن اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ءتولتاڭباسىنا تەك اۋىلدىڭ اتاۋىمەن قىراننىڭ استىمەن جاساقتالعان. تاڭىربەرگەن اۋىلدىق وكرۋگى اكىمىنىڭ اپپاراتىنان رەسمي حات كەلىپ، ءتولتاڭبا شەڭبەر فورماسىندا، شەڭبەر قانىق كوك، كوگىلدىر، سارى تۇستەرىنە بويالعان. ءتولتاڭبانىڭ كوك تۇسكە بوياۋلى كوك اسپاندى سۋرەتتەيدى. كوك اسپاننىڭ استىندا شاڭىراق كۇن ساۋلەسىن ۋىقتارىمەن تاراتقانى سۋرەتتەلەگەن. ەلىمىزدىڭ تۋداعىداي قازاقتىڭ ۇلتتىق ويۋ-ورنەگى بار دەپ جاۋاپ قايتارعان اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى م.بەكجانوۆ. ءارى قاراي ءتولتاڭبادا بيداي مەن گۇل اۋىلدىڭ كوركەمدەۋىنىڭ جانە دامۋىن بىلدىرەدى. ءتولتاڭبا 2017 جىلعى 18 مامىرىندا قابىلداندى.  اۆتورى سول اۋىلدىڭ بۇرىنعى اكىمى د.تلەۋوۆ.

2009 جىلى جامبىل وبلىسى جامبىل اۋدانىنىڭ قۇرىلعانىنا 80 جىل تولۋىنا وراي، مەرەيتوي قارساڭىندا اۋداندىق زيالى قاۋىم جانە اۋدان تۇرعىندارىنىڭ كەلىسىمىمەن اتالعان ءتولتاڭباسى بەكىتىلەدى. ءتولتاڭبادا جىر الىبى جامبىل جاباەۆ بەينەلەنگەن ەسكەرتكىش جانە دە بەيبىت كۇننىڭ ساۋلەسى، جۇيرىك ات، قازاقي ويۋ-ورنەكتەرمەن، سونىمەن قاتار، شەڭبەردەگى جوعارعى جانە تومەنگى جاقتا اۋداننىڭ اتاۋىمەن بەزەندىرىلگەن. وسىنداي ءتولتاڭبانى اقتوبە وبلىسى تەمىر اۋدانىنىڭ اقساي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ ءتولتاڭباسى جاساقتالعان. تەمىر اۋدانى اقساي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى ە.بەگيموۆتىڭ حاتىنا سايكەس، ءتولتاڭبانىڭ اۆتورى بەلگىسىز. 2015 جىلى ءپىشىنى دۇنيەگە كەلگەن. ەگەردە كوز جۇگىرتەتىن بولساق، بارلىق ەلەمەنتتەرى جامبىل اۋدانىنىڭ ءتولتاڭباسىنان تولىقتاي «كوشىرىپ العانىن» كورۋگە بولادى.

وزدىك پلاگيات - بۇل جازباشا جۇمىستا باسقا بىرەۋدىڭ ءماتىنىن نەمەسە قاعاز نەمەسە ەلەكتروندى تۇردە جاريالانعان اۆتورلىق قۇقىقتىڭ باسقا وبەكتىسىن تولىق سىلتەمەسىز (اۆتوردىڭ اتى-ءجونىن جانە قارىز الۋ كوزىن كورسەتپەستەن) نەمەسە سىلتەمەلەرمەن پايدالانۋ، بىراق قارىز الۋدىڭ كولەمى مەن سيپاتى ورىندالعان جۇمىستىڭ نەمەسە ونىڭ نەگىزگى بولىمدەرىنىڭ ءبىرىنىڭ دەربەستىگىنە كۇمان كەلتىرەتىندەي بولىپ سانالادى.

اتىراۋ وبلىسىنىڭ قۇرمانعازى جانە قىزىلقوعا اۋداندارى، اتىراۋ قالاسى مەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ قارماقشى اۋدانى جانە قوستاناي وبلىسى جىتىقارا اۋدانى مەن جامبىل وبلىسى جامبىل اۋداندارىنىڭ ءتولتاڭبالارى جەرگىلىكتى ءماسليحات ارقىلى بەكىتىلسە، پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانى ق.ساتباەۆ اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ، اقتوبە وبلىسى مارتوك اۋدانىنىڭ سارىجار، تاڭىربەرگەن اۋىلدىق وكرۋگتەرىنىڭ، بايعانين اۋدانىنىڭ اقاي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ، شىعىس قازاقستان وبلىسى زايسان اۋدانىنىڭ ءتولتاڭبالارى بەكىتىلمەگەن بولىپ شىقتى.

رۋسلان حامزا،

مەملەكەتتىك رامىزدەردى ناسيحاتتاۋ جونىندەگى ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى،

اتىراۋ قالاسى

Abai.kz