حان كاڭ – قازىرگى ادەبيەتتەگى تانىمال جازۋشىلاردىڭ ءبىرى. ول 2016 جىلى حالىقارالىق بۋكەر سىيلىعىن «ۆەگەتارياندىق» رومانىمەن جەڭىپ الدى.

1970 جىلى كۆاندجۋ قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن وڭتۇستىك كورەيالىق جازۋشى قازىر كوپ وقىلاتىن قالامگەردىڭ ساناتىندا. ونىڭ اتالعان رومانىن «ءتىلدىڭ جويىلۋىنا قارسى كۇرەسەتىن ۇنسىزدىك ايقايى»،دەپ باعالايدى ادەبي ساراپشىلار. شىعارماداعى كەيىپكەر ۇلىنىڭ قامقورلىعىمەن قاتار اناسىنان دا، ءوز داۋىسىنان دا ايىرىلعان ايەل رەتىندە وقىرمانمەن سويلەسەدى. وسى قايعىلى وقيعالارمەن كۇرەسۋ ءۇشىن ول وزىنەن الىنعان قۇندىلىقتاردىڭ ءبارىن دەرلىكتەي قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن ءولى تىلگە، ياعني ەجەلگى گرەك تىلىنە جۇگىنەدى. كوپ وتپەي ول بورحەس سياقتى سوقىر پروفەسسوردى تابادى، ەكەۋىنىڭ قارىم-قاتىناسى وقىرمانعا كوپتەگەن سۇراقتار تۋدىراتىنى دا جوق ەمەس.

بىلايشا ايتقاندا، ونىڭ بۇل شىعارماسى «مىنا ومىردە داۋىسسىز ءبىز قالاي ءومىر سۇرەر ەدىك؟ كورۋ قابىلەتىنەن ايىرىلىپ قالاتىنىمىزدى بىلسەك شە؟» دەگەن ۇلى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيدى. ونىڭ «قارا بۇعى»، «سەنىڭ سۋىق قولىڭ»، «مەنىڭ اتىم كۇن گۇلى»، «كوز جاسى تولى كوزە»، «جەل سوعىپ تۇر»، «قوشتاسۋعا كەلمە» سياقتى كىتاپتارى جارىق كورگەن.

– ءسىزدىڭ سوڭعى رومانىڭىز جەكە تاجىريبەڭىزدەن تۋىندادى ما؟

– ءۇشىنشى رومانىم «ۆەگەتارياننان» كەيىن مەن ءتورتىنشى رومانىمدى جازۋعا وتىردىم. بىراق جەتىنشى تاراۋعا جەتكەندە، مەن جالعاستىرا المادىم، مەن توقىراۋعا ۇشىرادىم. سوسىن ءبىر جىل بويى جازۋدى توقتاتىپ، ونىڭ وقيعالارىن ەستەن شىعاردىم. ءتىپتى جەتىستىرىپ كىتاپ تا وقي العان جوقپىن. ۇزاق دەمالىستان كەيىن الگى شىعارمانى قايتا باستادىم. وسىلايشا، باستان وتكەرگەن تىنىشتىقتان تۋىنداعان بۇل بەسىنشى رومانىم «گرەك ساباقتارى» دۇنيەگە كەلدى.

– نەلىكتەن جازۋ قابىلەتىن جوعالتتىم دەپ ويلايسىڭ؟

– مۇمكىن ول كەزدە شىنشىل بولماعان شىعارمىن. جازۋ كەزىندە ماعان شىنايىلىق جەتىسپەدى، سوندىقتان مەن جالعاستىرا المادىم. كەيىننەن مەن شىندىقتى كوركەم ادەبيەتكە جاتقىزۋعا بولاتىنىن ءتۇسىندىم. كوركەم شىعارما جازۋ دەگەنىمىز شىندىقتى جوعالتۋ ەمەس. سەن سوقتىقپالى دا سوقپاقسىز بولسا دا، جازۋعا جەتەلەيتىن جولداردى ىزدەۋىڭىز كەرەك.

– ءسىز جانە ءسىزدىڭ كەيىپكەرىڭىز ءۇشىن داۋىس پەن ءتىل نەنى بىلدىرەدى؟

– مەنىڭ كەيىپكەرىم سويلەگەن سوزىنەن ايىرىلىپ، بار كۇشىمەن ونى قالپىنا كەلتىرۋگە تىرىسادى. ءتىلدى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇردىسى ءسىزدىڭ ءومىرىڭىزدى قالپىنا كەلتىرۋ بارىسى ەكەنىن ءتۇسىنىڭىز.

– تىلگە قالاي انىقتاما بەرەر ەدىڭىز؟

– بۇل بىرەگەي جانە ماڭىزدى ورتا، بىراق سونىمەن بىرگە مەنى قينايتىنى دا – وسى. كەيدە ول مۇمكىن ەمەس ورتا بولعاندىقتان، وڭايلىقپەن جوعالتىپ الامىز.

– ءبىر سوزىڭىزدە «ءتىل – ەكى ءجۇزدى قىلىش، ونى ۇستاي المايسىڭ» دەپسىز.

– ءيا، بۇل كىتاپتى جازۋ كەزىندە مەن سولاي دەپ ويلادىم. ءتىل – مەنى شىنايى ومىردە جاقسى كورەتىن، مەن ءۇشىن ماڭىزدى جالعىز قۇرال. تىلگە ءومىر بويى قۇشتار بولامىن، بىراق ونىمەن كۇرەسۋدەن دە شارشايمىن.

– ءسىز اقىنسىز، ءسىزدىڭ كىتابىڭىزدا پوەتيكالىق سارىن بار. پوەزيانى بىلمەيتىن جازۋشى ناشار جازۋشى ما؟

– ولەڭ جازباعان اقىندار بار، بىراق ءوز شىعارمالارىندا پوەزيا دا قوسا جۇرەدى. رومان جازعاندا ولەڭدەر مەنىڭ شىعارماشىلىعىما ەنىپ كەتكەندەي سەزىنەمىن. كەيدە مەن ولەڭنىڭ ءوزىن، ال كەيدە پوەتيكالىق اسەرلەرى بار قالىپتى تىركەستەردى قولدانامىن. پوەزيا ماعان قاتتى اسەر ەتتى.

– ءسىز بورحەس تۋرالى كوپ ايتاسىز جانە شابىت الاسىز. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟

– ونىڭ شىعارمالارى جانىما جاقىن، جازعاندارى بىرتە-بىرتە كورۋ قابىلەتىن جوعالتۋ جازعى ءتۇننىڭ جاقىنداي تۇسۋىمەن تەڭ ەكەنىن ءۇنسىز ايتتى. بۇل مەن ءۇشىن ءبىزدىڭ ورتاق تاريحىمىز. بۇل بارىمىزدە، بارلىق ادامداردا بار جاعداي.

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان

دۇيسەنالى الىماقىن

Abai.kz