گرۋزيادا پارلامەنتتىك سايلاۋ ءوتتى. رەسمي اقپارات بويىنشا، بيلىك باسىنداعى پرورەسەيلىك «گرۋزيا ارمانى» پارتياسى سايلاۋشىلار داۋىسىنىڭ 54 پروتسەنتىن يەلەندى. ارينە، وپپوزيتسيالىق تاجىريبەسى مول، تەك قانا بيلىككە كوزقاراس نەگىزىندە قاق جارىلىپ قويماي، نە ەۋرووداقپەن، نە رەسەيمەن ىنتىماقتاسۋ ماسەلەسى بويىنشا ويى ەكىگە بولىنگەن مىنەزدى ەلدەگى قازىرگى احۋال الاڭداتارلىق-اق.

مەملەكەت پرەزيدەنتى سالومە زۋراباشۆيلي سايلاۋ ناتيجەلەرىمەن كەلىسپەي: «ءبىز رەسەيلىك ارنايى وپەراتسيانىڭ كۋاگەرى جانە قۇربانى بولدىق، ول ءبىزدىڭ حالقىمىز بەن ءبىزدىڭ ەلىمىزگە قارسى جۇرگىزىلگەن گيبريدتىك سوعىستىڭ جاڭا فورمالارىنىڭ ءبىرى», - دەپ مالىمدەدى.

ونىڭ بۇل سوزىنە رەسەيدىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى، بۇگىندە رف قاۋىپسىزدىك كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى دميتري مەدۆەدەۆ ءوزىنىڭ ح جەلىسىندە جاۋاپ بەردى:

«گرۋزيانىڭ ماريونەتكا پرەزيدەنتى سايلاۋ ناتيجەلەرىن مويىنداماي، توڭكەرىسكە شاقىرىپ، كونستيتۋتسياعا قارسى شىقتى. مۇنداي جاعدايدا ستاندارتتى پراكتيكا – بيلىكتەن بوساتۋ مەن تۇتقىنداۋ».

بۇل كرەملدىڭ باسقا ەلدە وتكەن سايلاۋعا قاتىستى ۇستانىمى بولسا، تاعى ءبىر ەلدە وتەتىن الداعى سايلاۋ تۋرالى دا ءوزىن پوستسوۆەتتىك كەڭىستىكتە قوجايىنداي سەزىنىپ جۇرگەن رەسەيلىك بيلىكتىڭ تاعى ءبىر وعاش پىكىرى وسى كۇندەرى «جارق» ەتە قالدى.

«ەگەر دە 2025 جىلى بولۋعا ءتيىس پرەزيدەنت سايلاۋ كەزىندە بەلورۋس بيلىگىنىڭ باسىنا كۇن تۋسا، كرەمل قول ۇشىن سوزادى».

بۇل مينسكىدەگى رەسەيلىك ەلشى بوريس گرىزلوۆتىڭ ءسوزى. 2020 جىلى بەلورۋسسيادا بولعان پرەزيدەنت سايلاۋى كەزىندە سوۆەت داۋىرىنەن بەرى ەلدى باسقارىپ كەلە جاتقان لۋكاشەنكوعا قارسى حالىقتىڭ قالاي كوتەرىلگەنى ەسىمىزدە. ەندى جەتىنشى رەت (!) سايلاۋعا تۇسپەك ويى بار اۆتوريتار باسشىنىڭ كەلەسى جىلعى سايلاۋدا قانداي قيىندىقتارعا كەزىگەتىنىن كرەمل الدىن-الا سەزىپ وتىرعان سىقىلدى. سودان بولار، وسىنداي ەسكەرتپە جاساپ جاتىر.

حالىقارالىق قارىم-قاتىناستا ءبىر بۇلجىمايتىن قاعيدات بار. ول تالاپ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسى 1965 جىلى 21 جەلتوقساندا قابىلداعان «مەملەكەتتەردىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسۋعا جول بەرمەۋ، ولاردىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن ەگەمەندىگىن قورعاۋ تۋرالى» دەكلاراتسياسىندا تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان.

ول قۇجاتتىڭ العاشقى بابىندا: «ەشبىر مەملەكەتتىڭ باسقا مەملەكەتتىڭ ىشكى جانە سىرتقى ىستەرىنە قانداي دا بولسىن، تۋرا نە جاناما، سەبەپتەرمەن ارالاسۋعا قۇقى جوق» دەلىنگەن.

وسىدان 59 جىل بۇرىن وسى قۇجاتتى جازعان ادامدار XXI عاسىردا «باسقا ەلدىڭ ىسىنە ارالاسۋ» تەرمينى ۇلعايىپ، جاڭاشا ءمان-مازمۇنعا يە بولىپ، كەشەندى، گيبريدتىك سيپات الاتىنىن بىلگەن-اۋ دەيمىن. ويتكەنى وندا تەك قانا قارۋلى كۇش كورسەتۋ ءادىسى عانا اتالماي، مەملەكەت ومىرىنە ارالاسۋدىڭ بارلىق (!) فورمالارى، سونىڭ ىشىندە «ونىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق، مادەني ەلەمەنتتەرى» دە اتالعان. گەوساياساتتىڭ ءوزى «گيبريدتەلىپ» بارا جاتقان مىنا قۇيتىرقى زاماندا ءالى دە تالاي سويقان، سۇمدىقتى كورەتىن شىعارمىز.

سول سەبەپتى رەسەيدىڭ رەسمي تۇلعالارىنىڭ باسقا ەلدەردەگى سايلاۋلار تۋرالى مىنا سوزدەرى بۇۇ-نىڭ باستى قۇجاتتارىنىڭ ءبىرىن ورەسكەل تۇردە بۇزۋ دەپ قابىلداۋ كەرەك.

بۇل تاقىرىپتىڭ قازاقستان جاعدايىنا تىكەلەي قاتىسى بار دەپ سانايمىن. ويتكەنى، ۋكرايناعا قارسى اشقان سوعىسى رەسەيدىڭ بۇگىنگى باسشىلىعىنىڭ نەويمپەريالىق ۇستانىمدارىن ودان سايىن قوزدىرىپ جاتقانى انىق. ەندى ولار ولىسپەي، بەرىسپەيدى. ارينە، ءپۋتيننىڭ جەكە باسىنا قاتىستى فورس-ماجور وقيعا ورىن السا، نەمەسە باتىس سانكتسيالارى مەن تىيىمدارىنان ابدەن تيتىقتاپ، بار بايلىعىنان ايرىلعان كرەمل ماڭايىنداعى وليگارحتار باس كوتەرسە، جاعداي شۇعىل تۇردە وزگەرۋى مۇمكىن.

بىراق ونىڭ ءبارى ازىرشە «استىرتىن ارەكەت تەورياسى» اياسىنداعى دولبار عانا. بۇگىنگى جاعداي بولەك.

قوعامدا، ساراپشىلار اراسىندا قيسىقتاۋ ءبىر پىكىر بار. ونىڭ ءمانىسى مىنادا: «بيلىك ءوزىنىڭ كەمشىلىكتەرىن جاسىرۋ ءۇشىن كوپ جاعدايدا ىشكى جانە سىرتقى قاۋىپ-قاتەرلەردى تىلگە تيەك ەتە بەرەدى، ءسويتىپ قوعامدىق ويدى باسقا جاققا باعىتتاعىسى كەلەدى. ول ءۋاج وزەكتى ەمەس».

مەنىڭشە، بۇل اعاتتاۋ پىكىر.

رەسەيدىڭ رەسمي تۇلعالارى باسقا ەلدەرگە ىقپالىن ساقتاپ قالۋعا باعىتتالعان ارام ويىن ەشكىمنەن جاسىرماي، اشىقتان-اشىق ايتا باستاۋى دا سونىڭ ءبىر ايعاعى بولسا كەرەك. «قىزىم ساعان ايتامىن، كەلىنىم سەن تىڭدا» دەگەننىڭ ءبىر سىڭايى.

ءيا، بيلىكتىڭ ونە بويىنداعى كەمشىلىكتەر مەن قاتەلىكتەر جەتكىلىكتى. الايدا، مەملەكەتتىك ساياسات جۇرگىزۋدە، قوعامدىق قىزمەتتە، ەل مەن الەمدەگى احۋالعا باعا بەرگەندە ءدال وسى، جوعارىدا اتالعان قاۋىپتەردى ەسكەرىپ وتىرۋىمىز قاجەت دەپ سانايمىن.

قوعامدىق-ساياسي، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق پروبلەمالارعا قاتىستى ءارتۇرلى ۇستانىمى بار كۇشتەر مەن جەكە تۇلعالار ۇلتتىق مۇددە، مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى، ورتاق وتانىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى سەكىلدى ىرگەلى دە كيەلى قاعيداتتار نەگىزىندە بىرگە بولۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن.

قالعانىنىڭ ءبارى - بوس تا بوسپە ءسوز، تۇرپايى پوپۋليزم، ساياسي كونيۋنكتۋرا مەن تەحنولوگيا، ورىنسىز امبيتسيانى اقتاۋ، ال كەي جاعدايدا، ەل بولاشاعى ءۇشىن كەسىرلى نيەت!

ءامىرجان قوسان

Abai.kz