ترامپ اكىمشىلىگىنە ۇسىنعان كانديداتتاردىڭ ىشىندە ءبىرىنشى بولىپ تانىمال سەناتور ماركو رۋبيو 99:0 داۋىسپەن ارىپتەستەرىنىڭ ءبىر اۋىزدان ريزاشىلىعىن الىپ، امەريكانىڭ 72-كەزەكتى مەملەكەت ىستەر حاتشىسى بولىپ تاعايىندالدى. امەريكانىڭ باستى باسەكەلەسى قىتايدىڭ 2 رەت سانكتسياسىنا ىلىنگەن ماركو رۋبيو نە ءبۇلدىرىپ ەدى؟

ماركو رۋبيونىڭ ءومىر جولى

تەگى كۋبالىق رۋبيو 1971-جىلى فلوريدا شتاتىنىڭ مايامي قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اتا-اناسى كاسترونىڭ رەپرەسسيالىق رەجيمىنەن قۇتىلۋ ءۇشىن 1950-جىلدارى كۋبادان امەريكاعا قاشىپ كەلگەن.

رۋبيونىڭ اتا-اناسى كوپتەگەن جاڭا قونىس اۋدارۋشىلار سياقتى مايامي مەن لوس-اندجەلەستەگى قوناقۇيلەردە بارمەن جانە ءۇي قىزمەتشىسى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. ول يمميگرانتتاردىڭ جاقسى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىن سالىپ، ۇلكەن قۇرباندىقتار بەرەتىنىن ۇنەمى ايتىپ جۇرەدى.

رۋبيو 14 جاسىندا جاقىندارىمەن بىرگە كاليفورنيادان ماياميگە كوشىپ كەلەدى، كەيىن فلوريدا ۋنيۆەرسيتەتىن ساياساتتانۋ باكالاۆرى دارەجەسىمەن بىتىرەدى جانە مايامي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ مەكتەبىندە زاڭگەر دارەجەسىن الادى. وقۋىن ءبىتىرىپ، زاڭگەر بولادى.

ونىڭ ساياسي مانسابى 2000-جىلى فلوريدانىڭ وكىلدەر پالاتاسىنا سايلانعان كەزدە باستالدى. شتاتتىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگانىندا ول تەز كوتەرىلىپ، فلوريدا وكىلدەر پالاتاسىنىڭ العاشقى كۋبالىق-امەريكاندىق سپيكەرى بولدى (2006-2008). وسى ۋاقىت ىشىندە ول رەسپۋبليكالىق پارتيا مەن فلوريدا كونسەرۆاتورلارى اراسىندا بەدەلگە يە بولدى.

2010-جىلى رۋبيو سول كەزدەگى شتات باستىعى چارلي كريستكە باسەكلەسىپ، اقش سەناتىنا ۇمىتكەر بولدى. سول كەزدەگى اقش-تاعى بەدەلدى وڭشىل «Tea Party» قوزعالىسىنىڭ كومەگىمەن وردا بۇزار شاعىندا قارسىلاستارىنان باسىم ءتۇستى. ونىڭ جەڭىسى رەسپۋبليكالىق پارتيانىڭ كونسەرۆاتيۆتى قاناتىنىڭ ۇلكەن جەڭىسى رەتىندە باعالاندى.

2011-جىلى اقش سەناتورى قىزمەتىنە كىرىسكەننەن بەرى رۋبيو كونگرەستىڭ اتقارۋشى كوميتەتىنىڭ قىتايعا قاتىستى كوميسسياسى مەن سەناتتىڭ بارلاۋ كوميتەتىندە قىزمەت ەتتى، ول سىرتقى ساياسات پەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرىنە قاتىستى ءوز پىكىرىن ءجيى ءبىلدىرىپ، دۇنيە جۇزىندەگى اۆتوريتارلىق رەجيمدەردى سىنادى. ولاردىڭ قاتارىندا اتا جۇرتى كۋبامەن بىرگە ۆەنەسۋەلا، قىتاي قاتارلىلار بار.

رۋبيو قىتايعا قاتىستى قاتال پوزيتسيانى ۇستانىپ، بەيجىڭنىڭ ادام قۇقىقتارى مەن ساۋدا تاجىريبەسىن ايىپتايتىن ساياسي زاڭ جوبالارىن ۇسىنىپ، بەيجىڭ تاراپىنان قاتتى سىنعا ۇشىرادى. تايۆانعا بىرنەشە رەت قولداۋ ءبىلدىردى. سەناتتا ول قاتىسقان زاڭ جوباسى نەگىزىنەن قىتايعا دەمەۋشىلىك جاساعان الپاۋىت كومپانيالارعا، رەجيمدەرگە باعىتتالعان. سونىڭ سالدارىنان بەيجىڭنىڭ ەكى رەتكى سانكتسياسىنا ءىلىندى.

كاتوليك ءدىنىن ۇستاناتىن رۋبيو 2015-جىلى اقش جوعارعى سوتىنىڭ بۇكىل ەل بويىنشا ءبىرجىنىستى نەكەنى زاڭداستىرۋ تۋرالى شەشىمىنە اشىق تۇردە قارسى شىعىپ، بۇل شەشىمدى سوت بيلىگىن شامادان تىس كەڭەيتۋ دەپ سىنادى.

سەناتتا بولعان ۋاقىتىندا ول ءبىر جىنىستى نەكەنى قولدايتىن نەمەسە زاڭداستىراتىن ەشبىر زاڭنامانى قولدامادى جانە نەكەنى ەركەك پەن ايەل اراسىنداعى وداق رەتىندە انىقتاۋ ءۇشىن كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى جاقتادى. ول سونداي-اق ترانسگەندەرلەرگە وزدەرىنىڭ جىنىستىق سايكەستىگىنە قاراي جۋىنۋ بولمەسىن تاڭداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ساياساتقا بىرنەشە رەت اشىق تۇردە قارسىلىق ءبىلدىردى، مۇنداي ساياسات باسقالاردىڭ، اسىرەسە ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن قاۋىپسىزدىگىنە نۇقسان كەلتىرەتىنىن العا تارتتى.

رۋبيو «ءومىردى قورعاۋ» ساياساتىن، "تۇسىك ءتۇسىرۋدى شەكتەيتىن زاڭنامانى" قولدايتىن، ابورتقا قارسى تاباندى ادام. رۋبيونىڭ بەرىك كونسەرۆاتيۆتى قۇندىلىقتارى ونى امەريكاندىق كونسەرۆاتورلار اراسىندا جۇلدىزعا اينالدىردى.

رۋبيو دايىنداعان زاڭ جوبالارى:

ۇيعىرلاردىڭ ادام قۇقىعى تۋرالى زاڭ جوباسى" (2019)

قوس پارتيا بىردەي قولداعان بۇل زاڭ جوباسىن رۋبيو دايىنداعان. وندا شىڭجاڭداعى ۇيعىر ازشىلىعىنا قارسى ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىنا جاۋاپتى قىتاي شەنەۋنىكتەرىنە سانكتسيالار سالۋ، قىتاي ۇكىمەتىنىڭ شىڭجاڭداعى ادام قۇقىقتارىن بۇزۋى مەن تەرىس ارەكەتتەرىنە، اتاپ ايتقاندا جاپپاي قاماۋ مەن باقىلاۋعا الۋىنا قارسى باعىتتالعان. زاڭ جوباسى 2020-جىلى قابىلداندى، وعان سول كەزدەگى پرەزيدەنت ترامپ قول قويدى. سول كەزدە قىتايدىڭ بۇكىل قىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسى مالىمدەمە جاساپ، اقش-تى قىتايدىڭ ىشكى ىستەرىنە ورەسكەل ارالاستى دەپ سىناپ، وعان باتىل قارسىلىق بىلدىرگەن ەدى.

"گونكونگتاعى ادام قۇقىقتارى جانە دەموكراتيا تۋرالى اكت" (2019)

2016-جىلى رۋبيو اقش كونگرەسى - قىتاي كوميسسياسىنىڭ تەڭ توراعاسى بولعان كەزدە ۆاشينگتوندا گونكونگ دەموكراتياسىنىڭ بەلسەندىسى دجوشۋا ۆونگپەن كەزدەسكەننەن كەيىن گونكونگ اكتىسىن ۇسىندى. 2019-جىلى گونكونگتا ەكستراديتسيا تۋرالى زاڭ جوباسىنا قارسى نارازىلىقتار باستالدى جانە اقش سەناتى مەن وكىلدەر پالاتاسى زاڭ جوباسىن ەكى جاقتى كونسەنسۋسپەن قابىلدادى. زاڭ جوباسى بەيجىڭنىڭ گونكونگتاعى قىسىمىنا جاۋاپ رەتىندە گونكونگتاعى دەموكراتيا مەن ادام قۇقىقتارىن قولداۋعا باعىتتالعان. بەيجىڭ مۇنى كەزىندە قاتتى سىنعا الىپ، قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى بۇل زاڭ جوباسىن قىتايدىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسۋ ارەكەتى دەپ باعالادى.

"تايۆاندى قورعاۋ جانە ۇلتتىق تۇراقتىلىق تۋرالى زاڭ" (2023)

رۋبيو مەن دەموكرات سەناتور گەري پيتەرس اقش ۇكىمەتىنىڭ ءتيىستى دەپارتامەنتتەرىنەن قىتايدىڭ تايۆانعا ىقتيمال باسىپ كىرۋىنە جاۋاپ بەرۋ جوسپارىن ازىرلەۋدى تالاپ ەتەتىن زاڭ جوباسىن بىرلەسىپ ۇسىندى. مالىمدەمەدە بۇل ۇسىنىس اقش قورعانىس مينيسترلىگىنەن، ساۋدا مينيسترلىگىنەن جانە باسقا فەدەرالدى اگەنتتىكتەردەن قىتايدىڭ تايۆانعا شابۋىلىنا اقش-تىڭ دايىندىعى مەن قارسى شارالارى، سونىڭ ىشىندە بەيجىڭنىڭ ىقتيمال شابۋىلىنا جاۋاپ بەرۋ ستراتەگيالارى تۋرالى كونگرەسسكە ەسەپ بەرۋىن تالاپ ەتەتىنى ايتىلعان.

"امەريكاندىق ينۆەستيتتسيا جاۋاپكەرشىلىگى تۋرالى زاڭ" (2023)

رۋبيو زاڭ جوباسىن جازۋشىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى، ول اقش قور بيرجالارىندا تىركەلگەن شەتەلدىك كومپانيالاردان اقش اۋديت ستاندارتتارىن ساقتاۋدى تالاپ ەتىپ، تارتىپكە قارسىلىق كورسەتكەن قىتايلىق كومپانيالارعا باعىتتالعان. زاڭ جوباسى سونىمەن قاتار اقش كومپانيالارىنىڭ قىتايداعى ينۆەستيتسيالارى مەن كاپيتال اعىندارىن تولىق كورسەتۋ ءۇشىن اقش-تىڭ شەتەلدەگى ينۆەستيتسياسى تۋرالى دەرەكتەردىڭ جيىلىگىن ارتتىرۋدى، اقش-تىڭ قىتايداعى ينۆەستيتسياسى تۋرالى اقپاراتتى اقش كونگرەسىمەن ۇنەمى ءبولىسۋدى تالاپ ەتەدى.

ماركو رۋبيو سەناتتاعى تىڭداۋدا نە ايتتى:

قاڭتاردىڭ 15-كۇنى اقش سەناتىندا رۋبيونىڭ كانديداتۋراسىن تالقىلاۋ ماقساتىندا تىڭداۋ ءوتتى. رۋبيو ارىپتەستەرىنىڭ ۋكراينا-رەسەي سوعىسى، گازا قاقتىعىسى قاتارلى گەوساياسي جاعدايعا بايلانىستى وتكىر سۇراقتارىنا تىڭعىلىقتى جاۋاپ بەردى.

قىتاي، رەسەي، يران، سولتۇستىك كورەيانى بىرلەسىپ امەريكانى جارعا جىققىسى كەلەدى دەي كەلە، قىتايدى «21-عاسىرداعى امەريكانىڭ دامۋىنا باستى كەدەرگى» دەپ اتادى. قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيستىرى وكىلى وعان دەرەۋ نارازىلىق ءبىلدىردى.

ترامپتىڭ الدىنعى مەملەكەت ىستەر حاتشىسى مايك پومپەونى قىتاي تارابى ء"بىز قىتاي حالقى مەن قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسىن ءبولىپ قارايمىز" دەگەنى ءۇشىن "ادامزاتتىڭ جاۋى" دەپ، ونىڭ اقىلشىسى قىتايدان شىققان مايلس يۋ پروفەسسوردى "ۇلت ساتقىنى" دەپ ايىپتاعان ەدى.

قايتا سايلانعان ترامپتىڭ قىتايدىڭ ەكى رەت قارا تىزىمىنە ىلىككەن جاڭا مەملەكەت ىستەر حاتشىسى رۋبيو وزىنە سالىنعان ەكى رەتكى سانكتسيانىڭ سالدارىنان قىتايعا كىرۋ قۇقىعىنان ماقۇرىم بولىپ تۇر. بۇل جايت الەمدىك باق تىڭ نازارىن اۋدارۋدا. قىتاي رەسمي وكىلى "رۋبيوعا شىعارىلعان سانكتسياىڭ كۇشى جويىلا ما؟" دەگەن سۇراققا كەسىمدى جاۋاپ بەرمەي، ەكى تاراپتىڭ بايلانىس جولدارىن تاباتىنىن جەتكىزگەن.

قىتايدىڭ ايگىلى "گلوبال" جۋرنالىنىڭ ساراپشىسى "قالاي دەسەك تە ۇپاي ءجۇرىسى ءبىزدىڭ قولدا" دەپ جازعان.

وتكەن جۇمادا رۋبيو قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆان ي مەن تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ، "تايۋان ماسەلەسىن" تالقىلادى. مەملەكەت ىستەر حاتشىسى بولىپ سايلانۋدىڭ الدىنداعى سەناتتاعى تىڭداۋدا رۋبيو: "قىتاي بيلىگىنىڭ اعىلشىنشا بەرگەن تۇسىنىكتەمەسىنە ەمەس، ولاردىڭ ءوز تىلىندە نە جازعانىنا نازار اۋدارۋ كەرەك" - دەگەن ەدى. كەزەكتى اڭگىمەدەن كەيىن دە ونىڭ ءسوزىنىڭ جانى بار ەكەنى تاعى دا راستالعان.

Abai.kz