وزبەكتەردىڭ ۇلتتىق نامىسىنا تيگەن «انورا» ءفيلمى وسكارعا نومينانت نەمەسە «قازاقتىڭ باسىنا تۇسكەن كەپ وزبەككە دە ءتۇستى!

وزبەكستاندىق كينەماتوگرافيستەر مويىنداماعان «انورا» ءفيلمى «وسكار» سىيلىعىنا ۇسىنىلعان. بىراق ونى وزبەكستاندىقتار كورە المايدى: ءفيلمدى وتاندىق كينوتەاترلاردا جانە باسقا رەسۋرستاردا كورسەتۋگە تىيىم سالىنعان. سونىمەن قاتار، ساراپشىلار اتاپ وتكەندەي، وندا «حالىقتىڭ ابىرويىن قورلايتىن ەشتەڭە جوق».

اقش كينەماتوگرافيالىق ونەر اكادەمياسى «وسكار» سىيلىعىنا ۇمىتكەرلەردىڭ ءتىزىمىن جاريالادى. ولاردىڭ اراسىندا - وزبەك تامىرى بار ستريپتيزەر قىز تۋرالى «انورا» ءفيلمى بار.

شون بەيكەر «ۇزدىك فيلم»، «ۇزدىك رەجيسسەرلىك جۇمىس» (شون بەيكەر), «ۇزدىك اكتريسا» (مايكي مەديسون) جانە «قوسالقى رولدەگى ۇزدىك اكتەر» (يۋري بوريسوۆ) اتتى ءتورت اتاققا ۇمىتكەر.

باس جۇلدەگە ۇمىتكەرلەردىڭ اراسىندا «برۋتاليست»، «تولىق بەلگىسىزدىك»، «كونكلاۆ»، «ديۋنا: ەكىنشى ءبولىم»، «قارسىلاستار»، «ەميليا پەرەس»، «5 قىركۇيەك»، «سۋبستانتسيا»، «Wicked: سيقىرشى»، «سينگ-سينگ»، «نيكەلدەن شىققان بالالار»، «جانعا باتقان دەرت» تۋىندىلارى بار.

جەڭىمپازدار جاسىرىن داۋىس بەرۋ ارقىلى انىقتالادى. جەڭىمپازداردىڭ كىم ەكەندىگى 3 ناۋرىزدا جاريالانادى. وزبەكستاندا باستى ەۋروپالىق كينوفەستيۆالدە جەڭىسكە جەتكەن ءفيلمنىڭ توڭىرەگىندە ءبىر اي كەشىكتىرىلىپ جانجال تۋىندادى.

امەريكالىق رەجيسسەر شون بەيكەردىڭ «انورا» ءفيلمى مامىر ايىنىڭ سوڭىندا كانن كينوفەستيۆالىنىڭ «التىن پالما بۇتاعىن» جەڭىپ الدى. رەسەيلىك اكتەرلەر كوپ تۇسىرىلگەن كارتينا برۋكليندە تۇراتىن رەسەي وليگارحىنىڭ ۇلى مەن ءستريپتيزشى-جەزوكشەنىڭ قارىم-قاتىناسى تۋرالى باياندايدى.

فەستيۆال اياقتالعاننان كەيىن ءبىر اي وتكەن سوڭ وزبەكستاندا «انورانىڭ» باستى كەيىپكەرىنىڭ  ۇلتى وزبەك ەكەنىنە قاتىستى داۋ شىقتى.

سونىمەن، ءبىر ايدان كەيىن وزبەكستاننىڭ كينەماتوگرافيا اگەنتتىگىندە «انورانىڭ» جەڭىسىنە جاۋاپ قايتارۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. ويتكەنى فيلم سونشالىقتى شۋ تۋدىردى. ۇيىم وزبەك قىزىنىڭ بەينەسىن بۇلايشا سومداۋ - ەلدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەرگە «قىزعانىشپەن» بايلانىستى ەكەنىن، سونداي-اق حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جۇمىسى بولىپ تابىلاتىنىن مالىمدەدى: «فيلم وزبەكستاندى بىلەتىن جانە وعان كوڭىل بولەتىن ادامداردى تاڭ قالدىردى. سەبەبى فيلمدە ءبيشى جانە جەزوكشە ءرولىن اتقارعان ازيالىق كەلبەتتى قىزدىڭ ينتەرپرەتاتسياسىنداعى وزبەك قىزدىڭ سومدالۋى ورىس ءتىلى ارقىلى وزبەكتەردىڭ بەتىنە تۇكىرۋ»، - دەلىنگەن حابارلامادا.

«بالكىم، وزبەكستاننىڭ داڭقتى شىعارماشىلىعى، قۋاتتى رەفورمالارى، ءۇشىنشى رەنەسسانستىڭ ىرگەتاسىن قالاۋعا دەگەن تالپىنىسى سالدارىنان بۇل كينەماتوگرافيستەر قىزعانىش نەمەسە ىزا سەزىممەن وسى قادامعا بارعان شىعار»، - دەيدى.

«جانە مۇنداي ءتاسىلدىڭ ارتىندا وزبەكستانعا دوس ەمەس ءتۇرلى حالىقارالىق ۇيىمدار مەن ىقپالدى تۇلعالار تۇر دەپ بولجاۋعا بولادى»، - دەيدى وزبەكستان.

«ول وزبەك قىزدارىنىڭ فاشيزممەن كۇرەستەگى ەرلىگىن دارىپتەيدى جانە قىسقا مەرزىم ىشىندە بىرنەشە حالىقارالىق ماراپاتقا يە بولدى. ءبىز وزبەك حالقىنىڭ ار-نامىسىنا نۇقسان كەلتىرۋگە جول بەرمەيمىز... وزبەكستان ايەلدەرى مەن قىزدارى - ءوز ەلى، حالقى، وتباسى مەن بالالارى ءۇشىن ءوز ومىرلەرىن قۇربان ەتەتىن جاندار. ولاردىڭ تازا ەسىمىن ءار ءتۇرلى بەيتاراپ تۇجىرىمدامالار مەن تاسىلدەرمەن جامانداۋعا بولمايدى»، - دەپ جازادى وزبەكستاننىڭ رەسمي تۇلعالارى.

«باربرا سترەيزاند ەففەكتىسى»

جانجال كەزىندە جەكەلەگەن كوممەنتاتورلار وسى جاعدايدا دا قولدانىلاتىن «باربرا سترەيزاند ەففەكتىسى» تۋرالى ەسكە الدى. اڭگىمە بەلگىلى ءبىر اقپاراتتى كوپشىلىككە قولجەتىمدىلىكتەن الىپ تاستاۋ ارەكەتتەرى ونى كەڭىنەن تاراتۋعا عانا الىپ كەلەتىندىكتەن كورىنەتىن الەۋمەتتىك قۇبىلىس تۋرالى بولىپ وتىر.

راس، بۇل جەردە ونى «بورات ەففەكتىسى» دەپ اتايدى، بۇل جەرگىلىكتى جۇرتشىلىققا اناعۇرلىم تۇسىنىكتى. ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، ءبىزدىڭ قازاقستان مەن قازاقتاردى مۇلدەم لايىقسىز كەيىپتە ماسقارا ەتكەن 2006 جىلعى ايگىلى امەريكالىق «بورات» ءفيلمى رەسپۋبليكامىزدىڭ وزىندە عانا ەمەس، بۇكىل پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە سىن تولقىنىن تۋدىردى. مىسالى، ونى رەسەيدە، بەلارۋستە، ۋكراينادا جانە باسقا دا بىرقاتار ەلدەردە پروكاتقا بەرۋگە تىيىم سالىندى. كەيىنىرەك، «بورات» رەسەيلىك تەلەارنالاردا كورسەتىلە باستاعاندا، ەلىمىز تاراپىنان ترانسلياتسيا كەزىندە «تەحنيكالىق سەبەپتەرگە بايلانىستى» بەلگىسى كورسەتىلىمدى ءۇزىپ تاستاي باستادى.

فيلمدە قازاق شىندىعىنا جاقىن ەشتەڭە دە جوق ەدى. ول از دەسەڭىز، «بوراتتىڭ» ءوسىپ كەلە جاتقان تانىمالدىلىعى، ەلدە ويلاعانداي، «وزىق جانە دامىپ كەلە جاتقان» قازاقستاننىڭ يميدجىنە كەرى اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن دەپ باعالاندى. ەلىمىزدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ساشا بارون كوەندى (باس كەيىپكەر بورات ساعديەۆتىڭ ءرولىن ويناعان اعىلشىن اكتەرى) سوتقا بەرۋمەن قورقىتتى.

بىراق كەيىنىرەك جەرگىلىكتى بيلىك كەرى اسەرى بولعانىن بىلگەننەن كەيىن اشۋىن مەيىرىمدىلىككە اۋىستىردى دا، قازاقستاندى بۇكىل الەم تاني باستادى.

2012 جىلى رەسپۋبليكالىق ءسىم باسشىسى ەرجان قازىحانوۆ كارتينا شىققاننان بەرى قازاقستانعا تۋرلار سانى كۇرت وسكەنىن مالىمدەدى: «بۇل فيلم شىققاننان كەيىن قازاقستان بەرەتىن ۆيزالار سانى 10 ەسە ءوستى. بۇل ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جەڭىس جانە مەن «بوراتقا» قازاقستانعا تۋريستەر تارتۋعا كومەكتەسكەنى ءۇشىن ريزامىن»، - دەگەنى ءالى ەسىمىزدە.

«انوراعا» قاتىستى دا بىزدەگىگە ۇقساس نارسە بولىپ جاتىر. «IMDb» سايتىندا - كينەماتوگرافيا تۋرالى الەمدەگى ەڭ ءىرى دەرەكقور - فيلم 7,5 باعا الدى، بۇل وتە جاقسى كورسەتكىش بولىپ سانالادى. «Rotten Tomatoes» شولۋلار اگرەگاتورىنىڭ سايتىندا سىنشىلاردىڭ 41 شولۋىنىڭ 98% وڭ، ورتاشا باعا 8,7/10 قۇرايدى. بۇل پرەمەرادان ءبىر اي وتكەننەن كەيىن عانا.

«انورا» توڭىرەگىندەگى دۇرلىكپە كۇننەن كۇنگە ارتىپ كەلەدى، بىراق ءفيلمنىڭ ءوزىن ءالى ەشكىم كورگەن جوق. بۇل تاقىرىپ الەۋمەتتىك جەلىلەردە كەڭىنەن تالقىلانۋدا. پىكىرلەر ەكىگە ءبولىندى. كوبى فيلمدە كورسەتىلگەن پروبلەمالاردىڭ بولۋىن، بىراق ولاردى ۇندەمەي، ءبارى دە جاقسى بولىپ كورىنۋدى جاناشىرلىق دەپ سانايدى.

«ءبىزدىڭ اگەنتتىكتىڭ ءفيلمدى تەك ۇلتتىق بەلگىسى بويىنشا باعالايتىنىنا ۇيالامىن»، - دەپ جازادى جەلى پايدالانۋشىلارىنىڭ ءبىرى. «وزبەكستاندا بۇل مۇمكىن ەمەس سياقتى. جەزوكشەلەردىڭ، ەركەكتەردىڭ، ەكىنشى ايەلدەردىڭ جوقتىعىنا ۇقسايدى، كۇردەلى تاعدىرلار، سىنعان ومىرلەر بولماعانداي، ەشكىم دە جاقسى ۇلەس ءۇشىن ەلدەن كەتپەيتىندەي، مۇنداي سيۋجەت مۇلدەم مۇمكىن ەمەس سياقتى... بۇل باسىن قۇمعا تىعۋ ارەكەتى سياقتى. كەرىسىنشە، قوعامنىڭ پروبلەمالارى تۋرالى ايتىپ، ول تۋرالى كينو ءتۇسىرىڭىز، ال ەگەر ءوزىڭىز تۇسىرمەسەڭىز، ەڭ بولماعاندا باسقالارعا كەدەرگى جاساماڭىز جانە بۇكىل الەم الدىندا ءوزىڭىزدىڭ كەڭەستىك ۇستانىمىڭىزبەن ۇياتقا قالماڭىز»، - دەيدى وزبەك ازاماتتارىنىڭ كەيبىرى.

بىراق كينەماتوگرافيا اگەنتتىگىنىڭ حابارلاماسىندا ايتىلعاندارمەن ۇندەس باسقا دا پىكىرلەر بار.

«شىنايى ونەر اللەگوريالارمەن، بەلگىسىزدىكتەرمەن، سيلۋەتتەرمەن ايتادى. ناقتى وقيعالاردىڭ كومەگىمەن رەپورتاجدار، دەرەكتى فيلمدەر جانە باسقالار سويلەيدى. تاعى ءبىر ونەر - جاسىرىن ساتتەردى انىقتاۋ، ادامداردى مەنتالدى تۇردە قولجەتىمدى ەتۋ. «انورا» سەرياسىنداعى شورا قىز ءوز مادەنيەتىنەن اشىق تۇردە باس تارتىپ، ءوز ۇلتىنىڭ قۇندىلىقتار جۇيەسىنە سالىپ، تۋىسى جوق ادامعا اينالعاندا، وعان بارلىق ەۋروپالىق وردەندەر مەن مەدالدار بەرىلەدى. باسقالارعا ۇلگى بولادى. ءسىز دۇرىس ايتاسىز، الەۋمەتتىك پروبلەمالار كوپ، بىراق ولار فيلمدەرمەن شەشىلمەيدى، پروبلەمالاردى ساپالى باسقارۋ ارقىلى شەشۋ كەرەك. مۇنداي فيلمدەر قوعامدى بۇلدىرەدى»، - دەيدى پىكىرشىلەردىڭ كەيبىرى.

«انورا» ءفيلمى توڭىرەگىندەگى قىزۋ پىكىرتالاستىڭ ءوزى وزبەك قوعامىنىڭ قازىرگى جاعدايىنىڭ ايقىن كورسەتكىشى، ونىڭ ماركەرلەرى بولىپ تابىلادى. ول وزبەكستان كوز الدىمىزدا وزگەرىپ بارا جاتقانىن، ادامدار بۇرىن ويات بولعان ەڭ كۇردەلى جانە كورنەكى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا دايىن ەكەنىن كورسەتەدى.

جەڭىمپاز فيلم سالتاناتتى «جاڭا وزبەكستان» الەمىنىڭ كورىنىسىنە مۇلدەم سايكەس كەلمەيدى، مورال مەن ادامگەرشىلىكتىڭ جالپىعا بىردەي قابىلدانعان قاعيداتتارىنا تولىق قايشى كەلەدى، ادەتتە كوپشىلىك الدىندا ايتىلمايتىن كەمشىلىكتەر تۋرالى باياندايدى. ولار جوق دەگەندى بىلدىرمەيدى، بىراق وسىنىڭ ءبارىن سىرتقا شىعارۋ - ۇيات جانە ادەپسىز ءھام «ۋيات بўلادي».

ەۋروپالىقتار ءبىزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگىزدى ەلەمەيتىنى تەك بۇل ەمەس. شەكسپيردەگى ايەلىن ولتىرگەن – زاڭگى وتەللو نەمەسە رابيزون كرۋزونى جۇماعا ۇيرەتكەن ءبىرىنشى ءسوز – «قوجايىن». تاريحتان بۇنداي مىسالدى مىڭداپ كەلتىرۋگە بولادى. ءبىز انورا مەن بوراتتار ەلى ەمەسپىز.  شىعىس – شىعىس، باتىس – باتىس بولىپ قالا بەرمەك.

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz