سەيدوللا بايتەرەكوۆ – كوپتەگەن ورىنداۋشىلاردىڭ جولىن اشقان قازاقستاندىق كومپوزيتور. ساحنادا 50 جىل ورىندالىپ كەلە جاتقان «ءاليا» ءانىن ورىنداعان روزا رىمباەۆا نەبارى 19 جاسىندا بۇكىل كەڭەس وداعىنا تانىمال بولدى. سونداي-اق ناعيما ەسقاليەۆا، باعدات سامەدينوۆا، ماقپال ءجۇنىسوۆا، نۇرلان ونەرباەۆ جانە مەدەۋ ارىنباەۆ سىندى وتاندىق جۇلدىزدار بايتەرەكوۆتىڭ اندەرىن ورىندادى. ول بيىل 80 جاسقا تولار ەدى.

سەيدوللا بايتەرەكوۆ – قازاق مۋزىكا ونەرىندەگى بىرەگەي قۇبىلىس، ونىڭ ەسىمى تاريحتا التىن ارىپتەرمەن جازىلدى. «ءاليا» انىنە بيىل 50 جىل تولىپ وتىر. كومپوزيتور 1945- جىلى تۇركىستان وبلىسىنىڭ كەنتاۋ قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءسوزى از، ادەپتى ادام ەدى. ول ءوزىنىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن باعالاپ، كوپ سوزدەن گورى بار جىگەرىن انگە سالۋدى ءجون كوردى. ول نەبارى 53 جاسىندا قايتىس بولدى.

بىراق ارتىنا مول مۇرا قالدىردى. ول ورىنداۋشىلارعا عانا ەمەس، كوپتەگەن تەاترلاندىرىلعان قويىلىمدار مەن فيلمدەرگە دە مۋزىكا جازدى. قازاقتا «ءان قۇدىرەتى» دەگەن ۇعىم بار. «ءاليا» – وسى قۇدىرەتكە تولى شىعارما. ونى كومپوزيتور نەبارى 28 جاسىندا جازعان. روزا رىمباەۆا باكىر تاجىباەۆتىڭ سوزىنە جازىلعان بۇل ءاندى 1977-جىلى بولگاريادا وتكەن «التىن ورفەي» حالىقارالىق فەستيۆالىندە ورىنداپ، باس جۇلدەنى جەڭىپ الدى. ول بۇل تۋرالى بىلاي دەدى: «سەيدوللا بايتەرەكوۆتىڭ دا، مەنىڭ دە ونەرگە جولىمدى اشقان ءان – «ءاليا».

«ءاليا» مۋزىكا الەمىنە عانا ەمەس، بۇكىل قازاق حالقىنا كوپ نارسە بەردى. ويتكەنى، ءاليا مولداعۇلوۆانى ماداقتاعان ءان كەڭەس ۇكىمەتى تۇسىندا قازاق حالقىنىڭ رۋحىن كوتەردى. سونداي-اق، «ءاليا» ءانى بۇكىل كەڭەس وداعىنا تانىمال بولعاننان كەيىن قازاقتار اراسىندا قىزدارعا بۇل ەسىمدى قويۋ كەڭىنەن تاراعان. ەڭ باستىسى، «ءاليا» كەڭەستىك بايقاۋلاردا ورىندالىپ، وسىنداي بيىككە جەتكەن تۇڭعىش قازاق ءانى بولدى.

روزا رىمباەۆا، ناعيما ەسقاليەۆا، ماقپال ءجۇنىسوۆا، باعدات سامەدينوۆا سىندى قازاق مۋزىكا ونەرىنىڭ جارىق جۇلدىزدارى جارىققا شىعىپ، كەڭ تانىمالدىققا يە بولۋى دا كومپوزيتور سەيدوللا بايتەرەكوۆتىڭ ارقاسىندا بولدى. ناعيما ەسقاليەۆا «كۇنگە تابىنۋ» ءانىن، ەرمەك سەركەباەۆ «دوس تۋرالى جىر»، «ءومىر-ءومىر» دوستىق ءانۇراندارىن، الىبەك دىنىشەۆ «ءمولدىر سەزىمدى» ورىندادى.

باعدات سامەدينوۆا «سارىارقا»، ماقپال ءجۇنىسوۆا «ءبىر بولايىق» ءانىن شىرقادى. سونىمەن قاتار، كومپوزيتوردىڭ كوپتەگەن تانىمال اندەرى حالىق جادىندا قالدى. «تۇركىستان»، «كەنتاۋىم»، «ءومىر-ءومىر»، «ءمولدىر سەزىم»، «جاڭبىرلى ءتۇن»، «كەزدەر-اي»، «تۇسىنبەدىم»، «ءبىر بولايىق»، «ساعىندىم داۋىسىڭدى»، «ارالدان ۇشقان اققۋلار»، «امان بول» – ماڭگىلىك جىرلار!

الداعى ۋاقىتتا بايتەرەكوۆتىڭ 80 جىلدىعىنا وراي استانا مەن الماتى قالالارىندا كونتسەرت وتكىزۋ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار، بيىل «ءاليا» انىنە 50 جىل، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ اياقتالعانىنا 80 جىل تولىپ وتىر. وسى ايتۋلى مەرەيتويلاردى ءبىز لايىقتى اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. سونداي-اق اتاقتى كومپوزيتورلار ومىردەن ءوتىپ كەتسە دە، ولاردىڭ اندەرى زاڭدى تۇردە بالالارىنىڭ مۇراسى بولىپ قالا بەرەدى.

اۆتورلىق قۇقىق تۋرالى زاڭ بويىنشا زاڭدى وكىلدەرگە اندەردى پايدالانعانى ءۇشىن بەلگىلى ءبىر سوما تولەنەدى. «ءاليا» انىنەن بولەك، بايتەرەكوۆتىڭ باسقا دا كوپتەگەن تۋىندىلارى ءالى كۇنگە دەيىن ساحنادا ايتىلىپ، مەرەكەلەردە، كاراوكەيلەر دە ورىندالىپ ءجۇر.

سوندىقتان ءبىز بايتەرەكوۆ اندەرىنىڭ اۆتورلىق قۇقىعىنان قانداي دا ءبىر قاراجات ءتۇسىپ جاتىر ما دەپ سۇراۋ سالعىمىز كەلەدى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،

س. سەيفۋللين اتىنداعى قازاق اگروتەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوتسەنتى

Abai.kz