بۇلارعا دا تىنىم جوق ەكەن!

رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ بۇرىنعى كومەكشىسى، «باسقارىلاتىن دەموكراتيا» مەن «جاڭارەسەي» يدەولوگەمالارىنىڭ اۆتورى ۆلاديسلاۆ سۋركوۆ فرانتسۋزدىڭ «L’Express» باسىلىمىنىڭ رەسەيدىڭ شەكاراسى تۋرالى ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا بىلاي دەپ كوسىلگەن ەكەن: «ورىس الەمى شەكسىز. «ورىس الەمى» رەسەيدىڭ مادەني، اقپاراتتىق، اسكەري، ەكونوميكالىق، يدەولوگيالىق، گۋمانيتارلىق ىقپالى قانداي دا بولسىن دارەجەدە ەنگەن كەز كەلگەن اۋماقتا. ءبىزدىڭ ىقپالىمىزدىڭ شوعىرلانۋى ءار ايماقتا ءارتۇرلى، بىراق ەشبىر جەردە نولدىك دەڭگەيدە ەمەس. سول سەبەپتى ءبىز بارلىق باعىتتا كەڭەيە بەرەمىز، ال ار جاعىن، قانشالىقتى قۇداي قالاعانشا جانە رەسۋرسىمىز جەتكەنشە كورە جاتارمىز».

«ورىس الەمى دەگەنىمىز نە؟ بۇل يدەيا كۇنى كەشە دۇنيەگە كەلگەن جوق. ەسىمدە، بۇل تۇسىنىكتى ءبىز ەكىمىڭىنشى جىلداردىڭ باسىندا، مەرەكەلىك داتالارىمىزدى قايتا قاراعان تۇستا ەنگىزدىك»، - دەپ بىلشىلدايدى كەپ رف ۇكىمەتىنىڭ بۇرىنعى ۆيتسە-پرەمەرى.

ونىڭ سوزىنە قۇلاق اسساق, «ول كەزدە ۇكىمەت الدىندا ەل اۋماعىن كەڭەيتۋ تۋرالى مالىمدەۋ، بىراق ونى ابايلاپ جۇزەگە اسىرۋ مىندەتى تۇرعان»

ساندالباي سۋركوۆقا سالساڭىز، «ورىس الەمى» - رەسەيدەن دە اۋقىمدىراق ۇعىم. ءبىز بولشەكتەنىپ قالعان حالىقپىز، ءبىزدىڭ ىقپالىمىز شەكارامىزدان دا اسىپ جاتىر. ورىس الەمى – ادامدار ورىسشا سويلەيتىن، ورىس مادەنيەتىن قۇرمەتتەيتىن، ونى ابايلاپ جۇزەگە اسىرۋ ءبىزدىڭ عالىمداردى، جازۋشىلاردى، مادەنيەتىمىزدى سىيلايتىن جەرلەر – ءبارى-ءبارى ورىس الەمىنىڭ قۇرامداس بولىكتەرى. كەز كەلگەن ۇلت وسىنداي ىقپالعا يە ەمەس».

ارينە، رەسەيلىك پروپاگاندوستاردىڭ وسى ىسپەتتەس، ارانداتۋشىلىق سيپاتى بار، تاۋەلسىز مەملەكەتتەردى مانسۇق ەتەتىن سوزدەرىنە  جۇيەلى تۇردە جاۋاپ بەرىپ كەلەمىز. جالپى العاندا، نە دەپ، نە قوياتىنىمىز دا بەسەنەدەن بەلگىلى.

«سۇمىراي سۋركوۆتىڭ ساندىراعى!»، - دەپ، قىسقا قايىرا سالۋعا بولار ەدى.

الايدا، جاۋاپتى ناقتىلاي تۇسۋگە ماجبۇرلەيتىن بىرنەشە سەبەپ بار.

بىرىنشىدەن، سۋركوۆ رەسمي قىزمەتتەردەن كەتسە دە، كرەملگە ىقپالىن ساقتاپ قالعان تۇلعا. قازاقشا ايتساق، ساۋ سيىردىڭ بوعى ەمەس. ونىڭ ۇستىنە، كەزىندە ول باسىندا تۇرعان «ورىس الەمى» دوكتريناسى تۋىسقان حالقىنا قارسى سوعىس اشىپ، ورىس الەمىن قارۋدىڭ كۇشىمەن كەڭەيتىپ جاتقان قاندىقول كرەملدىڭ باستى قاعيداتىنا اينالعانى راس.

ەكىنشىدەن، ءوزىنىڭ  جاۋابىندا ورىس الەمىنىڭ تازا گۋمانيتارلىق سيپاتتارىنا قوسا سۋركوۆ «اسكەري» ىقپال تۋرالى اشىق ايتىپ وتىر. «اسكەري» دەگەن ءسوزدىڭ استارى تۇسىنىكتى، ول دەگەنىڭىز ورىس الەمىن ورنىقتىرۋ جولىندا كۇش قولدانۋ، سوعىس اشۋ دەگەنگە سايادى. «ءبىز بارلىق باعىتتا كەڭەيە بەرەمىز» دەگەن تۇجىرىم باسقىنشىلىقتىڭ باعىتتارى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن دەگەن ءسوز. ال باسقا ءبىر ەلدىڭ جەرىن باسىپ الۋ گەوگرافيالىق  جاعىنان الدىمەن كورشىلەردەن باستالاتىنى تۇسىنىكتى. سول كورشىلەر قاتارىندا ءبىز دە بارمىز.

ۇشىنشىدەن، ورىس الەمىن كەڭەيتۋدى «ابايلاپ جۇزەگە اسىرۋ» دەگەننىڭ دە استارى سۇمدىق: ول دەگەنىڭىز پۋتين بيلىگىنىڭ «قازاقستان – ءبىزدىڭ كورشىمىز، وداقتاسىمىز، ستراتەگيالىق ارىپتەسىمىز» دەگەن جاريا سوزىنە ءشىلي سەنە بەرۋگە بولمايدى دەگەن ءسوز.

تورتىنشىدەن، ءيا، راس، تاريحىمىزدىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭىندە ورىس ءتىلى ارقىلى الەم رۋحانياتىنا جول تاپتىق. ورىس مادەنيەتىنىڭ وزىق، ادامسۇيگىش، گۋمانيستىك يدەيالارعا نەگىزدەلگەن ۇلگىلەرىنىڭ وڭ رول اتقارعانىن مويىندايمىز. الايدا، بۇگىندە ورىس مادەنيەتى بۇرىنعى مونوپولياعا يە ەمەس، كوپ دەگەندە الەم مادەنيەتىنىڭ ءبىر بولىگى عانا رەتىندە قابىلدانادى. وعان قوسا، ءوزىن تەك قانا كۇشپەن، قارۋمەن، قوقان-لوققىمەن مويىنداتقىسى كەلەتىن ورىس الەمى بۇگىندە باسقىنشى الەم رەتىندە باعالانىپ، ابىروي مەن بەدەلدەن، قۇرماتتەۋ مەن سىيلاۋدان جۇرداي بولعانى دا – ءومىر شىندىعى.

بەسىنشىدەن، «ءبىزدىڭ ءپۋتيندى كوپ جەردە سىيلايدى» دەگەن ءسوز دە رەسەي ۋكرايناعا قارسى سوعىس باستاعان كەزدەن شىندىققا جاناسپايتىنى دا راس ەمەس پە؟ ايتپەسە، بارشا وركەنيەتتى الەم رەسەيگە سانكتسيالار جاريالاماس ەدى. پۋتين بۇگىندە ساياسي جاعىنان وقشاۋلاۋعا ۇشىراعان باسشى. ول وزىمەن بىرگە ورىس الەمىن دە الاستالعان الەمگە قاراي تارتىپ، تۇتاس ءبىر ۇلتتى وركەنيەتتىك تىعىرىققا تىرەپ قويدى.

التىنشىدان، سۋركوۆتىڭ «ورىس الەمىن كەڭەيتۋ» قاجەتتىگى تۋرالى سەنتەنتسياسى اقش-تىڭ جاڭا باسشىلىعىنىڭ رەسەيدىڭ باسىپ العان ءوز اۋماقتارىنان ۋكراينا باس تارتۋى مۇمكىن دەگەن كەلىسىمپازدىعىنا تۇسپا-تۇس كەلىپ وتىرعانىن قايتەرسىز! قۇلاننىڭ قاسۋىنا مىلتىقتىڭ باسۋى، ءپۋتيننىڭ اسپاننان ىزدەگەن جەردەن تابىلىپ وتىر ەمەس پە؟!

جەل بولماسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى. بۇل سۇحباتقا باتىس الەمىندە ورىس الەمىنىڭ باسقا الەمدەردى تارك ەتىپ، كەڭەي بەرۋى مۇمكىن دەگەن يدەولوگەمانى زاڭداستىرۋ ارەكەتى دەپ قاراي كەرەك.

مىنە، وسى (جانە باسقا) سەبەپتەر سۋركوۆتىڭ مىنا ويلارى مەن ارام پيعىلىنا ەرەكشە مۇقيات قاراپ، ونىڭ مۇمكىن بولار ساياسي سالدارىنىڭ الدىن الۋعا ماجبۇرلەيدى.

ايتپەسە، مىناداي، كۇللى الەمگە جار سالا، بار داۋىسپەن ايتىلعان «ىمدى» تۇسىنبەگەن دىمدى تۇسىنبەيدىنىڭ» كەرى كەلىپ، ماسقارا بولۋىمىز ابدەن ىقتيمال.

ءامىرجان قوسان

Abai.kz