«تابيعاتپەن ۇيلەسىم»: ۇلتتىق سالت-داستۇرلەردەگى ەكولوگيالىق تازا ءومىر سالتىنىڭ ورنى 

قازىرگى الەمدە سانالى تۇتىنۋ، رەسۋرستارعا ۇقىپتى قاراۋ جانە تابيعاتپەن جوعالعان بايلانىستى قالپىنا كەلتىرۋ كەرەكتىگى جونىندەگى ۇندەۋلەر ءجيى ەستىلەدى. قىزىعى، قازاقتار ءۇشىن بۇل جاڭادان پايدا بولعان يدەيالار ەمەس، مادەني كودتىڭ ءبىر بولىگى.

ۇلتتىق سالت-داستۇرلەردىڭ تۇراقتى دامۋ قاعيداتتارىمەن قالاي ۇندەسەتىنى جانە بۇگىندە اتا-بابالار تاجىريبەسىن ەسكە ءتۇسىرۋ نەلىكتەن ماڭىزدى ەكەندىگى تۋرالى ءبىز Coral Club كومپانياسىنىڭ wellness-ساراپشىسى راۋشان ماتجانوۆامەن سويلەستىك.

ەكولوگيالىق تازا ءومىر سالتى جاي عانا تابيعاتقا قامقورلىق ەمەس

ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا، ەكولوگيالىق تازا ءومىر سالتى –  جاي عانا قوقىستى بولەك جيناۋ، پلاستيك پاكەتتەردەن باس تارتۋ نەمەسە جاسىل جەلەككە قامقورلىق جاساۋ ەمەس. بۇل ادام ءومىرىنىڭ بارلىق سالالارىن قامتيتىن الدەقايدا تەرەڭ جانە كەشەندى ۇعىم.

بۇل ويلاۋ وبرازىندا كەز-كەلگەن ارەكەت، كيىم ساتىپ الۋ، كولىك نەمەسە تاماق تاڭداۋ بولسىن، «قورشاعان ورتاعا زيان تيگىزبە» قاعيداسىنا باعىنادى. بۇل ادامنىڭ وزىنە ىڭعايلى نەمەسە ءتيىمدى نارسەنى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار پلانەتا ءۇشىن قاۋىپسىز نارسەنى دە سانالى تۇردە تاڭدايتىنىن بىلدىرەدى.

بۇل ءتاسىل كەزدەيسوق ەكوشەشىمدەردەن ەرەكشەلەنەدى. سەبەبى ول ءوز ارەكەتتەرىنىڭ سالدارىن ءتۇسىنۋ، ادەتتەردى وزگەرتۋگە دايىن بولۋ، الدىن الا ويلاۋ سەكىلدى جۇيەلى قارىم-قاتىناستى تالاپ ەتەدى. بۇل تابيعاتتى رەسۋرس رەتىندە عانا ەمەس، سەرىكتەس رەتىندە قاراستىراتىن ەتيكانىڭ جاڭا ءتۇرى.

قازاق فيلوسوفياسى جانە ەكولوگيا: تەرەڭ تاريحپەن پاراللەل جۇرگىزۋ

نۋتريتسيولوگ قازاق حالقى ءۇشىن تابيعاتپەن ۇيلەسىم ارقاشان ءومىر سالتىنىڭ اجىراماس بولىگى بولعانىن اتاپ وتەدى. كوشپەلى ءومىر ءسۇرۋ سالتى كەزىندە جاۋاپسىز تۇتىنۋعا مۇمكىندىك جوق — كەرىسىنشە، ءاربىر رەسۋرس اقىلمەن، قۇرمەتپەن جانە العىسپەن پايدالانىلدى.

اتا-بابامىز قورشاعان ورتانى ءتىرى، قاسيەتتى جۇيە رەتىندە قابىلدادى. جەر، سۋ، جەل، جانۋارلار – بۇلاردىڭ ءبارى تەك ۋتيليتارلىق ەمەس، رۋحاني قۇندىلىققا يە بولدى. تابيعاتپەن تەپە-تەڭدىكتى بۇزۋ كۇنا رەتىندە قاراستىرىلدى، ال العىس ءبىلدىرۋ راسىمدەرى مەن دۇعالار كۇندەلىكتى ءومىردىڭ ءبىر بولىگى بولدى.

وسىلايشا، بۇگىندە حالىقارالىق فورۋمداردا ايتىلىپ جۇرگەن تۇراقتى دامۋ فيلوسوفياسى ءبىز ءۇشىن – باسقا جاقتان كەلگەن تەوريا ەمەس، ۇلت جادىنىڭ ءبىر بولىگى.

تۇراقتى تۇرمىس تاجىريبەلەرى: كوشپەندىلەردىڭ دانالىعى

دارىگەردىڭ ايتۋىنشا، كوشپەلى ءومىر سالتى بارلىق نارسەنى ۇقىپتى جانە ۇنەمدى پايدالانۋدى قاراستىرعان:

• سۋ — ۇنەمدى جانە قۇرمەتپەن پايدالانىلدى،
• كيىز بەن تەرىءنى ەشكىم تاستاماعان، كەرىسىنشە، ولار تۇرمىستا ۇزاق جىلدار بويى قىزمەت ەتتى،
• تاماقتانۋ — ماۋسىمدىق، جەرگىلىكتى ونىمدەرگە نەگىزدەلدى،
• تۇرعىن ءۇي — كيىز ءۇي ەكولوگيالىق تازا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار لاندشافتقا زاقىم كەلتىرمەي، وعان ءموبيلدى تۇردە بەيىمدەلەدى.

مۇنداي ءتاسىل ەكوجۇيەگە مۇمكىندىگىنشە از اسەر ەتىپ، تابيعات بەرگەننىڭ بارىنە العىس ايتۋعا ۇيرەتتى. كوشپەندىلەر ارتىق زات جيناۋعا تىرىسقان ەمەس — ولار بۇنىڭ ءبارىن جوقشىلىقتان ەمەس، ولشەمدى تۇسىنگەننەن جانە اينالاداعى الەمدى قۇرمەتتەگەندىكتەن جاسادى.

بۇگىندە نە نارسەنى قايتا قاراستىرۋ كەرەك؟

نۋتريتسيولوگ قازىرگى قوعام ءوزىنىڭ زاتتار مەن رەسۋرستارعا دەگەن كوزقاراسىن وزگەرتۋى كەرەك دەپ سانايدى.

بىرىنشىدەن، قاناعات مادەنيەتىن قايتارۋ: شامادان تىس تۇتىنۋعا ۇمتىلماۋ، ساننان گورى ساپانى تاڭداۋ.

ەكىنشىدەن، قولونەر جانە قالپىنا كەلتىرۋ داعدىلارىن جاڭعىرتۋ: كيىمدى جوندەۋ، قاپتامانى قايتا وڭدەۋ، زاتتاردى قايتا پايدالانۋ.

ۇشىنشىدەن، ورتاق پايدالانۋ يدەيالارىنان شابىت الۋ – بۇل بۇگىندە sharing-ەكونوميكا دەپ اتالاتىن، ءداستۇرلى قاۋىمداستىقتاعى ءبىر زات بىرنەشە ادامعا بىردەن قىزمەت ەتەتىن يدەيا.

بۇل تەك ەكولوگيالىق جاعىنان تازا عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قوعامدا تىعىز الەۋمەتتىك قاتىناستاردى قالىپتاستىرادى.ال بۇل – ءبىزدىڭ مادەنيەتىمىزدىڭ ۇمىتىلعان، بىراق ماڭىزدى ەلەمەنتى.

تابيعاتپەن ۇيلەسىمدىلىككە اپاراتىن جولدى قالاي باستاۋعا بولادى؟

دارىگەر قاراپايىم جانە قولجەتىمدى قادامداردان باستاۋعا كەڭەس بەرەدى:

• سۋ شىعىنىن ازايتۋ،
• قالدىقتاردى سۇرىپتاۋ جانە قوقىس مولشەرىن ازايتۋ،
• ەكولوگيالىق تازا ماتەريالداردى تاڭداۋ،
• جەرگىلىكتى وندىرۋشىلەر مەن فەرمەرلەردى قولداۋ،
• ماۋسىمدىق جانە تابيعي ونىمدەردى تاڭداۋ.

جاي عانا «جاسىل ءومىر سالتى» ۇردىسىنە ىلەسىپ قويماي، جەكە جانە پلانەتارلىق دەڭگەيدە دەنساۋلىقتى ساقتاۋعا شىن مانىندە كومەكتەسەتىن نارسەلەردى سانالى تۇردە تۇرمىسقا ەنگىزۋ ماڭىزدى. وسى تۇرعىدان العاندا، ۇلتتىق داستۇرلەرگە جۇگىنۋ بەرىك مادەني جانە ەموتسيونالدىق نەگىز بەرەدى.

زاماناۋيلىق پەن تۇراقتىلىق: ۇيلەستىرۋگە بولا ما؟

ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، ەكولوگيالىق ءتاسىل جايلىلىقتان نەمەسە تەحنولوگيالاردان باس تارتۋدى بىلدىرمەيدى.

بۇگىندە ىڭعايلى جانە سانالى ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەر بار:

- ەنەرگيانى ۇنەمدەيتىن ءتيىمدى تەحنيكانى پايدالانۋ،

- ارتىق قاپتاماسىز ونىمدەردى تاڭداۋ،

- ەتيكالىق برەندتەردى قولداۋ،

- جەكە كومىرتەگى ءىزىن ازايتا وتىرىپ، قالالىق ينفراقۇرىلىمدى پايدالانۋ.

ەكولوگيالىق تازا ءومىر سالتى – بۇل شەكتەۋ ەمەس، جاڭا ەركىندىك. ءوزىڭ ءۇشىن عانا ەمەس، بولاشاق ءۇشىن دە تاڭداۋ جاساۋ ەركىندىگى. ال قازاق مادەنيەتىندە ارقاشان كەلەسى ۇرپاقتار الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك – «امانات»يدەياسى بولعان. XXI عاسىردا تابيعاتپەن ۇيلەسىمدىلىك ءدال وسىنىڭ نەگىزىندە قۇرىلۋى مۇمكىن.

Abai.kz