مۇسىلماندىق ءمانى
مۇسىلماندىق ءمانى ءار ەلدە ارقالاي بولاتىنى زاڭدى: سەبەبى، ول سول حالىقتىڭ مادەنيەتىمەن جالعاسادى.
ال، ماقساتى شە؟
بۇل جەردە ۇلكەن ايىرماشىلىقتار بار.
ماسەلەن، رەسەيدەگى مۇسىلماندىقتىڭ ماقساتى - فەدەراتسيا قۇرامىنداعى حالىقتىڭ مەملەكەتقۇراۋشى ورىس حالقىنا جۇتىلىپ كەتپەۋىنەن جانە ءتىلى مەن ءوز مادەنيەتىن ساقتاۋىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ءبىر قۇرالى بولا الۋىنان كورىنىس تابادى.
ول جاعدايدا، ونىڭ قانداي مۇسىلماندىق - ماسەلەن شيتىك، الدە، سۋنيتتىك باعىتتار - ۇستانۋى ماڭىزدى ەمەس.
مازحابتار دا ماڭىزدى ەمەس.
وندا، جالپى «مۇسىلماندىق» دەگەن تۇسىنىك قورعانىستىڭ، دالىرەك ايتساق – «ءوزىن ساقتاۋ يممۋنيتەتىنىڭ» ءبىر بولشەگى بولىپ تابىلادى.
ول ءار حالىقتاردى ورتاق ماقساتقا – «وزىندىك بەينەسىن ساقتاۋ جولىنا» بىرىكتىرەدى دە «رەسەيلىك مۇسىلماندىق» اتتى قۇبىلىستى تۋىنداتادى...
ال، تاۋەلسىزدىك العان ورتا ازيا حالىقتارىنداعى مۇسىلماندىق ءمانى «تاۋەلسىزدىك جاعدايعا» ساي ماقسات تۇزەدى.
ول نەدەن كورىنەدى؟
بىرىنشىدەن، تاۋەلسىزدىك «وزگە مادەنيەتكە جۇتىلۋ» قاۋپىن سەيىلتتى.
ەكىنشىدەن، تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە مۇندا ءوز مادەنيەتىن ساقتاۋ جانە دامىتۋ جولى اشىلدى.
مىنە، وسى ەكى شەشۋشى فاكتور وسى ەلدەردەگى «مۇسىلماندىق» ءمانىن ايقىندايدى.
ەگەر، ول وسى اتالعان قاعيدالارعا قارسى ءدىني ۇستانىمدار باسشىلىققا الىناتىن بولسا - وندا ونداي «مۇسىلماندىق» حالىق تاراپىنان تۋاتىن «مادەني قارسىلىققا» تاپ بولادى ءارى، سىنالادى.
ءسويتىپ، ءوز ماڭىزىن جوعالتا باستايدى.
سونىڭ اسەرىنەن، بۇل ايماقتا «مۇسىلماندىقتىڭ قاي باعىتىن ۇستانۋ كەرەك؟» دەگەن وتكىر سۇراقتار تۋادى - مۇسىلماندىقتىڭ ءتورت مازحابىنىڭ ءبىرىنىڭ بولۋى ماڭىزدى بولا تۇسەدى...
مۇنداعى مۇسىلماندار، ءسويتىپ، مازحاب بويىنشا عانا بىرىگەدى.
سەبەبى، ونىڭ ماقساتىندا رەسەيدەگى مۇسىلماندىققا جۇكتەلەتىن «حالىقتىڭ ءوزىن ساقتاۋ» فۋنكتسياسىن بۇل ەلدەر قول جەتكىزگەن تاۋەلسىزدىك جويعان.
ول فۋنكتسيا، ەندى، سالت-ءداستۇر مەن ۇلتتىق مادەنيەتكە جۇكتەلەدى.
تەك سولار عانا «ۇلتتىق يدەنتيفيكاتسيا» نەگىزىن قۇرايدى، سەبەبى، ونى ۋنيتارلى-ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ شارتى تالاپ ەتەدى!
ولاي بولسا، مۇنداعى مۇسىلماندىق تا ءوزىن وسىعان بەيىمدەسە عانا - حالىققا جاعىمدى.
ەگەر، ول سالت-داستۇرگە ساي ەمەس «جالپى مۇسىلماندىق» قالىبىنا كوشۋگە ۇمتىلسا - وندا ونى تاۋەلسىز مەملەكەتىن قۇرۋعا بەت العان حالىق مويىندامايدى.
حالىق ودان باس تارتادى.
سەبەبى، ەشقانداي دا «جالپىمۇسىلماندىق» دەگەن اتپەن كەلەتىن رۋحاني بوداندىق پەن قۇلدىق - تاۋەلسىزدىك پەن ەركىندىكتى الماستىرا المايدى!
مىنە، ماسەلە قايدا؟!
ءابدىراشيت باكىرۇلى
Abai.kz
