پرەمەر-مينيستر ولجاس بەكتەنوۆتىڭ نازارىنا!

– قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى اسقاربەك ەرتاەۆ مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، «وتانداستار قورى» كەاق، «دۇنيەجۇزىلىك قازاقتار قاۋىمداستىعى» رقب وكىلدەرىمەن جانە قوعام قايراتكەرى اۋىت مۇقيبەكپەن بىرلەسىپ «اتا جولى» كارتاسىن بەرۋ تەتىگىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى. سونىمەن قاتار قوعام قايراتكەرى اۋىت مۇقيبەكتىڭ «اتا جولى» كارتاسىن بەرۋ تەتىگىن جەتىلدىرۋ جونىندەگى ۇسىنىستارى تىڭدالدى...

بۇل – وتكەن ايدىڭ 18 كۇنى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى تاراتقان مالىمەت.

ءسويتىپ، ەكى جىلدان بەرى «جىر» بولىپ كەلە جاتقان «اتا جولى» كارتاسىن بەرۋ تەتىگىن جەتىلدىرۋ جۇمىسىنا شىنداپ كىرىسىپ كەتتىك.

بۇگىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىءنىڭ كوشى-قون كوميتەتىندە كوميتەت توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلان تاجىباەۆ، ەتنيكالىق كوشى-قون ءبولىمىنىڭ باسشىسى نۇربول بايسىنوۆ ۇشەۋىمىز «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ كوشى-قونى ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ جوباسى اياسىندا «اتا جولى» كارتاسىنا قاتىستى ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى دايىنداعان العاشقى جوبانى تالقىلادىق.

اتالعان العاشقى جوباعا توقتالماس بۇرىن، الدىمەن، «اتا جولى» كارتاسىن ويداعىداي ەتىپ جاساپ شىعۋ ءۇشىن بارىن سالىپ قۇلشىنىپ وتىرعان مينيستر سۆەتلانا جاقىپوۆا حانىم مەن ونىڭ ورىنباسارى اسقاربەك ەرتاەۆ مىرزاعا جانە جوعارىدا مەن اتى-جوندەرىن اتاعان كوشى-قون كوميتەتىنىڭ باسشىلارىنا ءدان ريزا ەكەنىمدى ايتقىم كەلىپ وتىر.

بەكەر وبالى كانە، ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى بۇل جوبانى بارىنشا كەمەلدى ءارى وتە ءتيىمدى ەتىپ جاساپ شىعۋعا جان-تاندەرىمەن كىرىسىپ-اق جاتىر.

ەكىنشىدەن، «اتا جولى» كارتاسىن بەرۋدىڭ تەتىگىن جەتىلدىرۋ سىندى اسا جاۋاپتى جۇمىسقا ارنايى شاقىرىپ، ءوز ۇلەسىمدى قوسۋ ءۇشىن مۇمكىندىك تۋدىرىپ وتىرعان مينيسترلىك باسشىلارىنا راحمەت ايتام!..

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى ەتنيكالىق قازاقتارعا «اتا جولى» كارتاسىن بەرۋدىڭ تەتىگىن ودان ارى جەتىلدىرۋ ءۇشىن قولدانىستاعى ەكى زاڭعا، ءۇش كودەكسكە تولىقتىرۋ ەنگىزۋدى جوسپارلاپ، ونىڭ العاشقى جوباسىن ازىرلەپتى.

ال، مەن اتالعان «اتا جولى» كارتاسىنىڭ الەۋەتىن كۇشەيتە ءتۇسۋ ءۇشىن، اتالعان جوباعا ءوز تارپىمنان مىناداي ۇسىنىستار بەردىم:

– «اتا جولى» كارتاسىن ەتنيكالىق قازاقتارمەن قاتار، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۋعان، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى بولىپ تابىلمايتىن ۇلتى قازاق ازاماتتارعا دا بەرۋ;

سونىمەن بىرگە، «اتا جولى» كارتاسىن العان ەتنيكالىق قازاقتارعا،

– ءوزىنىڭ تولەم قابىلەتتىلىگىن راستاۋدان بوساتۋ;  

– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنا كىرگەن كەزدە حالىقارالىق شارتقا جانە (نەمەسە) قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەدەن زاڭناماسىنا سايكەس كولىك قۇرالدارىن قوسا العاندا، كاسىپورىندى اشۋعا ارنالعان مۇلىكىن بىرجولعى كەدەندىك تولەمدەردەرسىز ۇتكىزۋ;

– ۇكىمەت ايقىنداعان وڭىرلەردە كاسىپورىن اشقان جاعدايدا، كونكۋرس نەمەسە اۋكتسيون وتكىزبەي، ۋاقىتشا وتەۋسىز جەر پايدالانۋ قۇقىعىمەن جەكە قوسالقى شارۋاشىلىق، باۋ-باقشا جانە ساياجاي قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرىن الۋ;

– بەس جىلعا سالىقتان بوساۋ قۇقىعىن بەرۋ.

سونداي-اق، «اتا جولى» كارتاسىن العىسى كەلەتىن ەتنيكالىق جانە وزگە دە قازاقتادىڭ ساناتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2005 جىلعى 6 ماۋسىمداعى N1587 جارلىعىندا كورسەتىلگەن  كاسiپ يەلەرىنىڭ ساناتىمەن تولىقتىرا ءتۇسۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن...

باسقاسىن بىلمەيمىن، اتالعان جوبا تالقىعا تۇسكەندە، بەس جىلعا سالىقتان بوساۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە، قۇزىرلى مينيسترلىكتەر تىكەسىنەن تىك شاپشۋى مۇمكىن!

ءبىراز دەپۋتاتتاردىڭ دا قارسى شىعۋى عاجاپ ەمەس...

وسى  جەردە قارسى بولاتىنداردىڭ ەسىنە مىنا ءبىر تاريحي وقيعانى الدىن-الا سالىپ قويۋعا تۋرا كەلەدى.

وتكەن عاسىردىڭ قىرقىنشى جىلدارى قىتاي كومۋنيستەرىنەن قاشىپ، گيمالاي اسىپ، تۇركيانى پانالاعان قازاقتار ەستەرىڭىزدە بولار؟!

و، سول قازاقتاردىڭ الدىنان شىققان تۇركيانىڭ سول كەزدەگى مەملەكەتتىك ىستەر ءمينيسترى فاتىن ءرۇشتۇ ءزورلۇ: «تۇركيا اسقان باي ەل ەمەس. تۇركيانىڭ سىزدەرگە بەرەرى – تۋىسقاندىق مەيىرىم. سىزدەر تۇركياعا كەلگەن كۇندەرىڭىزدەن باستاپ بەس جىل سالىق تولەمەيتىن بولاسىزدار. ەل ىشىندە ءجۇرىپ-تۇرۋ ىسىندە دە سىزدەرگە ارناۋلى ارزان باعامەن بيلەت بەرىلەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانامىن دەۋشىلەرگە اۋىلدىق جەرلەردەن ەگىستىك جەر بەرىلەدى. ال، ساۋدا جانە قولونەر ىسىمەن شۇعىلدانامىن دەۋشىلەرگە قالالىق جەردەن تەگىن ءۇي بەرىلەدى. جۇمىس ىستەيمىن دەگەندەرىڭىزگە مەملەكەت مەنشىگىندەگى فابريكا-زاۆودتاردان جۇمىس بەرىلەدى...» (حاسەن ورالتاي، «ەلىم-ايلاپ وتكەن ءومىر» كىتابى، 164-, 165-بەتتەر),-دەپ، ارىپ-اشىپ كەلگەن تۋىستارىن قۇشاعىنا باسقانى بەلگىلى.

تۇركيانىڭ سول كەزدەگى ۇكىمەت باسشىسى ادنان مەندەرەس دەگەن كىسى ەكەن.

ارينە، جوعارىداعى جاقسىلىقتاردىڭ ءبارى سول ادنان مەندەرەس مارقۇمنىڭ شەشىمىمەن جاسالعانى انىق.

تۇركيا ۇكىمەتى جاساعان وسى جەڭىلدىكتەردىڭ ارقاسىندا، سول قازاقتار  ەڭسەسىن تەز كوتەرىپ، شەتىنەن اۋقاتتانىپ ۇلگىردى.

اسىرەسە، تەرى وڭدەۋ مەن تەرى كيىمدەرىن تىگۋ جاعىنان بۇكىل تۇرىك حالقىنىڭ ءوزىن شاڭ قاپتىرىپ كەتتى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا تۇركياعى ساپارلاي بارعان قازاقتاردىڭ سول قازاقتاردىڭ قولىنان شىققان تەرى كيىمدەردى كيمەگەنى جوق شىعار.

توقسانىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا ءبىز قازاقستانعا ورالعاندا الماتىنىڭ بىتكەن بازارىندا تۇركيادا تىگىلگەن توندار سامساپ تۇراتىن...

قىسقاسى، تۇركيا ءوزىن پانا تۇتىپ بارعان سول قازاقتاردى، شەرحان مۇرتازا اعامىزدىڭ سوزىمەن ايتساق، جىلىتىپ ەدى، كەيىن وزدەرى ولارعا جىلىندى...

2021 جىلى تۇركيادا وتكەن تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ VIII سامميتىندە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ادنان مەندەرەس مارقۇمنىڭ قىتايدان قاشىپ بارىپ تۇركيانى پانالعان سول قازاقتارعا جاساعان قامقورلىعىن اسا زور ريزاشىلىقپەن ەسكە الىپ، «مەن بۇگىن تاعى ءبىر وتە ماڭىزدى تاريحي وقيعا تۋرالى اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا تاعدىر تالكەگىمەن تاۋ اسىپ، تاس باسىپ، ارىپ-اشىپ انادولى جەرىنە كەلگەن مىڭداعان قازاق وتباسىن «باۋىرىم» دەپ قۇشاق جايىپ قارسى العان ادنان ­مەندەرەس جونىندە بولىپ وتىر. ول وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى-الپىسىنشى جىلدارى، ون جىل بويى تۇركيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى بولعان كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. قازاقتاردىڭ وسىندا ورنىعۋىنا، كاسىپ ىستەپ، تامىر جايۋىنا كوپ جاعداي جاساعان بىردەن-ءبىر تۇلعا بولعانى اقيقات. مەن قازاقستان پرەزيدەنتى رەتىندە قازاق حالقىنىڭ اتىنان ادنان مەندەرەستىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، قۇشاعى كەڭ بارشا تۇرىك حالقىنا شىنايى العىسىمدى ايتامىن!», – دەپ، اعىنان اقتارىلعانى بار.

ول از دەسەڭىز، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى 2023 جىلى 1 ناۋرىزدا تۇركىستان قالاسىنداعى قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ الدىنا،  وسى جاقسىلىعى ءۇشىن، ادنان ­مەندەرەس مارقۇمعا ەڭسەلى ەسكەركىش ورناتقىزدى...

ءبىز قاسەكەڭنىڭ بۇل كەمەڭگەرلىگىنە قاتتى ءسۇيسىنىپ، ءوز ويلارىمىزدى ورتاعا سالىپ، دەن ريزا بولعان بولاتىنبىز.

ارينە، ول زامان مەن بۇگىنگى كۇندى سالىستىرۋعا كەلمەيدى.

بىراق، سول ادنان ­مەندەرەس مارقۇمنىڭ قازاق باۋىرلارىنا جاساعان كەشەگى جاقسىلىعىن ءبىزدىڭ ولجاس بەكتەنوۆ مىرزا بۇگىنگى «اتا جولى» كارتاسىن العىسى كەلەتىن ەتنيكالىق قازاق تۋىستارىنا جاساپ جىبەرسە، ەش ارتىق بولماس ەدى.

ال، مەن «اتا جولى» كارتاسىن العان ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ قازاقستانعا مول يگىلىك اكەلەتىنىنە سەنىمدىمىن!

ەسكەرتۋ: ايتپاقشى، وسى «اتا جولى» كارتاسىن بەرۋ ءتارتىبىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن مەن-مەن دەگەن بەس-التى كاسىپكەردەن ۇسىنىس سۇرادىم. بىرەۋى ماردىمدى بىردەمە ايتا المادى.

ءتىپتى، قانشاما اقشا شىعىنداپ «كاسىپ يەسى – 2025» حالىقارالىق فورۋمىن وتكىزگەن دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى پاراقشالارىن اقتارىپ، «اتا جولى» كارتاسىن لايىق ىلىككە الار دىم تاپپادىم...

اۋىت مۇقيبەك

Abai.kz