بۇگىندە تۇركيا اسكەرى قارا تەڭىز بەن جەرورتا تەڭىزى ايماعىنداعى تەڭىز ۇستەمدىگىن ورناتۋعا بارىن سالىپ جاتىر. ولار مۇنداي ۇستەمدىككە اسكەري تەحنولوگيانى دامىتىپ، قول جەتكىزەتىنىن جاقسى بىلەدى.

جاقىندا عانا تۇرىك اعايىندار تەڭىز بەتىندە شابۋىلدايتىن TALAY اتتى جاڭا درون-ەكرانوپلانىن سىناقتان وتكىزدى. بۇل قۇرىلعى ءبىر قاراعاندا اسكەري كورمەگە ارنالعان ەكسپەريمەنت سەكىلدى كورىنۋى مۇمكىن.

TALAY دەپ اتالعان درون-كاميكادزە ەكرانوپلان تەحنولوگياسىمەن جابدىقتالعان، ياعني، تەڭىز ۇستىندە 30 سانتيمەتر بيىكتىكتە ۇشا الاتىن قۇرىلعى. ونىڭ اەروديناميكالىق قۇرىلىمى كلاسسيكالىق درونداردان وزگەشە. ول «جەر ەففەكتىسىن» پايدالانىپ، ۇشۋ كەزىندە اۋانىڭ سىعىلۋىنان پايدا بولاتىن «جاستىقتىڭ» ۇستىمەن قوزعالادى. بۇل ءتاسىل بۇرىن كوبىنە كەڭەستىك ەكرانوپلانداردا نەمەسە شەكتەۋلى ماقساتتاعى كولىك قۇرالدارىندا قولدانىلىپ كەلگەن-ءدى. ال ەندى وسى يدەيانى درون فورماتىنا كوشىرۋ – اسكەري دوكترينا تۇرعىسىنان باتىل ءارى ءتيىمدى شەشىم دەسەك بولادى.

ەڭ باستىسى، مۇنداي درونداردىڭ باستى مىندەتى – جاۋدىڭ پورتتىق ينفراقۇرىلىمى مەن اسكەري كەمەلەرىنە سوققى بەرۋگە قولايلى. قارا تەڭىزدەگى جاعدايعا كوز جۇگىرتسەك، رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى اسكەري تەكەتىرەس تەڭىز باعىتىندا دا ۋشىعىپ كەلەدى. قىرىم مەن ودەسسا پورتتارىنا جاسالعان سوققىلار بۇل باعىتتىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزىن ايقىندايدى.

60 كەلى تارتاتىن TALAY-دىڭ جارتى جاۋىنگەرلىك بولىك قۇرايدى. بۇل – وتە جوعارى كورسەتكىش. سەبەبى مۇنداي شاعىن قۇرىلعىلاردا كوبىنە 5-10 كەلىگە دەيىنگى جارىلعىش زات قويىلادى. ەكىنشىدەن، ونىڭ ەلەكتر قوزعالتقىشپەن جابدىقتالعانى جانە 200 كم/ساع جىلدامدىقپەن 3 ساعاتقا دەيىن ۇشاتىنى – قارسى تاراپ ءۇشىن ۇلكەن قاۋىپ. مۇنداي جوعارى جىلدامدىقتا دروندى قارسىلاستىڭ زىمىران كەشەندەرى مەن رادارلار بايقاماي قالۋى مۇمكىن. اسىرەسە تەڭىز دەڭگەيىنەن 30 سم بيىكتىكتە ۇشىپ كەلە جاتقان دروندى انىقتاۋ تەحنيكالىق تۇرعىدان وتە قيىن.

TALAY ماسسالىق قولدانىسقا شىققان جاعدايدا، پورت ماڭىنداعى پۆو جۇيەلەرى ءبىر مەزەتتە بىرنەشە درونمەن جۇمىس ىستەۋگە ءماجبۇر بولادى. بۇل – كلاسسيكالىق «قانىقتىرۋ ستراتەگياسىنىڭ» زاماناۋي ءتۇرى. قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، جاۋدى شارشاتاتىن، ابدەن تيتىقتاتىپ بارىپ نەگىزگى سوققىنى جەتكىزەتىن ءتاسىل. ونىڭ ۇستىنە مۇنداي دروننىڭ قۇنى دا اسا جوعارى ەمەس. تۇركيا قاجەت بولعان جاعدايدا جۇزدەپ، مىڭداپ وندىرە الادى. بيۋدجەتتىك سوعىس ستراتەگياسى ءۇشىن وتە ءتيىمدى.

ارينە، TALAY ۇلكەن اسكەري كەمەلەرگە شەشۋشى زيان كەلتىرە المايدى. بىراق پورتتاعى ينفراقۇرىلىم، جاعادا تۇرعان تورپەدالىق كاتەرلەر، زىمىران كەشەندەرى نەمەسە جانارماي قويمالارىنا قارسى قولدانۋعا بولادى. بۇل – ۇلكەن ارتىقشىلىق. سەبەبى بۇگىندە ۋكراينا اسكەرى ءدال وسىنداي كاميكادزە-درونداردىڭ كومەگىمەن قارا تەڭىز فلوتىنىڭ بىرنەشە كەمەسىن ىستەن شىعارعانىن بىلەمىز.

تۇركيا سوڭعى ونجىلدىقتا ءوزىنىڭ قورعانىس ءوندىرىسىن جۇيەلى تۇردە دامىتىپ كەلە جاتىر. Bayraktar TB2, Akıncı، Kızılelma سىندى دروندار الەمگە تانىمال بولدى. ەندى وعان تەڭىزدەگى ەكرانوپلان-درون قوسىلىپ وتىر. بۇل – تۇركيانىڭ دوكترينالىق تۇرعىدان شابۋىل جانە قورعانىس قۇرالدارىن قاتار دامىتىپ جاتقانىن كورسەتەدى.

2026 جىلى ونىڭ سەريالىق ءوندىرىسى باستالادى، ال 2027 جىلدىڭ باسىندا العاشقى پارتيا تۇركيا اسكەري-تەڭىز كۇشتەرىنە بەرىلەدى.

ەندى وسى سىندى جۇيەلەردىڭ ورتالىق ازيا اۋماعىندا دا پايدا بولۋى، اسىرەسە كاسپي ماڭىنداعى مەملەكەتتەردىڭ ستراتەگياسىندا كورىنىس تابۋى – ۋاقىت ەنشىسىندەگى ماسەلە.

نۇرلان جۇماقانوۆ

Abai.kz