تۋبەركۋلەزدى كونە زامماننان كەلە جاتقان اۋرۋ دەسەك ەش قاتەلەسپەيمىز، جەتى مىڭ جىل بۇرىنعى نەوليت داۋىرىندەگى مۋميالاردىڭ سۇيەگىن زەرتتەگەن عالىمدار وسىلاي تۇجىرىم جاسايدى.ەرتە كەزدەگى عالىمدار بۇل اۋرۋدى جۇقپالى دەمەگەن ەكەن، تەك ءابۋ ءالي يبن سينا, بىزگە اۆيتسەننا اتىمەن بەلگىلى عالىم وزىنىڭ “دارىگەرلىك عىلىمنىڭ كانونى” دەگەن جازباسىندا تۋبەركۋلەزدى تۇقىم قۋالايتىن اۋرۋلار قاتارىنا جاتقىزعان. ال شىن مانىندە تۋبەركۋلەزدىڭ جۇقپالى اۋرۋ ەكەنىن ءبىرىنشى رەت  1478 تەن 1553 جىلعا دەيىن ءومىر سۇرگەن يتاليالىق عالىم دج.فراكاستورو دالەلدەگەن ەكەن. اۋرۋدىڭ تاراۋىنا ناۋقاستىڭ قاقىرىعى سەبەپ بولادى جانە دە ءۇي جانۋارلارىنىڭ ءسۇتىن شيكىلەي ىشكەندە بولماسا ەتىن شالا ءپىسىرىپ جەگەن كەزدە دە بولادى.بۇل اۋرۋمەن كوپ جاعدايدا ءۇش جاسقا دەيىنگى بالالار اۋىرادى, ويتكەنى ولاردا اۋرۋعا قارسى يممۋنيتەت جوق, تاعى دا ءبىر سەبەپ بۇل اۋرۋ جاسوسپىرىمدەردە جىنىستىق جەتىلۋ كەزەڭىندە پايدا بولادى.

تۋبەركۋلەز اۋرۋىنىڭ ەكى ءتۇرى بار، اشىق جانە جابىق. اشىق تۇرىندە قاقىرىقتا تۋبەركۋلەز تاياقشالارى بولادى، سوندىقتان تۋبەركۋلەزدىڭ مۇنداي تۇرىمەن اۋىراتىن ادامدار وتە قاۋىپتى دەپ ەسەپتەلىنەدى. ال جابىق تۇرىندە قاقىرىقتا تۋبەركۋلەز تاياقشالارى بولمايدى، بىراق دەرت اسقىناتىن بولسا، تۋبەركۋلەزدىڭ مۇنداي تۇرىمەن اۋىراتىن ناۋقاستار دا اۋرۋ جۇقتىرادى. تۋبەركۋلەز تاياقشالارى ءار ءتۇرلى ورگانداردى، كوبىنەسە وكپەنى زاقىمدايدى. اۋرۋدىڭ ءبىلىنۋ سيپاتى تۋبەركۋلەزدىڭ تۇرىنە، ناۋقاستىڭ جاسىنا، ورگانيزمنىڭ جالپى جاعدايىنا بايلانىستى. اۋرۋدىڭ ورتاق بەلگىلەرى: دەنە قىزۋىنىڭ كوتەرىلۋى، تۇنگە قاراي كوپ تەرلەۋشىلىك، ۇيقىنىڭ قاشۋى جانە تابەتتىڭ ناشارلاۋى. ناۋقاس جۇدەپ، اشۋلانشاق كەلەدى، جۇمىسقا قابىلەتى تومەندەيدى.

ەلىمىزدە بۇرىننان كەلە جاتقان  بۇل اۋرۋعا قارسى ارنايى ەگپە (بتسج) جۇرگىزىلەدى، ول ءسابي دۇنيەگە كەلگەننەن 3 – 5 كۇننەن كەيىن ىسكە اسىرىلادى. اۋرۋدى ەمدەۋدىڭ تەراپيالىق، حيرۋرگيالىق، ت.ب. ادىستەرى تابىلىپ، كۇندەلىكتى دارىگەرلىك جۇمىستا قولدانىلاتىن بولدى. ساناتوريلەردە ەمدەلۋ وتە پايدالى. قازاقستاندا تۋبەركۋلەزگە قارسى جۇمىستى تۋبەركۋلەز ماسەلەرى ۇلتتىق ورتالىعى ۇيلەستىرىپ وتىرادى. ءاربىر وبلىس ورتالىعىنداندا ارناۋلى ديسپانسەر، جەرگىلىكتى جەرلەردە ولاردىڭ بولىمشەلەرى جۇمىس ىستەيدى. رەسپۋبليكا تۋبەركۋلەزگە قارسى قاجەتتى ءدارى-دارمەكپەن، ەمدەۋ ورىندارى توسەك-ورىنمەن جەتكىلىكتى قامتاماسىز ەتىلگەن.

تۋبەركۋلەز اۋرۋى ءبىزدىڭ ەلدە تەگىن ەمدەلەدى.قازىر قازاقستاندا اتالعان اۋرۋدىڭ ازايعانى ءمالىم، سوڭعى جىلداردىڭ مالىمەتى بويىنشا اقىرعى 10 جىل شاماسىندا 2,3 ەسە ازايعان، ول اۋرۋدان قايتىس بولعاندار سانى دا 6 ەسە ازايعان,ەمدەۋ حالىقارالىق ستاندارتتاندىرىلعان جانە اۋرۋمەن كۇرەسۋ ءۇشىن زاماناۋي  دياگنوستيكالىق تەحنولوگيا ادىستەرى پايدالانىلادى.

 تۋبەركۋلەزدى ەرتە انىقتاۋدىڭ جانە جەدەل ەمدەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى- جالپى حالىقتىڭ اۋرۋ تۋرالى حاباردار بولۋى بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇل جۇقپالى اۋرۋ كەز-كەلگەن ادامعا اسەر ەتۋى مۇمكىن، سوندىقتان ول تۋرالى مالىمەتتەر بەرۋ دەنساۋلىق سالاسىنىڭ مىندەتى.

  ءوزىم قىزمەت ەتەتىن ءجۇز جىلدىق تاريحى بار تۇركىستان وبلىستىق فتيزيپۋلمونولوگيا ورتالىعى تۋبەركۋلەزگە قارسى كومەكتى ۇيىمداستىراتىن جانە جۇزەگە اسىراتىن مامانداندىرىلعان دەنساۋلىق ساقتاۋ مەكەمەسى جانە ۇيىمداستىرۋ - ادىستەمەلىك، پروفيلاكتيكالىق جانە ەمدەۋ - كەڭەس بەرۋ جۇمىستارىن قامتاماسىز ەتەتىن نەگىزگى ۇيلەستىرۋ ورتالىعى بولىپ تابىلادى.ءبىزدىڭ مەكەمە وسى اۋرۋمەن اۋىرعان ادامداردى ەمدەۋ سالاسىندا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ، ەمدەلۋگە كەلگەن وبلىستىق تۇرعىندارعا كومەگىن اياماي كەلەدى. ونىڭ ىشىندە ءوزىم قىزمەت ەتەتىن وبلىستىق فتيزيوپۋلمونولوگيا ورتالىعىنىڭ «وكپە جانە وكپەدەن تىس تۋبەركۋلەزدى ەمدەۋ» بولىمشەسىندەەمدەۋ تۇرىنە وتالار جاسايدى. بۇل سالادا وتە بىلىكتى، دەنساۋلىق سالاسىندا كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ جۇرگەن ءبولىم مەڭگەرۋشىسى مامبەتاليەۆ ساكەن مۇحتارۇلى، قىرىق جىلدان اسا ەڭبەك ءوتىلى بار بىلىكتى فتيزيوحيرۋرگ دۇتباەۆ باقىت ەرمەكۇلى جانە دە سۇيەك-بۋىن دارىگەرى شوپاەۆ باتىر وڭالبايۇلىن اتاپ ايتۋ وتە ورىندى. ورتالىقتا 2023 جىلى 195 ادام ەمدەلىپ شىقسا،ونىڭ ىشىندە 70 ادامعا وتا جاسالعان، ال 2024 جىلى بۇل كورسەتكىش 34% كوبەيگەن، ياعني 262 ادام ەمدەلىپ، ال 119 ادامعا وتا جاسالعان.بۇل كورسەتكىش وبلىستاعى پروفيلاكتيكا قىزمەتىنىڭ وسكەنىن باياندايدى. ءسوز سوڭىندا ايتارىمىز، وسى اۋرۋ بەلگىلەرىن بىلگەن كەزدە جەدەلدەتىپ دەنساۋلىق مەكەمەسىنە بارۋ كەرەك! اۋىرماڭىزدار!

وبلىستىق فتيزيپۋلمونولوگيا ورتالىعى

وكپە جانە وكپەدەن تىس تۋبەركۋلەزدى حيرۋرگيالىق

ەمدەۋ بولىمشەسىنىڭ اعا مەدبيكەسى بايجاراسوۆا جءىبەك مىرزاسەءيىتقىزى

Abai.kz