سونىمەن، سولتۇستىك امەريكانىڭ سولتۇستىك-باتىس شەتىندە ورنالاسقان اقش-تىڭ جەر كولەمى جاعىنان ەڭ ۇلكەن شتاتى – الياسكا جاققا تورتكۇل دۇنيەنىڭ كوزى تىگۋلى، قۇلاعى ءتۇرۋلى.

ەرتەڭ، 15 تامىزدا وندا، اقش-تىڭ «ەلمەندورف-ريچاردسون» اسكەري بازاسىندا ترامپ پەن پۋتين كەزدەسپەكشى. باستى تاقىرىپ – رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى سوعىسىن توقتاتۋ امالدارى.

ارينە، بولجاۋدىڭ دا بولجاۋى بار. جانە دە كەلىسسوزگە باستى ارقاۋ بولعان تاقىرىپتىڭ نەگىزگى ەكى جاعى – ۋكراينا مەن رەسەيدىڭ باستى ۇستانىمدارى بەسەنەدەن بەلگىلى، ازىرشە ولار ءبىر-بىرىنە انتاگونيستىك تۇردە، بىتىسپەس ءھام  كەرەعار سيپاتتا، ءتىپتى ءبىر-بىرىنە قابىساتىن تۇستارى دا جوق.

باسقىنشى رەسەيدىڭ تالابى سول قالپىندا: سونىڭ ىشىندە، ەڭ نەگىزگىسى - ۋكراينانىڭ ءوزى باسىپ العان بىرنەشە وبلىسىن وزىنە قاراتىپ الۋ.

ۋكراينا جاعى مۇنداي تالاپپەن كەلىسە المايتىنى تۇسىنىكتى دە: كىم جەرىن باسقا بىرەۋگە ءوز ەركىمەن بەرە سالادى؟ ونىڭ ۇستىنە، جەر ماسەلەسىن پرەزيدەنت جەكەدارا شەشە المايدى، ول ماسەلە جوعارعى رادا قۇزىرىندا، ال وندا ءارتۇرلى ساياسي كۇشتەر جينالعان. جەر ماسەلەسىندە تايقىپ كەتسە، زەلەنسكيدىڭ ءوزى ءبىر كۇندە دالادا قالۋى مۇمكىن.

ارينە، سوعىستى توقتاتۋ كەرەك، ساياسات - كومپروميسس ونەرى. الايدا، كەز كەلگەن ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن جەر تۇتاستىعى سياقتى كيەلى دە قاستەرلى ۇستانىمدارعا كەلگەندە، مەنىڭشە، مۇنداي ادەمى سوزدەر ويناماي قالۋى ءتيىس!

وسى تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ءبىر جولى پايدا بولعان سياقتى، جانە دە ول سوڭعى كەزدە تاراپتار جاعىنان ءجيى ايتىلا باستادى، ونىڭ اتى – اۋماقتارمەن الماسۋ. الايدا ونىڭ ناقتى مەحانيزمى جاريالانا قويمادى.

سول سەبەپتى رەسەيمەن شەكارالاس ەلدەر دە (ىشىندە ءبىز دە بارمىز) وسى كەلىسسوزدەرگە الاڭداپ وتىر: باسقا مەملەكەتتىڭ جەرىن باسا-كوكتەپ جاۋلاپ العان رەسەيدىڭ مىنا باسسىزدىعىنا لايىقتى باعا بەرىلە مە الدە باسقىنشى جازاسىز قالا ما؟

ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى سوعىستى توقتاتۋ كەلىسسوزدەرىنىڭ باستى مودەراتورىنا اينالعان ترامپقا كەلەتىن بولساق، ونىڭ، مەنىڭ پايىمداۋىمشا، ءوز ماقساتى بار. ول – الەمدىك دەڭگەيدە اقش-تىڭ ليدەرلىك ءرولىن تاعى دا پاش ەتۋ، وسى قىرعىن سوعىستى توقتاتۋ ارقىلى نوبەل سىيلىعىن الۋ. ويتكەنى، 2029 جىلى سايلاۋعا تۇسە المايتىن ونىڭ ۇستىنە قازىردىڭ وزىندە بىرنەشە قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. سول سەبەپتى اسا بەدەلدى نوبەل سىيلىعى ترامپ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر دارەجەدە مورالدىق ءھام قۇقىقتىق قورعانىش بولار ەدى.

وسى ماقسات جولىندا ول ەكى جاقتىڭ دا تۇبەگەيلى مۇددەسىن تارك ەتۋدەن تايىنبايتىن سىقىلدى. جانە دە ونىڭ زەلەنسكيدەن گورى پۋتينگە قاراي بۇيرەگى بۇرىپ تۇرعانى كورىنىپ تۇر، ايتپەسە، وسىناۋ شەشۋشى ساتتە الدىمەن باسقىنشىدان زارداپ شەگىپ جاتقان زەلەنسكيمەن وسىنداي جەكە فورماتتا كەزدەسپەس پە ەدى (مەن بۇعان دەيىن بولعان ۇلكەندى-كىشى باسقوسۋلارىن ايتىپ وتىرعان جوقپىن). نەمەسە ءبىر جاق رەتىندە ەمەس، مامىلەگەر رەتىندە زەلەنسكي مەن ءپۋتيننىڭ ورتاسىندا وتىرماس پا ەدى؟

يميدجدىك جاعىنان بۇل كەزدەسۋ، ارينە، پۋتينگە ەرەكشە ءتيىمدى بولىپ وتىر: بۇل كەزدەسۋ ونىڭ وركەنيەتتى الەمنەن وقشاۋلانۋىن ءبىر كۇنگە بولسا دا، توقتاتادى. ەندى ءوز ەلەكتوراتىنا دا، سىرتقى جۇرتشىلىققا دا ول: «مەنىمەن الەمدەگى ەڭ بەدەلدى ساياساتكەر سويلەسىپ وتىر»، - دەپ ايتا الادى. جانە دە بۇل تەزيستى رەسەي پروپاگاندوستارى الاقايلاپ، ءىلىپ الىپ كەتەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

الياسكاداعى كەزدەسۋگە زەلەنسكيمەن بىرگە ەۋرووداق ەلدەرىنىڭ باسشىلارى شاقىرىلماي وتىر. بۇل دەگەنىڭىز بۇعان دەيىن مىزعىماستاي بولىپ كەلگەن «ترانساتلانتتىق بىرلىكتىڭ» قاق جارىلعانى دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك: «قىرىق كىسى ءبىر جاق، قىڭىر كىسى ءبىر جاق» دەگەن وسى بولار.

سولاي بولسا دا، سوعىس ءوز اۋماعىندا (شىعىس ەۋروپادا) ءوتىپ جاتقانى مەن ۋكراينا جەڭىلگەن جاعدايدا رەسەي ەۋرووداق شەكاراسىنا جاقىنداي تۇسەتىنىن تۇسىنگەن ەو باسشىلارى ءوز تىرلىكتەرىن جاساپ، قامدانۋدا. كەشە عانا ولار زەلەنسكيدىڭ قاتىسۋىمەن ۆيدەوبايلانىس ارقىلى ترامپپەن سويلەستى. قاتىسۋشىلاردىڭ ءوز كوممەنتاريلەرىنە قاراساق، اڭگىمە دۇرىس بولعان سياقتى. «پۋتين سوعىستى توقتاتۋدان باس تارتسا، نە بولماق؟»، - دەگەن ءجۋرناليستىڭ سۇراعىنا ترامپ: «ونىڭ سالدارى قيىن بولادى»، - دەپ جاۋاپ بەرىپ جاتتى.

كەلىسسوزدىڭ قانشالىقتى نەتيجەلى بولاتىنىن بولجاۋ، ارينە، قيىن. ونىڭ ۇستىنە، ءدال وسى كەزەڭدە ءار جاقتىڭ دىتتەگەن ماقساتى ارقيلى. ماسەلەن، ترامپ جەتىستىك دەپ ساناعان جايت ۋكراينا نە ەۋرووداق ءۇشىن جەڭىلىس بولۋى مۇمكىن.

وكىنىشكە وراي، بۇۇ جارعىسى جانە ۇجىمدىق تۇردە قابىلدانۋى ءتيىس الەمدىك ساياساتتاعى ەڭ باستى شەشىمدەر بۇگىندە ءبىر ادامنىڭ، ترامپتىڭ كوڭىل-كۇيىنىڭ وزگەرۋىنە تاۋەلدى بوپ قالدى. ەڭ باستى قاۋىپ سول!

ارينە، سوعىستىڭ دەرەۋ توقتاتىلۋىنا نە جەتسىن! ەگەر دە الياسكاداعى كەلىسسوز سوعان قول جەتكىزسە، نۇر ۇستىنە نۇر!

الايدا، «سوعىستى 24 ساعاتتا توقتاتامىن»، «پۋتينگە پالەنشە كۇن مۇرسات بەرەمىن، بولماسا، سانكتسيالاردى ۇدەتە تۇسەمىن»، - دەپ ۇشقالاقتاۋ ۋادە بەرىپ، ونى ورىنداي الماعان ترامپقا قازىر سەنىم دە ازايىپ كەتكەندەي مە، قالاي؟

سول سەبەپتى «اياق استىنان، ەل-جۇرت مۇلدەم كۇتپەگەن شەشىمدەر قابىلداۋعا اۋەس ترامپتىڭ ءدال وسى باستاماسى جەمىستى بولادى، ەرتەڭ، ياعني 15 تامىزدا سوعىستى توقتاتۋ تۋرالى ناقتى شەشىم قابىلدانادى» دەگەنگە اسا قاتتى سەنە قويمايمىن.

بالكىم، سوعىس امالدارىنا شەكتەۋ (ماسەلەن، اۋە قۇرالدارىن پايدالانۋعا تىيىم سالۋ) جونىندە نەمەسە سوعىستى ۋاقىتشا توقتاتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانۋى مۇمكىن. الايدا، ۋاقىتشا ءبىتىپ نە بەرەدى؟ ونىڭ ارتى نە بولادى؟ ول دا ازىرشە تۇسىنىكسىز.

دىتتەگەنىنە جەتە الماسا، وندا ترامپ ءوزىنىڭ بىتىمگەرلىك رولىنەن باس تارتىپ («كوردىڭىزدەر مە، مەن قولىمنان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسادىم، ماعان ەندى نە ايتاسىزدار؟» دەگەن سىلتاۋمەن), بار جاۋاپكەرشىلىكتى ەۋرووداققا ىسىرا سالۋى مۇمكىن.

ونى دا كورە جاتارمىز...

ءامىرجان قوسان

Abai.kz