كەيىن دە بايلانىسىمىز ۇزىلگەن جوق. سول كۋرستاستارىمىزدىڭ ىشىندە اسىرەسە توعىز جىگىت ەرەكشە، ءتىپتى وزگەشە دەپ ايتارلىق قارىم-قاتىناستا بولدىق. ءسويتىپ دوس، باۋىر بولىپ كەتكەن جايىمىز بار. ولار: 1974 جىلى وقۋ بىتىرگەن سوڭ الماتىدا قالىپ ەڭبەك ەتكەن قازاق راديوسىنداعى نامازالى وماشەۆ، «قازاق ادەبيەتى» گازەتىندەگى اسقار ەگەۋباەۆ، «قازاقستان كوممۋنيسى» مەن «بالدىرعان»، «ءبىلىم جانە ەڭبەك» جۋرنالدارىنداعى ساۋلەبەك جامكەنوۆ، نەسىپبەك ايتوۆ، تۇرسىن جۇرتباەۆ، قازاق تەلەديدارىنداعى ءجۇرسىن ەرمانوۆ پەن ەسەن سافۋانوۆ، «لەنينشىل جاس» گازەتىندەگى ءداۋىتالى ستامبەكوۆ جانە وسى جولداردىڭ يەسى مەن ەدىم. كەزىندە 60, 70 جاسقا تولعاندارىندا بۇل ارىپتەستەرىمنىڭ بەس-التاۋى جونىندە قالام تارتىپ، ءومىرى، شىعارماشىلىقتارى حاقىندا ماقالا جازعانمىن. ال بۇگىن... ءيا، بۇگىن 75 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا، جوعارىداعى اتتارى اتالعان كۋرستاستارىمنىڭ ىشىندەگى تاعى ءبىرى ءارى بىرەگەيى، تەگەۋرىندى تالانت نەسكەڭ، نەسىپبەك اعا ايتوۆ تۋرالى از-كەم ءسوز قوزعاماقپىن.

الدىمەن ايتارىم، ول العاشقى وقۋ جىلىنىڭ العاشقى سەمەسترىندەگى العاشقى ايلاردان باستاپ-اق كۋرستاستارى ءبىزدى ءوزىنىڭ وتە شيراق ءجۇرىس-تۇرىسى جانە وتكىر مىنەزى ارقىلى ءتانتى ەتتى. قولىنا العان نە نارسەنى دە كەيىنگە قالدىرماي تەز ويلاپ، تەز شەشەتىن. ءالى ەسىمدە، كۋرستاستارىمىزدىڭ كوبىنىڭ ستۋدەنتتىك العاشقى ايلارداعى كوڭىل كۇيى ساباقتان سوڭ ارۋ الماتىنى ارالاپ، كينوتەاتر مەن پاركتەرگە بارۋعا بەيىم بولاتىن. دۇرىس قوي. اۋىلدان كەلگەن ءارى ءوز اۋدان، ايماعىنان ارعى جەردى اتتاپ باسىپ كورمەگەن ولاردى سول كەزدەگى استانانىڭ جالت-جۇلت ەتكەن قىزىلدى-جاسىلدى كورىنىسى ەلىكتىرىپ، تارتپاي تۇرا ما؟! ال نەسىپبەك اعامىز بولسا... ازدى-كوپتى ءومىر كورگەن ءوزىن جانە مەكتەپ قابىرعاسىنان كەلىپ ۋنيۆەرسيتەتتە توپ ەتە تۇسكەن «وقۋشى» ءبىزدى جوعارىداعىداي بوس جۇرىسكە تولى دۋلى دا شۋلى ورتاعا سانالى تۇردە جىبەرمەدى. ونداي ساتتەردە ول: «مۇنداي كورسەقىزارلىقتى قويىڭدار. ۋاقىتشا نارسەگە الدانىپ، باستى ءىسىمىز – قاعاز بەن قالامعا دەگەن قۇشتارلىعىمىزدى جوعالتىپ الىپ جۇرمەيىك، – دەيتىن ۇلكەندىگىن ءبىلدىرىپ. – وزدەرىڭ ويلاپ قاراڭدارشى. بىرەۋمىز اجەمىزدىڭ جالعىز-جارىم مالىن ساتقىزىپ، ەكىنشىمىز اكەمىزدىڭ تىرنەكتەپ جيعان زەينەتاقىسىن قالتامىزعا باسىپ، گازەت-جۋرنالدا جۇمىس ىستەيتىن مامان بولامىز دەپ كەلدىك قوي مۇندا. ەندى سونى، ياعني قۇداي بەرگەن قابىلەت – جازۋ-سىزۋىمىزدى دامىتىپ، جەتىلدىرۋ ءۇشىن لەكتسيا، سەمينار، كىتاپحانادان باسقا، ءتالىم-تاربيە الارلىق رۋحاني ورتالىقتارعا بارۋعا قادام جاسايىق».

وسىلاي دەگەن نەسكەڭ ءبىر كۇنى ساباقتان سوڭ: «جازۋشىلار وداعىنا بارامىز»، – دەدى. ءسويتتى دە ەكى-ءۇش شيكىوكپە ءبىزدى جانىنا ەرتىپ الىپ، كوممۋنيستىك پروسپەكت بويىنداعى 105-ۇيگە بەت الدى. ۇلكەن دە ەڭسەلى عيماراتتىڭ كىرەبەرىسىندە كىتاپ ساتاتىن كيوسك بار ەكەن. اعامىز مۇنى بۇرىننان بىلەتىن بولۋى كەرەك، تابالدىرىقتان اتتاعان بويدا بىردەن سوعان بۇرىلدى دا ارقايسىمىزعا ەكى قالامگەردىڭ تۋىندىسىن نۇسقاي كورسەتىپ، سولاردى ءبىر-بىردەن ساتىپ الۋعا يشارات ەتتى. «سومكەلەرىڭە سالىپ قويىڭدار، – دەدى ءجۇرىپ كەلە جاتىپ. – قازىر وسىنداعى «جالىن» الماناعىنىڭ رەداكتسياسىنا بارعاندا كەرەك بولادى». وسىلاي دەپ ءبىرىنشى قاباتتىڭ سول جاعىنداعى بولمەگە سالەم بەرە كىرىپ باردى. «وتەباي اعا، – دەدى جولباسشىمىز ءوزىنىڭ قاشانعى وتكىر مىنەزىنە باسىپ. – مەن كازگۋ-ءدىڭ جۋرفاگىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى نەسىپبەك ايتوۆ دەگەن اقىن ءىنىڭىزبىن. جاڭادان اشىلعان الماناحقا ءبىر توپ ولەڭدەرىمدى الىپ كەلدىم. ال مىنا جىگىتتەر سىزگە سالەم بەرىپ، كىتابىڭىزعا قولتاڭبا جازدىرىپ الۋعا كەلگەن دۋلات، كارىباي، جانبولات اتتى كۋرستاستارىم». «و، بارەكەلدى! – دەدى مىنا سوزگە جايدارى ۇنمەن ءتىل قاتقان توردەگى كىسى. – ولەڭىڭدى تەلەفونمەن سويلەسىپ جاتقان انا جاراسقانعا بەر. پوەزيا سول ارىپتەسىڭنىڭ ەنشىسىندە. وقىپ كورسىن. ال مەن وعان دەيىن مىنا بالالاردىڭ ءوتىنىشىن ورىندايىن. اۆتوگراف دەدىڭدەر مە؟! قانە، اكەلىڭدەر!»

...ءسويتىپ ءبىز سول كۇنى «جالىن» الماناعى رەداكتسياسىندا جازۋشى وتەباي قاناحين مەن اقىن جاراسقان ابدىراشەۆقا بارىپ تانىسىپ، ول اعالارىمىزدىڭ 1968–1969 جىلدارى باسپادان شىققان «جەر باسىپ جۇرسەم...»، «تۇلپارتاي-سۇڭقارتاي» كىتاپتارىنا قولتاڭبا جازدىرىپ الىپ قايتقانىمىز بار. ءسوز رەتىنە قاراي ايتا كەتەيىك، بۇل ساپارىمىزدى نەسكەڭنىڭ ىلە-شالا باسقا باسىلىمداردا جالعاستىرعانى ءتىپتى قۋانىشتى بولدى. وندا «تاۋ باسىندا ەكەۋ تۇر»، «اۋەلەپ ۇشقان التى قاز»، «ۇيقىم كەلمەيدى...»، «ارداق» سەكىلدى ەسسەلەرىن «لەنينشىل جاس» گازەتىنەن قىزىعا وقىپ، تالانتىنا سىرتتاي تابىنىپ جۇرگەن ورالحان بوكەەۆتى العاش رەت كورىپ، قىسىلا-قىمتىرىلا امانداستىق. سپورت تاقىرىبىنداعى دەرەكتى شىعارمالارىن حالقىمىزدىڭ سول كەزدەگى ارى مەن نامىسى بولا بىلگەن ءابدىسالان نۇرماحانوۆ، ابىلسەيىت ايحانوۆتىڭ داڭقتى ءومىر جولىنا قۇرا بىلگەن جازۋشى، «ءبىلىم جانە ەڭبەك» جۋرنالىنىڭ جاڭا رەداكتورى قالداربەك نايمانباەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، قامقورلىققا تولى سوزدەرىن ەستىدىك.

جۋرفاك باعدارلاماسىنداعى ساباقتاردان كەيىنگى بوس ۋاقىتتاردا ارتىق دىردۋعا اۋەس بولماي، ءوز ماماندىعىمىزعا ساي پايدالى ىستەرگە بەيىمدەلۋگە ارنالعان نەسىپبەك اعامىزدىڭ ءبىز ءسوز ەتكەن باستاماسى جوعارىداعى ۇمتىلىستارمەن شەكتەلىپ قالعان جوق. مۇنىمەن قاتار ول كۋراتورىمىز ءابىلفايىز ىدىرىسوۆپەن كەلىسە وتىرىپ، تاعى ءبىر قىزىقتى ءىستى ۇيىمداستىرۋدى قولعا الدى. بۇل اۋديتوريامىزعا اتاقتى اقىن-جازۋشى اعالارىمىزدى كەزدەسۋگە شاقىرىپ، كۋرستاستارىمىزعا ول تالانت يەلەرىنىڭ ءومىرى كوپ تۆورچەستۆوسىنان حاباردار ەتەتىن تانىمدىق اڭگىمەلەرگە كەنەلتۋى ەدى. وسىنداي جۇزدەسۋلەردىڭ ارقاسىندا ءبىز كەزدەسۋگە كەلگەن قالامگەر ءادي ءشارىپوۆتىڭ سوزىنەن ءوزىنىڭ «پارتيزان قىزى» پوۆەسى وي-قيالدان ەمەس، ومىردەن الىنىپ جازىلعان شىعارما ەكەنىن بىلدىك. كىتاپ اۆتورى سونداعى باستى كەيىپكەر 1941 جىلى سوعىس باستالعاندا بەلارۋسسيا ورمانىنداعى حالىق كەكشىلدەرى وتريادىندا جارىق دۇنيە ەسىگىن اشقان مايا اعادىلوۆانىڭ 1958–1963 جىلدارى كازپي-دە وقىپ، ودان سوڭ پاۆلودارداعى №3 ورتا مەكتەپتە ۇستازدىق قىزمەت اتقارىپ جۇرگەنىن ايتقاندا، كەرەمەت تاڭعالىپ، تاڭ-تاماشا كۇي كەشكەنبىز. ال اتاقتى جۋرناليست جەكەن جۇماحانوۆپەن كەزدەسكەندە، ول كىسى نە دەدى دەيسىزدەر عوي؟.. بىلمەيدى ەكەنبىز، 1941–1945 جىلدارعى وت كەشۋدە اعامىز باتىس مايدانىنداعى قازاق تىلىندە شىعاتىن ارميالىق گازەتتە اسكەري ءتىلشى بولىپ جۇمىس ىستەپتى. سول قىزمەت بابىنداعى ءىسساپارلاردا جۇرگەندە، نەۆەل قالاسى ماڭىنداعى قورعانىستا تۇرعان روتادا پۋلەمەتشى مانشۇك مامەتوۆانى كورىپ، اڭگىمەلەسىپ، كولەمدى ماقالا جازعان. تۆەر ورمانىنداعى اۋىر شايقاستان سوڭ تىلدا ەس جيىپ جاتقان پولكتا ءاليا مولداعۇلوۆانى جولىقتىرىپ، مازمۇندى ينتەرۆيۋ العان. ال ۆەليكيە لۋكي تۇبىندە... گازەت تاپسىرماسىمەن قازاقتىڭ تاعى ءبىر قاھارمان پەرزەنتى ىبىرايىم سۇلەيمەنوۆتى ىزدەپ بارىپ، اتاقتى مەرگەنمەن جان-جاقتى سۇحبات قۇرعان. مايدانگەر اعانىڭ وسى اڭگىمەلەرىن ەستىگەندە، كەرەمەت ريزا بولدىق. ءيا، جوعارىداعى سوزدەردەن سوڭ قاريانى قالاي قۇرمەتتەمەسسىڭ؟! قالاي ماقتان تۇتپاسسىڭ؟!

وسىنداي مىسالدار ارقىلى ايتايىق دەگەنىمىز: جوعارىداعى جىلى جۇزدەسۋلەردىڭ باستاماشىسى نەسىپبەك اعا ەدى. سونداي كەزدەسۋلەر ارقىلى ول كۋرستاستارى بىزدەردى تەك وقۋ وقىپ قانا قويماي، كورنەكتى قالامگەرلەردى كورسىن، ءبىلسىن دەدى جانە ولاردىڭ اسەرلى اڭگىمەلەرىنەن شىعارما جازۋداعى ىزدەنىستەرىن تىڭداپ، ۇلگى-ونەگە السا دەپ ويلادى. سوندىقتان دا ونىڭ ساباق اراسىندا جازۋشىلار وداعىنا قايتا-قايتا بارىپ، تۇعىرى بيىك تۇلعالاردى ستۋدەنتتەر اۋديتوريالارىنا ەرتىپ اكەلىپ جۇرگەن ەڭبەگى زور. ونى ءبىز ۇمىتپايمىز.

كەيىپكەرىمىزبەن ۋنيۆەرسيتەتتە وقىعان كەزدە دە، ودان بەرگى جارتى عاسىرعا جۋىق ءجۇرىپ-تۇرعان ۋاقىتتاردا دا ەرەكشە دەپ ايتارلىق ەكىنشى بايقاعان نارسەمىز: ونىڭ اينالاسىنداعى ادامدارعا دەگەن كوڭىلىنىڭ كەڭ، قاباعىنىڭ اشىقتىعى. بىلايشا ايتقاندا، جاقسى كورەتىن ادامىنا قۇشاعىن ايقارا اشقان اڭقىلداق مىنەزى. ءوزىم دەگەن جاندارعا جان اياماي جاسايتىن جاقسىلىعى. بۇل جاي، قۇرعاق ءسوز ەمەس. مۇنى ومىردەگى ناقتى مىسالدارمەن ورە وتىرىپ بايانداساق، كوز الدىمىزعا تومەندەگىدەي جايتتەر كەلەدى.

كۋرسىمىزدا قۇرمانعازى بەكسايىنوۆ دەگەن اعامىز بولدى. اعا دەپ وتىرعانىمىز، كوبىمىزدەن بەس-التى جاس ۇلكەن-ءتىن. ارا-تۇرا ءوزىنىڭ ايتقانىنان ۇققانىمىز: قىتايدا تۋعان ول سول وڭىردەگى مەكتەپ ينتەرناتتا وقىپ ءجۇرىپ، 60-جىلداردىڭ باسىنداعى وندا ورىن العان سولاقاي ساياساتتى كورىپ وسەدى. بۇل ماو بيلىگى كەزىندەگى مادەني رەۆوليۋتسيا دەپ اتالاتىن زاردابى مول ناۋقاننىڭ قولشوقپارلارى – حۋنۆەيبيندەردىڭ شىڭجاڭداعى از ۇلت وكىلدەرىنە جاساعان وكتەمدىگى ەدى. قازاق وقىعاندارىن كۇن ساناپ كوشەدەن ۇستاپ اكەتىپ تۇرمەگە توعىتۋ، ەلدى مەكەندەردەگى حالىقتىق داستۇردەگى ونەر ورىندارىن شاڭىراعىن ورتاسىنا ءتۇسىرىپ قيراتىپ كەتۋ، تاريحي ماڭىزى بار ەسكەرتكىشتەردى وت قويىپ ورتەۋ... ءبىر جىلى ول مەكتەپتەگى وقۋ ماۋسىمى اياقتالعان سوڭ اۋدان ورتالىعىنداعى ينتەرناتتان قىرداعى اۋىلىنا كانيكۋلعا كەلسە، ەلدى اشارشىلىق جايلاعان ەكەن. ۇيلەرىندەگى نەشە كۇننەن بەرى ءنار تاتپاي، سىرتقا شىعۋعا دا شاماسى كەلمەي جاتقان اكە-شەشەسىنىڭ بالاسىنا ايتقان ءسوزى مىناۋ بولىپتى: «اۋىلدا ادامدار قىرىلىپ جاتىر. ءبىر ءتىلىم نان تاپپاعاندىقتان ءىسىپ-كەۋىپ، ءبىز دە ولۋگە جاقىنبىز. سەن مۇندا ايالداما، قاراعىم. كۇش-قۋاتىڭنىڭ بارىندا شەكاراعا جەت. ءسويتىپ ارعى بەتكە ءوت. سوندا عانا امان قالاسىڭ. قايىر قوش...»

اۋىلداعى ۇيلەرىنەن مىناداي ءسوزدى ەستىپ، اشتىق ارانىن كوزبەن كورگەن ءتورت-بەس جەتكىنشەك شەكارادان تاۋداعى ەلسىز جەر ارقىلى ەلەۋسىز ءوتىپ، زايسانداعى كەڭەس زاستاۆاسىنا كەلەدى. ونداعى جەرگىلىكتى وكىمەت ورىندارى بۇلاردى مەكتەپ پانسيوناتىنا ورنالاستىرىپ، مەملەكەت قامقورلىعىنا الادى. قازىر ەل بىلە بەرمەۋى مۇمكىن. ول كەزدە كەۋدەسىندە ساۋلەسى بار قازاق جاستارىنىڭ كورشى ەلدەن بەرگى بەتكە جاسىرىنىپ ءوتۋى كوپ بولعان. ءبىر جاقسىسى، جالعان ۇرانمەن وزىنەن-ءوزى ءبۇلىنىپ، بەرەكەسىزدىككە ۇشىراپ جاتقان قىتاي جوعارعىداي سەبەپپەن كەڭەستىك قازاقستانعا باسساۋعالاپ كەتىپ جاتقان تاعدىر يەلەرىن ىزدەمەيتىن. سۇرامايتىن. سەبەبى 60-جىلدارداعى اشارشىلىقتان ول جاقتاعىلاردىڭ بىرەۋدى بىرەۋ ىزدەيتىندەي شامالارى جوق ەدى. وسىنداي جاعدايعا بايلانىستى قۇرمانعازى اعامىز مۇنداعى مەكتەپتى الاڭسىز وقىپ ءبىتىرىپ، ازاماتتىق اسكەري بورىشىن وتەۋ ءۇشىن مولداۆيانىڭ تيراسپول قالاسىنا اتتانادى. ودان قايتىپ كەلگەن سوڭ سول شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تارباعاتاي اۋدانىنداعى كەڭشاردا ەكى جىل ەڭبەك ەتىپ، كازگۋ-گە وقۋعا كەلىپ تۇسەدى.

بىرتوعا، سالماقتى كىسى-ءتىن. لەكتسيالاردان قالماي، ساباقتى جاقسى وقىدى. سەبەبى اعامىز وسىلاي ەڭبەكتەنسە عانا ستۋدەنتتىك ومىرىنە اۋاداي قاجەت ستيپەنديا مەن تەگىن جاتاقحاناعا قول جەتكىزەتىنىن جاقسى بىلەتىن. ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرەتىن جىلدىڭ كوكتەمىندە نەسكەڭنىڭ اۋزىنان قۇرەكەڭنىڭ ماسكەۋگە قىزمەتكە شاقىرىلىپ جاتقانىن ەستىدىك. وندا كۋرستاسىمىز بۇكىلوداقتىق تەلەراديوداعى شەتەلگە حابار تاراتاتىن شىعىس ازيا سەكتورىنىڭ قىتايعا قارسى ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزەتىن بيۋروسىندا جۇمىس ىستەيتىن بولىپتى. ەسكەرتە كەتەيىك، ول كەزدە بۇل كورشى ەل مەن كەڭەس وداعى ءبىر-بىرىنە جاۋ-تىن. ەفيردەگى اتالمىش قۇرىلىم، مىنە، سول ۋاقىتتاعى قالىپتاسقان جاعدايعا بايلانىستى ۇيىمداستىرىلعان شارا ەدى. «دۇرىس قوي، – دەدى اڭگىمەسىنىڭ سوڭىندا نەسكەڭ. – تۋىس-تۋعانى جوق ونىڭ وكىمەتتەن وزگە كىمى بار؟ سوندىقتان سوندا بارىپ جۇمىس ىستەپ، مەملەكەت قامقورلىعىندا جۇرگەنى ءجون».

وسىدان كەيىن كوپ ۇزاماي ءبىز ەمتيحاندارىمىزدى تولىق تاپسىرىپ ءبىتىپ، ديپلوم الارداعى ۋنيۆەرسيتەت تالابى بويىنشا قىرعىزستاننىڭ وش قالاسىنداعى ءۇش ايلىق اسكەر قاتارىندا بولعان سوڭ، الماتىداعى جاڭادان ورنالاسقان قىزمەتىمىزگە كىرىسكەنبىز. ءبىر كۇنى نەسىپبەك اعامىزدىڭ ءبارىمىزدى الماتى ىرگەسىندەگى كالينين كولحوزىنداعى ۇيىنە اياق استىنان شاقىرعانى... باردىق. شاي ۇستىندەگى اڭگىمەگە قاراعاندا ەندى ەكى اپتادان سوڭ قۇرەكەڭ ماسكەۋگە اتتانباقشى ەكەن. «ونى ول جاققا جالعىز جىبەرمەيىك، – دەدى ءۇي يەسى. – باسقا جەر. بەيتانىس قالا. بوتەن ادامدار. وسىنداي جاعدايدا ءجۇرىپ ول ورىس پا، ويماۋىت پا، ايتەۋىر سولاردىڭ بىرەۋىنە ۇيلەنىپ كەتسە نە بولماق؟ سوندىقتان كۋرستاسىمىزدىڭ باسىن قۇراپ، ماسكەۋگە ەكەۋ ەتىپ اتتاندىرايىق. وزىنەن سۇراپ كوردىم، سويلەسىپ جۇرگەن قىزى بار ەكەن. اتى – كلارا. بىراق... ۇيلەنىپ، ءۇي بولاردا كىم-كىمگە دە اقىل ايتاتىن اعايىن كەرەك ەمەس پە؟ ال ول قۇرەكەڭدە جوق. كۋرستاسىمىز سوعان بايلانىستى نە ىستەرىن بىلمەي ءجۇر. اڭگىمەنىڭ توقەتەرى، ءبىز كومەكتەسەيىك. ونىڭ ەڭ باستىسى – تاۋەكەل دەپ ۋادەلەسكەن قىزىن وسى ۇيگە كەلىن ەتىپ ءتۇسىرۋ. قالاداعى قىزمەتكە ورنالاسقان ءبارىمىز جينالىپ، شاعىن توي ءراسىمىن جاساۋ. سودان سوڭ، كوپتەپ كومەكتەسىپ، ماسكەۋگە شىعارىپ سالۋ».

«جارايدى! – دەدىك. ناتيجەسىندە ءبارى دە سولاي بولدى. كۋرستاستارىمىزدىڭ كەلىنشەكتەرىنەن جاساقتالعان «ەلشىلىك» وكىلدەرى مەن قىز اراسىندا «كەلىسسوز» دە جۇرگىزىلدى. نەسكەڭ مەن مانات جەڭگەي شاڭىراعىنا شاشۋ شاشىلىپ، كەلىن دە ءتۇسىرىلدى. جەتى-سەگىز وتباسىنىڭ اق نيەتكە تولى كوڭىل كۇيىمەن شاعىن توي دا بولدى. ارتىنشا جاس جۇبايلار اۋەجايداعى ءبىزدىڭ قوشەمەتىمىزبەن قول ۇستاسىپ ماسكەۋگە دە اتتاندى. وندا بارعان سوڭ، ولار كوپ ۇزاماي ناگاتينسكايا نابەرەجنايا ورامىنان ءبىر بولمەلى پاتەر الىپ، ءسۇيىنشى سۇراعانى دا ەسىمىزدە. كەيىن جۇلدىز بەن ازامات اتتى سابيلەرى ومىرگە كەلگەندە، تەلەراديو باسشىلىعى ولارعا قايتادان ءۇش بولمەلى ءۇي بەرگەنى بار. قىزىل الاڭ ماڭايىنداعى سادوۆوە كولتسو كوشەسىندەگى ول جەردە قۇرەكەڭ مەن كلارا 15 جىل تۇرىپ، الاڭسىز ءومىر كەشتى. بىردە نەسكەڭنەن: «ولار الماتىعا قايتقالى جاتىر. كەلگەن سوڭ ەرۋلىك بەرۋدى ۇمىتپاۋ كەرەك»، – دەگەن حاباردى ەستىگەندە تاڭعالدىق. سويتسەك، سول ۋاقىتتا كەڭەس وداعى مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ اراسىنداعى جاعدايدىڭ جاقسارۋىنا بايلانىستى بۇكىلوداقتىق تەلەراديوداعى كورشى ەلگە قارسى ناسيحات تاراتىپ كەلگەن قۇرىلىم قىزمەتىن توقتاتىپتى دا ونىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءوز رەسپۋبليكالارىنا قايتۋىنا رۇقسات بەرىلىپتى. سولاردىڭ قاتارىنداعى قۇرەكەڭ دە ماسكەۋدەگى پاتەرىن الماتىعا اۋىستىرىپ، قازاق راديوسىنا جۇمىسقا ورنالاستى. سول جەردەن زەينەتكە شىعىپ، قازىر ۋايىم-قايعىسىز ءومىر سۇرۋدە.

بۇل وقيعانى بايانداۋ ارقىلى ءبىزدىڭ وقىرماندارعا ايتايىق دەگەنىمىز مىناۋ ەدى. ول ماقالامىزدىڭ باستى كەيىپكەرى نەسىپبەك اعامىزدىڭ: «ادامزاتتىڭ ءبارىن ءسۇي، باۋىرىم دەپ»، – اباي دانا ايتقان ۇلى ۇعىمدى «بولماساڭ دا ۇقساپ باق» ۇستانىمىمەن جوعارىداعىداي ىزگى ىستەر ۇشقىنى ارقىلى مولتەك پىشىندە كوزگە ەلەستەتكەن: «بار قازاقتى سۇيە ءبىل، باۋىرىم دەپ»، – دەگەن ساقي تىرلىگى. تۇسىنىكتى تىلمەن ايتقاندا، توڭىرەگىندەگى نيەتتەس، تىلەكتەس جاندارعا جاساعان جاقسىلىعى، دوسجار ادامدارعا قولۇشىن بەرىپ، قولتىعىنان دەمەگەن قامقورلىعى. جوعارىداعى وسىنداي جايت سولاردىڭ بىرەۋى عانا. ال ولار قانشاما ەدى دەسەڭىزشى... ماسەلەن، ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ جۇرگەندە جاتاقحانا الا الماعان تۇرسىن جۇرتباەۆتىڭ جاس وتباسى نەسكەڭ مەن مانات جەڭگەيدىڭ اقساي جانە گورنىي گيگانتتاعى جالداعان باسپانالارىندا ەكى جىل بىرگە تۇرىپ، تۋعان ءىنىسى سەكىلدى بولىپ كەتكەنى... ءبىز ءلاززات ەكەۋمىز وقۋ ءبىتىرىپ، وتاۋ قۇرعانىمىزدا ءوزى تۇرعان كالينين كولحوزىنان ءۇش كۇن تابانىنان تاۋسىلىپ ءجۇرىپ ءۇي ىزدەسكەنى، ءسويتىپ شىنىبەك دەگەن كىسىنىڭ اۋلاسىنان پاتەر تابىلعان سوڭ وتىن بازاسىنان كومىر ءتۇسىرىپ العانىمىزشا ءار كەش سايىن پەشكە جاعۋعا ۇيىنەن سەكسەۋىل ارقالاپ اكەپ بەرىپ تۇرعانى... مىنە، وسىلاردى جانە وسىلاردان باسقا دا ادامگەرشىلىك ايناسى ىسپەتتى ىزگى ىستەردى سوناۋ 1969 جىلدىڭ جازىنان تانىسقاننان باستاپ، 2023 جىلدىڭ قوڭىر كۇزىنە دەيىن نەسكەڭنىڭ قاسىندا جۇرگەن ءبىز وتە جاقسى بىلەمىز. سوندىقتان بۇلاردى بۇگىنگى ۇرپاققا ۇلگى-ونەگە بولاتىنداي ەتىپ ومىرلىك مىسالدارمەن ورە وتىرىپ ايتۋىمىز، جازۋىمىز كەرەك. بۇل – بورىشىمىز. مىندەتىمىز.

ماقالامىزدىڭ سوڭىن حالقىمىزدىڭ تىلدىك قورىنداعى قاسيەتتى دە قاستەرلى پارىز دەگەن سوزگە قاتىستى وقيعامەن اياقتاعىمىز كەلىپ وتىر. ءيا، بۇل قايىرىمدى، جومارت، جىلى جۇرەكتى جانداردىڭ ءبىر كەزدەگى وزىڭە كورسەتكەن كومەگىن ۇمىتپاۋ، قامقورلىعىن ەلگە ۇلگى ەتىپ ايتىپ ءجۇرۋ، مۇمكىندىگىنشە ءوزىڭنىڭ دە سونداي يگى، ىزگى ءىس-ارەكەت جاساۋعا ۇمتىلۋعا تىرىسۋىڭ كەرەك دەگەن ۇعىم عوي. نەسىپبەك اعامىز، مىنە، وسىنى ۇمىتپايتىن، ونى تەمىرقازىق ەتىپ ۇستاناتىن ادامدار توبىنان ەدى. بۇنى ايعاقتاۋ ءۇشىن تاعى دا ناقتى مىسالعا جۇگىنەمىز. سونى دالەل عىپ ايتا وتىرىپ، وقىرمانداردان تومەندەگى وقيعالارعا نازار اۋدارۋدى وتىنەمىز. ماسەلەن، تەگەۋرىندى تالانت تولەۋبەك جاقىپبايۇلى. تاعدىرى تراگەدياعا تولى وسى قالامگەر الدىنداعى پارىز بەن قارىزدى وتەۋدە نەسىپبەك اعامىزدىڭ اتقارعان ەڭبەگى... مىنە، سونى قىسقا دا نۇسقا ەتىپ بايانداپ ايتساق، سوندا ءبارى دە تۇسىنىكتى بولماق.

ول بۇل اعاسىمەن 1965 جىلدىڭ كۇزىندە تانىسىپتى. وندا نەسكەڭ شۇبارتاۋ ءوڭىرىنىڭ بارشاتاس اۋىلىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ جەتىنشى سىنىپ وقۋشىسى ەكەن. ولەڭگە اۋەستەنىپ، اۋداندىق گازەتكە بارعىشتاپ جۇرگەن شاعى. سوندا جەتكىنشەك بۇعان رەداكتسيادا ءبولىم مەڭگەرۋشىسى بوپ ىستەيتىن كەلبەتتى دە كەسەك مىنەزدى جىگىت اعاسىنىڭ كوزى ءتۇسىپ، باۋىرىنا تارتادى. ول كىسى سودان ءتورت-بەس جىل وتكەن سوڭ الماتىداعى «جازۋشى» باسپاسىنان «قىران تۋرالى حيكايا» اتتى كىتابى شىعىپ، سول العاشقى كوركەم شىعارماسىمەن-اق ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن تولەۋبەك جاقىپبايۇلى اتتى دارىن يەسى ەدى. نەسكەڭنىڭ ايتۋىنشا، بۇل رۋحاني اعاسى سوناۋ 30-جىلدارى قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىندە دۇنيەگە كەلەدى. بالالىق شاعىندا اتا-اناسىنىڭ ەرەنسىزدىگىمەن مەكتەپكە كوپكە دەيىن بارماي، 12–13 جاسىندا عانا شاۋەشەكتەگى گيمنازيا ەسىگىن اشادى. سوعان قاراماستان، ءوزىنىڭ زەرەكتىگى ارقاسىندا باستاۋىش سىنىپتاردى جارتى جىل سايىن اتتاپ ءوتىپ، ون جىلدىق ءبىلىم ۇياسىن وتە جاقسى باعامەن بىتىرەدى. سول ولكەدەگى «تارباعاتاي»، «شىڭجاڭ» گازەت-جۋرنالدارىندا جۇمىس ىستەپ، قانداستارىمىزدىڭ 50-جىلداردىڭ ورتاسىنداعى العاشقى كوشىمەن كەڭەستىك قازاقستانعا ورالادى. كازگۋ-گە وقۋعا تۇسكەن ستۋدەنتتىك جىلدار تولەۋبەك جاقىپبايۇلىنىڭ ەڭ ءبىر باقىتتى شاعى بولىپتى. بۇل كەزەڭدە دارىندى جاس بىرنەشە ءاننىڭ يەسى اتانىپ، اڭگىمەلەرى «لەنينشىل جاس»، «قازاق ادەبيەتى» گازەتتەرىنە جاريالانۋى ارقاسىندا الماتىداعى ادەبي ورتانىڭ نازارىن وزىنە اۋدارا باستايدى. بىراق وسى ۋاقىتتا ول ءوزى جان-تانىمەن سۇيگەن، ۇيلەنەمىز دەپ ءسوز بايلاسقان شەتەل تىلدەرى ينستيتۋتىنداعى عاشىق قىزى ۋادەسىندە تۇرماي، باسقا جىگىتكە تۇرمىسقا شىعىپ كەتەدى دە، ءومىردىڭ العاشقى اۋىر سوققىسىنا ۇشىرايدى. ستۋدەنت تولەۋبەكتىڭ ءسوزىن دە، سازىن دا ءوزى جازىپ شىعارعان جۇرتشىلىققا بەلگىلى «جاس قالام» اتتى مۇڭلى ءانى، مىنە، سول كەزدە تۋعان ەدى. ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرەر كەزدەگى تاعدىردىڭ وسى قيىندىعى جانىنا قاتتى باتقان نامىسقوي جىگىت ديپلومىن قولىنا العاننان كەيىن الماتىدا قالۋدى ءجون كورمەي، سەمەي وبلىسىنا اتتانادى. سويتەدى دە ونداعى شۇبارتاۋ اۋداندىق «جاڭا ءومىر» گازەتىنە كەلىپ جۇمىسقا ورنالاسادى. بالا نەسىپبەكتىڭ 1965 جىلى وزىنە تالىمگەر، ۇستاز، رۋحاني اعا بولعان قالامگەرمەن تانىسۋى سول رەداكتسيادا باستاۋ الادى.

وسى ارادا ۋاقىتتان ءسال وزا وتىرىپ باياندايىق، ءبىز كازگۋ-گە وقۋعا تۇسكەن 1969 جىلى تولەۋبەك جاقىپبايۇلىنىڭ جوعارىدا ايتىپ وتكەن «قىران تۋرالى حيكايا» كىتابى جارىققا شىعىپ، الىس اۋداندا تۇراتىن جاس جازۋشىنىڭ اتاعى الماتىدا دۇرىلدەپ تۇردى. ويتكەنى بۇل اڭگىمەلەر جيناعىنداعى «قانسوناردا»، «اسان اتا»، «لاشىن»، «جەڭەشەم» دەگەن كوركەم تۋىندىلارى ءتىل بايلىعىمەن، قىزىقتى سيۋجەت جانە شىعارمالارىنداعى فورمالىق ىزدەنىستەرىمەن ادەبيەت سۇيەر قاۋىمدى ەرەكشە ءتانتى ەتكەن ەدى. قالامگەردىڭ جازعان دۇنيەلەرىنە سىرتتاي تابىنىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە ءبىز ول كىسىنى ويدا-جوقتا كوردىك تە. بۇل 1970 جىلدىڭ كوكتەمىندە نەسىپبەك اعامىزدىڭ گورنىي گيگانتتاعى گۆاردەيسكايا كوشەسىنەن جالداعان پاتەرىندەگى كەزدەسىپ، جۇزدەسۋىمىز ەدى. قىزىعى سول، ول ءۇيدىڭ اۋلاسى وتە تىنىش ءارى كەڭ-ءتىن. ەمتيحان جاقىنداعاندا جاتاقحاناداعى ۋ-شۋدان قاشقان ەكى-ءۇش جىگىت سوندا بارىپ، ساباققا دايىندالۋدى جاقسى كورەتىنبىز. ءبىر كۇنى سونداي ويمەن اتالمىش كوشەدەگى 12-ۇيگە جەتىپ، قاقپادان ىشكە كىرسەك، جازدىگۇنى شاي ىشەتىن اعاش كولەڭكەسى استىنا توسەلگەن تەكەمەتتە ءبىر بەيتانىس كىسى مالداس قۇرىپ وتىر. «بالالار! مىنا قوناق جازۋشى تولەۋبەك جاقىپبايۇلى دەگەن اعالارىڭ بولادى، – دەپ تانىستىردى ول ادامدى نەسكەڭ. – مەنى ادەبيەتكە باۋلىپ، تىرناقالدى ولەڭدەرىمدى اۋداندىق گازەتكە العاش رەت جارىققا شىعارۋعا جاردەمدەسكەن جان. شۇبارتاۋدان كەلدى. ەڭبەك دەمالىسىن پايدالانىپ، جاڭا كىتابىنىڭ قولجازباسىن «جازۋشى» باسپاسىنا وتكىزۋ ويىندا بار». «و-و-و!» – دەدىك ءبىز مىنا سوزگە. سويتتىك تە شۇرقىراي امانداسىپ، بۇل كىسىنى ستۋدەنتتەر قاۋىمىنىڭ سىرتتاي جاقسى بىلەتىنىن ايتىپ، كوڭىلىن كوتەرىپ تاستادىق.

سول كوكتەمدە، ودان كەيىن دە تاعدىرلى تالانتتى نەسىپبەك اعانىڭ ۇيىنەن ءجيى كورىپ جۇردىك. تاعدىرلى دەيتىنىمىز، 1971 جىلى قالامگەر الماتىعا كوشىپ كەلىپ قاتتى قينالدى. گازەت-جۋرنالداردان ورىن تابىلمادى. باسپاعا تاپسىرعان كىتابى شىقپاي، ءۇيسىز-كۇيسىز ءجۇردى. شۇبارتاۋدان كوشىرىپ اكەلگەن بالا-شاعاسى قالادان قاشىق تالعار اۋدانىنىڭ شەتكەرى ەلدى مەكەنىندە ورىن تەپكەندىكتەن، تاڭەرتەڭ الماتىعا كەلىپ جۇمىس ىزدەگەن ول كىسى كەشكە وتباسىنا جەتە الماي، كوبىنەسە نەسكەڭنىڭ اكەسى تۇرىسبەك اقساقالدىڭ قالا ىرگەسىنە جاقىن كالينين كولحوزىنداعى ءۇيىن پانالايتىن. ءوستىپ ءجۇرىپ ەسىل ازامات 1977 جىلى جۇمباق جاعدايدا قايتىس بولدى.

وسى قايعىلى وقيعادان كەيىن نەسكەڭە قاتتى ءبىر وي تۇسكەنىن ءبىز جاقسى بىلەمىز. ول ەڭبەگى ەش، تۇزى سور بولعان تراگەديالى تۇلعانىڭ الدىنداعى ادامگەرشىلىك پارىزدى وتەۋ قاجەتتىلىگى ەدى. وسىعان بەلىن بەكەم بۋىپ كىرىسكەن اعامىز بۇل باعىتتاعى جۇمىسىن ءبىرىنشى كەزەكتە جاتپاي-تۇرماي تولەۋبەك جاقىپبايۇلىنىڭ كوزى ءتىرى كەزىندەگى گازەت-جۋرنالدارعا جارىققا شىققان اڭگىمەلەرى مەن ادەبي شىعارمالارعا جازعان رەتسەنزيالارىن، سونداي-اق ارىپتەستەرىنىڭ ونىڭ تۋىندىلارىنا ءار جىلدارى بىلدىرگەن لەبىزدەرىن جيناۋدان باستادى. مۇنىمەن قاتار مارقۇمنىڭ شىعارماشىلىق مۇراسى تۋرالى كوميسسيا قۇرۋعا مۇرىندىق بولدى. ول مىنا جاعدايعا بايلانىستى ەدى. ەسىل ازامات قايتىس بولعاندا، بارلىق جازعان-سىزعانى سالىنعان قوڭىر چەمودانى نەسكەڭنىڭ ۇيىندە قالىپتى. سونى اشىپ كورىپ، نە بار ەكەنىن تىزىمگە الۋ ءۇشىن اعامىز الماتىنىڭ «قازاقفيلم» شاعىن اۋدانىنداعى ۇيىنە مارقۇمدى جاقسى بىلەتىن جاعدا بابالىقوۆ، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، قاجىتاي ءىلياسوۆ جانە قۇرمانباي تولىباەۆ پەن جازۋشىنىڭ وتباسى مۇشەلەرىن شاقىرىپ اقىلداسادى. ول كەزدە تولەۋبەك جاقىپبايۇلىنىڭ زايىبى قامارگۇل جەڭگەيدىڭ ءالى ءۇي-كۇيى جوق، كوشىپ-قونىپ جۇرگەن ۋاقىتى ەدى. بالالارى مازداپ پەن نازىم كىشكەنتاي-تىن. جينالعان جاناشىرلار اقىلداسا كەلە، مارقۇمنىڭ مۇراسىنا ءالى دە نەسكەڭ يە بولا تۇرسىن دەپ چەموداندى قايتا اماناتتايدى. ارادا ءبىراز جىلدار وتكەن سوڭ، جاعدايى ءسال-ءپال تۇزەلگەن قامارگۇل جەڭگەي اعامىزعا ءبىر كىتاپقا جەتەتىن قارجى تاپقانىن ايتقاندا، بۇعان قاتتى قۋانعان نەسكەڭ قوڭىر چەمودانداعى جارتى قولجازبانى شۇعىل دايىنداپ، جازۋشىنىڭ وتباسىنا جىبەرەدى. ول باسپادان از عانا تيراجبەن ءبىر توم بولىپ شىعادى. وسى كەزدە نەسىپبەك اعامىز دا رۋحاني ۇستازىنىڭ قالعان ەڭبەگىن وقىرماندارعا قالاي جەتكىزسەم دەپ تىنىم تاپپاي جۇرگەن ۋاقىتى ەدى. بۇل ءتۇيىندى جانىبەك ەلەكباەۆ دەگەن ازامات شەشەدى. ۇزاق جىلدار ماسكەۋدەگى قازاق دياسپوراسىن باسقارعان، ۇلت مادەنيەتىنە قاتىستى كوپتەگەن قۇندىلىقتاردى قارجى جاعىنان قولداپ، ارقاداعى جاۋ قولىنان قازا تاپقان شانىشقىلى بەردىعوجا باتىردىڭ كەسەنەسىن تۇرعىزۋعا اتسالىسقان مەتسەنات ول استاناداعى نەسكەڭمەن بولعان ءبىر كەزدەسۋىندە تاعدىرلى تالانت مۇراسىن قولداۋعا ۋادە ەتەدى. سويتەدى دە، ۇستازى تولەۋبەك جاقىپبايۇلىنىڭ قوڭىر چەموداندا قالعان بارلىق تۋىندىلارىن 2015 جىلى 30 باسپا تاباق كولەمىندە دايىنداپ، «فوليانت» باسپاسىنان «قىران» دەگەن اتپەن جارىققا شىعارۋعا قول جەتكىزەدى.

كەيىپكەرىمىزدىڭ اعالار الدىنداعى پارىزعا ادالدىعى دەگەندە ويىمىزعا تاعى ءبىر وقيعا ورالادى. ول ونىڭ ءومىرى كۇرمەۋى كوپ كۇردەلى جايتتارعا تولى اقىن شاكىر ابەنۇلىنا دەگەن ءىلتيپاتى مەن قۇرمەتى دەر ەدىك. عاسىرعا جۋىق عۇمىر كەشكەن شاكەڭنىڭ بۇل ومىردە كورمەگەنى جوق دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. 1928 جىلعى تاركىلەۋ مەن 1932 جىلعى اشارشىلىققا قارسى شىعارعان ولەڭدەرى ءۇشىن شىڭعىستاۋدان الاتاۋعا قۋىلادى. مۇندا ءوزىنىڭ ەتى تىرىلىگىنىڭ ارقاسىندا الماتىداعى اتاقتى اقىن-جازۋشىلارمەن تانىسىپ، ساكەننىڭ اتشىسى، جامبىلدىڭ حاتشىسى بولادى. حالىق مۇرالارىن جيناۋ ورتالىعىنىڭ جازعى ەكسپەديتسياسىنا قاتىسىپ، دۋلات، جاناق، تۇبەك، سابىرباي، بايكوكشە اقىنداردىڭ ولەڭ-جىرلارىن جيناستىرادى. 1942 جىلى مايدانعا اتتانادى. ستالينگراد تۇبىندەگى شايقاستا اۋىر جارالانىپ ەلگە ورالعاندا ۇستىنەن ارىز ءتۇسىپ، «بايدىڭ تۇقىمى، بولىستىڭ بالاسى» دەگەن جالامەن سىبىردەگى الەكساندروۆسك تۇرمەسىنە ايدالادى. قورلىق پەن زورلىقتان تەك 1955 جىلى عانا قۇتىلادى. شاكىر اقىننىڭ سول كەزدە ءبىر عانا ارمانى بولدى دەيدى بىلەتىندەر. ول ەلدىڭ شەتى مەن جەلدىڭ وتىندە ءجۇرىپ، ءار جىلدارى جازعان ولەڭ داستاندارىن جيناپ، جەكە كىتاپ ەتىپ شىعارۋ ەدى. بۇل ماسەلەدە وعان ەشكىم قول ۇشىن بەرمەدى، كومەكتەسپەدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. جاناشىرلىق تانىتىپ، جاردەمدەسكەن ادامدار بولدى. ولار ساپار بايجانوۆ، ءازىلحان نۇرشايىقوۆ سياقتى قالامگەرلەر ەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە 60–70-جىلدارى «تاڭشەبەر مەن جاپال»، «كەيپىن باتىر» اتتى ولەڭدەر مەن تولعاۋلارى باسپادان جەكە كىتاپ بولىپ جارىق كوردى. دەسەك تە، 80-جىلدارى شاكىر اقىن تاعى دا ەل نازارىنان تىس قالا باستادى. مىنە، سول كەزدە، جانىندا جەرگىلىكتى اقىن تولەگەن جانعاليەۆتان وزگە قارا تارتارلىق ەشكىم قالماعان ول كىسىگە نەسىپبەك اعا قول سوزعان ەدى. قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا كەڭەسشى بولىپ ىستەيتىن كەيىپكەرىمىز قاريانىڭ «داستاندار» اتتى قولجازباسىن «جازۋشى» باسپاسىنا اپارىپ بەرىپ، پەرسپەكتيكالىق جوسپارعا ەنگىزۋگە مۇرىندىق بولدى. ويلاپ قاراسا، اقىننىڭ 50, 60, 70, 80 جىلدىق مەرەيتويلارى ەشقاشان اتالىپ وتپەگەن ەكەن. وسىنى جازۋشى قاليحان ىسقاقوۆقا ايتىپ، «قازاق ادەبيەتىنە» ماقالا جازۋعا قولقا سالدى. مۇنىمەن قاتار شاكەڭنىڭ جاريالانباعان ولەڭدەرىن گازەت-جۋرنالدارعا اپارىپ بەرىپ، جارىق كورۋىنە جاناشىرلىق تانىتتى. ءتىپتى قارت اقىندى مۇشايراعا دا قاتىستىرعان كەزدەرى بولدى. سونداعى ءبىر قىزىق وقيعانى كۋرستاس دوسىمىز ساۋلەبەك جامپەنوۆ ءالى كۇنگە دەيىن ۇمىتپاي ايتىپ كەلەدى.

«ول كەزدە نەسىپبەك، ءداۋىتالى جانە مەن «قازاقفيلم» شاعىن اۋدانىندا تۇراتىنبىز، – دەيدى ساۋكەڭ. – ءبىر كۇنى نەسىپبەكتىڭ ۇيىنە شاقىرعانى... زاۋلاپ وتىرىپ شاۋىپ باردىم. ەسىكتەن كىرە بەرە بايقاعانىم، ونىڭ قولىنداعى كونۆەرت بولدى. «مىنانىڭ ءىشى تولعان اقشا، – دەدى ماعان كۇلە قاراپ. – سونى ەكەۋمىز تاۋسىلعانشا ىشەمىز. قىدىرامىز.» ماسەلەنىڭ ءمانىسى بىلاي ەكەن. جازۋشىلار وداعىندا ءمۇشايرا ءوتىپ، وعان بۇل شاكىر اتاسىنىڭ ءبىر توپ ولەڭىن قوسا سالماي ما. سويتسە، ونىسى جۇلدەلى ورىن الىپ شىعا كەلىپتى. «وسىلاي دا وسىلاي. ادرەسىڭىزدى بەرىڭىز، سالىپ جىبەرەيىن، – دەسە قاريا. – سونىڭ قىزىعىن وزدەرىڭ كورە بەرىڭدەر»، – دەگەن مارتتىك مىنەز تانىتىپ، باتاسىن بەرگەن عوي. سودان ەكەۋمىز «ءمۇشايرا جۋ فەستيۆالىن» باستاپ كەپ جىبەرەيىك. ول قىدىرۋ، ول توي-دۋمان مەن سەرۋەن بىرنەشە كۇنگە، كونۆەرتتەگى اقشا تۇگەسىلگەنشە سوزىلدى».

* * *

...اقىن نەسىپبەك ايتوۆ!.. جىر ءدۇلدۇلى ءىلياس جانسۇگىروۆ سەكىلدى پوەزيا الەمىنە دۇرىلدەپ كەلىپ، دۇركىرەپ وتكەن نوسەر سەكىلدى اقپا-توكپە تۋما تالانت ەدى ول. وسى ماقالامىزدى جازاردا قۇرمەتتى وقىرمان، ءبىزدىڭ كوپتەگەن اقپارات كوزدەرىن اسىقپاي قاراپ، كەيبىرەۋىمەن قايتا تانىسۋىمىزعا تۇرا كەلدى. ولار: نەسكەڭنىڭ 1974 جىلى جارىق كورگەن «قوزىكوش» اتتى تۇڭعىش كىتابىنان باستاپ، 2022 جىلعا دەيىن «جازۋشى»، «جالىن»، «ەلوردا»، «فوليانت» باسپالارىنان شىققان 20-عا جۋىق كىتابىنا جازىلعان رەتسەنزيالار، اۋدارما سالاسىنداعى شىعىس جۇلدىزى الىشەر ناۋايدىڭ «حامساسى» مەن ورىستىڭ «يگور جاساعى تۋرالى جىر» تۋرالى تۋىندىسىن قالاي، قاي دەڭگەيدە تارجىمەلەپ شىقتى دەپ پىكىر بىلدىرگەن ادەبيەتىمىزدىڭ اعا بۋىن وكىلدەرىنىڭ ەڭبەكتەرى جانە ونىڭ ءوزى تۋرالى جازىلعان «بوزالا تاڭنىڭ بوزتورعايى» ۇجىمدىق جيناعىنداعى اۆتورلار ماقالالارى. مۇنداعى ايتايىق دەگەنىمىز: سولاردا كوبىنە، ءتىپتى تۇتاستاي دەسە دە بولادى، ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز تۋىندىلارىنىڭ تاقىرىبى، ءتىلى، شىعارمالارىنداعى ەرەكشەلىكتەر ايتىلعاندىعى. جان-جاقتى تالدانىپ جازىلعاندىعى. ال اقىننىڭ ادامي بولمىسى... ءبىز، مىنە، وسى سالانى قاۋزاپ، يگەرۋدى ءجون كوردىك. سوعان كۇش سالدىق. ويتكەنى بۇل تاقىرىپتى دا بىرەۋ كوتەرىپ، جازۋى كەرەك قوي... ماقسات – وزگەگە ۇقساماۋعا تىرىسۋ. بۇرىنعىلاردى قايتالاماۋعا ۇمتىلۋ. ال العا قويعان بۇل مىندەتىمىز قالاي ورىندالىپ، جۇزەگە استى، ونى وزدەرىڭىز وقىپ كورەسىزدەر عوي دەپ ويلايمىز.

جانبولات اۋپباەۆ،

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى

دەرەككوزى: zhasalash.kz

Abai.kz