بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىق-كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ وركەندەۋىن ايقىندايتىن نەگىزگى ولشەمدەر. بۇۇ-نىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى تۇراقتى دامۋ كۇن تارتىبىندە بەلگىلەنگەن 16-ماقسات – «بەيبىتشىلىك، ادىلدىك جانە مىقتى ينستيتۋتتار» وسى قاعيداتتاردىڭ ماڭىزىن الەم ەلدەرىنە تاعى ءبىر مارتە دالەلدەپ وتىر.

بۇل ماقساتتىڭ ءمانى تەك قاقتىعىستاردى بولدىرماۋ نەمەسە قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋمەن شەكتەلمەيدى. ونىڭ وزەگىندە قوعامداعى ادىلەتتىلىك دەڭگەيىن كوتەرۋ، قۇقىقتىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ جانە مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردىڭ ءتيىمدى جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتى جاتىر. بەيبىت قوعام-الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتىڭ، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ جانە رۋحاني تۇتاستىقتىڭ كەپىلى. ەگەر قوعامدا سەنىم مەن كەلىسىم ورناسا، مەملەكەت ۇزاق مەرزىمدى دامۋ ستراتەگيالارىن تابىستى جۇزەگە اسىرا الادى. كەرىسىنشە، تۇراقسىزدىق پەن ادىلەتسىزدىك ەلدىڭ وركەندەۋىنە ەلەۋلى كەدەرگى بولىپ، الەۋمەتتىك جىكتەلۋ مەن سەنىم داعدارىسىن كۇشەيتەدى.

سوندىقتان بەيبىتشىلىك قۇرۋ كەز-كەلگەن ەلدىڭ ستراتەگيالىق باسىمدىعى. تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋدا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ ۇلەسى ەرەكشە. بۇل تۇرعىدا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ، سونىڭ ىشىندە زاڭ فاكۋلتەتىنىڭ جۇمىسى ايرىقشا ماڭىزعا يە. ۋنيۆەرسيتەت جاستارعا تەك قۇقىقتىق ءبىلىم بەرىپ قانا قويماي، ولاردىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋعا، ادىلدىك پەن ازاماتتىق ۇستانىم قاعيدالارىن سىڭىرۋگە باعىتتالعان جۇيەلى ءىس-شارالار ۇيىمداستىرادى. پىكىرتالاس الاڭدارى، عىلىمي كونفەرەنتسيالار، قۇقىقتىق اعارتۋ اكتسيالارى، ترەنينگتەر – ستۋدەنتتەردىڭ قوعامداعى ءوز ءرولىن دۇرىس تۇسىنۋىنە ىقپال ەتەدى.

فاكۋلتەت  ستۋدەنتتەرى 16-ماقساتتىڭ مازمۇنىن تەك تەوريا جۇزىندە ەمەس، پراكتيكالىق تاجىريبە ارقىلى دا مەڭگەرۋدە. ولار سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ سالدارىن، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ فۋنكتسيالارىن، سوت جۇيەسىنىڭ ادىلدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قۇقىقتىق جولدارىن جان-جاقتى تالقىلايدى. بەيبىت قوعامدى قالىپتاستىرۋداعى زاڭگەردىڭ ءرولى، قۇقىقتىق رەفورمالاردىڭ تيىمدىلىگى، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ – ولاردىڭ زەرتتەۋ نىسانىنا اينالعان وزەكتى ماسەلەلەر. ستۋدەنتتەر قاتىساتىن قۇقىقتىق اكتسيالار مەن الەۋمەتتىك جوبالار ولاردىڭ ازاماتتىق كوزقاراسىن قالىپتاستىرىپ، كاسىبي داعدىلارىن شىڭدايدى. ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىنان باستالعان ادىلدىك مادەنيەتى ولاردىڭ بولاشاق ماماندىق جولىندا دا بەرىك ۇستانىمعا اينالادى.

زاڭ ۇستەمدىگى مەن ادىلدىك – بەيبىت قوعامنىڭ نەگىزگى تىرەگى. ازاماتتار زاڭنىڭ ءادىل قىزمەت ەتەتىنىنە سەنگەندە عانا ولاردىڭ مەملەكەتكە دەگەن قۇرمەتى ارتادى. ءادىل سوت جۇيەسى، شىنايى ەسەپ بەرەتىن مەملەكەتتىك ورگاندار، اشىق شەشىم قابىلداۋ تەتىكتەرى-تۇراقتى دامۋعا جول اشاتىن ماڭىزدى العىشارتتار. زاڭ الدىندا تەڭدىك قاعيداسى ساقتالعاندا عانا قوعامدا سەنىم مەن ءتارتىپ ورنايدى، ال بۇل ءوز كەزەگىندە تۇراقتىلىقتى نىعايتادى.

قازاقستان دا وسى باعىتتاعى مىندەتتەردى جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىرىپ كەلەدى. مەملەكەت قۇقىقتىق ساياساتتى جاڭعىرتۋ، سوت جۇيەسىن اشىق ەتۋ، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتىن وڭتايلاندىرۋ، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدى كۇشەيتۋ سالاسىندا اۋقىمدى رەفورمالار جۇرگىزۋدە. بۇل – حالىقارالىق تالاپتارعا جاۋاپ بەرەتىن زاماناۋي قۇقىقتىق مەملەكەت قالىپتاستىرۋعا جاسالعان باتىل قادامدار. ءاربىر ازاماتتىڭ قۇقىعىن قورعاۋعا جاعداي جاساۋ-ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق ساياساتىنىڭ وزەكتى بولىگى.

ءتيىمدى ينستيتۋتتاردىڭ بولۋى – ءادىل جانە بەيبىت قوعام قۇرۋدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى قىرى. ءتيىمدى ينستيتۋتتار تەك مەملەكەتتىك باسقارۋ سالاسىمەن شەكتەلمەيدى; وعان بيزنەس، قوعامدىق ۇيىمدار، مەديا جانە حالىق اراسىنداعى اشىق ديالوگ تا كىرەدى. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اشىقتىعى، ەسەپتىلىگى، قولجەتىمدىلىگى – حالىقتىڭ سەنىمىن نىعايتاتىن نەگىزگى شارت.

ءبىلىم وردامىزدىڭ وقۋ باعدارلامالارىندا باسقارۋ جۇيەسىن قۇقىقتىق تالداۋ، ساياسي اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتۋ، مەملەكەتتىك قىزمەت ساپاسىن ارتتىرۋ سياقتى ماسەلەلەر كەڭىنەن قامتىلعان.ءار ازامات بەيبىتشىلىك پەن ادىلدىكتى نىعايتۋ ىسىنە ۇلەس قوسا الادى. بۇل-تەك مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ مىندەتى ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى. قۇقىقتىق مادەنيەتى جوعارى، ادىلدىككە ادال كوزقاراستاعى جاستار قوعامنىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرەدى. ۋنيۆەرسيتەت جاستارى وسى جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ، كۇندەلىكتى ومىردەن باستاپ ادىلەتتىلىك قاعيدالارىن ۇستانۋعا ۇمتىلۋدا. بۇۇ-نىڭ 16-ماقساتى الەم ەلدەرىنە بەيبىت، ءادىل جانە ءتيىمدى ينستيتۋتتارعا نەگىزدەلگەن قوعام قۇرۋدىڭ جولىن ۇسىنادى. بۇل جولدا مەملەكەت، ءبىلىم ۇيىمدارى، ازاماتتىق قوعام جانە ءاربىر جەكە تۇلعا ورتاق ماقساتتا كۇش بىرىكتىرۋى قاجەت. ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتى وسى يگى ءىستىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالىپ، بولاشاق قۇقىق سالاسىنىڭ ماماندارىن ادىلدىككە بەرىك، ازاماتتىق ۇستانىمى جوعارى تۇلعا ەتىپ تاربيەلەۋدە ايرىقشا ۇلەس قوسىپ كەلەدى.

تەمىربولات ن.

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ زاڭ فاكۋلتەتى قىلمىستىق قۇقىق، قىلمىستىق ءىس جۇرگىزۋ جانە كريميناليستيكا كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى

Abai.kz