بەيسەنبى, 28 ناۋرىز 2024
جاڭالىقتار 10834 0 پىكىر 3 قاراشا, 2009 ساعات 06:24

«كەنەسارى حاننىڭ باسى مەن دەنەسi قوسىلمايىنشا، قازاقتىڭ دا باسى قوسىلمايدى!»

رەداكتسيامىزعا ارنايى حات ءتۇستi. ادەتتە، مۇنداي حاتتار قر پرەزيدەنتi ن.ءا.نازارباەۆتىڭ نە بولماسا قر پرەمەر-مينيسترi كارiم ءماسiموۆتiڭ اتىنا باعىتتالاتىن. ال بۇل حات قازاق زيالىلارىنا باعىتتالىپتى. ۇندەۋ رەتiندە. ۇندەۋ-حاتتىڭ استىنا 30-دان استام زيالىلارىمىز (توقتار اۋباكiروۆ، ساپابەك ءاسiپوۆ، عابباس قابىشۇلى جانە تاعى باسقالار) قول قويىپتى. حاتتىڭ كولەمi وتە ۇلكەن. ەندi بiز وسى حاتتى قىسقارتىپ، ىقشامداپ، وقىرماندار نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردiك:

«...وسىدان بiراز جىل بۇرىن قازاقستاننىڭ بەدەلدi, سىيلى ازاماتتارى مەن اقساقالدارى قر پرەزيدەنتi ن.ءا.نازارباەۆتىڭ جانە رەسەيدiڭ بۇرىنعى پرەزي­دەنتi ۆ.پۋتيننiڭ اتىنا حات جازىپ، كەنەسارى حاننىڭ دەنەسi مەن باسىن تاۋىپ، ونى قۇرمەتپەن قايتا جەرلەۋ جونiندە ۇسىنىس تاستادى. بۇدان بiراز ۋاقىت وتكەننەن سوڭ ساياساتشىلار، جازۋشىلار، عالىمدار (ۇزىن سانى - 99 ادام) تاعى دا قر پرەزيدەنتiنiڭ اتىنا وسى ماسەلە بويىنشا قايتا حات جازدى. ازiرگە بۇلاردان ەشقانداي ناتيجە بولماي تۇر...

ەل قورعاعان، قازاقتىڭ ەلi مەن جەرiن قورعاعان حاندار مەن باتىرلاردى قۇرمەتتەي بiلمەۋ - كۇناھارلىق. ءيا، بارىپ تۇرعان كۇناھارلىق. ماسەلەن، داعىستاندىقتار نە iستەدi? كرەملگە قايتا-قايتا ۇسىنىس جاساپ ءجۇرiپ يمام ءشامiلدiڭ سۇيەگiن داعىستانعا اكەپ جەرلەدi. بۇل رەتتە رەسەي زيالىلارى دا كوپ iس تىندىردى. ال بiز شە؟

رەداكتسيامىزعا ارنايى حات ءتۇستi. ادەتتە، مۇنداي حاتتار قر پرەزيدەنتi ن.ءا.نازارباەۆتىڭ نە بولماسا قر پرەمەر-مينيسترi كارiم ءماسiموۆتiڭ اتىنا باعىتتالاتىن. ال بۇل حات قازاق زيالىلارىنا باعىتتالىپتى. ۇندەۋ رەتiندە. ۇندەۋ-حاتتىڭ استىنا 30-دان استام زيالىلارىمىز (توقتار اۋباكiروۆ، ساپابەك ءاسiپوۆ، عابباس قابىشۇلى جانە تاعى باسقالار) قول قويىپتى. حاتتىڭ كولەمi وتە ۇلكەن. ەندi بiز وسى حاتتى قىسقارتىپ، ىقشامداپ، وقىرماندار نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردiك:

«...وسىدان بiراز جىل بۇرىن قازاقستاننىڭ بەدەلدi, سىيلى ازاماتتارى مەن اقساقالدارى قر پرەزيدەنتi ن.ءا.نازارباەۆتىڭ جانە رەسەيدiڭ بۇرىنعى پرەزي­دەنتi ۆ.پۋتيننiڭ اتىنا حات جازىپ، كەنەسارى حاننىڭ دەنەسi مەن باسىن تاۋىپ، ونى قۇرمەتپەن قايتا جەرلەۋ جونiندە ۇسىنىس تاستادى. بۇدان بiراز ۋاقىت وتكەننەن سوڭ ساياساتشىلار، جازۋشىلار، عالىمدار (ۇزىن سانى - 99 ادام) تاعى دا قر پرەزيدەنتiنiڭ اتىنا وسى ماسەلە بويىنشا قايتا حات جازدى. ازiرگە بۇلاردان ەشقانداي ناتيجە بولماي تۇر...

ەل قورعاعان، قازاقتىڭ ەلi مەن جەرiن قورعاعان حاندار مەن باتىرلاردى قۇرمەتتەي بiلمەۋ - كۇناھارلىق. ءيا، بارىپ تۇرعان كۇناھارلىق. ماسەلەن، داعىستاندىقتار نە iستەدi? كرەملگە قايتا-قايتا ۇسىنىس جاساپ ءجۇرiپ يمام ءشامiلدiڭ سۇيەگiن داعىستانعا اكەپ جەرلەدi. بۇل رەتتە رەسەي زيالىلارى دا كوپ iس تىندىردى. ال بiز شە؟

تاريحشى-عالىمداردىڭ ايتۋى بويىنشا، كەنەسارى حاننىڭ دەنەسi شەكارانىڭ ماڭىندا (قاراكەمەردەن ونشا الىس ەمەس جەردە) جاتىر، ال باسى... حاننىڭ باسى رەسەيدە ەكەنi, رەسەيدiڭ ارناۋلى ورىندارىنىڭ بiرiندە ەكەنi ءمالiم. قازiر ەل اراسىندا مىناداي ءسوز جيi ايتىلىپ ءجۇر: «كەنەسارى حاننىڭ باسى مەن دەنەسi قوسىلمايىنشا، قازاقتىڭ باسى دا قوسىلمايدى!»

شىن مانiندە، كەنەسارى حاننىڭ باسى مەن دەنەسiن تاۋىپ، ونى قۇرمەتتەپ قايتا جەرلەۋ - بiزدiڭ ارۋاقتاردىڭ جانە ۇرپاقتارىمىزدىڭ الدىنداعى پارىزىمىز عانا ەمەس، سونىمەن بiرگە بۇل - حالقىمىزدى ءدۇر سiلكiندiرەتiن، ونىڭ رۋحىن وياتاتىن iرi شارا دا بولماق. قازiر قازاقستاندا كiم كوپ، توعىشارلار مەن ماڭگۇرتتەر كوپ. تاريحىمىزعا، تiلiمiزگە، داستۇرiمiزگە، ۇلتتىق ونەرiمiزگە بەيجاي قارايتىن سالعىرتتار كوپ. كەنەسارى حاننىڭ باسى مەن دەنەسiنiڭ قوسىلۋى - وسى توعىشارلار مەن سالعىرتتاردىڭ دا ساناسىنىڭ ويانىپ، ولاردىڭ اينالاسىنا بەيجاي قاراماۋعا يگi اسەرiن تيگiزەتiنi ءسوزسiز. «قۇداي - مiنسiز، ارۋاق - ءۇنسiز» دەيدi قازاق. ار­ۋاقتار ءبارiن ءۇنسiز باقىلاپ-كورiپ جاتادى. ارۋاقتارعا شەت بولماس ءۇشiن دە بiز كەنەسارى حاننىڭ سۇيەگi مەن باسىن قايتكەن كۇندە دە، قانداي جولمەن بولسا دا تا­ۋىپ، ونى ۇلىتاۋدىڭ ەتەگiنە، الاشا حان مەن جوشى حاننىڭ جانىنداعى قاسيەتتi دە كيەلi جەرگە جەرلەۋiمiز كەرەك. بۇل iس، بۇل تiرلiك - بارشامىزعا سىن.

كەز كەلگەن حالىقتىڭ ورلەۋi, وركەندەۋi ارىلۋدان باستالادى. اسiرەسە، ارۋاقتاردىڭ الدىنداعى ارىلۋدان. «ءولi ريزا بولماي، تiرi بايىمايدى»، «اتاڭا نە iستەسەڭ، الدىڭا سول كەلەدi» دەپ بەكەر ايت­پاعان قازاق. حالقىمىزدىڭ «قۇ­داي وڭداسىن، ارۋاق قولداسىن!» دەۋiندە دە ءمان بار. ويتكەنi, ولار ءۇشiن وتكەن (ارۋاق) مەن بولاشاق (ۇرپاق) - بiرتۇتاس.

ا.ياسساۋي قورىمىنا جەرلەنگەن ەسiم حان، ابىلاي حان، جاڭگiر حان، بوگەنباي باتىر، جانiبەك-تارحانداردىڭ دا سۇيەگiن قايتا تا­ۋىپ، ناقتىلاپ (دنك-اناليز ارقىلى), ولاردى قايتا جەرلەۋدi ۇيىمداستىرۋىمىز كەرەك. تاريحقا نازار اۋدارعاندا، ولاردىڭ «اق­سۇيەك»، «قاراسۇيەك»، نە بولماسا «ۇلى ءجۇز»، «ورتا ءجۇز»، «كiشi ءجۇز» ەكەنiنە ەمەس، حالىققا قانشالىقتى ادال ءارi بەرiلە قىزمەت ەتكە­نiنە جەتە كوڭiل بولiنگەنi ءجون.

...حالىقتىڭ قارجىسىنا، حالىقتان جينالعان قارجىعا «ءتا­ۋەلسiز قازاقستان ءۇشiن قان توككەن ەرلەردiڭ قابiرستانى (پانتەون)» دەگەن ارناۋلى ورىن دايارلانىپ، ول جەردە كەشەگi جۇماباي تاشەنوۆتەن باستاپ جەلتوقسان باتىرلارىنا دەيiن ەسكە الىنسا، بۇل دا كە­يiن­گi ۇرپاققا ۇلكەن ونەگە، زور تاعلىم بولار ەدi.

ەڭ جامان نارسە جادىسىزدىقتان تۋاتىن جاۋاپسىز نارسە - ارەكەت­سiزدiك. 1920-30 جىلدارداعى اشتىقتا قازاق حال­قىنىڭ جارتىسىنان استامى قىرىلىپ قالسا دا، بiزدiڭ بۇل ناۋبەتكە ءالi كۇنگە دە­يiن ساياسي باعا بەرە الماي وتىرۋىمىز دا - وسى ارەكەتسiز­دiك­تەن. ەندi شەگiنە­تiن جەر قالعان جوق. بiز بۇل ۇندەۋ حاتتى قازاق زيالىلارىنا، قازاق اقساقالدارىنا، جالپى كۇللi قازاقستاندىقتارعا باعىشتاپ جازىپ وتىرمىز. جوعارىدا­عى يگiلiكتi iستەردi تىندىرۋ ءۇشiن قار­جىنى ءوز قو­لى­مىزبەن جيناساق قايتە­دi? بiر ادام ون ادامدى وياتسا، ون ادام مىڭ ادامدى ويا­تىپ، كوپ بولىپ، ەل بولىپ، حالىق بولىپ، وسى iستiڭ اياعىنا جەتۋگە نەگە بولماسىن؟!

بiزدiڭ وتانىمىز دا - ورتاق، تاريحىمىز دا - ورتاق، ءۇيiمiز دە - ورتاق. سوندىقتان دا بۇل iسكە قازاقتىڭ بانكيرلەرi مەن بايلارى، قيىن جىلداردا وسى قازاق دالاسىنا كەلiپ، وسى جەردە ءوسiپ-ءونiپ وتىر­عان وزگە ۇلتتىڭ اۋقاتتى وكiل­دەرi دە ۇلەس قوسار دەپ سەنەمiز.

ارينە، بۇل iستi ۇيىمداستىرۋ، ونى العا اپارۋ كوپ شارا-شارۋانى قاجەت ەتەدi. وسى ۇلكەن iسكە تيتتەي دە بولسا ۇلەس قوسىپ، نە بولماسا اقىل-كەڭەس بەرەم دەيتiن ازاماتتاردىڭ مىنا تەلەفوندار­عا حابارلاسۋىنا بولادى:

8777288516 (نۇرلان امiرە­قۇلوۆ); 87017755968 (مارات ۋاتحان); 87017210043 (قۋانىش مۇقتاي)».

«جاس الاش» گازەتى 3 قاراشا 2009 جىل

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1562
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2256
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3530