الەمدiك نارىقتاعى احۋال وڭالا باستاعانمەن، رەتسەسسيانى اۋىزدىقتاۋ قيىنعا سوعۋدا. بۇگiندە “كۇن سايىن شيرىعا تۇسكەن ەكونوميكالىق كورسەتكiشتەر مەن وندiرiستiك قارقىن جۋىق ارادا جاقسارمايدى” دەگەن سارىنداعى پiكiردi ۇستانعاندار سانى باسىم. كەيبiر ساراپشىلار جەر شارىنداعى بارلىق ۇكiمەت داعدارىسقا قارسى كۇرەس باعدارلاماسىن قازiرگi احۋالعا ساي قايتا ءتۇزۋi تيiس دەگەن ۇستانىمدا.

الەمدiك نارىقتاعى احۋال وڭالا باستاعانمەن، رەتسەسسيانى اۋىزدىقتاۋ قيىنعا سوعۋدا. بۇگiندە “كۇن سايىن شيرىعا تۇسكەن ەكونوميكالىق كورسەتكiشتەر مەن وندiرiستiك قارقىن جۋىق ارادا جاقسارمايدى” دەگەن سارىنداعى پiكiردi ۇستانعاندار سانى باسىم. كەيبiر ساراپشىلار جەر شارىنداعى بارلىق ۇكiمەت داعدارىسقا قارسى كۇرەس باعدارلاماسىن قازiرگi احۋالعا ساي قايتا ءتۇزۋi تيiس دەگەن ۇستانىمدا.

وتكەن اپتادا الەمدiك نارىقتاعى مۇناي باعاسى كوتەرiلدi: لوندوندىق بيرجاداعى باعا – 1,4%، پاريجدiك – 1,8%، فرانكفۋرتتىق – 0,6%، گونكونگتىق – 2,5%-عا ارتتى. سوڭعى 5 ايدا العاش رەت 2,5 پايىزعا قىمباتتاعان “قارا التىننىڭ” بiر باررەلi 56 دوللارعا باعالاندى. ال سەيسەنبi كۇنگi دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، مۇناي باعاسى 58, دوللارعا دەيiن ءوستi. ساراپشىلار قاۋىمى اقش-تاعى مۇناي قورىنىڭ ءوسۋ دەڭگەيiن باسەڭدەتiلۋi سەبەپتi ترەيدەرلەردiڭ باعانى وسiرگەنiن ايتادى. دۇنيەجۇزiلiك ەكونوميكانىڭ ءوسۋ قارقىنى كۇرت تومەندەۋiنiڭ كەسiرiنەن قورداعى جينالعان “قارا التىن” كۇرت كوبەيگەن. جاعىمدى جاڭالىق الەمدiك نارىقتىڭ وزگە سالاسىن دا اينالىپ وتپەگەن. مىسالى، ءساۋiر-مامىر ايلارى ارالىعىندا اكتسيالاردى قۇنى 8,9 ترلن. دوللارعا وسكەن. ەكونوميكالىق ساراپتامالارىنىڭ ارقاسىندا نوبەل سىيلىعىن يەلەنگەن پول كرۋگمان قازiر عالامدىق نارىقتىڭ ەكi جىل بۇرىن يپوتەكالىق قيىندىقتاردان باستالعان داعدارىستى جانە رەتسەسسيانى تابيعاتى تانىس قۇبىلىس رەتiندە قاراستىرىپ وتىرعانىن ايتادى. بiراق نارىقتاعى احۋال كۇرت ۋشىعىپ كەتۋi ابدەن مۇمكiن. سوندىقتان بۇكiل الەم داعدارىسقا قارسى كۇرەس باعدارلامالارىن قايتا ءتۇزiپ، تىعىرىقتان شىعار جولدى قايتا قاراستىرعانى ءجون. كرۋگماننىڭ بۇل پiكiرiمەن وزگە دە ساراپشىلار كەلiسەدi. ماسەلەن، Bloomberg اگەنتتiگiنiڭ ساراپشىلارى بۇگiندە 8,9 پايىزبەن شەكتەلiپ وتىرعان قۇراما شتاتتارداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيi ۇستiمiزدەگi جىلدىڭ سوڭىنا قاراي 9,6 پايىزعا وسەتiنiن، ال ءوندiرiس قارقىنى الداعى 1-2 ايدىڭ iشiندە 1,9 پايىزعا تومەندەپ، تەك جىل سوڭىنا قاراي بولماشى دەڭگەيگە كوتەرiلەتiنiن كولدەنەڭ تارتادى. اقش فەدەرالدىق قور جۇيەسiنiڭ، ياعني، امەريكالىق ورتالىق بانكتiڭ باسشىسى بەن بەرنانكە سەيسەنبi كۇنگi كونگرەستەگi وتىرىستا رەتسەسسيانىڭ ءالi شارىقتاۋ شەگiنە جەتiپ ۇلگەرمەگەنiن جەتكiزدi. دەمەك، جۇمىسسىزدار سانى جىل سوڭىنا دەيiن وسە بەرەدi, وندiرiستiك كورسەتكiشتەردi كۇشتەپ ۇستاپ تۇرۋ قيىنعا سوعادى، ال رەتسەسسيادان شىعۋ جولى اۋىر ءارi باسەڭ بولماق. نارىقتاعى احۋالدى تۇراقتانا باستاۋىنا قاراماستان، “اۋزى كۇيگەن” ينۆەستورلار ءالi دە قارجى قۇيۋدا اسا ساقتىقپەن قيمىلداۋدا. بۇل نەسيە الۋشىلاردىڭ ەمiن-ەركiن ءارi تەز ارەكەت ەتۋiنە كەدەرگi.
البەتتە، الەمدiك ەكونوميكانىڭ احۋالىنا قاتىستى پەسسيميستiك سارىنداعى پiكiرلەرگە قايشى كەلەتiن بولجامدار دا جەتەرلiك: اپتا باسىندا ەۋروپالىق ورتالىق بانكتiڭ جەتەكشiسi جان-كلود تريشە رەتسەسسيانىڭ اۋىر كەزەڭi ارتتا قالعانىن، الەمدiك ەكونوميكانىڭ جۋىق ارادا ساۋىعا باستايتىنىن ايتقان.
تاعى بiر جاڭالىق، كەزiندە قارجىلىق داعدارىستان قينالعان حالىقارالىق دەڭگەيدەگi iرi بانكتەردiڭ بiرقاتارى اپتا باسىندا ءوز مەملەكەتتەرiنەن جاڭا اكتسيالاردىڭ ەميسسيالارى ەسەبiنەن العان نەسيەلەرiن قايتارۋعا نيەت بiلدiرۋi سەبەپ بولعان. الايدا، مۇنداي قۇلشىنىس ينۆەستورلاردىڭ كوڭiلiنە جاقپاعاندىقتان، قارجىلىق كومپانيالاردىڭ كورسەتكiشتەرi كەرi كەتتi. بۇل بيرجاداعى باعانى كۇرت تومەندەۋiنە اكەپ سوقتى: اكتسيالار ارزاندادى، التىن قۇنى سول قالپىندا قالدى، ەسەسiنە، دوللاردىڭ يەنگە شاققانداعى باعامى السiرەدi, مۇنايعا قاتىستى جەدەل كەلiسiمدەر 15 تسەنتكە قۇنسىزداندى، وسى سەبەپتi كۇن سايىن كۇش الىپ كەلە جاتقان “قارا التىننىڭ” بiر باررەلi 58,48 دوللارعا تەڭ بولدى. ماماندار پiكiرiنشە، ەگەر كەرi اسەرلەر بولماعاندا، مۇناي بۇدان دا جوعارى دەڭگەيگە كوتەرiلۋi مۇمكiن كورiنەدi.

ءنازيا جويامەرگەنقىزى، «تۇركىستان» 21. 05. 2009 جىل.