حالىقتىڭ كەلەشەگىن كەمەلدەندىرۋ ءۇشىن وتكەنىن كەرى قايتارايىق!
«ازات» جسدپ مالىمدەمەسى
ەلىمىز تاۋەلسىزدىككە يە بولعان العاشقى ساتتەردەن باستاپ-اق قازاقستاننىڭ تاريحىنا قاتىستى ماسەلەدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز بىلە تۇرا ايتپاۋ نەمەسە بۇرمالاۋ سەكىلدى كەڭەستىك ءداستۇردى ودان ءارى جالعاستىرۋعا جانە ونى ودان ءارى دامىتا تۇسۋگە نيەتتەنگەنى ايقىندالا باستادى. ءتول تاريحىمىزدى كەڭ كولەمدى زەرتتەپ، ءادىل تالقىعا سالۋدان قورىققان اۆتوريتارلىق بيلىك تاريحي سانانىڭ ماجنۇندىك كەيىپتەگى ءتۇرىن قالىپتاستىرۋدا. سول سەبەپتەن بولىپ حالىقتىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولى دا ساياسي كونيۋنكتۋراعا ساتىلدى. ەلىمىزدىڭ ءبىر جاعىنان كۇردەلى، ءبىر جاعىنان قاراما-قايشىلىقتارعا تولى، ءارى سان قىرلى ۇلى تاريحى ەڭ جۇپىنى قاس-قاعىم ساتتىك مۇددەلەردىڭ، سونىڭ ىشىندە شەنەۋنىكتەردىڭ قازىرگى پرەزيدەنتكە قاتىستى جارامساقتانۋشىلىق جانە يتارشىلىق كوڭىل-كۇيىنىڭ كەپىلدىگىندە قالىپ وتىر.
«قازاق مەملەكەتتىلىگى 1991 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان باستالعان» دەگەن ويدى ماڭگىلىككە تاڭىۋعا تىرىسقان بيلىك قولدا بار بارلىق قۇرالدارىنىڭ كومەگىمەن ءبىزدىڭ وتانداستارىمىزدىڭ جادىن مەملەكەتتىلىك جانە ۇلتتىق ءوزىن-ءوزى تانۋدى قالىپتاستىرۋدا اسا ماڭىزدى ءرول اتقارعان تاريحي تۇلعالاردىڭ ءىس-ارەكەتتەرىنەن وقشاۋلاپ باعۋعا تىرىسۋدا.
«ازات» جسدپ مالىمدەمەسى
ەلىمىز تاۋەلسىزدىككە يە بولعان العاشقى ساتتەردەن باستاپ-اق قازاقستاننىڭ تاريحىنا قاتىستى ماسەلەدە ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز بىلە تۇرا ايتپاۋ نەمەسە بۇرمالاۋ سەكىلدى كەڭەستىك ءداستۇردى ودان ءارى جالعاستىرۋعا جانە ونى ودان ءارى دامىتا تۇسۋگە نيەتتەنگەنى ايقىندالا باستادى. ءتول تاريحىمىزدى كەڭ كولەمدى زەرتتەپ، ءادىل تالقىعا سالۋدان قورىققان اۆتوريتارلىق بيلىك تاريحي سانانىڭ ماجنۇندىك كەيىپتەگى ءتۇرىن قالىپتاستىرۋدا. سول سەبەپتەن بولىپ حالىقتىڭ ءجۇرىپ وتكەن جولى دا ساياسي كونيۋنكتۋراعا ساتىلدى. ەلىمىزدىڭ ءبىر جاعىنان كۇردەلى، ءبىر جاعىنان قاراما-قايشىلىقتارعا تولى، ءارى سان قىرلى ۇلى تاريحى ەڭ جۇپىنى قاس-قاعىم ساتتىك مۇددەلەردىڭ، سونىڭ ىشىندە شەنەۋنىكتەردىڭ قازىرگى پرەزيدەنتكە قاتىستى جارامساقتانۋشىلىق جانە يتارشىلىق كوڭىل-كۇيىنىڭ كەپىلدىگىندە قالىپ وتىر.
«قازاق مەملەكەتتىلىگى 1991 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىنان باستالعان» دەگەن ويدى ماڭگىلىككە تاڭىۋعا تىرىسقان بيلىك قولدا بار بارلىق قۇرالدارىنىڭ كومەگىمەن ءبىزدىڭ وتانداستارىمىزدىڭ جادىن مەملەكەتتىلىك جانە ۇلتتىق ءوزىن-ءوزى تانۋدى قالىپتاستىرۋدا اسا ماڭىزدى ءرول اتقارعان تاريحي تۇلعالاردىڭ ءىس-ارەكەتتەرىنەن وقشاۋلاپ باعۋعا تىرىسۋدا.
بىلتىرعى جىلى ساياسي بىرەگەي فەنومەن - ءبىرىنشى ۇلتتىق پارتيا - «الاش وردا» پارتياسىنىڭ 90 جىلدىعى رەسمي دەڭگەيدە اتاپ وتىلمەۋى كەزدەيسوق وقيعا بولماسا كەرەك. ۇلتتىق سانانى قالىپتاستىرۋشى ايشىقتى تۇلعالار بىلە تۇرا بۇركەمەلەۋدىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ وتىر.
وقۋلىقتار، مەملەكەتتىك تاپسىرىس بويىنشا جازىلعان تاريحي ەڭبەكتەر، داڭىقتى بابالارىمىزدىڭ بىرنەشە جۇزدەگەن جىلدار بويى ەلىمىزدىڭ قازىرگى شەكاراسىن قالاي قۇراعانىن جانە ولاردى مەملەكەتتىك ءمان-مازمۇنمەن قالاي تولتىرعانىن اشىپ كورسەتە المايدى. وسى تەكتەس كىتاپتاردىڭ باسىم بولىگىندە كوپتەگەن ايقىن دەرەكتەر مۇلدەم بولماۋمەن بىرگە، ولاردا حالىقتىڭ شىنايى تاريحىنىڭ رۋحى، قازىرگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىن قۇرۋ جولىنداعى عاسىرلىق ساباقتاستىق ۇعىمى دا جوق.
سونىڭ سالدارىنان قازاقستاندا ءوزىنىڭ تاريحي تامىرىن سەزىنبەيتىن، اتا-بابالارىمىزدىڭ كۇرەسى مەن توككەن ماڭداي تەرىن، جەتىستىكتەرى مەن تاۋقىمەتتەرىن سەزبەيتىن ادامداردىڭ بۋىنى كوبەيە تۇسۋدە.
ال وسى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى شەنەۋنىكتەر اراسىندا تاريحتى جازۋ جانە قايتا جازۋ، ونى ءوزىنىڭ قاراقان باسىنىڭ قامى ءۇشىن، ءوزىنىڭ مانساپقۇمارلىعى مەن جاعىمپازدىعىنىڭ پايداسىنا بۇرمالاۋ مەن جالعان تۇسىنىك قالىپتاستىرۋ ءۇشىن الامان جارىس باستالدى.
تاريحتى بۇلايشا تياناقسىز «قولدان جاساۋدىڭ» بارلىعى دا وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ تاربيەسىنە سالقىنىن تيگىزىپ، ازاماتتارىمىزدىڭ ءوز ەلىن ماقتان تۇتاتىن وتانسۇيگىشتىك ۇعىمدارىن ءىرىتىپ، ءوڭىن تەرىسكە اينالدىرۋدا!
ءبىز حالىققا ءوزىنىڭ شىنايى تاريحىن كەرى قايتاراتىن مەرزىم جەتتى دەگەن نىق سەنىمدەمىز. جانە ونى ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەتتىڭ بەلسەندى بىرلەسكەن كۇش-جىگەرى مەن ءىس-قيمىلىنىڭ ارقاسىندا عانا جاساۋعا مۇمكىندىك بار.
اتاپ ايتساق، ءبىز تومەندەگىدەي كەزەك كۇتتىرمەس ءىس-شارالاردى قولدانۋ قاجەت دەپ سانايمىز.
1) قازاق جەرىندە مەملەكەتتىلىكتىڭ قۇرىلۋ جانە اياعىنان تىك تۇرۋ تاريحىن زەرتتەۋ جونىندەگى قوعامدىق-مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىپ، ونىڭ قۇرامىنا ءتۇرلى اعىمدار مەن باعىتتاردا جۇمىس ىستەيتىن تاريحشىلاردى تارتۋ. كوميسسيانىڭ ماقساتى - كەڭ كولەمدى تالقىلاۋ جولىمەن تاريحتى وبەكتيۆتى زەرتتەۋ جانە ونى مەكتەپ قابىرعاسىنان باستاپ، قالىڭ بۇقارا قاۋىمنىڭ نازارىنا جەتكىزۋ پروتسەسسىن جانداندىرۋ.
2) قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن كۇرەسۋشىلەردىڭ ۇلتتىق پانتەونىن قۇرۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ. بۇل مەموريال ازاماتتاردى اتا-بابالارىنىڭ ىستەرىن قادىرلەپ، قۇرمەت تۇتاتىن شىنايى ماقتانىشتى سەزىمىنىڭ توڭىرەگىندە ۇيىستىرا تۇسۋگە ءتيىس، ول قازىرگى پرەزيدەنتتىڭ بەينەسىنەن وزگە، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ نەگىزىن قالاۋشى حاندار جانىبەك پەن كەرەيگە لايىقتى ورىن تابىلماي، ادامداردى يدەياسىنا قاراي بولشەكتەۋگە الىپ كەلگەن، جۋىردا اشىلعان «قازاق ەلى» كەشەنى سەكىلدى بولۋعا ءتيىس ەمەس.
3) قازاق تاريحىنىڭ اسا ماڭىزدى جادىگەرلەرىن (ارتەفاكتىلەرىن), ەڭ الدىمەن ۇلى مەملەكەتتىك قايراتكەر - كەنەسارى حاننىڭ سۇيەگىن ەلىمىزگە قايتارىپ بەرۋ جونىندە قازاقستان - رەسەي قارىم-قاتىناستارىنىڭ جوعارعى دەڭگەيىندە ماسەلە كوتەرۋ. قازاق حالقىنىڭ تاريحي جادىنا قاتىستى اسا ماڭىزدى وسىناۋ ماسەلەنى شەشۋگە سەپتىگىن تيگىزۋگە دەگەن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ رەسمي قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ وتانداستىرىمىز ءۇشىن وڭدى ءرول اتقارا الادى دەگەنگە ءبىز كامىل سەنىمدىمىز.
4) 20-شى عاسىرداعى اسا قايعىلى وقيعالار - 1920-شى جىلدىڭ سوڭى مەن 1930-شى جىلدىڭ باسىنداعى اشارشىلىقا، ستاليندىك ساياسي ناۋبەتشىلىك پەن 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە مەملەكەتتىك باعا بەرۋ، وسىلارعا قاتىستى بارلىق مۇراعات مالىمەتتەرىن اشۋ. ءبىزدىڭ پايىمداۋىمىزشا، بۇل وقيعالار تۋرالى ءبىلۋ قازاقستان ازاماتتارىنا تەك ءوز تاريحىن باعالاپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە قازاق ۇرپاقتارى قول جەتكىزگەن مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتىڭ تولايىم ماڭىزىن تولىققاندى زەردەلەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
حالىقتىڭ تاريحي جادىن قايتا جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان وسى جانە باسقا دا ماقساتتاردى شەشۋدەگى ءبىر قادام رەتىندە «ازات» جالپىۇلتتىق سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى، الماتىدا، اعىمداعى جىلدىڭ 14 جەلتوقسانىندا، قازاقستان تاريحىنىڭ ماسەلەلەرى بويىنشا دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزبەك نيەتتە ەكەنىن جاريالاپ، وعان ازاماتتىق قوعام مەن مەملەكەت وكىلدەرىن - عالىمدار مەن ساراپشىلاردى، ساياساتكەرلەر مەن مادەنيەت قايراتكەرلەرىن شاقىرادى.
وزدەرىڭىزگە ءمالىم، تاريح ەرتە مە، كەش پە، بارلىعىن ءوز ورنىنا قويىپ، اق پەن قارانى اجىراتىپ، بيدايدى كونيۋنكتۋرالىق بيدايىقتان ءبولىپ بەرەتىنى بەلگىلى. بىراق، ءوزىن قازاق حالقى رەتىندە سەزىنەتىن ەلىمىزدەگى بەلسەندى ازاماتتاردىڭ بۋىنىنان ايرىلىپ قالماۋ ءۇشىن، بيلىكتى وسىناۋ اقيقاتتى زەردەلەۋگە جانە قوعامنىڭ ارمان-مۇددەسىنە بەتبۇرىس جاساۋعا بەيىمدەي وياتۋ قاجەت.
قازاق تاريحىن قازاقستاننىڭ بارلىق ازاماتتارىنىڭ لايىقتى كەلەشەگى ءۇشىن - رۋح ەركىندىگى مەن ادىلەتتى تۇرمىس سالتانات قۇراتىن جاسامپازدىققا ارقاۋ ەتىپ، حالىقتىڭ ناعىز قازىناسىنا اينالدىراتىن ءسات تۋدى!
«ازات» جسدپ تەڭ توراعالارى:
بولات ابىلەۆ
جارماحان تۇياقباي
23/11/2009 ج
