كەشە ەلىمىزدىڭ مەكتەپتەرىندە سوڭعى قوڭىراۋ سوعۋ سالتاناتتارى ءوتتى. بيىل رەسپۋبليكا بويىنشا ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن 132 مىڭ 733 جاس ءتامامدايدى. ولاردىڭ 108 مىڭ 848 بولىگى ۇبت سىناقتارىنا قاتىسۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن. ەكى مىڭعا جۋىعى – «التىن بەلگىدەن» ۇمىتكەر. ولار ساناۋلى كۇننەن سوڭ «التىن ۇيالارىمەن» قوشتاسسا، قوڭىر كۇزدە ءبىلىمىن جالعاستىراتىن وقۋشىلاردىڭ جازعى دەمالىسى كۇتىپ تۇر...
ايتپاقشى، وقۋشىلار ساعىنتىپ جەتكەن جازعى دەمالىستارىن قالاي وتكىزەدى، وسى ماسەلەنى ۇيىمداستىرۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن اعا-اپالارى بۇل توڭىرەكتە كوڭىل قۋانتارلىق جاڭالىقتار ايتىپ بەرە الا ما؟ وسىنداي سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ، ءبىز رەسپۋبليكالىق قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنا حابارلاسقانبىز. ورتالىقتىڭ باس مامانى مايرا بەلگىباەۆانىڭ اڭگىمەلەۋىنشە، جازعى لاگەرلەردەگى ۇمىتىلماس دەمالىستار اتا-انالاردىڭ قالتالارىنا بايلانىستى بولادى.

كەشە ەلىمىزدىڭ مەكتەپتەرىندە سوڭعى قوڭىراۋ سوعۋ سالتاناتتارى ءوتتى. بيىل رەسپۋبليكا بويىنشا ورتا ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىن 132 مىڭ 733 جاس ءتامامدايدى. ولاردىڭ 108 مىڭ 848 بولىگى ۇبت سىناقتارىنا قاتىسۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن. ەكى مىڭعا جۋىعى – «التىن بەلگىدەن» ۇمىتكەر. ولار ساناۋلى كۇننەن سوڭ «التىن ۇيالارىمەن» قوشتاسسا، قوڭىر كۇزدە ءبىلىمىن جالعاستىراتىن وقۋشىلاردىڭ جازعى دەمالىسى كۇتىپ تۇر...
ايتپاقشى، وقۋشىلار ساعىنتىپ جەتكەن جازعى دەمالىستارىن قالاي وتكىزەدى، وسى ماسەلەنى ۇيىمداستىرۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن اعا-اپالارى بۇل توڭىرەكتە كوڭىل قۋانتارلىق جاڭالىقتار ايتىپ بەرە الا ما؟ وسىنداي سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ، ءبىز رەسپۋبليكالىق قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىنا حابارلاسقانبىز. ورتالىقتىڭ باس مامانى مايرا بەلگىباەۆانىڭ اڭگىمەلەۋىنشە، جازعى لاگەرلەردەگى ۇمىتىلماس دەمالىستار اتا-انالاردىڭ قالتالارىنا بايلانىستى بولادى.
– ءساۋىر ايىندا بالالاردىڭ جازعى دەمالىسىن ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى جونىندە رەسپۋبليكالىق سەمينار-كەڭەس وتكىزىپ، ءبىلىم دەپارتامەنتتەرى، دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى ماماندارىمەن كەڭەسە وتىرىپ، تالقىلادىق. بيىل، داعدارىس جاعدايىنا قاراماستان، جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەر بۇل سالاعا بولىنەتىن قارجىنى تومەندەتپەۋگە ۋادە ەتىپ وتىر. ياعني ءار قالا، اۋدان باسشىلىقتارى ءوز تاراپىنان اتا-انا قامقورلىعىنان ايىرىلعان، تۇرمىسى تومەن وتباسىنان شىققان جانە مۇگەدەك بالالارعا لاگەرلەردە تەگىن دەمالۋعا جەڭىلدىك جاساعالى وتىر. ءۇش اي دەمالىستا ۇلانداردىڭ باسى-قاسىندا جۇرۋگە 37 مىڭ پەداگوگ ماماندار تارتىلسا، ولاردىڭ 4500-ءى مەديتسينا سالاسى قىزمەتكەرى. ولار بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن قاداعالاۋمەن قاتار، ءتۇرلى پايدالى تاقىرىپتاردا سەمينار دا وتكىزەتىن بولادى. ال قوسىمشا ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى تاراپىنان جازدا دا ءبىلىم الىپ، ونەرىن جالعاستىرۋدى ويلاعان ۇل-قىزدارعا ارنايى كۋرستار ۇيىمداستىرۋدى جازدا دا توقتاتپايدى. ونىڭ ىشىندە، مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرۋشىلەرگە جانە 300 اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرتەتىن كۋرستار، سونداي-اق 280 ۇيىرمە جۇمىس ىستەيتىن بولادى، – دەيدى مايرا بەلگىباەۆا.
بىلتىر جىل بويعى جانە قالا سىرتىنداعى لاگەرلەردە 146 مىڭ 750, مەكتەپ جانىنداعى لاگەرلەردە 856 مىڭ 538 بالا جازعى دەمالىسىن وتكىزگەن. ال «جاسىل ەل» باعدارلاماسى اياسىندا قۇرىلعان مەكتەپ-ورمان شارۋاشىلىعى لاگەرلەرىندە 700 مىڭعا جۋىق جەتكىنشەك دەمالىسىن وتكىزگەن. ماماندار بيىلعى مەجەنىڭ دە وسىدان كەم بولمايتىندىعىنا بولجام جاساپ وتىر.
ۇكىمەت تاراپىنان لاگەرلەر سانىن كوبەيتۋ ماقساتىندا جاسالىپ جاتقان شارالار دا از ەمەس. ايتالىق، وسىدان ءۇش جىل بۇرىن رەسپۋبليكاداعى قالا سىرتىنداعى لاگەرلەر سانى 182 بولسا، بيىل ول 223-كە ارتىپ وتىر. دەسە دە، بۇل مولشەر رەسپۋبليكا ءۇشىن ازدىق ەتەدى. Ђيتكەنى ولاردىڭ ۇلكەن ۇلەسى جەكە ادامداردىڭ، مەكەمەلەردىڭ قولىندا. الاتاۋ بوكتەرىندەگى، قاپشاعاي كولى ماڭىنداعى ءبىراز لاگەرلەر جەكەشەلەندىرۋ كەزىندە تاراتىلىپ، ساتىلىپ كەتكەن. ال جەكەمەنشىك قولداعى لاگەرلەر ءوز قۇنىن وزدەرى بەلگىلەيدى. ال مەملەكەتتىك لاگەرلەر تيىسىنشە وبلىستىق، قالالىق، ياعني جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلاتىن بولعاندىقتان، ءار ايماق لاگەرىنىڭ قۇنى دا ءارتۇرلى. ورتا ەسەپپەن بۇگىندە 15 كۇندىك جولداما قۇنى 30-40 مىڭ تەڭگە توڭىرەگىندە، ال جەكەمەنشىك لاگەرلەردى 15-20 مىڭعا دا تابۋعا بولادى. الايدا بالا اماندىعىنان بۇرىن قارجىعا باسەكەلەس جەكەمەنشىك لاگەرلەردىڭ بالانىڭ باقىتتى جازىن قالىپتاستىرۋعا 100 پايىز كەپىل بولمايتىنى بەلگىلى.
وسى ورايدا بيىلعى جىلدان باستاپ، «بەسشاتىر» جازعى ەڭبەك لاگەرىنىڭ قۇرىلۋى قۋانتىپ وتىر. 2009 جىلعا ارنالعان «جاستار ساياساتى» باعدارلاماسى مەن 2008-2010 جىلدارعا ارنالعان «جاسىل ەل» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىندا «جاسىل ەل» جاستار ەڭبەك جاساقتارىنىڭ رەسپۋبليكالىق شتابى مەن «تابيعات» قاۋىمداستىقتارى مەن كاسىپورىندارىنىڭ ەكولوگيالىق وداعىنىڭ بۇل جوباسىنا 16 جاستان اسقان جاستار قاتىسا الادى. «قازاقستان جاستار كونگرەسى» زاڭدى تۇلعالار ۇيىمىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى نۇرلان سىدىقوۆ اڭگىمەلەپ بەرگەندەي، لاگەردە دەمالۋشى جاستار «التىن ەمەل» ۇلتتىق ساياباعىنداعى تاريحي كەشەندەردى قالپىنا كەلتىرۋگە جۇمىلدىرىلادى. لاگەر التى اۋىسىمدا جۇمىس جاساپ، وعان جالپى سانى 960 جاس تارتىلادى.

نۇربولات امانجول
“ايقىن” گازەتى 27 مامىر 2009 جىل