ۇكىمەتتىڭ كەشەگى سەلەكتورلىق وتىرىسى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى سەرىك نوكيننىڭ «مايدانىمەن» باستالىپ، كۇتپەگەن جەردەن توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكونىڭ «بايبالامىمەن» اياقتالدى.

نوكين نۇقىپ ايتتى
وتىرىسقا ءۇش بىردەي بايانداما قۇشاقتاپ، تاس ءتۇيىن كەلگەن قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى سەرىك نوكين ويدا جوقتا ءبىلىمسىز ماماندارعا قارسى «مايدان» اشاتىنىن جاريالاپ جىبەردى. سەبەبى ەلىمىزدەگى جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارى ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ تورتتەن ءبىرىنىڭ قۇرىلىس سالاسىنا قاتىستى ارنايى ءبىلىمى جوق ەكەن. سەرىك نوكين مىرزانىڭ سوزىنە سەنسەك، ەلىمىزدە شاتقاياقتاپ تۇرعان قۇرىلىس نىساندارىنا داعدارىستان بۇرىن وسىنداي بىلىكسىز باسشىلار قاۋىپتىرەك سەكىلدى.  «قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارى ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ 25 پايىزىنىڭ ارنايى ءبىلىمى جوق. تۇتاستاي العاندا، باقىلاۋشى ورگاندارداعى كادرلاردى دايىنداۋ دەڭگەيىنىڭ وتە تومەندىگىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. ماسەلەن، سوڭعى جوسپارلى اتتەستاتتاۋ بارىسىندا جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارىنىڭ 70 قىزمەتكەرىنىڭ 29-ى نەمەسە 41,1 پايىزى اتتەستاتسيادان وتپەي قالدى»،  دەگەن سەرىك نوكين قۇرىلىس سالاسىن تۇبەگەيلى رەفورمالاۋ ءۇشىن جاڭا قۇجات  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلىس تەحنيكالىق رەگلامەنتى ازىرلەنەتىنىن ءمالىم ەتتى.

ۇكىمەتتىڭ كەشەگى سەلەكتورلىق وتىرىسى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى سەرىك نوكيننىڭ «مايدانىمەن» باستالىپ، كۇتپەگەن جەردەن توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكونىڭ «بايبالامىمەن» اياقتالدى.

نوكين نۇقىپ ايتتى
وتىرىسقا ءۇش بىردەي بايانداما قۇشاقتاپ، تاس ءتۇيىن كەلگەن قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى سەرىك نوكين ويدا جوقتا ءبىلىمسىز ماماندارعا قارسى «مايدان» اشاتىنىن جاريالاپ جىبەردى. سەبەبى ەلىمىزدەگى جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارى ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ تورتتەن ءبىرىنىڭ قۇرىلىس سالاسىنا قاتىستى ارنايى ءبىلىمى جوق ەكەن. سەرىك نوكين مىرزانىڭ سوزىنە سەنسەك، ەلىمىزدە شاتقاياقتاپ تۇرعان قۇرىلىس نىساندارىنا داعدارىستان بۇرىن وسىنداي بىلىكسىز باسشىلار قاۋىپتىرەك سەكىلدى.  «قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارى ءبىرىنشى باسشىلارىنىڭ 25 پايىزىنىڭ ارنايى ءبىلىمى جوق. تۇتاستاي العاندا، باقىلاۋشى ورگاندارداعى كادرلاردى دايىنداۋ دەڭگەيىنىڭ وتە تومەندىگىن اتاپ ءوتۋ قاجەت. ماسەلەن، سوڭعى جوسپارلى اتتەستاتتاۋ بارىسىندا جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ساۋلەت-قۇرىلىس باقىلاۋ ورگاندارىنىڭ 70 قىزمەتكەرىنىڭ 29-ى نەمەسە 41,1 پايىزى اتتەستاتسيادان وتپەي قالدى»،  دەگەن سەرىك نوكين قۇرىلىس سالاسىن تۇبەگەيلى رەفورمالاۋ ءۇشىن جاڭا قۇجات  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلىس تەحنيكالىق رەگلامەنتى ازىرلەنەتىنىن ءمالىم ەتتى.

«ەلىمىزدە وزىق ەلدەردىڭ تاجىريبەسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلىس تەحنيكالىق رەگلامەنتى ازىرلەنەتىن بولادى. قۇرىلىستىڭ بارلىق كومپونەنتتەرىن، اتاپ ايتقاندا، نورماتيۆتىك بازاسىن، قاداعالاۋ جانە باقىلاۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ قاجەت. وسى جاعدايدا عانا رەفورما تابىستى بولا الادى. ۇكىمەت بەكىتەتىن بۇل قۇجات قۇرىلىس سالاسىنىڭ تەحنيكالىق كونستيتۋتسياسى بولۋى ءتيىس»،  دەدى ول.

ول سونداي-اق وتىرىستا ارزان ءۇي الامىن دەگەن ازاماتتارعا جاڭا باعدارلاما ازىرلەنىپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى. «جوبانى قۇرىلىس جانە تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى اگەنتتىگى مەن تۇرعىنۇي جيناقبانكى بىرلەسىپ جاساپ وتىر»،  دەگەن ول ءبىرىنشى كەزەكتە استانا، الماتى جانە اقتوبە قالالارىندا 745 پاتەر سالىپ بەرەمىز دەپ ۋادە ەتتى. «استانادا 364 پاتەر، الماتىدا  285, ال اقتوبە وبلىسىندا 96 پاتەردىڭ قۇرىلىسى اياقتالماق. جوعارىدا اتالعان ءۇش ايماقتا جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 7,7 ملرد تەڭگە قارجى كەرەك. جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەردىڭ الدىن الا ەسەبى بويىنشا تۇرعىنۇيقۇرىلىسجيناعى ارقىلى بەرىلەتىن پاتەرلەردىڭ شارشى مەترى الماتىدا 142 مىڭ تەڭگە نەمەسە 950 دوللار، استانادا  121 مىڭ، ال اقتوبە وبلىسىندا 90 مىڭ تەڭگە»،  دەدى ول.

بۇگىنگى كۇنى تۇرعىنۇيقۇرىلىسجيناق بانكىنىڭ 17 مىڭداي سالىمشىسى بار ەكەنى بەلگىلى. جاڭا جۇيە بويىنشا كەز كەلگەن قازاقستاندىق ازامات تۇرعىن ۇيگە قول جەتكىزە الادى. نوكيننىڭ بۇل جوباسى وزگە وبلىس باسشىلارى تاراپىنان دا قولداۋعا يە بولىپ جاتتى. «تۇرعىنۇيقۇرىلىسجيناعى جۇيەسى بويىنشا پاتەر الۋ مەحانيزمى قاراپايىم ءارى قولايلى، سوندىقتان بۇل جوبا بۇكىل ايماقتى قامتىسا»،  دەيدى وزگە وبلىس اكىمدەرى.

پرەمەر-مينيستر كارىم ءماسىموۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل جوبا ماڭىزى زور جوبا بولماق. «مەنىڭ ويىمشا، وسى اپتادا بۇل ماسەلەگە قاتىستى سوڭعى نۇكتە قويىلادى. ودان كەيىن باعدارلامانى ورىنداۋعا كىرىسۋ قاجەت. وبلىس اكىمدەرى ءوز وڭىرلەرىنىڭ اۋماعىنداعى جوبالارعا تىكەلەي جاۋاپتى ەكەندىگىنە تاعى دا نازار اۋدارتقىم كەلەدى. بۇل  سىزدەردىڭ جاساپ جاتقان جۇمىستارىڭىز باعالاناتىن كريتەريلەردىڭ ءبىرى»،  دەگەن ۇكىمەت باسشىسى اتالمىش باعدارلامانىڭ قالاي دايىندالىپ جاتقانىن ءاربىر مينيستر مەن اكىمنەن بۇگىن تاعى دا جەكە-جەكە سۇراپ بىلگەن سوڭ، ايماقتاردى ارالاۋعا ءوزىنىڭ دە شىعاتىنىن مالىمدەدى. «سەبەبى ءدال وسى باعدارلاما قازاقستاندى الەمدىك داعدارىستان شىعارىپ، الداعى 10 جىلدا دامىعان ەلدەر قاتارىنا قوسۋعا كومەكتەسەدى دەپ ويلايمىن. باعدارلامانىڭ دايىندالۋىن قازىر ۆيتسە-پرەمەر ومىرزاق شوكەەۆ پەن يندۋستريا جانە ساۋدا ءمينيسترى اسەت يسەكەشەۆ ءاربىر وڭىرگە بارىپ باقىلاپ ءجۇر. بۇگىن ورتالىقتىڭ ەكىنشى وتىرىسى ءوتتى. ومىرزاق ەستايۇلى، اسەت ورەنتايۇلى، وڭىرلەرگە شىعىپ، تۋىنداعان ماسەلەلەردى شەشۋدى جالعاستىرا بەرەسىزدەر. جاقىندا مەن دە ايماقتاردى ارالايتىن بولامىن»،  دەدى ۇكىمەت باسشىسى.

شىعىستان جەتكەن شۋ
شۋدىڭ شىعۋىنا كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى ابىلعازى قۇسايىنوۆ سەبەپكەر بولدى. ارقا جۇرتى كوكتەمنىڭ ءيىسىن سەزىپ جاتقانىمەن، قىستان قيىنشىلىق كورىپ شىققان ەلىمىزدىڭ شىعىس وڭىرىندە قار كوبەسى ءالى دە سوگىلمەگەن. شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جولدارىندا ءۇش كۇننىڭ ىشىندە 800 اۆتوكولىك قاردىڭ قۇرساۋىندا قالىپ قويىپتى. مۇنداي قورقىنىشتى جاڭالىقتى وتىرىستا كولىك جانە كوممۋنيكاتسيا ءمينيسترى ابىلعازى قۇسايىنوۆ «دۇڭك» ەتكىزگەنى. «سوڭعى ءۇش كۇندە 803 اۆتوكولىك قار قۇرساۋىندا قالىپ قويدى. بۇگىندە قار تازالايتىن 157 ارنايى تەحنيكا ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ جاتىر. ول ازداي، جاقىن كۇندەرى وسى ايماقتاعى تاۋلى جەرلەردە قار كوشكىنى ءجۇرۋ مۇمكىندىگى كۇشەيىپ وتىر»،  دەدى ول ءتۇسى بۇزىلىپ. «باقساق، باقا ەكەن» دەمەكشى، قۇسايىنوۆتىڭ شۋ كوتەرەتىندەي ءجونى بار ەكەن. وبلىستاعى جالپى جولدىڭ 884 شاقىرىمىن، ياعني 25 پايىزى 1-3,5 مەترگە دەيىن قالىڭدىقتاعى اق كورپە باسىپ قالىپتى. «بۇل اۋماقتا كوكتەم وتە قيىن بولماق. جولدىڭ كوپ بولىگىن سۋ باساتىن سەكىلدى. ولاردىڭ جاعدايى ونسىز دا كۇردەلى»،  دەدى مينيستر.

بۇل جەرگە كەلگەندە توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى ۆلاديمير بوجكو دا بايىز تاۋىپ وتىرا المادى. وبلىستاعى قار ورتاشا جىلدىق نورمادان 2-3 ەسە كوپ ءتۇسىپ، 60 سانتيمەتردەن 2 مەترگە دەيىن جەتكەنىن جەتكىزگەن بوجكو وتىرعاندارعا شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ بىرقاتار اۋىلىن سۋ باسىپ قالۋ قاۋپى بارىن حاباردار ەتتى. «اسىرەسە، زىريانوۆ پەن كۇرشىم اۋدانىنىڭ توعىز اۋىلىن، ال ءۇرجار اۋدانىنىڭ جەتى بىردەي ەلدى مەكەنىن سۋ باسىپ قالۋ قاۋپى زور. سونداي-اق تارباعاتاي، قاتون-قاراعاي، زايسان اۋداندارىنىڭ ءبىراز بولىگىندە قاۋىپ-قاتەر باسىم»،  دەپ، وتىرعانداردىڭ ودان سايىن بەرەكەسىن كەتىردى.

قىرسىق بولعاندا، ءمينيستردىڭ قاۋىپتى مالىمەتتەرى مۇنىمەن شەكتەلىپ قالمادى. وبلىس اۋماعىنداعى كولىك جولدارىنىڭ 70 ۋچاسكەسى مەن ءۇش تەمىرجول بولىگى، سونداي-اق كراسنوياركا، ماحوۆكا، بۇقتىرما جانە ءۇلبى وزەندەرىندەگى كوپىرلەردى دە سۋ شايىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەن. بۇل شارالاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بيۋدجەتتەن قارجى بولىنەدى. ول ءۇشىن اكىمدىكپەن تىزە قوسا وتىرىپ ەسەپ جۇرگىزگىمىز كەلەدى. وسى شارالارعا 1 ملرد 200 ملن تەڭگە قاجەت بولادى»  دەپ بارىپ ءبىر-اق توقتاعان مينيستر «مۇنداي قارلى قىس سوڭعى 30-40 جىلدا بولماپتى»،  دەپ جاعاسىن ۇستادى.

اكىمدەر شەكارا سىرىن تۇسىنبەي جاتىر
وتىرىستىڭ ءبىر ۇرىمتال تۇسىندا ۆيتسە-پرەمەر ومىرزاق شوكەەۆ تاقىرىپتى ءۇيىرىپ اكەلىپ كەدەن وداعىنا تىرەدى. ونىڭ ويىنشا، وڭتۇستىك وڭىرلەردەگى شەكارالار ارقىلى اعىلىپ كەلىپ جاتقان زاڭسىز تاۋار تاسىمالىن ازايتۋ ءۇشىن تۇرعىندار اراسىندا ءتيىستى ءتۇسىندىرۋ شارالارىن جۇرگىزۋ مەن شەكارالاردى نىعايتۋ كەرەك. «جەرگىلىكتى اكىمدەر بۇل بەكەتتەردى اكىمشىلىك ەمەس، مەملەكەتتىك شەكارا ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋى شارت. ولار شەكاراشىلارمەن، كەدەنشىلەرمەن تىزە قوسا وتىرىپ ءتيىستى شارالاردى اتقارۋى كەرەك»،  دەدى ول. ءوز كەزەگىندە ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆ تە قىرعىزستان ارقىلى ەلىمىزگە اعىلىپ كەلىپ جاتقان قىتايلىق ساپاسىز تاۋارلارعا ءوز الاڭداۋشىلىعىن ءبىلدىرىپ جاتتى. «قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى قورعاس كەدەندىك باقىلاۋ قوسىنىنداعى جاعداي ءبىرشاما تۇراقتانعانىمەن، قىتايلىق تاۋارلار قىرعىزستان شەكاراسى ارقىلى ءبارىبىر كەلىپ جاتىر»،  دەدى ول. وسىعان بايلانىستى ۇكىمەت باسشىسى قازاق-قىرعىز شەكاراسىن نىعايتۋ ءۇشىن قاراجات بولىنەتىنىن اتاپ ءوتتى.

وتىرىس سوڭىندا ۇكىمەت باسشىسى ادىلەت مينيسترلىگىنە ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ بالا اسىراپ الۋىن زاڭنامالىق تۇرعىدان رەتتەۋدى تاپسىردى.

«مەملەكەت باسشىسى وتكەن اپتادا قازاقستاننىڭ ايەلدەر قاۋىمىنىڭ وكىلدەرىمەن كەزدەستى. وندا وتە ماڭىزدى ماسەلە  بالالار ۇيىنەن بالا اسىراپ الۋ جايى كوتەرىلدى. راشيد تولەۋتايۇلى، گۇلشارا ناۋشاقىزى، وسى ماسەلەنى پىسىقتاپ، مەنىڭ قاراۋىما ۇسىنىڭىزدار. بۇل ماسەلەنى زاڭنامالىق تۇرعىدان رەتتەۋ قاجەت»،  دەدى ۇكىمەت باسشىسى.

بۇركىت نۇراسىل

تۇپنۇسقادا ماقالا "باسشىسى ءبىلىمسىز بولسا، قۇرىلىس قايدان وڭالسىن؟" دەپ بەرىلگەن
www.alashainasy.kz